lp
IN MEMORIAM Arthur Honegger
n
„Wie is Wie"
Guitaar-duo Presti Lagoya
Boer Hopmans paclitcontract
voor twaalf jaar verlengd
De nieuwe liturgie voor
de Goede Week
teelvaécttjbétot,!
Nieuwere behandelingsmethoden bij
geestelijk gestoorden
ML m. if
Paladijn van de hedendaagse muziek
Kanttekeningen bij het decreet
Ir
ïn
r
Femina-prijs voor
miskend talent
fjM *M",i
„Puck" speel) nieuw stuk van Gas Baas
mobilofoons in
autobussen
Hygiëne-professor
naar quarantaine
Gemeente Amsterdam door Arnhems hof in
ongelijk gesteld
A 2
)OR
W
DINSDAG 29 NOVEMBER 1955
PAGINA 3
VOLLEDIGE DOORBRAAK
Orkestraal werk
NEDERLANDSE FOTO
ALMANAK 1956
TWAALF GEVALLEN VAN
KINDERVERLAMMING
ISpIpl z V I
JUNKER RUH
GASFORNUIZEN
„Niet de aangewezen weg"
Ontspanningstherapie met.
muziek, dans en spel
Beeld in de inrichting
volkomen veranderd
APELDOORN WIL SCHAAPS
KOOI BOUWEN
5= =3
'56 is,
nieuw
ichie-
nden,
in de
mden
recht,
ïmber
»t de
et de
e aan
I ver
leer- 1
tings- i
an de
rdam
aiding j
lissio- j
bij in
tsexa-
elijke
ies in
erden
graad
iorsti-
iij be-
nster-
toen
telijke
i feit
irrein,
r. v.d.
s o.m.
n aan
rg en
:tsbu-
lacht-
:nsten
boliek
p het
s als
3 van
func-
partij-
kies-
taten-
-voor-
ïog in
a van
0 uur
met
wiel-
kar-
elaan
ar de
ivens.
paard.
vul-
t 34b;
Alb.
Jan.
leutel,
etui
10b;
straat
Kam.
istraat
a 123; I
rdam-
Roo-
s met
emon-
e Ha-
et in- I
it 20b; I
ïhoek, I
van
geie
groen
ar de I
J. J.
isjasje I
endiik
neente j
hand- I
at 29;
penen,
-groe-
;rode
pedrag
irl. 18
blond
i 2—5
uiten
Brand
ial en
mder-
ledere
andag
ihalve
ïsdag-
i 7-8
i. elke
L
wordt
>theek
Harry
Concert
r: Rot-
ar.
cembcr
- Capi-
Lill
Colos-
■monle:
ïmlère:
led 14
I.) -
Passage
'rinses:
despe-
Terug
Father
beker
i d; W
terbaan
igbloed
z: D E
r d; A
jger z;
Smit—
31 aak
ïrghout
-Derr
Boon
Uerse—
oaan d;
riek «1
Otten-
Dtik-
in J n
n. man
n, man
3 Lan-
van A
>er 1955
Uriner
en 515
Deven-
t20 ton
90 en
Delft;
papier
3n kali i
drecht;
3 vlet-
ftrecht;
Leiden;
Moor-
>00 ton
ie Uit-
T i ET BERICHT van Arthur Honegger s overlijden
komt niet als een bliksemslag bij een heldere
hemel. Een doodsblik droeg hij reeds lang op zijn
gelaat, óók toen men hem hier twee jaar geleden
vooi het laatst op hel Holland-Festival moeizaam,
bleek en uitgemergeld de trap van het Kurhaus te
Schevemngen zag bestijgen en toen hij ons met een
zwakke hand en lijdende glimlach begroette. De
Hercules-gestalte van weleer die op de autorenbaan
buiten Parijs records beproefde met zijn „Bugatti"
en er vermaak in vond om een machinist op de
tender van een expres te begeleiden, was door een
hartkwaal ingeteerd tot een skelet. Een zijner laatste
activiteiten op muzikaal gebied was de orkestratie
der Cantate de Noël welke men weldra rond het
Kerstgebeuren door de aether zal horen klinken. Zij
vormt een stille en verre echo van Honegger's
vroegere creaties. Is deze vergeestelijkte klank een
stil wenken naar de eeuwigheid
Toch is deze „Pastorale" zoals we de/e
Cantate de Noël zouden willen noemen,
verwant met een der eerste oratoria die
destijds als een apocalyptische bazuin-
stoot door heel de muziekwereld trilden
We bedoelen Le roi David Want de muzi-
kaal-geestelijke kern van deze ..bijbelse
psalm" is in een koraalmelodie gelegen
(„Dieu te dit: „Un jour viendra") die
naar oerwoud compositorisch gebruik als
een „stam" dient, waaromheen zijn eigen
fantasie zich wendt en windt met de
meest kleurrijke „festoenen" En hoewel
het beginsel herinnert aan de cantus-
firmus-techniek der oude Nederlanders of
aan de koraal-variaties uit Bach's Can
tates en orgelwerken en de brillante
koorschrijfwijze Haendel's geest oproept,
verwezenlijkt Honegger zijn klankvisinen
met een eigen, oorspronkelijke kracht
zodat Le roi David evenals Judith en
later La danse des Morts en Jeanne
d'Arc au bücher een volledige doorbraak
betekenen van de oude oratoriumstijl die
tot een cliché-vormenschema was ver
stard.
In deze verwezenlijking heeft Honegger
een visionnair dichter als Claude! aan zijn
zijde gevonden en met nadruk heeft hij op
deze ideale samenwerking gewezen Toch
is naar ons gevoel de waarde van Le roi
David door de schijnwerper der actuali
teit nopens Jeanne d'Arc au Bücher wat
verbleekt. Bij Le roi David stond n:et
als bij Jeanne d'Arc een wereldvermaard
tekstdichter aan Hooegger's zijde Maar
toch speelde René Morax de componist
gegevens in handen welke de oud-testa-
mentische geest met een hemelhoge vlam
deed oplaaien.
Le roi David is een kreet in een woestijn
van onmacht op oratoriumeebied welke
aan de uiteinden van de muziekglolius ge
boord is In Nederland was een congeniale
dirigent als Evert Cornells nodig om in
onze muziekkrineen daarvan een eerste
echo te laten klinken. Maar ruim drie
decennia verliepen zonder dat Honegger
ats vernieuwer van de oratoriumstiil in ons
land begrepen is geworden. Missehien één
nro mille haalt zijn omvangrijk oeuvre
in het gangbare repertoire.
WAT WE ZEGGEN over zijn werken
voor koor en orkest geldt in nog
grotere mate voor zijn or
kestraal oeuvre Minimaal is het aantal
dirigenten in ons goede land die zijn wer
ken uitvoeren en minimaal is derhalve de
dosis-Honegger die de muziekconsument
hier krijgt toebedeeld. Er zijn blijkbaar
Holland-Festivals nodig om zowel een
Strawinskv als Honegger in het licht te
plaatsen dat in andere landen op hen
schijnt.
In Honegger's oeuvre neemt zijn sym-
phonische muziek een eigen plaats in. Ge
lijk met Le roi David deed deze muziek-
schepper in zijn drie Mouvements sympho-
niques (w.o. Pacific 231 en Rugby) een
doelbewuste poging om de al te geijkte
symphonievorm in andere banen te lei
den. Hij snoerde de drie of vier delen der
symphonie tot één organisch geheel samen
en zoals uit, de betiteling der twee eerst
genoemde blijkt, stond hem daarbij een
buiten-muzikale aanleiding voor de geest.
Wat de beruchte Mouvement symohoniques
nr I: Pacific 231 betreft, bediende Honeg
ger zich bewust van het mechanisch mon
ster dat met een vaart van 120 k.m. per
uur dwars door de steppen van de Atlantic
naar de Pacific-oceanen vliegt, als een
rhythmisch gegeven dat spankracht bleek
te bezitten voor een reeks logisch-vloeien-
de variaties.
En hiermede werd het rhythmc dit
primordiaal element der toonkunst OP
drift gebracht met zulk een vaart als men
sinds de balletmuziek van Le Sacre du
Printemps nog nimmer uit orkestinstru
menten had horen opklinken. Men heeft
Honegger in dit en ander verband een
cinematografisch karakter verweten en
een gemis aan melodische inventie Maar
is een Symphonie pastorale van Beet
hoven minder programmatisch en zou men
met niet evenveel recht gemis aan
rhythmische inventie deze Olym
piër kunnen verwijten?
Honegger werpt evenals in zjjn Rugby
de vensters open naar een verwijding der
rhythmische spankracht en slaagt er in
vanuit deze kinetische kern een sympho-
nische architectuur op te bouwen. Verder
doet hjj in zijn vjjf symphonieën een onge
mene poging om dit rhythmisch element
met melodie, samenklank en toonkleur te
verenigen.
Deze rhythmische beweegkracht nu van
Honegger's symphonische muz.iek welke
een lenige, sportieve geest verraadt, paart
ztch, zoals men zag, aan een spirituele ver
dieping die aan zijn oratoria een nieuw
aanzien geschonken hebben. De bel dar
renbaan heeft hem blijkbaar even duide
lijk in de oren geklonken als de ba :uin
van de laatste Oordeelsdag. Hij. die deze
uitersten met elkander wist te verenigen
is een genie over wiens verscheiden heei
de muziekwereld in rouwfloers zich moet
dompelen.
MARIUS MONNIKENDAM.
De Nederlandse Foto-Almanak (een
uitgave van Van Keulen NV. te
Den Haag die in 1954 voor het,
eerst verscheen om aan exporterende
firma's de gelegenheid te geven hun bui
tenlandse relaties een beeld te geven
van ons land heeft veel succes gehad en
ook de nieuwe uitgave voor 1956 ziet
er weer bijzonder aantrekkelijk uit met
haar prachtige foto's van ons land.
In de week van 13 t/m 19 Nov. werden
aangegeven in totaal 293 gevallen van
roodvonk, 13 gevallen van diphterie en
12 gevallen van kinderverlamming. De
gevallen van kinderverlamming kwamen
voor: een in Voorst, een in Amersfoort
en een in Zeist; drie in Amsterdam: een
in Barendrecht; een in Ridderkerk en
twee in Rotterdam; een in Bergen (L.)
en een in Heerlen.
PARIJS, hedenmorgen
De vrouwelijke juryleden, die dit jaar
maar met tien om de tafel zaten om uit
te maken, wie van de jongeren uit de
letteren zij de veelbegeerde Feminaprijs
zouden toekennen, hebben zich gehaast.
Z|j hebben „de-prijs-die-doet-verkopen"
aan André d'Hote) gegeven.
Die haast is te danken aan de ontdek
king van een „miskend talent" D'Hotel
temidden der jongeren is nl al 55 iaar oud
en heeft al voor twintig boeken een uit
gever gevonden. Dat begon al in 1931
toen d'Hote], die uit de Ardennen af
komstig is uit Athene terugkeerde om in
een reeks kleine provinciesteden als
philosophie-leraar in colleges te worden
geplaatst, wat hem voor het ogenblik te
Melain in de omgeving van Parijs heeft
gebracht.
Het verblijf in de provincie, waar hij
zijn tijd gebruikte om te schrijven, heeft
hem buiten de litteraire kringen van
Parijs en de uitgevers coteriën gehouden
en dus buiten de prijzen. En dat ligt hem
ook, want hij moet niets hebben van het
existentialisme van Sartre en boven de
abstracte kunstzinnige beschouwingen,
geeft hij de voorkeur aan dromerijen.
Zijn fantasie is levendig en de bekroon
de roman „Le Pays ou I'on n'arrive jamais"
doet aan Fournier's „Grand Maules" den
ken, wat eerder een aanbeveling is. Met
de feeën is hij vertrouwd en het bekroon
de boek is het bijzonder avontuurlijke
zoeken van de jeugdige Gaspard naar het
land dat men nooit bereikt. Wat wonder,
hij heeft het verlaten toen hij zijn kinder
dromen prijs gaf.
Natuurlijk heeft het zoeken plaats met
fantastische avonturen en avontuurlijke
werkelijkheden, waar zelfs de liefde een
rol speelt En hoewel het gezochte land
niet bereikt wordt, loopt in de roman
toch alles goed af. Dat geeft aan de schrij
ver. met de aanbeveling van de dames van
Femina erbij, de kans in de boekhandel
verkocht te worden En van miskend be
kend te worden En d'Hotels lange wach-
'en geeft nu hoop aan een heel leger van
schrijvers die zich wel willen getroosten
eventueel onder de jongeren te worden
gerangschikt.
Ml SP 'tfb t -
Cas Baas is niet alleen een ijverig lid
van de directie van het toneelgezelschap
van en voor jonge mensen „Puck maar
tevens een auteur, die enkele stukken op
zijn naani heeft staan, zowel voor kinde
ren als „volwassenen". Zaterdagmiddag
beleefde in het Centraal Theater te Am
sterdam zijn nieuwe stuk „Wie is wie?"
de première onder régie van Egbert van
Paridon in décors van Herman van Elte-
ren. Dit blijspel in drie bedrijven blijft
steken tussen laken en servet. Het is niet
bepaald geschreven voor de kleuter, maar
de volwassene, die zich niet schroomt
om onbevangen enkele uren van ontspan
ning mee te maken op een peil van de
middelbare scholier; zal met genoegen
gekeken hebben naar de eerste twee be
drijven; het slot is bepaald zwak om niet
te zeggen langdradig en overdreven in de
happy ending De goede afloop voor alle
personages kan haast niet op en Cas Baas
heeft kenoeliik moeite gehad om de „gees
ten" die hii heeft opgeroepen allemaal
ook vaardig te bezweren.
„Wie is wie" is een geval la „Les
jours heureux" van Puget, maar dan min
der bruisend geschreven en daarbij ge
combineerd met het aloude verwisselings
thema van de sprekend op elkaar gelijken
de tweelingen. Marja is verloofd met Ka-
rel. een boekhouder in een melkfabriek
die alles behalve de artistieke, dromerige
natuur van zijn toekomstige vrouw bezit
Eigenlijk is haar tweelingszuster Olga
meer het type voor deze jongeman. Maar
het probleem komt in het dorpsgezin, als
tjjdens afwezigheid van de ouders een
Amerikaan komt logeren, die met
Karei in correspondentie heeft ge
staan Het blijkt echter. dat de
brieven geschreven zijn door Mar
ia Na veel misverstanden valt het
i„oV „nnr twee gelukkige „stelletjes" ,01-
ga-Karel en Marja-John de Nederlandse
ACm Baas heeft tussen déze Heden nog
twCee jongeluf geplaatst. nJ- D ckde broer
van de meisjes die een o g g
levensspirit en overtuigd vü" P
rieure mannelijke en vooral te -
tellect. En dan is er nog Liesbetn, een
vriendin van de tweehngszusj
eigenlijk alleen maar dienst doet
bepaalde situaties aanwezig te zijn om de
krappe beurs van Dick te spekken.
Pim Mallan speelde zowel de levens
lustige en goed in het huishouden wer
kende Olga als de mijmerende Marja. Zij
gaf twee goed van elkaar te onderscheiden
typen weer. Leen Jongewaard als Dick
kon de zaal vaak aan het lachen brengen
met zijn puberphilosophieën. En hij maak
te gaarne gebruik van de momenten in
de tekst om een extra lachsucces te ga
randeren. Piet Römer als Karei was kos
telijk. Goed van type en mimiek en uit
stekend van intonatie. Het was een dank
bare rol, inderdaad, maar hij heeft bijzon
der goed de blijspeltoon gevat en nergens
te veel gechargeerd. Greetie Feldmann
als Liesbeth had het moeilijker.
Cas Baas heeft niet veel werk van deze
rol gemaakt en daarom was de Liesbeth
die wij zagen meer een requisiet. dan een
levend wezen. Daarbij komt. dat Greetje
Feldmann naar onze mening wat te hou
terig liep en speelde zodat zij de vaart
van het stuk remde. Eric van der Donk
heeft vaak bijzonder aardig de Amerikaan
se logé John gespeeld. Compleet met ac
cent en wat te weinig direct op de man.
of de vrouw, afgaande houding. Hii was
een Amerikaanse jongeling, die geenzins
een caricatuur was, maar een jongeman,
die ook uit 'n ander land overgekomen zou
kunnen zijn Voor jongelui een amusant
stuk. Maar het blijft bij „aardig" en komt
niet boven de kluchtige comedies, waar
van er dertien in een dozijn gaan. uit.
Bu
Een busdienstonderneming in Boskoop
de N. V Citosa. zal binnenkort haar lijn
dienstbussen van mobilofooninstaüatiei,
voorzien. Het bedrijf meent hiermede het
eerste in Europa te zijn. Doordat, de Nïo
industrie een hiervoor speciaal door de
P.T.T. ontworpen toestel pas midden De
cember kan afleveren ondervindt de in
voering echter enige vertraging.
De onderneming stelt zich voor dooi
het invoeren van de mobilofoons een veel
grotere service aan het publiek te kun
nen bieden. Door het voortdurend moge
lijke contact tussen rijdende autobussen
en het hoofdkantoor kan direct melding
worden gemaakt van aanrijdingen sto
ringen aan de autobussen, bet missen van
aansluitingen plaatselijk gladde wegen V
mist en van plotselinge vervoersstot-n
Zo nodig kan eveneens snel politie-assri-
tentie worden gevraagd, wanneer men
last heef! van beschonken passagiers
Dr Grzegorzewski, profesor in de
liygiëneleer en voorzitter van de voor
lichtingsafdeling van de te Genève ge
vestigde wereldgezondheidsorganisatie,
is op last van de Egyptische medische
autoriteiten te Cairo, aan quarantaine
maatregelen onderworpen, omdat hij
niet voldaan had aan internationale
voorschriften voor gezondheidszorg. De
professor had zich met name vóór zyn
bezoek aan Egypte niet tegen cholera
laten inenten.
Prof. Grzegorzewski is thans ge
ïsoleerd in een speciaal quarantaine-ge
bouw op het vliegveld van Cairo, waar
hij vijf dagen zal moeten blijven, zonder
contact met de buitenwereld. De profes
sor, die thans door sommigen wordt ge
zien als een illustratie van het gezegde,
dat schoenmakers vaak de slechtst ge-
choeiden zijn, zal zodoende niet kunnen
deelnemen aan de te Cairo door de We
reldgezondheidsorganisatie belegde in
ternationale medische voorlichtingscon-
ferentie, onder voorzitterschap van de
Belgische prof. dr Heijmans. Aan deze
conferentie wordt ook deelgenomen door
een twaalftal hoogleraren uit Egypte
en het Midden-Oosten
De Homeward Freight Conference of
Brazil Europe Steamship Lines hebben
besloten de vrachttarieven voor het
noordgaande verkeer van Brazilië naar
Europa voor verscheping van 1 Januari
1956 af met ongeveer 10 pet te verhogen
?-• n j$tp
v »:N' -.
Sinds korte tijd hebben twee prominen
te guitaristen zich tot een duo-eenneia
zover dit geen contradictio in terminis
is verenigd. Gelijk in werken voor
twee violen of twee solo-zangstemmen
paren zij hun klank tot één harmonie en
vervullen dan tezamen de rol zowel van
accompagnement als van solo-spel.
Het veld der mogelijkheden wordt, we
gens de beperktheid der lage guitaar-dia
pason, door dit duetteren aanzienlijk
verruimd en men zou zeggen dat zij de
omvang en klankrijkdom van het cla-
vichard of clavecymbel begint te bena
deren zo hoorden wij van het echtpaar
Ida Presti en Alexander Lagoya enkele
werken van Bach die als delen van Fran
se Luiten en van het Wohltempiertes
Klavier geboekstaafd staan en zelden of
nimmer anders dan door de vermechani-
seerde piano verklankt worden. Maar let
wel: Bach's klankideaal stond oneindig
dichter bij de guitaar en luit waar
voor hij zelfs stukken gecomponeerd
heeft en welk klankeffect hij zelfs op het
clavecimbel eiste met de aanduiding:
„Lautenzug".
Men hoort deze stukken dan niet als
een droog mechanisch verklinken maar
men hoort ze ruisen gelijk zijden gewa
den in een hoofse kring. Deze adel en fi
nesse. deze charme en transparantie
hoorde we gans deze muzikale namid
dag. Temidden van deze aristocratische
verfijning was een gevoelige toon niet
uitgesloten en hoewel meerdere pro-
grammadelen méér op de toon van de
guitaar dan op muzikale diepgang wa
ren ingesteld, hoorden we toch in de
Spaanse werken van Sor, Albeniz en
Granados*die passie trillen welke Em.
Pujal aan Lagoya toeschreef toen hij
zeide dat -.om goed guitaar te spelen,
men ze aan zijn hart moet drukken".
Velen in „Diligentia" hebben deze stem
van het bloed blijkbaar verstaan, want
er heerste gans deze namiddag een spon
tane geestdrift.
M, M.
Vele voordelen o.a.
dubbele spaarbranders
omstelbare ovenbranders
uittrekbaar morsblad
Vraag Uw handelaar of installateu
Terwijl de gemeente Amsterdam on
danks een daarover lopende procedure
die uit protest door de landbouwer 1
Hopman uit Sloten tegen haar is ingesteld
het land van deze hoer reeds heeft laten
omoloegen en diens vee heeft verjaagd
naar een uithoek, heeft de paehtkamer
van het gerechtshof te Arnhem gisteren
de verlenging van Hopmans pachtenn-
traet voor een periode van 12 iaar be
krachtigd In eerste aanleg was het de
pachtrechter bij het kantongerecht te Am
sterdam geweest, lie Hopmans verzoek
tot verlenging van het contract met de
gemeente inwilligde. Tegen deze beslissing
tekende de gemeente Amsterdam, die pro
beert de grond waarvan zij reeds eigena
resse is, te onteigenen nu Hopman er niet
af wil hii liet Hof te Arnhem hoger be
roep aan Zonder succes, zoals is geble
ken. Het Hof te Arnhem heeft bovendien
nog een pachtverlaging ten gunste van
Hopman bevolen.
Al jarenlang heeft Hopman zijn land,
dat evenals de boerenhoeve eigendom is
van Amsterdam. Van de gemeente in
pacht In het uitbreidingsplan van de
hoofdstad zijn 8 ha van het omstreden
stuk land bestemd voor tuinderijen. Het
ligt nl in de bedoeling van de gemeente
reeds eerder verdreven andere Amster
damse tuinders tuinderijen te laten aan
leggen op deze grond, als Hopman weg is
Deze die al eerder een geschil met de
gemeente heeft gehad en toen in net gelijk
is gesteld, achtte de plannen van de ge
meente onrechtvaardig Hij vroeg een half
jaar verlenging van zijn juist verlopende
oaohtcontract aan en verkreeg deze van
de pachtrechter In normale gevallen zou
hij die verlenging zeker niet hebben ge
kregen op grond van de vereiste stadsuit
breiding, die bet algemeen belang dient,
doch in dit geval zou Hopman het veld
moeten ruimen voor andere pachters En
de Pachtwet zegt nu eenmaal (in art. 31).
dat ontbinding van pachtcontracten
slechts mag geschieden „indien de ver
pachter (dus in dit geval de gemeente) de
grond wil bestemmen voor volkshuisves
ting. woningbouw, handel of nijverheid of
andere niet tot de landbouw betrekkelijke
doeleinden".
„De gemeente wil het land juist wèl
voor doeleinden die betrekking hebben op
landbouw (tuinderijen) bestemmen, zo
oordeelde de pachtrechter en gaf Hopman
daarom zijn verlenging. Deze verlenging
is dus nu ook in hoger beroep toegewezen
Gecompliceerd
Het ziet er nu dus naar uit. dat deze
kwestie «litermate gecompliceerd dreigt te
worden want eind Augustus i.l deed de
president van de rechtbank te Amster
dam mr Meihuizen, bij wie Hopman een
kort geding tegen de gemeente aanhang'-s
had gemaakt een heel andere uitspraak
Niet in te zien is. waarom de aanleg van
tuinderijen niet tot de volkshuisvesting
zou behoren", zo oordeelde de president
die kennelijk met de paohtrenhter van me
ning verschilde, en hij wees de eis van
Hopman om de gemeente te gelasten van
de omstreden grond af te blijven van de
hand Wel tekende de raadsman van Hop
man. mr L C van der Tas tegen deze
beslissing meteen hoger beroep aan doch
de gemeente ging niettemin nog dezelfde
<3ag over tot de voorlopige inbezitneming
van grond die intussen is omgeploegd
en onbruikbaar voor Hopman
Op 11 November 5.1. diende het dooi mr
van der Tas ingestelde hoger beroep vooi
het Gerechtshof te Amsterdam dat dus
zal moeten beoordelen of de uitspraak in
kort geding waarbij Hopman in het on
gelijk we.rd gesteld juist was. De diverse
procedures doorkruisen elkaar want de
uitspraak van dit hoger beroep zal pas
volgen op 22 December a s
Tenslotte loopt er nog een onteigenings-
proees van de grond, die de gemeente ten
einde raad is begonnen. Hier doet zich dus
de merkwaardige situatie voor dat de ge
meente ten behoeve van zich zelf haar
eigen grond tegen zich zelf tracht te ont
eigenen.
„Dit is niet de aangewezen weg", zo zei
b|j de behandeling voor het Hof mr Van
der Tas „De gemeente had b|j de pacht
rechter tijdig ontbinding van het pacht-
contraet moeten aanvragen Nu z|j weet
dat de pachtrechter, die ontbinding op
grond van de Pachtwet niet zal geven,
probeert zij langs een andere juridische
weg. of liever een omweg, haar zin te
kriigen".
(Van onze verslaggever)
Teneinde enig inzicht te geven in de
nieuwere methoden van behandeling en
vemleeina der geestelijk gestoorden ha<"
de Vereniging van R.K. Gestichten en
Inrichtingen voor krankzinnigen en zwak.
zinnigen gisteren in de fraaie ontspan
ningszaal van de psychiatrische inricn-
ting° „Coudewater" te Rosmalen ten be
hoeve' van burgemeesters en ambtenarei
belast met de sociaal-medische zorg ui)
de provincies Brabant en Limburg eei
voorlichtingsmiddag belegd Belangstel
ling werd ook getoond door de heer/
v. d. Poel. lid van Ged. Staten van Noord
Brabant; rector Sanders, secretaris van
de Vereniging van R.K. Ziekenhuizen en
dr Van der Scheer die omtrent de actie
ve therapie nieuwe ideeën heeft ontwik
keld
Hoe zeer er in de behandeling van
geestelijk gestoorden die vroeger vaak
erbarmelijk was, verandering is gekomen
werd wel zeer spectaculair en treffend
getoond door hetoptreden van enigejonc
vrouwelijke patiënten met een Spaanse
en een rhythmische dans. Een voorbeeld
van z.g. „musischp therapie" waarover
de geneesheer-directeur dr C. Manse
sprak toen hij een interessante uiteenzet
ting gaf van ontspanningstherapie: mu
ziek, dans en spel. Reeds Plato had het
over Muzen, die aangeroepen werde
voor ..mensen tot leed geboren".
Zo kunnen zij ook dienen om de ver
houding van patiënten tot de evenmens
te saneren, waarom het tenslotte gaal
De actieve therapie heeft het beeld n
de psychiatrische inrichting volkomen
gewijzigd. Verschillende gedragingen, die
men inhaerent achtte aan het psychiscu
defect, zijn verdwenen. Dit verklaarde de
heer J. B. M. Veraart, geneesheer-direc
teur van de psychiatrische inrichting „St.
Anna" te Venray. die na een uitvoe
rige historische beschouwing over de ver
pleging een overzicht gaf van de the
rapeutische methoden.
Het probleem van de psychisch ge
stoorde mens wordt nu veel meer bena-
deerd en de tijd schijnt gekomen om ver
scheidene desiderata te vervullen in een
derde wet, die de Wet tot regeling van
staatstoezicht op krankzinnigen van 1884
welke al een hele verbetering betekende
zal vervangen
Elke patiënt moet volgens zijn eigen
zijnswijze worden benaderd met werke
lijke belangstelling. De heer Veraart be
sprak dan achtereenvolgens psychothera
pie, actieve therapie en sociale therapie.
Psychisch gestoorden tot een gezonde
activiteit brengen is de meest intrinsieke
taak van de verpleging. Spreker waas op
het belang -van gymnastiek en achtte in
elke inrichting een bewegingstherapeut
gewenst. Zo is de psychiatrische inrich
ting uitgegroeid lot een medisch instituut
met veei mogelijkheid. Veel is er veran
derd, zo besloot de heer Veraart, maar
blijven moet de geest der liefde, die ge
bruik make van de resultaten der ge
meenschap.
Dr C. Manse maakte onderscheid tus
sen culturele ontspanning en vrije tijdsbe
steding een probleem, dat ook in de
gewone maatschappij steeds scherper ge
voeld wordt al is geen scherpe grens
te trekken.
Het spelelement, aanwezig in elk men
selijk bedrijf, ook bij ernstige zaken,
werd door deze inleider in therapeutische
zin nader bekeken Hij vertelde een en
ander over het psycho-drama, dat men
patiënten a] improviserend laat spelen
om de uitwerking van een gemoedscon
flict waar te nemen. Hij wees ook op de
invloed van muziek.
De heer M. L. M. Vaessen behandelde
tenslotte nieuwe vormen van arbeidsthe-
rapie, waaronder ook creatieve therapie,
nadrukkelijk vaststellend, dat activiteiten
van geesteszieken niets met kunst te
maken hebben. Beter is een vergelijking
met creativiteit van kinderen omdat hf
gaat om zich uiten Spreker vertelde een
en ander over de historische ontwikke
ling van creatieve therapie, de eigen
methnd' van creatieve diagnostiek te Hei-
loo en het toepassen van bepaalde me
thodieken een en ander met lantaarn
plaatjes toegelicht.
HET IS ONMOGELIJK om nu reeds
zonder de officiële tekst van
het nieuwe Decreet van de Riten-
congregatie in handen te hebben
een commentaar te leveren op de ver
anderingen, die door het Decreet in
de Goede Week-liturgie zijn aange
bracht. We moeten daarom voor het
ogenblik volstaan met enkele kant
tekeningen bij de bekend geworden
gegevens.
Evenmin als de Paasnacht zijn ook
deze veranderingen niet uit de lucht
komen vallen. Ingewijden wisten, dat
dit jaar twee belangrijke decreten
door de Ritencongregatie zouden wor
den uitgevaardigd. Het eerste betrof
een voorlopige vereenvoudiging van
bet Brevier met als consequentie en
kele veranderingen in het Missaal. Het
tweede zou over de Goede Week han
delen. Hoe het echter zou uitvallen,
was moeilijk precies te voorzien.
Met de goedkeuring van de H. Stoel
waren in September 1953 te Lugano enige
kardinalen, 15 bisschoppen en een groot
aantal liturgisten (zowel uit de weten
schap als uit de praktijk) bijeen ge
komen om te beraadslagen ovei* de mid
delen om een actieve deelneming van het
christelijke volk aan de viering van de
H.H. Geheimen te bevorderen. Namens
het Ned. Episcopaat was mgr J. Hanssen
op dit congres aanwezig. Vooral heeft men
daar gezocht naar mogelijkheden om de
liturgie van de Goede Week meer aan
de moderne noden aan te passen Prof
Zanetti uit Chur hield een referaat over
de Palmzondag, prof. H Schmi-dt uit
Rome sprak over de Witte Donderdag,
evenals pastoor Reinbold uit Sunnys.de
fU S A.) Tenslotte behandelde abt Cape.le
van de Keizersberg (Leuven) de pro
blemen van de Goede Vrijdagliturgie.
Het thema bleek zeer ingewikkeld en
het was moeilijker tot overeenstemming
te komen dan men aanvankelijk had ge
dacht Behalve de wetenschappelijke
moeilijkheden meer van historische
aard waren er de practische, die wel
licht nog groter waren.
De toestanden in de diverse landen zijn
wel zo verschillend, dat het een hele
opgave toescheen om een redelijke orde
ning op te stellen, die voor de hele Kerk
van kracht kon zijn. Uit de rapporten
van de diverse landen bleek duidelijk, dat
het verlangen naar bepaalde veranderin
gen algemeen was. Ook in Nederland was.
blijkens de enquête door het Interdioce
saan Liturgisch Secretariaat onder de
geestelijkheid gehouden betreffende de
Paasnachtviering, dit verlangen op vele
plaatsen levend Allaen was het moeilijk
om op de concrete punten overeenstem
ming te bereiken. De voorstellen gingen
dan ook soms lijnrecht tegen elkaar in.
ALGEMEEN WERD VASTGESTELD,
dat de Goede Week in bijna alle
christelijke landen nog leeft en door
het volk op de een of andere manier wordt
meegevierd. Maar luist de aard van deze
medeviering bleek in vele gevallen verre
van ideaal te zijn In het grootste ge
deelte van de Kerk richt zich de aandacht
op meer bijkomstige elementen en op het
niet-kerkelijke gedeelte: kruisweg, aan
biddingsuren, bezoeken (veelal zonder
enig gebed van 'net versierde H. Graf,
grote processies, die juist in de laatste
vijftien jaren in vee] gevallen sterk aan
religieuze bezieling hebben ingeboet (Bra
zilië) etc.
Wat ons land betreft was de toestand
niet direct alarmerend. In talrijke kerken
werden de plechtigheden van Witte Don
derdag in de morgen door veel gelovigen
gevolgd. Zeer velen ontvingen deze dag
de H Communie, ook als zij niet de hele
misviering konden meemaken. De belang
stelling voor de Goede Vrijdag was niet
bepaald slecht te noemen In vele steden
was het langzamerhand gewoonte gewor
den om 's middags om drie uur een
plechtige kruisweg te houden, die soms
door stampvolle kerken werd meege
maakt Maar toch.... Dit laatste was nog
lang niet algemeen. En wanneer men in
de morgenoefeningen goed toezag bleek
het grootste gedeelte van de aanwezigen
tot de schoolgaande jeugd of tot de
ouderen te behoren, die zich goed voor
deze gelegenheid konden vrijmaken. Tal
lozen konden deze plechtigheden echter
niet bijwonen.
(Van onze correspondent)
De bejaarde zwervende schaapherder
Piet van Dijk, die enige weken geleden
in het natuurreservaat de Loenermark
op de Veluwe met zijn kudde van 150
schapen opdook wil hier blijven, indien
men hem een winteronderkomen vooi
zijn schapen ter beschikking stelt. De
gemeente Apeldoorn heeft hier wel oren
naar. Want sinds het vertrek van scheper
Jacob Mouw en zijn kudde naar de ge
meente Ede is het uitgestrekte heidege
bied der gemeente Apeldoorn niet meer
met schapen gestoffeerd
B. en W. stellen daarom de gemeente
raad voor een bedrag van ƒ6000 uit te
trekken voor de bouw van een schaaps
kooi in het, Loenense bos sp een punt
gelegen aan de rand van de grote voer-
akker. 1
JUIST MET HET OOG op de vele ver
schillen was het onmogelijk of althans
zeer moeilijk namens het congres
concrete voorstellen te doen. Met opzet
werd dan ook de conclusie van het congres
enigszins vaag gehouden en beperkte men
zich tot het nederig verzoek aan de H.
Stoel, om de hervorming van de Goede
Week, zo prachtig en vruchtbaar ingezet
met de Paasnachtviering, in dezelfde lijn
voort te zetten volgens de pastorale in
zichten van de H Stoel.
Rome is nu aan deze zeer verbreide en
door de zorg voor het zielenheil ingegeven
verlangens tegemoet gekomen Volgens de
berichten is de Palmzondag-liturgie in
deze zin gewijzigd, dat aan de processie
meer reliëf wordt gegeven, terwijl de
wijding van de palmtakken is bekort. Dit
was te voorzien. De eritiek op de grote
hoeveelheid wijdingsgebeden was alge
meen. Zij vormden een opeenhoping van
formulieren waaruit de celebrant oor
spronkelijk een keuze kon maken en die
nu in hun geheel verplicht waren ge
steld. Daarnaast stond het feit, dat door
de Invoering van het „missaal volgens de
gewoonte van de romeinse curie" (ons
Missaal) de deelneming van het volk
juist aan de processie geheel was weg
gevallen In de officiële rubrieken wordt
momenteel bij de processie alleen melding
gemaakt van de clerus. Van een echte
triomftocht van Christus Koning was
weinig meer te bemerken.
Voor wat de Witte Donderdag aangaat,
kon men verwachten dat de Misviering
op deze dag naar de avonduren zou wor
den verplaatst. Dit verlangen was alge
meen en de houding van Rome tegenover
de Avondmis op Witte Donderdag na de
jongste decreten over de Avondmis, deed
reeds vermoeden, dat het deze viering zelf
geheel in handen wilde houden en er over
dacht de Avondmis voor de hele Kerk
voor te schrijven.
Door prof. Schmidt was gepleit voor de
invoering van het mandatum, eventueel
in plaats van de woorddienst in de Mis
van Witte Donderdag. Tegen dit laatste
kwam vee] verzet, maar algemeen werd
toegegeven dat het mandatum als uitdruk
king van de christelijke liefde ook voor de
parochiegemeenschap zeer zinvol kan zijn.
Rome heeft nu blijkbaar een middenweg
gekozen, door de mogelijkheid van het
mandatum open te stellen na het evan
gelie in de H. Mis, waardoor deze hande
ling tevens prachtig op de eucharistie
viering betrokken wordt.
WELKE DE VERANDERINGEN zijn in
de Goede-Vrijdagliturgie is nog niet
geheel duidelijk. De viering is ge
plaatst op de namiddag, het uur van Jesus'
sterven. Uit de aard der zaak is dit zeer
zinvol. In streken, waar de meerderheid
der bevolking protestants is en waar de
Goede Vrijdag als ZoDdag wordt gevierd
met sluiting van de bedrijven etc., zal mis
schien de behoefte aan deze verplaatsing
niet zo sterk gevoeld worden. De een of
ander zal het betreuren, dat nu die mooie
kruiswegviering wegvalt. Maar heel zeker
is. dat wanneer we erin slagen een deel
neming aan de liturgie door te voeren
van een zo grote menigte als soms de
kruisweg volgde, dit een zeer grote winst
betekent. Met alle krachten zal hieraan
moeten worden gewerkt.
Nu zal de Kerk als Kerk op het uur van
Christus' Dood dit mysterie gedenken.
De Missa Praesanctificatorum is uit haar
aard een communieritus. Als zodanig heeft
zij niet altijd een plaats gehad ln de Goede-
Vrijdagliturgie. Zij is waarschijnlijk onge
veer in de 6e eeuw ingevoerd. Het werd
toen gewoonte, dat zowel de priester als
de gelovigen de H. Communie ontvingen.
In bepaalde tijden is de Goede Vrijdag
zelfs de communiedag geweest bij uitstek.
DE TOESTAND VAN NU bevredigde
absoluut niet. Maar als het er op
aan kwam de concrete oplossing te
geven, stonden de meningen scherp tegen
over elkaar. Ofwel de hele Missa prae
sanctificatorum weg laten vallen, ofwel
herzien en aan alle gelovigen de gelegen
heid geven te communiceren, Rome
heeft voor het tweede lid van dit dilemma
gekozen, waarschijnlijk om de gelegenheid
om te communiceren niet te zeer te be
knotten. Bovendien sluit deze maatregel
aan bij een eeuwenlange traditie in de
Kerk.
De Paasnachtliturgie schijnt nu defini
tief vast te liggen en verplicht gesteld
te zijn. Daardoor is wat meer klaarheid
gekomen in de situatie. Uit de enorme
hoeveelheid verslagen is gebleken, dat de
Paasnachtviering zeer goed mogelijk is en
zeer vruchtbaar. Waar ze niet geslaagd is,
zal men meestal de schuld moeten zoeken
in de voorbereiding. Bovendien en dit
is zeer belangrijk dergelijke vieringen
moeten zich op den duur in het maat
schappelijke leven gaan „zetten".
Zo gauw nadere bijzonderheden
bekend zijn, hopen we op deze zeer
belangrijke hervorming terug te
komen. Wij menen, dat een discretie
bij de beoordeling van deze maatrege
len van de Kerk zeer nodig is. Op slot
van zaken zijn wij hier in Nederland
slechts een heel klein onderdeel van de
wereldkerk. Misschien dat een en
ander niet direct past in onze levens
gewoonten of gedachtenwereld. Rome
ziet de hele Kerk. Wij gaan dikwijls
te veel uit van de particuliere situatie,
waarin we verkeren, voor Rome gaat
het er om aan de Kerk een schat van
mogelijkheden te geven die voor de
zielzorg moeten worden uitgebuit. Het
komt er slechts op aan, dat zowel
zielzorgers als gelovigen voor dit alles
openstaan.
P. Dr LUCAS BRlNKHOFF O.F.M.
