SANERING
NATIONALE JAARBEURS GROEIDE
Ook in Amerika een probleem
verstopping
»escmbtXdpH> V
werd internationale manifestatie
Bewoners
vertrekken
naar
een
nettere
buurt
van een
Verwording
Conventies
overboord
Standen
coëxistentie
Nieuwe monster
locomotieven voor
St.-Gotthard
VAN HOUTEN DORP
TOT
MASTODONT-COMPLEX
ZATERDAG 3 MAART 1956
PAGINA 8
ZATER]
- A-i i
■fei
Nederl
SI
Buitenland kon met langer
gemist worden
Zodra het internationale goederen
verkeer zich echter weer geleidelijk
herstelde, kon het buitenland op de
jaarbeurs niet 'langer gemist wor
den temeer, daar in die tijd onze in
dustrie nog niet zo'n grote betekenis
Oude jaar mar ktsf eer
verdwenen
Geel de strijd niet op tegen
Railverbindingen
ZwitserlandItalië verbeterd
De Zwitserse Bondsspoorwegen
zullen een bedrag van honderd
miljoen frank besteden aan de
bespoediging van het goederen
en personenvervoer door de St.-
Gotthard-tunnel. Dit plan is gis
teren in Bern bekend gemaakt.
Door de St.-Gotthard-tunnel, die
de voornaamste spoorwegverbin
ding tussen Noord- en Zuid-
Europa vormt, lopen ongeveer
honderdzeventig treinen per dag,
die in totaal 45.000 ton goederen
vervoeren. Het toenemende ver
keer dreigt op de beide hoofdran
geerterreinen voor de tunnel, te
Bazel, en te Chiasse aan de zuide
lijke kant, de zaak te doen vast
lopen. Het grootste deel van de
honderd miljoen frank zal dan
ook besteed worden aan uitbrei
ding van deze rangeerterreinen.
De zware elektische goede
rentreinlocomotieven van de St.-
Gottharddienst zullen vervangen
worden door een nieuwe elektri
sche monsterlocomotief, welke
zowel goederen- als personen
treinen kan trekken.
La forza
belacheli
kunnen c
Maar voc
daar wor
doodt pe
broers di
nu welle
Tenmins
<1' zelf vo
duceerde
liet de he
men maa:
schonk Al'
de avontu:
schenk ge
zachtte hi:
vervalste
ming bren
c» en hoi
deren. En1
samenvat!
libretto v
der drake
Jawel, i
Daar kom
zaam gen
het noodh
van het i
plaatst: d
geschrevei
hits": Le
duet van
koor, en
iets over d
en u de
zich op li
gisch, en
Dat is, i
seppe Vei
tief dat z
Noodlotsg
heerst, da
tuur behe
ken en w:
to niet ec
regisseur
opera, vo
het retou
tueren v
rest zorgt
na bijna
zeg niet c
sfeer van
burg gesi
mooi. Zij:
mière-sta
van Italii
Bovend
mière. di
dewerkin
de dirige
ton Color
nora was
steijn di'
beste Ita
En vo<
en fra IV
van bepi
man en
Dat w:
stenen
hoog pe
Gee Smi
Zalm als
ketentste
Westei
ben beri
wordt vi
de sccrf
raad is
Utrecht
den, wa
zal moe
op hij
besteed,
zijn ges
schijnen
de erer
dan zal
de offic
De ei
voorzitt
de heei
mej. W
ling, de
lige K.
Schooni
De I
beslote
in 1951
voorste
te kenr
Het eerste permanente Jaarbeurs
gebouw op het Vredenburg werd 6
september 1921 door Prins Hendrik
geopend, nadat Prinses Juliana 23
februari 1920 hiervoor de eerste steen
had gelegd. Koningin Wilhelmina
opende het tweede gebouw 11 maart
1930 en 15 maart 1932 stelde H. M.
het derde gebouw officieel in ge
bruik. Prins Bernhard, die in 1937
koninklijk commissaris was gewor
den, verrichtte 15 maart 1938 de ope
ning van de Beatrixhal, waar Prinses
Beatrix .29 maart 1949 met de ont
hulling van haar wapen haar eerste
officiële daad volbracht.
Merkwaardig was de eerste beurs
na de oorlog, reeds in 1946 gehouden,
toen de bezoekers, wier aantal op on
geveer 350.000 geschat kan worden
voor de loketten stonden te dringen
Wat was er veel moois te zien, dat
wy ontbeerden, maar „only export"
stond er op byna iedere stand te le
zen. Met de najaarsbeurs werd het
Croeselaanterrein in gebruik geno
men.
Een nieuwe richting sloeg de Jaar
beurs ook in, toen met de Meubelbeurs
in 1952 voor het eerst vakbeurzen
werden georganiseerd.
Zo wist men de bakens te verzet
ten, toen het getij verliep en nieuwe
heren brachten nieuwe inzichten. In
1951 volgde mr. W. H. Fockema An-
dreae als voorzitter van de Raad van
Beheer, dr. F. H. Fentener van Vlis-
singen op, die op.zijn beurt in 1926 de
toen minister van koloniën geworden
dr. J. C. Koningsberger had vervan
gen. Daarvoor was de Utrechtse bur
gemeester, wijlen dr. J. P. Fockema
Andreae voorzitter, opvolger van de
eerste voorzitter mr. dr. W. van Zijst.
Onvergetelijke herinneringen bewa
ren we aan de in 1944 overleden sec
retaris-generaal, de heer W. Graadt
van Roggen, een meester van het
woord op persconferenties en in ge
schriften.
verworden stadswijk
Een heel ander beeld toont de Jaarbeurs op het Crocselaan-terrein met een streng zakelijk karakter. De strakke Bcrn-
hard-hal, de grootste overdekte ruimte van West-Europa is daarvan het symbool.
Niet zonder schokken of stoten
heeft deze omschakeling van natio
nale in een internationale jaarbeurs
in 1921 zich voltrokken en er was
hiertegen van bepaalde zijde verzet,
maar de gunstige resultaten hebben
het gelijk hiervan wel aangetoond.
Deze ontwikkeling is overigens heel
goed te begrijpen, want men moet
niet vergeten, dat toen 29 mei 1916
de „Vereeniging tot het houden van
jaarbeurzen in Nederland" te Utrecht
werd geboren, de „Vereeniging Ne
derlandsch Fabrikaat" aan haar
wieg stond. De oorlogsomstandighe
den maakten het nodig, dat er een
goed contact tot stand kwam tussen
de Nederlandse producent en afne
mers in eigen land, want van het
buitenland was men afgesneden.
hain het fraai verzorgde Gedenkboek,
dat onlangs onder redactie van het
Hoofd der afdeling pers en documen
tatie van de Kon. Ned. Jaarbeurs,
de heer A. J. P. G. Sandfort ver
scheen, schrijft dan ook de oud-direc
teur Mr. J. Milius, tegenwoordig ge
delegeerd lid van de Raad van Be
heer: „De plaats, welke Nederland
als in-,, uit- en doorvoerland in de
wereld inneemt, mede dank zij zijn
geografische ligging en zijn dienst
verleningen, brengt mede, dat bij
een herstel van normaler verhoudin
gen in de wereldgoederenruil ook het
buitenlandse produkt ter verhande
ling op de Nederlandse beurs toe
gang dient te worden verschaft. Ne
derlands handelspositie kan eenzijdig
handelsverkeer niet gedogen. Naast
het inheemse produkt voor de bin
nenlandse markt - na het einde van
de oorlog ook ten behoeve van de ex
port naar de wereldmarkten - dient
een plaats voor het importprodukt
te worden ingeruimd. Bovendien, hoe
zeer ook in de oorlogs- en naoorlogs-
jaren de Nederlandse industrie op ve
lerlei gebied zich heeft uitgebreid,
Nederland bezit toch nog niet een
eigen industrie van een dergelijke im
portantie, veelzijdigheid en omvang
dat deze op zichzelf, een beurs uit
sluitend toegankelijk voor het natio
nale produkt op den duur levensvat
baar kan doen zijn. Een onmisken
baar voordeel voor de Nederlandse
industrie is voorts gelegen in de om
standigheid, dat vergelijking naar
prijs en kwaliteit tussen het vreem
de en het eigen produkt de inheemse
industrie tot nog groter inspanning
zal prikkelen".
Wat dit laatste betreft, heeft de
Utrechtse jaarbeurs haar sporen ver
diend en Minister Zijlstra deelt het
volgende compliment uit: „Indien
thans de Nederlandse uitvoer in vo
lume een niveau heeft bereikt, dat
meer dan tweemaal zo groot is als
in 1938, dan is dit mede te danken
aan de krachtig ontwikkelde en breed
opgezette Utrechtse Jaarbeurs
Spiegelbeeld van eigen
industrie
Zo was ook de jaarbeurs steeds een
spiegelbeeld van onze eigen industrie
en tussen beide is een voortdurende
wisselwerking geweest.
Belangrijk was de uitbreiding voor
al in de sectoren textielnijverheid,
bouwnijverheid en metaalnijverheid.
De groep textiel was op de eerste
beurs bekend onder de huiselijke naam
garens en banden, nu veelal verdron
gen door rayonvezels en nylon. Waren
er in 1917 slechts 79 inzendingen, op
de tweede beurs waren er reeds 179
een getal, dat in 1946, toen voor het'
eerst in het voorjaar een afzonderlijke
Textieljaarbeur's werd gehouden, is
teruggelopen tot 117, waarbij men
echter grotere inzendingen uit het
buitenland moet rekenen.
De groep Bouwmaterialen kwam in
1917 uit met 27 deelnemers, in 1946
waren er op het Croeselaan-terrein,
waar zij nu vaste standplaats geniet,
130 en bij de komende jaarbeurs van
13 t.m. 22 maart zijn er liefst 237.
Wellicht is het ook interessant van
beide branches, alsmede van de Me
taalnijverheid de index-cijfers om
trent de produktie te vermelden. Uit
gaande van 100 in 1949 bedragen die
voor wat textiel betreft: in 1950-108,
in 1951-114, in 1952-114, in 1953-129
en in 1954-138.
Metaalnijverheid: in 1950-113, in
1951-119, in 1952-121, in 1953-117 en
in 1954-165. Uitgedrukt in miljoenen
guldens bedroeg de produktie in de
Bouwnijverheid: in 1950-1307, in 1951—
1536, in 1952-1670, in 1953-2027 en in
1954-1926.
De index-cijfers van de produktie
in alle takken van nijverheid te za-
men zijn: in 1950-112, in 1951-116, in
1952-116, in 1953-127 en in 1954-140.
Vanzelfsprekend is in de loop der
jaren de expositie-ruimte van de
Jaarbeurs aanmerkelijk toegenomen.
In 1917 7050 vierkante meter, straks
niet minder dan 63.000 vierkante me
ter. Vroeger een „houten dorp", mon
sterkamers en paviljoens aanvanke
lijk alleen op het Vredenburg en het
St.-Janskerkhof, later ook aan de
Kanaalstraat. Nu een reeks moderne
vaste gebouwen op het Vredenburg
en aan de Croeselaan.
Gebleven is alleen nog het houten
secretariaatsgebouw op het Vreden
burg, dat evenwel binnenkort ook
gaat verdwijnen (eindelijk!!!), en
vroeger op het St.-Janskerkhof heeft(
gestaan, waar het een prooi der vlam
men werd.
Deze verspreiding van de jaar
beursgebouwtjes bracht wel veel ge
zelligheid in de stad en bij het uitge'
sproken zakelijke karakter van de te
genwoordige beurzen zonder reclame'
optochten en leuke souvenirs, is
die oude jaarmarktsfeer totaal ver
dwenen.
De toenemende industrialisering
en de daarmee samenhangende uit
breiding van de stadsbevolking en
de benodigde ruimte voor recreatie
voor de bewoners, hebben bijna alle
steden niet alleen in ons land,
maar ook in het buitenland voor
grote vraagstukken gesteld, naar
welker oplossing nog steeds wordt
gezocht.
Zeer acuut werden deze proble
men na de oorlog. Rotterdam zag
zich gesteld voor de taak zijn bin
nenstad op te bouwen, Amsterdam
kwam tot de conclusie, dat ver
schillende wijken zowel om ver
keerstechnische als om sociale rede
nen onbewoonbaar waren gewor
den, terwijl Den Haag een nieuw
Bezuidenhout moest optrekken.
Nemen wij Amsterdam als voor
beeld. Kort na de oorlog werden
daar enige (tot dusverre nog nog
niet uitgevoerde) plannen gemaakt,
voor de sanering van verschillende
wijken, zoals het plan voor de Eilan
den, de Jodenbuurt, de Jordaan enz.
Doch deze ontwerpen waren voor het
merendeel gericht op verbeteringen
van de verkeerssituatie, terwijl men
daar op de tweede plaats eerst de sa
nering van de bebouwing op het
oog had.
De bevolkingsaanwas, waarover
wij boven hebben gesproken, kan op
een gegeven moment niet meer ver
werkt worden. De wijken raken over
bevolkt, de huizen en gebouwen wor
den dan meer uitgewoond dan be
woond en wanneer er door een oor
log niet voldoende zorg aan kan
worden besteed, betekent dat verval.
Met het verval komt een nieuw soort
mensen, die zich naast de oorspron
kelijke bewoners vestigen en lang
zamerhand hun plaats gaan innemen
omdat de eersten verhuizen naar
stadsgedeelten, die meer met hun
„stand" overeenkomen.
Zo verwordt een stadsgedeelte, dat
aanvankelijk een „betere" wijk was,
tot 'n achterbuurt met al haar socia
le misstanden van jeugdcriminali
teit, straatslijperij enzovoort.
Deze ontwikkeling kwam men ook
tegen in een wijk van New York, de
Morningside Heights, waar op een
klein plekje grond 60.000 mensen
leefden en werkten, studeerden en
zich ontspannen moesten. Morning
side Heights bestond uit een cité uni
versitaire met duizenden studenten
van meer dan veertig nationaliteiten
én een wijk met sloppen en stegen,
een echte achterbuurt, waar de
jeugdcriminaliteit zo ernstig was, dat
zelfs de studenten er niet aan dach
ten er ook maar een voet zetten, om
dat het te gevaarlijk was.
Het zijn de universiteiten geweest,
die na de oorlog de stoot hebben ge
geven tot een volledige sanering van
de wijk. Eerst werd een maatschap
pij opgéricht, die verschillende mo
gelijkheden moest bestuderen. Plan
nen werden gemaakt en vijf jaar na
het begin van het onderzoek is de
gehele woonwijk tegen de grond ge
gaan en nu bouwt men met man en
macht aan een nieuwe wijk.
Zestig miljoen dollar-werd er neer
geteld voor ruim veertigduizend
nieuwe woningen, die gegroepeerd
worden in verschillende woonblok
ken.
Het belangrijke by deze sanering
is niet de vervanging van de oude
woningen door nieuwe, maar de wy-
ze waarop dit wordt uitgevoerd. Men
heeft alle conventie buiten beschou
wing gelaten. Zo werd het aloude
principe, dat een woonblok een be
grenzing van een straat moet zyn,
losgelaten. De verschillende blokken
zyn schijnbaar willekeurig midden in
een plantsoen geplaatst met een gro
te onderlinge afstand. Ongetwijfeld
heeft dit grote voordelen. De bewo
ners kunnen ademen. Zij zijn niet
opgesloten in een enge begrenzing
van straten, zij zien niet, zoals over
al elders in een stadswijk, wanneer
zij naar buiten kijken direct een
muur van een volgend blok. De zon
heeft vrije toegang, alhoewel met de
ze diagonale plaatsing de zon ook
afgestoten kan worden.
Natuurlijk zijn er, voordat men tot
dit resultaat kwam, verschillende
andere ontwerpen geweest, die
echter zijn afgekeurd. Een der meer
conventionele drukken wij hierbij af.
De woonblokken zijn nog de grens
van de straat. Zij staan recht achter
elkaar, alhoewel zij een grote ruim
te open laten en vrij toegang geven
aan alle licht en lucht.
Maar het aangenomen plan, waar
in de woonblokken diagonaalsgewijs
zijn geplaatst, verdient ver de voor
keur, omdat de vrijere plaatsing le
vendiger werkt en de open ruimte
sterker laat voelen.
De sanering van de wijk bracht
voor de aangrenzende universiteiten
grote voordelen mede. Toen men
eenmaal het mes in de conventies
had gezet, kon men daar ook mee
doorgaan. Wegen werden voor alle
rij verkeer afgesloten en plantsoenen
aangelegd. Daardoor ontstond ook
Ecu overzicht van de bouw der
woonblokken op de Morningside
Heights. Op de plaats waar nu de
flatgebouwen verrijzen was enkele
jaren terug een achterbuurt. Typisch
:s de diagonale plaatsing van de
woonblokken bij de nieuwbouw.
ruimte voor nieuwbouw. De biblio
theek van de Cculumbia-universiteit
heeft plannen voor een nieuw ge
bouw. De universiteit wil verder een
centrum voor techniek stichten en
een instituut voor kunsten en weten
schappen, waar lezingen kunnen wor
den gehouden voor niet-studerenden
een soort volksuniversiteit dus.
Het Lucashospitaal heeft reeds een
nieuwe vleugel gebouwd, terwijl het
Bernardcollege zijn campus ver
grootte en verfraaide. De Riverside
Church heeft plannen voor een nieu
we pastorie, terwijl de Protestantse
raad van kerken een groot gebouw
van zeventien verdiepingen wil op
trekken.
Een ander winstpunt van de sa
nering was het nauwe contact tussen
alle mogelyke leidende figuren.
Godsdienstige en civiele autoritei
ten, intellectuelen en arbeiders werk
ten samen om in het kader van de
sanering van de woongelegenheid
ook dc bevolking op te heffen. Zo
zullen in de nieuwe woonblokken be
middelden, onbemiddclden, intellec
tuelen, arbeiders en kleine ambtena
ren door elkaar wonen, zullen de
kinderen de beschikking over speel
ruimten krygen en gaat de Columbia-
universiteit een sociaal centrum op-
Advertentie)
DIT IS de manier om verstopping te over-
winnen: Drink 's morgens vroeg en 's avonds
voor het naar bed gaan een glas water en ga
op een vast uur van de dag naar het tollet.
Neem eerst een week elke avond twee Carters
pilletjes - 2e week: elke avond één -3e week:
om de andere avond één. Daarna niets meer.
Want Carters LeverplUetJes zorgen voor de
galtoevoer die nodig Is om het voedsel beter
te verteren en de darmen te ontlastenze maken
bovendien dat de Ingewanden daarna op eigen
kracht regelmatig blijven werken.
Zó nelpen Carters Leverpllletjes u helemaal
van hardlijvigheid af, u is een ander mens. En
mocht u later door zorgen, door te veel eten.
oververmoeidheid of gebrek aan beweging
toch nog eens verstopt raken, dan zijn een
paar Carters pilletjes voldoende om u vhrr
weer op gang te helpen. Vraag naar CARTV"'
LEVERPILLETJES t 1.20 per flacon.
richten, waarin de studenten prak
tische ervaring op zullen doen in de
omgang met de jeugd van deze ge
saneerde achterbuurt.
Toch zijn er nog verschillende
kwesties, die opgelost moeten
worden. De voornaamste hiervan
is het gebrek aan scholen en ten
tweede de aanpassing van de voor
malige krotbewoners aan de ge
wijzigde omstandigheden.
Maar de wil tot samenwerking en
sanering bestond en is met de in-
middels behaalde successsen mee
gegroeid.
(Van onze Utrechtse redacteur)
Vuurpotten stonden er op de hoeken der straten,
toen van 26 februari tot 10 maart 1917 in Utrecht de
eerste jaarbeurs met 690 deelnemers gehouden, werd.
Niet zozeer ter opluistering dan wel om deelnemers
en bezoekers gelegenheid te geven hun handen ie
warmen. Een herinnering hieraan kregen we onlangs,
toen hij de felle vorst dc gemeente Utrecht zo goed
was opnieuw vuurpotten in de binnenstad te plaatsen
en zij hebben ook na de jongste wereldoorlog op het
Vredenburgterrein gestaan, toen daar noia bene een
voorjaarsbeurs werd gehouden.
Neen, het bijzondere van de eerste jaarbeurs moet
men veeleer hierin zoeken, dat toen trouwens tot
1921 toe streng buitenlandse artikelen geweerd
werden en thans de Kon. Ned. Jaarbeurs bij de
viering van haar 40-jarig bestaan terecht prat gaat op
haar internationaal karakter. De nieuwe hal op het
Croeselaan-terrein, een bouwwerk van zeer moderne
allure maandag 12 maart a.s. door Koningin
Juliana te openen is zelfs bestemd als huisvesting
voor de collectieve inzendingen van de verschillende
naties. Vooral na de tweede wereldoorlog is een
steeds intensievere propaganda in liet buitenland
gevoerd, niet alleen om de Utrechtse jaarbeurs te
bezoeken, maar ook om daar zijn produkten te tonen.
Het houten dorp waarin de Utrechtse Jaarbeurs van start
ging.
Een schildering van een saneringsontwerp, dat echter werd afgekeurd.
De woonblokken vormen hier nog de begrenzing van de straten, een
principe dat bij de uitvoering van het aangenomen plan werd losgelaten.
