Open brief aan Marilyn Monroe
?{Bij Katie Johnson op de thee
Wereldnieuws
Witte doek
David Oistrakh
in Nederland
De Katholieke Kerk en de film
de PLANKEN
Orson Welles
als
N achtclubartiest
VERBONDENHEID
EEN „BRIEF ENCOUNTER
ROMANVORM
IN
Goethe-prijs voor
Gabriel Marcel
Glas- en wandschilders
van
Een
van
boek
dr. Joseph Viegen
Fascinerende verhalen van Siegfried E. van Praag
ZATERDAG 10 MAART 1936
PAGINA 10
in
„De auteur is de man tegen wie je het liefst
moet glimlachen"
Drama in de circus
wereld
Ideale oma beste filmactrice van Engeland
„GEEN WONDERKIND"
Hans Roest
VOOR PASSIESPELEN VAN
MONTSERRAT
Indruk wekkend boekwerk van de
Libreria Edit rice Vaticana
Jullie spelen toch voor
je plezier
Hans
van
Bergen
Caspar Kamerling: „De laatste trein"
LIMBURG
Charles Eyk en Joep Nicolas in 1946.
Illustratie uit het hiernaast besproken boek.
Zonder Limburg is geen moderne Nederlandse glazeniers- en
wandschilderkunst denkbaar. In het Limburgse ontstond, tussen de
twee wereldoorlogen, de wezenlijke vernieuwing van de monumen
tale kunst in ons land, een vernieuwing die niet voortkwam uit het
voorbereidende werk van een bepaalde school, maar die tot bloei
kwam in een daartoe uitermate vruchtbaar maatschappelijk en
geestelijk klimaat. Tot nu toe is dit verschijnsel, waarvan een
ieder de feitelijkheid erkennen moet, noch afdoende verklaard,
noch nauwkeurig geregistreerd. Aan deze twee tekorten wordt een
eind gemaakt door een boek van dr. Joseph Viegen, literator,
kunsthistoricus, socioloog en Limburger en daardoor voortreffelijk
toegerust om een balans van de nieuwe monumentale kunst in
Limburg op een veelomvattende wjjze te maken.
mens dier
Brede taferelen van sociaalhistori
sche of kunsthistorische aard dienen
als voorbereiding voor de latere be
schouwingen over de voornaamste
Limburgse kunstenaars. Met enkele
markante schetslijnen tekent dr. Vie
gen de breuk in het Europese kunst
leven na de bloei van het Impressio
nisme, de tekenen van een herleving
der religieuze kunst, de trage door
sijpeling der Europese gedachten in
Nederland, waar neo-gothieke en neo-
monumentalisme de kunst aan leer
stellige banden bleven leggen, om dan
te wijzen op de Nederlandse verte
genwoordiging anno 1925 op de Ex
position Internationale des Arts et.
Métiers te Parijs, waar het raam
..Feest van St.-Maarten" van Joep?
Nicolas „de enige niet leerstellige, de?
enige oprechte belijdenis" vormde.
Het boek bevat een veel grotere?
rijkdom aan motieven, maar zijn?
hoofdtrek is getekend door deze en-?
kele vermelding. Joep Nicolas, Char-?
lies Eyck en vóór hen Henri Jonas?
I hebben in zekere zin het Renaissance-
f ideaal van verbondenheid van kunst
jen leven hersteld. Hun kunst was in
?die jaren van opgang en bloei de uit-
drukking van een persoonlijke roe-
'ping. Zij kwam voort uit een bewust
zijn van gezamenlijk nagestreefde
'waarden, enerzijds een godsdienstig
'gevoel, anderzijds een liefde voor het
'eigen gewestelijk leven.
Orson Welles, die met zijn New Yorkse
produktie van ..King Lear" 40.000 dollars
(ƒ142.000) heeft verspeeld, is in een
f nieuwe rol opgetreden. Hij is in Las
Vegas, de gokkershoofdstad van Nevada
opgetreden als.... nachtclubartist.
Precies het tegenovergestelde heeft
Tallulah Bankhead gedaan met haar op
treden in ..A Streetcar named Desire" in
het City Centre Theatre van New York,
waar de sterren meer prestige dan geld
oogsten. Ze verdient er 85 dollars (ƒ300)
per week, terwijl ze haar kamermeisje
Rose 100 dollars (ƒ350) betaalt.
Een genre, dat in de Nederlandse literatuur zeer schaars is ver
tegenwoordigd, is het dierenverhaal. Slechts hoogst zelden treft men
een novelle of roman aan, waarin het dier een hoofdrol speelt of
althans een belangrijke plaats inneemt. Een gevolg van het gebrek
aan belangstelling van de zijde der lezers? Het merkwaardige is
nochtans, dat de vraag naar populair-wetenschappelijke boeken over
dieren vooral de laatste jaren ongemeen is toegenomen.
Gelukkig is de romanschrijver Siegfried E. van Praag een groot
dierenvriend en hem danken wij een aantal goede verhalen, waarin
dieren optreden, zij het niet in hun eigen wereld maar in die dei-
mensen. Siegfried van Praag beschrijft de dieren en de mensen,
met wie ze te maken krijgen, in hun onderlinge verhoudingen.
Fascinerend is dit gegeven: te zien hoe mens en dier in elkanders
bestaan ingrijpen en mede elkanders daden bepalen de goede
en de slechte.
Twee van de drie verhalen in „De gro
te hypnose" (evenals de hieronder aan
gehaalde titels verschenen bij P. Leo
polds Uitgeversmij, Den Haag! en be
stemd voor volwassenen) spelen zich af
in en rond het circus. De auteur weet al
les van de circuswereld en het leven der
artisten daarvan getuigt zijn grote ro
man „La Judith". Hij kent de roes van
het succes en de roem maar ook de
bitterheid van de mislukking en het tragi
slotte, na lang te hebben gezworven doet
hij ten einde raad een voetval voor een
vroegere ondergeschikte van zijn vader,
Arthur Feldman, die zelf een circus
heeft opgericht. Er bestaat een wederke
rige wrok tussen deze twee mannen, welke
nog wordt toegespitst als een vrouw. Ma
dame Adrienne, zich tussen hen plaatst.
Dit zijn de menselijke verhoudingen.
Doorslaggevend is uiteindelijk de verhou
ding tussen mens en dier. Eddy vindt na
melijk in Circus-Feldman een oude tijge
rin terug, Graziella. Het dier herkent hem
direct de oude band tussen hen blijkt
nog te bestaan en bloeit zelfs inniger op
dan ooit nu man en dier oud zijn en dag
Heel goed weet de schrijver het
eigene te benaderen van de leidende
psychologie van mens en dier in, dat de ^figuren in de Limburgse kunst. Over
hier weergegeven uiterlijke feiten eigen- «de jonge Nicolas, die dr. Viegen zon-
hjk ondergeschikt zijn aan de wereld van «der het uitdrukkelijk te zeggen, naast
liefde en haat. die er achter verborgen J - „ront„tp
ligt: dat wat er in ziel en instinct leeft ?cle >fotlsctle Jonas, ais de grootste
Men ziet het drama zich langzaam maar vernieuwer wenst te beschouwen,
zeker voltrekken onafwendbaar. schrijft hij o.a.: „Persoonlijke bevrij
ding en bevrijding van de mens in het
Schuldgevoel (•algemeen, bevrijding van een gemeen-
Ook in 't tweede verhaal „Koppen tussen *BchaP uit deze b« vergissing als over-
Orson Welles, liier in zijn film
„Othello'' naar Shakespeare's trage
die, trad in Las Vegas op als
nachtclubartist.
Marilyn Monroe is niet het eerste Ame
rikaanse glamourmeisje, dat door Sir Lau
rence Olivier in Engeland is geïmporteerd.
Het vorige „piece of cheesecake zoals
dergelijke jongedames in haar geboorte
land plegen te worden genoemd, dat deze
ongewone eer tebeurt viel. was Yolande
Donland, En Yolanda Donland heeft in 't
populaire Engelse dagblad ..Daily Ex
press" een open brief aan Miss Monroe
gepubliceerd, die zo vol grappige waar
schuwingen, goede raadgevingen en geesti
ge opmerkingen staat, dat onze lezers
hem met plezier zullen lezen:
„Het is dus uit met de blote-benen-
films, Marilyn? Je hebt Sir Laurence
Olivier weten over te halen, je cultureel
te maken?
Well, als het laatste „piece of Ameri
can cheesecake", dat Sir Laurence in En
geland heeft geïmporteerd in een poging
om het cultureel te maken, acht ik het
mijn vriendenplicht je te laten weten, dat
al dat culturele gedoe tamelijk verwar
rend is.
Ik ben blij te horen, dat hij je afgod
is, omdat hij ook de mijne is. Toen ik
Sir Laurence voor het eerst ontmoette,
herkende ik hem niet eens. Hij had lang,
wit haar en een lange witte baard. Om je
de waarheid te zeggen, heb ik een kwar
tier lang samen met hem in zijn kleedka
mer bij de Old Vic zitten wachten, tot hij
zou binnenkomen. Mocht hij dus in de
filmstudio verschijnen met twee bulten en
drie valse neuzen, vergeet dan niet, dat
hij je afgod is.
Maar hoe hij zich ook heeft vermomd
als je eenmaal dicht genoeg bij hem bent
om door al die haargroei heen in zijn
mooie staalgrijze ogen te kijken, zal je
hem onmiddellijk herkennen aan zijn door
dringende heersersblik. Die blik is zo
doordringend en overheersend, dat ik hem
„sir" noemde, lang voordat hij geridderd
was. Het is de soort blik, die duizend klas
sieke stukken regisseerde en die de kin
deren op straat hun cowboy-hoeden liet
verwisselen voor Richard Ill-zwaarden.
Toen ik voor hem werkte, was hij de
het Bamboe" dat in Kongo speelt, is de
band tussen mens en dier de kern. Maar
zij komt hier op geheel andere wijze tot
uitdrukking. De dierenvanger Malvo be
leeft een schokkende ervaring in de over
val op de bijna menselijke gorilla's. Van
deze scene geeft Van Praag een werkelijk
huiveringwekkende beschrijving en een
voor ons niet minder dan beschamende.
(Geen wonder, dat Malvo later, in het uur
der beslissing, bidt: „Bescherm me tegen
mijn mens-zijn!") Om het leven van zijn
levering begrepen dienstbaarheid, be-
'vestiging van het volstrekte recht,
'neen, van de volstrekte plicht bij de'
'kunstenaar tot geheel eerlijke en vrije j
ruiting, ziedaar in korte bewoordingen
rhet doel dat Nicolas sedert 1927 be-1
(geerlijk heeft nagestreefd. Niet de'
(prijsgeving, uit kunstzinnige overwe-1
gingen, van een middeleeuwse be-
(invloeding bracht hem tot een hou-1
gingen,
Jinvloedin
?ding, die
k-iffprwii7
sche ogenblik waarop de eens zo gevierde in dag uit moeten voelen dat zij slechts
artist moet vaststellen dat zijn tijd voorbij i geduld worden
ie «V. U14 4- 3 1
is en dat hij hieeft afgedaan. Genadeloos
wordt hij aan de kant gezet, afgedaan..
Dit dramatische gegeven vormt de ach
tergrond van het eerste en naar onze me
ning beste verhaal van „De grote hypno
se". De kern is de verbondenheid, de
onverbrekelijke vriendschap tussen mens
en dier, beiden in hun nadagen. Het zijn
de eens bejubelde, thans grenzeloos verne-
In de zit-slaapkamer van een in Vic
toriaanse stijl gebouwde villa ergens in het
Engelse plaatsje Warwick stond onlangs
een gedeukte emailleketel op het gasstel
te zingen.
Een fijn met witte kant afgezet zak
doekje deed de geur van lavendel door
de gezellige ruimte zweven. En een vrien
delijke oude dame, door de Britse Film-
academie wegens haar rol in „The Lady-
dle men in het noorden ongeluk- «kmers" gekozen tot beste actrice van 1955
zoon Arthur te redden, schiet Malvo de f kigerwijze en al spoedig neo-renais-?nipte in tegenwoordigheid van de zoveel-
vader van een jonge gorilla neer. Gancistisch of neo-barok is gaan noe-ste ^verslaggever aan haar zoveelste kop-
Hij neemt het dier mee en de jonge rmen maar wel een moderne, harts- je Vhee.
gorilla en Arthur spelen samen de f „„i
zoons van de vermoorde en van detychtelijke, in geen enkel opzicht op f „Beste jongen", zei de 77-jarige Katie
moordenaar. Dan begint er iets in Mal-i de gelijkvormigheid gerichte levens- r Johnson, „waarom ze in 's hemelsnaam
vo's ziel te ontwaken. Hij kan het dier i opvatting". ?mij hebben gekozen, snap ik niet. Ik ben
niet verkopen, doch laat het ontvluchten ?al lang oma, moet je weten". Waarmee
wederom een aangrijpende episode in Nicolas' Philipsramen te Eindhoven, Ze tevens het antwoord-van-het-jaar gaf
het verhaal. Zijn gevoel van schuld is f Jonas' ramen te Bleijerheide, de grote de vraag, hoe ze zich voelde, nu ze En-
echter nog niet uitgewist en het boeiende wandschilderingen van Eyck in Ter-^gelands meest begeerde filmonderschei-
verhaal eindigt met een verrassende ont- )winselen. Zeist en Parijs' en tal van ding had gekregen,
kr ODinö 'i
In „Monsieur Jean", spelend in de cir- anderf werken worden als illustratief De Londense première van „The La-
cuswereld, is d6 grots hypnose vsn voor3fS33nu6 beschouwingen f dyhillers" heeft ze niet bijgewoond, om—
dier veel minder sterk dan die in de beide uitvoerig behandeld. Maar steeds? dat ze op haar kleinzoon in Warwickshire
andere verhalen. T blijft de schrijver achter het afzon- ?moest passen en haar onderscheiding zal
„De grote hypnose" neemt in het Aderlijke werkstuk de grote liin hand-?ze evenmin persoonlijk in ontvangst ne-
veelzijdige oeuvre van Siegfried E. van ?haven 7iin essav "pefi daardoor een?men' "Ik ga trouwens nooit naar Londen.
Praag e!n aparte plaats in. Deze schrij-?™' geheel van de glas-?eVs in deze van he' jaar veel te
ver is vooral bekend geworden door zijn reea' j feneal Yan T. gias «koud voor verstandige oude dames om
ov» Mnflzunrr ito 1 .1 TT") r")l JT*CÏ f
I grote historische romans, waarvan
'deJ9n wandschilderkunst in
het land rond te reizen en onderscheidin-
Eddy wordt beheerst door ééngedach, j j^gste V.MarTanna'V Lijfwacht" heet JOok aan de iongeren Schoonbrood gen te ontvangen. Ik denk er niet aan, op
te: Graziella te beschermen! Hier
een boek dat, belichaamd in de gestalten i
dan de aanleiding tot het grofe conflict: „a dri
Feldman begrijpt waar Eddy's grootste ,ezen
kwetsbaarheid ligt en hij begint de tem- j eerl' stuk
mer te treiteren door er telkens op te 1 v-ng l0,
zinspelen dat Graziella moet «worden ver- i
kocht of afgemaakt. Het gaat er hem j Siegfried van Praag geeft van zijn
echter om, de temmer in de ogen van Ma- Suren
iWildschut. Sfiipen, Marianne
mijn leeftijd een soort nationale heldin
Zoals Katie Johnson
kleine vr ouw is
een bescheiden
Hollywood haalt op het ogenblik weer
wat ruimer adem. Aan het verminderde
bioscoopbezoek, dat de inkomsten gedu
rende de laatste vier maanden van 1956
met 20 procent deed dalen, schijnt een
eind te zijn gekomen. De voorspellingen
luiden, dat de stijging van het bezoek,
die onder de Kerstvakantie is begonnen,
zal aanhouden.
Hollywood heeft Ingrid Bergman ver
geven, Een onderzoek, dat op discrete
wijze bij de Amerikaanse vrouwenorgani
saties is ingesteld, heeft aan het licht ge
bracht, dat Ingrid. na een afwezigheid
van zes jaar, weer welkom is op het
scherm van de Amerikaanse bioscopen,
zonder dat men bang behoeft te zijn voor
protesten.
De film, waarmee zij in Amerika haar
rentree zal maken: de komedie „Anasta-
sia", wordt dan ook weer gesteund met
geld uit Hollywood, maar zal toch nog
in Frankrijk worden gemaakt.
baas. Eén blik uit die mooie staalgrijze
ogen en ik begon te beven en deed. wat
hij zei. Bij jou is dat anders. Nu hij voor
jou werkt en jij de baas bent, zal één
blik uit die mooie staalgrijze ogen ge
noeg zijn om je te doen -beven en je
te laten doen, wat hij zegt. Als hij dus
tegen je zegt. dat je Shakespeare moet
spelen, doe je het. Onze afgod is niet gek.
Misschien is hij van mening, dat je wie-
gelpasjes de oude Dichter nieuw leven
kunnen inblazen.
Toen ik Olivier's dubbele opvoering zag
van de twee Cleopatra's, de een van Sha
kespeare en de andere van Shaw, vond ik
het stuk van Shaw zoveel mooier, dat ik
meende, dat het van Shakespeare was.
Ik kan je niet vertellen, hoe teleurgesteld
i kwas, toen ik ontdekte, dat ik de ver
keerde het mooiste had gevonden.
Dat is nu juist zo verwarrend met die
cultuur. Mensen, die niet cultureel zijn
kunnen veel makkelijker van een stuk van
Shakespeare houden, als het door Shaw is
geschreven. Behalve misschien als het
wordt gespeeld door Marilyn Monroe.
Mr. Shaw is ook een afgod van me. Hij
had ook wit haar en een lange witte baard
Alleen waren die echt. Als je maar cul
tureel genoeg wordt, kan je best in zijn
„St.-Joan" spelen. Persoonlijk heb ik al
tijd de rol van de Dauphin willen hebben,
maar iedereen zei, dat ik daar te man«
nelijk voor was. Dat zal waarschijnlijk
var.
derde Eddy Bonte en een oude leeuw. dame Adrienne te vernederen. Tenslotte
In het circus van zijn vader had hij veel wordt het conflict zo toegespitst, dat Eddy
succes als temmer, maar hij jaagde 0m Graziella te redden zich aan het le-
eigenzinnig zijn eigen verlangens na. Ten- Ven van zijn werkgever vergrijpt
Men ziet, dat het dier in dit geval
de tijgerin een passieve, maar tenslotte
toch beslissende rol in dit drama speelt.
Siegfried van Praag gaat zo diep op de
Gistermiddag werden we op een pers
conferentie in Hotel de I'Europe in de
hoofdstad geconfronteerd met de beroem
de Russische violist David Oistrakh. die
in Amsterdam en Den Haag een achttal
concerten zal geven. Deze acht en veer
tig jarige, eenvoudige en sympathieke
kunstenaar is in 1937 buiten de Sovjet
Unie bekend geworden door het behalen
van de Isaye-prijs op het Internationale
vioolconcours te Brussel. In hetzelfde
jaar trad hij op met het vioolconcert van
Brahms in het concertgebouw onder lei- j
ding van Eduard van Beinum! Sindsdien j
heeft Nederland hem niet meer op het
podium ontmoet.
In de herfst van 1955 stak hij de
oceaan over voor een tournée van een
twintigtal concerten in Amerika, waar
hij met de voornaamste orkesten optrad
en „Columbia" verschillende gramofoon-
opnamen van hem maakte. Aanstaande
zondag speelt hij het vioolconcert van
Prokofjew in het concertgebouw, hetwelk
hij op verzoek uitvoert. Zelf had hij
Brahms' concert voorgesteld. Met het
Residentie Orkest zal hij verder nog
Tsjaikowsky en Katsjatoerian vertolken.
Oistrakh is in
het bezit van twee
Stradivariusviolen
waarvan een in
bruikleen van de
Staat. De grote
Russische violist is
hoofdleraar aan
het conservato
rium te Moskou.
Zijn zoon Igor is
intussen een veel
belovend vedelaar
geworden, die in
1952 te Warschau
het Wianiawsky-
concours won. Va
der en zoon zijn
hartstochtelijke schakers. Met nadruk
vermeldde Oistrakh dat hij geen wonder
kind geweest is doch carrière gemaakt
heeft door hard te werken. De meest
vooraanstaande Russische componisten
zijn momenteel, volgens zijn oordeel.
Weinberg, Rakow. Dvoronius. Sjostako-
witjts, Miaskowski, Kabalewski en Kat
sjatoerian. Verschillende van hun werken
staan op zijn repertoire en zijn eveneens
aan hem opgedragen. In Amsterdam en
Den Haag zal hij een vioolrecital waarop
werken van landgenoten zullen voorko
men, geven.
O.v.H.
SIEGFRIED E. VAN PRAAG
een groot dierenvriend
welke het ook zijn. een boeiend
en indringend beeld. Deze schrijver
tevreden met een goedverteld verhaal.
Hij probeert de wezens, waarover hij
schrijft, te doorgronden en psychologisch
te begrijpen. In „De grote hypnose" heeft
hij niet alleen de mens maar ook het dier
met zijn scherpe intellect en zijn gevoelige
hart benaderd. Wij danken er een paar
onvergetelijke verhalen aan!
voor het eerst alle belangrijke wer-
Limburgse monumentale
Nederland met plaats, datum
schilder staan geregistreerd. Een
Jvoor het
1,1 n- j 5 ken van
oeiend f
is niet kunst m f
erhaal. ?en schild-
«ren en haar vriendelijke ronde gezichtje
monumentale de volmaakte oma uitieders dromen. Tot
zij om haar rol in „The Ladykillers",
waarin zij een oude dame speelt, die de
end gekozen ilius- schurkachtige plannen van de bank-
„i „v.4 iK „„i- j„( rover Alec Guinness en zijn kameraden in
- ratios verluchten Kot werk dat ook ,de war stuurt_ tot bestc actrice Van 1955
"ctuigems Piiegt van een ander Lim-j)werd uitgeroepen, had ze nooit anders dan
u-rgs kunstenaarschap: ri» tvnografi» kleine rolletjes gehad „Ik ben zo geluk-
?H;c hier door de Maastrichtenaar J ^kig. Het is zo verschrikkelijk lief van al
rVeltman op meesterlijke \Vijze werd «die aardige mensen. Maar waarom, waar-
i -ehanteerd. iom 'n 's hemelsnaam hebben zc zo'n dwa-
i ?ze oude vrouw als mij genomen? Toch ben
A UUUC VIUUW cU5> IUJJ gCUUillCli: i ULll UCII
tik ontzettend blij. Het was heus belachc-
MMli
In Olessa de Montserrat in de Spaanse
provincie Gatalionië bestaat het plan een
speciaal theater te bouwen voor de
Passiespelen, die daar sedert 1642 worden
opgevoerd. Het theater krijgt de vorm
van een IJ en zal 5700 zitplaatsen tellen.
De kosten bedragen bijna 2.000.000. Het
theater is over 4 ja^r gereed.
JG:^:3«ïïn.t d^cr drbUJgSeV1eglnd-ung. jlijk eenvoudig en eigenlijk heb ik niet
J Leiter Nypets. Maastricht. eens hoeven ie acteren. Het was een ver-
rukkelijke rol. En de regisseur was zo'n
De Pauselijke Commissie voor film, ra
dio en televisie, bet orgaan van de H.
Stoel, dat zich bezighoudt met de bestu
dering van deze nieuwe media voor zover
zij verband houden met geloof en zeden,
heeft voor het eerst de officiële documen
ten, die door de Hiërarchie der Katho
lieke Kerk zijn gepubliceerd over de film
en haar morele, culturele en pedagogi
sche problemen, samengebracht in een
indrukwekkend boekwerk van 560 pagi
na's.
Het boek bevat 42 documenten van de
H. Stoet, waaronder de jongste toespraak
van de H.Vader tot de „filmwereld", te
zamen met 73 van de meest belangrijke
bisschoppelijke brieven in twintig ver
schillende landen, ieder in de oorspron
kelijke taai en vergezeld van een korte
samenvatting in het Frans.
Voorts treft men in het boek een zo vol-
iedig mogelijke lijst aan van de interna
tionale en nationale katholieke organisa
ties, die zich bezighouden met het apos
tolaat van de film in dertig landen. Bo
vendien wordt een overzicht gegeven van
de wijze, waarop aeza organisaties de
films op haar morele waarde klassifico-
ren.
Het boek. dat van grote waarde kan
zijn voor al degenen die. om welke re
den ook, uit een authentieke bron kennis
willen nemen van de houding der Katho
lieke Kerk ten aanzien van het machtige
communicatiemiddel de film, kan worden
besteld bij de Libreria Editrice Vaticana
in de Vaticaanse staat.
nu eenmaal met zich meebrengt. Het in de oorlog) oogstte hij triomfen in ste- neel. Het Is prachtig als hier als stimu-
maakt het leven mooier en rijker en het den als Maastricht in de titelrollen van lans een uitvoering voor een volle zaal
verhoogt de interessen voor weer andere klassieke stukken. op volgt, maar noodzakelijk is dit niet.
dingen. Maar de dokter is nooit naar het noor- Waaruit wij de conclusie moeten trekken,
Maar -dan moet er ook goed toneel ge- den gekomen- Ofschoon hiervoor één dat wij aan de repetities toch minstens
In de Katholieke Illustratie stond laatst bracht worden. En de dokter droomt van wenkje aan zijn grote vriend Albert van evenveel aandacht moeten besteden als
een alleraardigst verslag te lezen over een beroepsgezelschap, dat de dorpen af- Dalsum - denk ik - reeds voldoende ge- aan de uitvoering zelf. En dat wij de re-
Gabriel Beckers en zijn Limburgs Toneel, reist en daar de allerbeste stukken brengt, weest zou zijn. De dokter is in Limburg petities niet moeten gaan beschouwen als
U heeft allen allicht eens gehoord van Dat beroepsgezelschap is er intussen gebleven. Zijn hart ging niet uit naar gro- een noodzakelijk kwaad om tot een drage-
Gabriel Beckers, de dokter uit Beek in gekomen. Reeds toen was hij ermee be- te triomfen. Zijn passie is gegroei; uit lijke uitvoering te komen.
- i .i_j»TÏ rf D nnJr 1-v-ti Ki i n o o rrnn/4 onn T_ U L TJ -. 1.1 T 7 M T-f a( Kotroft «1Q olinPb 1 n
Limburg. De man met een hartstochte
lijke liefde voor toneel. Ik heb hem vlak
r.a de oorlog eens een bezoek gebracht.
zig. Reeds toen trok hij bijna avond aan een hobby. In de kleine dorpen van Lim- Het betreft de alinea in het verslag,
avond met een stel idealisten van het ene burg ligt zijn werkterrein, waar hij nu waar Rogier van Aerde ons vertelt over
dorp naar het andere. Maar de moeilijk- avond aan avond speelt in de onmogeliik-
De dokter was niet thuis. Hij was de prak- heden waren nog zo groot. Geld was er ste zaaltjes. Daar vervult hij een
tijk in. Het was erg druk. Maar hij kon niet of bijna niet. En de mensen moes- ,u
ieder ogenblik terug komen, en na een ten ontvankelijk gemaakt worden voor
roeping,
kwartiertje wachten in de salon, waar het
vol hing met allerlei toneelfoto's, kwam
de dokter haastig binnengestapt. Het was
aan zijn gezicht te zien, dat hij maar wei
nig tijd had. Hij kende mij ook niet. Hij
meende wellicht met een handelsreizi
ger te doen te hebben uit Holland. Maar
toen ik mij bekend maakte en zei waar
voor ik kwam, ontspande onmiddellijk zijn
gelaat en nam hij met een brede glim
lach plaats in de fauteuil tegenover mij.
Tijd bestond even niet meer voor de
druk bezette dokter. We praten of 'aten
we liever zeggen: hij praatte een paar
uur achtereen. Toneel was aanvankelijk
een gezellige hobby voor hem. Een pret
tige afleiding, een aangename vrije tijds-
goed toneel. Alles steunde op puur idea-
zijn roeping en de roeping van zijn gezel
schap. En die roeping blijft bij trouw, on
danks alle mogelijkheden, die hem gebo-
lisme. Maar de dokter heeft doorgevoch
ten. Alleen insiders weten, hoe groot en
hard die strijd geweest is: buitenstaan-
besteding. En hij onderging de invloed, die ders kunnen er slechts een vaag vermoe
ien worden en ondanks alle moeilijkhe
den, waarmee hij nog steeds te kampen
heeft.
het toneel had op de kleine dorpsgemeen
schap, die Beek inderdaad is. En allengs
den van hebben.
Puur idealisme en kundigheid hebben
groeide zijn hobby uit tot een pasie. Hij hem en de zijnen doen slagen. Want de
zag de nood, waarin Limburg verkeerde, dokter was behalve idealist ook buitenge-
Iedere dorpsgemeenschap had recht op woon kundig in het toneelvak, zodat Ro-
een gesprek tussen Albert van Dalsum en
de dokter. Het was in de oorlog, toen Al-
bert van Dalsum bij de dokter was on
dergedoken.
Een zeer vruchtbare period)? natuurlijk
voor de dokter. De dokter uitte de wens
om ,na de oorlog „Lucifer" op de pianken
te brengen. En Albert van Dalsum zelf
nam de regie op zich. Maar toen de dok
ter aan Albert van Dalsum het toneel toon
de waarop gespeeld moest worden, riep
deze uit: „Je kunt in dit kippenhok toch
geen Lucifer gaan spelen". En Albert van
Dalsum stelde onmiddellijk een verbou
wing van het toneel voor. En wel een dus
danige verbouwing, dat het toneel de ge
hele zaal in beslag zou nemen. „Maar
waar moet het publiek dan zitten?" vroeg
de dokter. „Het publiek?", zei Albert van
Dalsum, „waarom publiek? Jullie spelen
toch voor je plezier?".
Hier onderstreepte Albert van Dalsum
dus mijn mening, dat het niet beslist
noodzakelijk is dat wij een uitvoering
brengen voor publiek. Het beoefenen van
Eén dingetje viel mij in het verslag
van genoemd weekblad wel heel bijzonder
op. Het onderstreept een artikel van mijn
hand van enige weken geleden, waarin het toneel zelf moet ons eigenlijk meer
ik beweerde, dat het voor onze vrije-tijds- dan voldoende zijn. Daarin vinden wij ons
goed toneel. Goed toneel doet een dorps- gier van Aerde met recht van hem in de besteding niet beslist noodzakelijk is, dat genoegen, onze afleiding, onze aangename
gemeenschap opfleuren. Het brengt de Katholieke Illustratie kon schrijven: „een wij onze repetities bekroond zien met een vrije-tijdsbesteding.
rasacteur, die ook in de grote schouw- uitvoering van het door ons ingestudeer-
burgen van het noorden triomfen zou de stuk voor een zaai met publiek. Onze
mensen in een dorp nader tot elkander.
Het opent nieuwe perspectieven, waar
men op het punt staat rustig in te dom- kunnen oogsten"
vrije-tijds-besteding zijn de repetities! De
mgien in de afgeslotenheid, die i^dex dorp Onmiddellijk na de oorlog reeds (en zelfs repetities behelzen de beoefening van to-
Grace Kelly en Bing Crosby pas ge
trouwd. Maar de feesten in Monaco
gaan gewoon door, want de trouwpartij
van de beide filmsterren was slechts
een filmhuwelijk voor de nieuwe rol
prent „High Society".
Katie Johnson (77 jaar) met Alce
Guinness te Ealing Green tijdens een
pauze bij de verfilming van „The Lady
killers".
voor jou ook wel gelden. Neem dus maar
liever een andere rol.
Er zijn verschillende dingen, die je niet
moet doen en die je vermoedelijk even
erg zullen verbazen als ze het mij hebben
gedaan. Maar ik vind toch, dat je ze moet
weten. Je moet bijvoorbeeld nooit met al
je Hollywoodse vrienden comfortabel in
één van de drie grote Londense hotels
gaan logeren. Als je echt cultureel wilt
zijn. kan je beter zo'n klein Cultureel Ho
tel in Mayfair binnenwiegelen. Het is er
rustig, select en stil- Het enige geluid, dat
je er te horen krijgt, als je in je peignoir
op weg bent naar de exclusieve badka
mer, is het zachte geplof van culturele
monocles, die uit wijd van verbazing
opengesperde ogen vallen.
Ook is het verkeerd al te kameraad
schappelijk te worden en de mensen te
gauw bij hun voornaam te noemen, behal
ve wanneer het „Sirs" zijn zoals Sir Ralph
(Richardson), Sir Carol (Reed) of Sir John
(Gielgud). Ieder ander wordt „mister"
genoemd, behalve Noël Coward, die „mas
ter" is. Ik denk, dat hij zo wordt genoemd,
omdat hij alles zelf schrijft zonder hulp
van een baard. Wat me tegelijk doet den
ken aan dat wat je beslist wel moet doen.
Je moet de schrijver, die je hebt ge
huurd, in ere houden. Toen je die receptie
in New York voor onze afgod gaf, heb ik
gelezen, dat de auteur Terence Rattigan
onaangekondigd arriveerde, dat hij aan
niemand was voorgesteld, dat hem geen
enkele vraag werd gesteld en dat hij stil
in een hoekje zat. Pas op, Marilyn! De
auteur is de man, tegen wie je het liefst
moet glimlachen. Je mag nooit vergeten,
dat hij de man is, die de teksten schrijft
en zelfs die mooiste staalgrijze ogen kun
nen je niet vertellen, hoe je een tekst
moet zeggen, als er geen tekst is"
5?
Onder de naam Caspar Kamerling, heeft
de auteur die zich als schrijver van jeugd
romans Mr. Jan ICruysman noemde, een
greep gedaan naar een problematiek uit
het leven der volwassenen. Zoals in ziir
vorige boeken („Bob Vredeveld wordt
man") stoot hij ook in deze roman door
tot de kern van de zaak, de verhouding
van een mens tot God. Hij doet dit door
op verrassende wijze gestalte te geven aan
de actuele tegenstelling: christendom hu
manisme.
Door de mislukte afspraak met de
vrouw van een vriend, een gemiste
trein, een daarmee samenhangend tragisch
misverstand dat de dood tot op een hand
breed nabij brengt, wordt een man afge
sloten van zijn leven zoals zich dat tot
nu toe, vol doelloos verlangen en parasi
teren heeft afgespeeld. Hij wordt gevan
gen gehouden, vier en twintig uur lang,
binnen de enge wereld van een dorp, een
huis, een kamer. Maar hier komt hij
opeens te staan tegenover God, en de po
tenties van geloof en liefde die in hem
als christen onverwoestbaar zijn, openen
voor hem de mogelijkheid van een nieuw
leven met God. Naar dit nieuwe leven
vertrekt hij met de laatste trein.
Maar op het station laat hij de vriend
achter, en elders zijn vrouw. Voor beiden
laat de schrijver de neergang vermoeden,
omdat zij, ondanks hun nobele aard, aan
gewezen zijn op de krampachtige kracht
en de eigenzinnige fierheid van louter
menselijke grootheid en nergens een nieuw
begin verwachten in deemoed en vertrou
wen.
Dit alles speelt zich af in de beklemmen
de sfeer van een kleine dorpsgemeenschap
tijdens oorlog en bezetting, waardoor het
avontuur van drie mensen wordt tot een
navrant drama, dat de spanning heeft van
een detective-story. Binnen het korte tijds
bestek worden gebeurtenissen en perso
nen geplaatst in een knap gebouwd ge
heel. De auteur observeert scherp. Hij
heeft oog voor het navrante detail en ge
voel voor humor en hij hanteert een be
heerste stijl vol tekenende opmerkingen,
die dikwijls zich kristalliseren in puntige
aforismen. Juist daardoor dringt de
schrijver zich wel eens te veel op, tenkoste
van zijn helden. Maar dat in deze roman
mensen leven met een diep-menselijke pro
blematiek en dat de schrijver intelligent
en beeldend schrijven kan, wordt door „De
laatste trein" uitdrukkelijk bewezen.
Thema en beschrijving maken dit boek
alleen geschikt voor volwassen lezers,
maar voor hen kan dit „brief encounter"
dan ook iets betekenen.
N.a.v. „De laatste trein" door Caspar
Kamerling- Uitg. De Fontein, Utrecht.
De Hamburgsc Goethe-prijs voor 1955
is toegekend aan de Franse schrijver en
filosoof Gabriel Marcel. De prtjs, die
10.000 mark bedraagt, wordt elk jaar door
de Hamburgse universiteit toegewezen
aan personen, die zich inspannen om het
onderling begrip tussen de volkeren te
vergroten.
Tot de vroegere prijswinnaars behoren
de Zwitserse historicus Karl Jacob Burck-
hardt, de Noorse bisschop Eivind Berg-
grav, dc joodse godsdienstfilosoof Martin
Buber, de Britse schrijver T. S. Eliot en
de Duitse filosoof en pedagoog Eduard
Spranger.
Gabriel Marcel is in 1889 in Parijs e*'
boren. Hij geldt als de grondlegger van
het christelijke existentialisme ia Frank
rijk.
