HET VIJFDE EEUWFEEST VAN HET
EERHERSTEL VAN JEANNE D'ARC
I
1
Dragers
van
het
gaan paraderen
IlfiL lllilL
mmKiitfumï
1
E
OEROUD ZWEEDS MIDZOMERFEEST WORDT
OOK IN ROTTERDAM GEVIERD
Rouaan
viert
feest
fÊmMÊËmmm
De wedergeboorte van een Kathedraal
WÊBÊKVSÊBm
ZATERDAG 23 JUNI 1956
PAGINA
Jeanne d'Arc-stad
Wonder van restaureringskunst
51
l
De eerste democratische onderscheiding
van het British Empire
Ook posthuum
W
wmÊËÈ 1K Sil
Toeristen-attractie
W P&
Tentoonstelling
De toren bij het station waar Jeanne
gevangen heeft gezeten voor de
uitlevering aan bisschop Cauchon
(Van onze Parijse correspondent)
ROUAAN, 22 juni 1956.
Rouaan is in een jubelstemming.
Dat is ontroerend voor hen, die bij
de terugkeer van de vrede de ver
schrikkelijke puinen hebben gezien
van wat de vermaarde kunststad
eens was geweest. Rouaan was een
„museumstad" van wat het rijke
Normandië in de loop der eeuwen
aan schoonheid had opgebouwd.
Tot tweemaal toe heeft de stad,
meer dan welke andere in
Frankrijk, het martelaarschap van
het oorlogsgeweld ondergaan. De
kathedraal, een der schoonste der
middeleeuwen, de abdijkerk, die
haar in omvang en luister nabij
komt, een aantal van de zuiverste
kerken in de Normandische bloem-
gothiek en vroegrenaissance, een
paleis van eenzelfde rijkdom,
patriciërshotels en huizen van
vorstelijke weelde, een binnenstad
waarin de straten nog de eeuwen
oude huizen, met gebeeldhouwde
halkenbouw met de overluifelingen,
door beeldhouwwerk geschraagd,
te zien gaven en kloostergangen en
binnenhoven nog de bekoorlijke
sfeer van eeuwen geleden gevan
gen hielden, al dat schoons is door
bommen en vuur veelal onherstel
baar getroffen. Eerst in 1940, later
in april en juni 1944. Het waren
de „rode weken van Rouaan".
Twaalf jaren lang zijn ontzaglijke of
fers gebracht om van Rouaans kunst
schatten te redden wat te redden viel.
In de eerste plaats de kathedraal, die
bij de jongste strijd niet minder zwaar
vernield werd, dan die van Reims in de
oorlog van 1914-1918. Reeds anderhalf
miljard francs, is voor het herstel uit
gegeven. De St.-Maclou, het kleinood
der Normandische renaissance wordt
gered en dat zal een meesterstuk van
restauratiekunst zijn. Het Paleis van
Justitie zal tenminste als bouwwerk
herrijzen. Maar hoeveel jaren zullen er
nog voor nodig zijn? De vermaarde Zol
deringen en wanden ervan zijn echter
voor goed verloren. De antieke midden,
stad werd een naakte puinvlakte als in
Rotterdam, doch er is een nieuwbouw
op verrezen, naar een der beste urbanis-
tische plannen, zodat de eeuwenoude
kathedraal thans de wacht gaat houden
over een even sobere als stijlvolle ar
chitectuur. Rouaan vergeet thans een
ogenblik alle leed en verlies, gelukkig
dat het met de voltooiing van de restau
ratie van de kathedraal, de vijfhonderd
ste gedenkdag kan vieren van het eer
herstel aan Jeanne d'Arc.
Rouaan is vóór alles Jeanne d'Arc-
stad. In de jaar-cyclus der Jeanne d'Arc-
herdenkingen: Domrémy, Bourges, Or
leans, Reims, Parijs, Compiègne, Rou
aan, neemt de Normandische hoofdstad
de voornaamste plaats in. Daar begon
voor de Maagd van Domrémy, die
Frankrijk aan haar koning had terug
gegeven, maar aan de Engelsen werd
overgeleverd, het lijden dat door het
schandvonnis van een politieke inqui
sitie op de brandstapel van 1431 uitliep.
Te Rouaan ook werd het door de Paus
geëiste rehabilitatieproces beëindigd,
dat Jeanne in haar eer herstelde en
haar aan Frankrijk terugschonk, niet
langer als de bevrijdster van het land
alleen maar ook als de hemelse be
schermster die deze eeuw als schutspa
trones voor Frankrijk door de Kerk
werd erkend.
De herdenkingsfeesten van de komen,
de dagen, die zowel van vaderlandse
als kerkelijke aard zijn, zullen dan ook
twee hoogtepunten tellen: het ogenblik
dat de president van de republiek, de
heer Coty, op de plek van de Oude
Markt die eens de brandstapel droeg,
de eerste steen zal leggen voor het na
tionale monument, dat daar voor de
Maagd van Orléans zal verrijzen, èn
het ogenblik waarop mgr. Martin,
aartsbisschop van Rouaan, omringd
door de kardinalen, de nuntius en het
grootste deel van het Franse Episcopaat
en in tegenwoordigheid van vreemde
bisschoppen, het Te Deum zal aanhef
fen voor de herstelde luister van Rou-
aan's majestueuze kathedraal.
Andermaal zal men. in plechtige stoet
rozen, dragen naar de Seinebrug om ze
vervolgens te werpen in de rivier, die
ook Jeanne's as heeft meegevoerd. Het
gemis aan relieken van haar stoffelijk
hulsel wordt vergoed door de weten
schap omtrent het rehabilitatieproces,
dat haar heiligheid in een helder licht
heeft geplaatst.
Karei VII, die reeds in 1437 zijn
triomfantelijke intocht in Parijs deed,
kon eerst in 1449 Rouaan bevrijden en
door de beslissende slag van Formigny
de Engelsen uit Normandië werpen.
(Zij behielden alleen nog Calais). De
Koning, in Rouaan aangekomen, moest
wel aan de drang van zijn omgeving
gehoor geven om de herziening van het
proces, dat Jeanne d'Arc had doen ver
oordelen, te gelasten. Maar veel haast
heeft de koning er niet mee gemaakt.
Eerst in 1451 wees Paus Nicolaas V een
legaat aan, die op zijn beurt de Franse
inquisiteur-generaal gelastte een nieuw
onderzoek te doen instellen. Maar het
duurde drie jaren eer het proces her
opend werd. De moeder van Jeanne,
Isabelle Romee, die met twee zonen
naar Rome was gereisd om de Paus de
herziening van het proces af te smeken,
verkreeg van de zo juist tot Paus ver
heven Calixtus V dat hij beval (op 7
november 1455) in de Notre Dame te Pa
rijs het rehabilitatieproces te openen.
Na een langdurig onderzoek van de
stukken van het proces van 1431 en het
horen van meer dan 115 getuigen, die
Jeanne gekend hadden, konden de
aartsbisschop van Reims en de bis
schoppen van Parijs en Coutances, te
Rouaan zetelend, op 7 juli 1456 namens
de Pontificale onderzoekscommissie de
uitspraak van 1431 te niet doen, Jeanne
d'Arc onschuldig verklaren en haar in
haar eer herstellen. Boeteprocessies
werden onmiddellijk ondernomen naar
de plaats, waar tegen Jeanne de ver
oordeling was uitgesproken, namelijk
het sedert de oorlog verdwenen kerk
hof St. Ouen, en naar de plaats van de
brandstapel op de Oude Markt.
Een belangrijke tentoonstelling van
archiefstukken betreffende Jeanne
d'Arc en haar tijd is sedert woensdag
te Rouaan geopend, dank z'ij de mede
werking van de staatssecretaris van
kunsten en letteren en de specialist der
Jeanne d'Arc-studiën, pater Doncoeur
S.J., die ons vertelde hoe sinds de pu-
bljkaties van Quicherat, sinds 1849 dus,
de kennis omtrent de beide processen
Intussen maakt Rouaan zich op voor
de grote historische middagstoet, die
zondag het leven van Jeanne d'Arc in
beeld moet brengen en voor het ly
rische avondfeest, dat zaterdagavond de
muzikale vertolking meet worden van
de triomf van Jeanne d'Arc. Gisteroch
tend leidde de heer Chauvel, inspec
teur-generaal van Monumentenzorg, ons
voor de zoveelste maal in de kathedraal
rond, wier restauratie wij van jaar tot
jaar hebben gevolgd, vooral om de
werkzaamheden van de heer Lanfry te
bewonderen, die de grote restaurateur
is van de Normandische monumenten.
Maar wat was de kathedraal vóór
haar vernieling? Die kathedraal, de zo
veelste kerk op dez'e zelfde plek, da
teert uit het begin der XlIIe eeuw.
Tussen de XII-eeuwse St.-Romeinto-
ren en het meesterstuk van Normandi
sche renaissance, de botertoren, die van
1486 tot in 1507 werd gebouwd, bevin
den zich in de prachtige voorgevel de
drie beroemde portieken en het kant
werk van architectuur, dat voor het
grote roosvenster (van omstreeks 1400)
is geplaatst. De botertoren is wonder
boven wonder behouden gebleven. Ook
de portieken.zijn niet onherstelbaar be
schadigd, maar de brand van de toren
van St.-Romein en het vallen van de
20 ton zware bourdon-klok heeft in het
inwendige van die toren en aan de an
tieke kloosterhof aan de voet, onher
stelbare schade berokkend. Andere por
tieken en roosvensters hebben ook ont
zaglijk geleden, maar de spits boven
het transept bleef weer gespaard.
Helaas!, zeggen velen, want het is een
protsig gietijzeren geval van betrekke
lijk recente datum, dat voor een andere
afgebrande spits in de plaats was geko
men. De architect Alavoine, die in 1827
reeds met het aanbrengen ervan was
begonnen, moest het werk lange tijd
onderbreken, omdat men bang was dat
het transept het gewicht niet zou dra
gen. De spits werd eerst door de in
genieurs Barthelémy en Desmarest in
1877 afgebouwd om, 156 meter hoog,
zijn misplaatstheid in de lucht te ste
ken. Hoe sterk geajoureerd ook weegt
het lelijke ding. 740.000 kilo!
Het is onbegonnen werk om op te
sommen, welke de vernielingen zijn,
door bommen en brand aangericht in
middenschip, zijbeuken, zijkapellen.
Pijlers zijn verbrijz'eld geweest, gewel
ven ingestort, stutberen weggeslagen,
de daken totaal vernield.
En toch prijkt de kathedraal als
bouwwerk thans weer in haar vroegere
schoonheid. Mede dank zij de zeer
kunstzinnig uitgevoerde restauratie,
die in dezelfde steensoort is uitgevoerd,
welke ook bij de oorspronkelijke bouw
werd gebruikt, namelijk een silexrijkc
steen, uit de omstreken van Vemon.
Vanwege de silex kan deze steen niet
gezaagd worden, maar zij wordt naar
middeleeuwse methode gekapt door de
voortreffelijke ambachtslieden in de
scholen voor oude metselkunst van de
Beaux-Arts en van de heer Lanfry in
Normandië, welke in stand gehouden
worden met het oog op de hcrstelwer-
ken van Monumentenzorg.
De tijdig getroffen voorzorgen voor
geval van oorlog zijn het behoud ge
weest voor de schat van XlIIe en XVe
eeuwse kleurenvensters der kathedraal.
Bij het uitbreken van de oorlog zijn deze
onmiddell-k afgenomen, en evenals die
van alle Normandische monumenten in
veiligheid gebracht; 4500 vierkante meter
antieke kleurramen, waarvan 2000 van
de kathedraal van Rouaan, zijn onbe
schadigd en zo nodig gerestaureerd weer
op hun plaats teruggebracht. In 900 kis
ten zijn ze verborgen geweest in de
grote torenburcht van Niort. Ook de
praalgraven en tal van beeldhouwwer
ken en zelfs de portiekeii met hun beel
denschat zijn tijdig door balken en
zandzakken geblindeerd geweest en
konden op die wijze behouden blijven.
Evenals te Reims heeft nu ook in
Rouaan de kathedraal haar over
weldigende schoonheid teruggekregen.
Het magnifieke monument getuigt op
nieuw van de glorie der middeleeuwse
kerkelijke bouwkunst en kan het eens
zo vermaarde orgel er niet meer het Te
Deum begeleiden, de grote meester
Dupré heeft het zijne geschonken om
door de machtige ruimten de jubel over
het herstel der kathedraal uit te z'ingen.
Drie jaren geleden reeds kondigde het
nieuw gegoten klokkenspel in de „bo
tertoren" (aldus genoemd omdat dit
schone bouwwerk eeuwen geleden het
geschenk der Normandische veehouders
was) dit feestelijke herstel aan.
W est- of voorgevel van de kathedraal
vóór de verwoesting van de
Sint-Romeintoren
De poort met de grote klok in de
nog belangrijk is toegenomen,dank zij straat naar de kathedraal, gelukkig
i rb:': vr,.
il mk. t j t, v
TV
VICTORIA CROSS
EN VAN DE MEEST sobere,
wat uit familiearchieven en bibliotheken
nog te voorschijn is gekomen. Ook van
rechtsgeleerde zijde is deze week aan
de beide processen aandacht geschon
ken, o.a. door het lid der Franse Acade
mie, de befaamde pleitbezorger en his
toricus mr. Maurice Garcon, die te
Rouaan over de beide processen heeft
gesproken.
gespaard
De herstelde „Oude Markt" met het
Jeanne d'Arc-beeld van Real del
Sarte, waarvoor het nationale monu
ment komt te staan
Blitse parades zal koningin Eliza
beth dinsdag a.s. afnemen in bet
Hyde Park te Londen. Dan zullen
voor baar ruim tweehonderd dra
gers van het „Victoria Cross", de
hoogste Britse onderscheiding,
defileren, niet alleen omdat zij in
Engelands koningin het hoofd zien
van de staat, waarvoor zij hun leven
hebben gewaagd, maar meer nog
uit eerbied voor koningin Victoria,
die honderd jaar geleden het Vic
toria Cross instelde als beloning
voor hen, die in de strijd met de
vijand uitmuntten in persoonlijke
dapperheid
Het koninklijk besluit van 28 janu
ari 1856 moet grote ontsteltenis heb
ben gezaaid in de kringen van de of
ficieren van land- en zeemacht. Toen-
dertijd kon men door invloedrijke re
laties en een ruime geldbuidel zijn
officiersplaats bekomen en vervol
gens onderscheiden worden met alle
mogelijke ordelinten. Doch nu wer
den voor een simpel bronzen kruisje
daden van persoonlijke moed ge
vraagd en, wat het ergste was, sol
daten zouden dit nieuwe kruis kun
nen dragen.
Een eeuw geleden betekende een
soldaat of een matroos in de Britse
strijdkrachten niets. Hij was slechts
een onaanzienlijk deeltje van het ma
teriaal, waarmee de officieren werk
ten en waarvan door de onkundig
heid van dezelfde officieren dikwijls
een groot gedeelte werd opgeofferd
om een klein succes te behalen.
Zo was het „Victoria Cross" de eer
ste „democratische" onderscheiding
van het British Empire en het zou
juist daardoor de eerste, de belang
rijkste en de meest gewaardeerde on
derscheiding worden van het konink
rijk en het gemenebest.
Het plan om zulk een onderschei
ding in te stellen wordt geheel toege
schreven aan koningin Victoria en
haar gemaal, prins Albert, hoewel
ook beweerd wordt, dat het „V.C."
voortkwam uit een suggestie van W.
H. Russell, oorlogscorrespondent van
de „Times" tijdens de Krimoorlog,
die belangrijke reportages wijdde aan
de heldenmoed van de gewone sol
daat.
Op 26 juni 1857 werden door ko
ningin Victoria persoonlijk de eerste
kruisjes uitgereikt op een parade in
Hyde Park. De eerste, die een V.C.
op de borst kreeg gespeld, was de
latere luitenant Lucas, die tijdens de
Krimoorlog een op ontploffen staan
de granaat van het dek van de „He-
cla" gooide en zo menig mensenleven
en een schip redde.
Nog 1347 maal daarna werd het
V.C. uitgereikt, waarvan 290 maal
posthuum. Aan drie mensen werd het
kruis tweemaal toegekend, één van
hen is nog in leven, nl. de 46-jaar oude
reserve-kapitein Charles 'Hazlett Up-
ham, een eenvoudige schapenboer in
Nieuw-Zeeland. Zijn eerste V.C. ver-
HH
"b.' T
Gisteravond „Midsommarafton" en van
daag staat Zweden van Malmoe tot boven
Kiruna in het teken van traditionele
blijdschap om de teruggekeerde zon, de
nachten zonder duisternis, en de mid
zomer. Reeds vrijdagmiddag hebben kin
deren overal de meiboom versierd en
later onder gejuich, samen met ouderen,
opgericht. Daarna begon het zingen en
springen van jong en oud rond het sym
bool van de hoge kruis-paal.
En zoals wij op strooi-avond het ene
oude lied na het andere uit onze eigen
jeugd zingen vóór en mét de kinderen,
zo is er in Zweden voor deze dag een
schat van eenvoudige volksliedjes, die
klein en groot, vrolijk dansend en sprin
gend, zingen. Een speelman heeft daar
wel iedere hofstede. Op zijn, van geslacht
op geslacht overgeërfde, viool speelt hij
zijn vrolijke deuntjes. En ieder dorp heeft
daarenboven zijn eigen vaste herken
ningsmelodie.
Zo komt er een heel „spelmanslag", een
groep muzikanten, aangemarcheerd, al
len in hun streekkostuum met de kuit
broeken, lange kwasten, witte of fel-ge-
kleurde lange kousen en geepschoenen.
Kinderen er achter en ervoor. De speel-
mansdeun wisselt van dorp tot dorp.
Slechts enkele maten en dan weer van
voren af aan, steeds maar opnieuw, nooit
vervelend, meeslepend.
Ge kent de altijd wat gereserveerde,
stille, soms zelfs stijve Zweden niet meer.
Daar staan een paar oudjes bij de mo
derne betonbrug over de Dalalv. „De
goeie ouwe zeden en gebruiken sterven
uit", mopperen ze tegen elkaar. Maar hun
woorden zijn nog niet koud of daar komt
i al een vrachtwagen aan beladen met af
gekapte berketakken. Bij elke pilaar van
de brug werpen de mannen een stapel
groen af. Een paar andere lopen er achter
en versieren de zakelijke betonelementen
voor een dag met levend groen. Overal
hebben de huisvrouwen al hun voordeur
met berkegroen gedaan.
Beroemd is vooral het midzomerfeest
van Leksand. Dan zijn de wegen van
Dalarna, het goede oude hart van Zweden
gevuld met toeristen uit alle werelddelen.
Met fijnproevers! Gelegen aan het won
derbare Siljansmeer, een idylle, is Lek
sand het doel van de jaarlijkse wedstrijd
met „kerkbotcn".
Vroeger had elke aan het meer gelegen
buurtschap z'n kerkboten, waarmee men
op zondag in de zomer tcmpelwaarts
voer: naar Leksand. En als attractie was
er dan de roeiwedstrijd op midzomerdag.
Alleen dit laatste is bewaard gebleven
Maar wat een feest voor oog en oor! In
de kerk met de gelakte banken beleeft
de Lutherse pastoor één van de twee da
gen per jaar, dat hij z'n kerk gevuld ziet
Kerstmis en midzomer.
Verwonder u niet, als Hollanders uit
de gouden eeuw vanuit hun vergulde lijs
ten u in het kerkportaal aanzien als
wilden ze zeggen: „Welkom en hoe vaert
ghij?"
Maar ook in Nederland nl. in Rotterdam
is een meiboom opgericht. In de mooie
tuin van de Zweeds/Deense kerk aan de
Parklaan. Zweedse, Deense en Hollandse
(Zweeds sprekende) kinderen hebben er
rond gedanst. Vandaag is er eerst plech
tige geloofsbelijdenis in de stijlvolle, op
een katholieke kapel gelijkende, zeemans-
kerk.
Om praktische redenen wordt het mid
zomerfeest in Nederland pas morgen ge
vierd. Dan komen een Hollandse en een
Zweedse volksdansgroep. Dan is het
zomer. Weer of geen weer; midzomer!
7 V
diende hij op Kreta, zijn tweede in de
strijd om El Ruwaisat.
Is het een wonder dat het V.C.
waarvoor dikwijls zoveel werd opge
offerd de Britse vorsten, die het
nooit hebben kunnen dragen, altijd
na aan het hart gelegen heeft Ko
ning Edward VII bepaalde dat het
V.C. ook posthuum kon worden uit
gereikt, koning George V verhief het
tot de hoogste onderscheiding, die
zelfs gedragen mocht worden op het
schavot. Koning George VI heeft ver
schillende malen toen hij voordrachten
bestudeerde voor lagere dapperheids-
onderscheidingen, bepaald, dat men
de betreffende persoon zou voordra
gen voor een V.C.
Op het bronzen kruisje staat in
twee woorden de reden, waarom het
werd uitgereikt; „For Valour", voor
dapperheid. Doch het was dapperheid
van de hoogste graad. Een van de
182 militairen, die in de tweede we
reldoorlog het V.C. ontvingen was de
18-jarige sergeant John Hannah, die
als telegrafist behoorde tot de crew
van een oude Hampden bommen
werper, in de dagen dat Hitier zijn
slag om Engeland streed. De Hamp
den kreeg met vele andere toestellen
opdracht de invasievloot, die te Ant
werpen was samengetrokken, te ver
nietigen. Het toestel werd in brand
geschoten. De Canadese commandant
Connor, van het toestel, gaf boven
zee aan zijn bemanning bevel om het
vliegtuig te verlaten. De bemanning
ging behalve Connor en Hannah.
Hannah had het te druk met de blus
apparatuur. Toen de apparaten leeg
waren ging hij de vlammen te lijf met
zijn zuurstofapparaat, zijn telegrafie-
blok en tenslotte met handen en voe
ten. Na enige tijd kon hij Connor mel
den, dat het vuur geblust was. Hoe
hat Connor verder lukte zijn toestel
in Engeland aan.de grond te zetten,
weet niemand. Het enige wat Connor
meldde was „opdracht uitgevoerd",
waarna hij onmiddellijk Hannah voor
droeg voor een V.C.
Nu zullen de „helden" zoals de
V.C.-dragers genoemd worden —uit
alle delen van het Britse Gemene
best naar Londen komen. Na de pa
rade zullen zij op een garden party
worden ontvangen door koningin Eli
sabeth.
In Marlborough House te Londen is
intussen vorige week door premier
Eden een tentoonstelling geopend,
waar alles bijeengebracht is, dat her
innert aan de V.C.'s. Men ziet daar
het uniformachtige kleed, dat konin
gin Victoria droeg bij de uitreiking
van de eerste V.C.'s, twee bronzen
kanonnen op de Russen veroverd te
Sebastopol in de Krim, uit welks me
taal de kruisjes nog steeds met de
hand worden geslagen. Daar zijn de
originele koninklijke besluiten, waar
in het V.C. werd ingesteld, de Times-
hoofdartikelen bij de eerste uitreiking
daarvan en het kruis, dat de eerste
V.C.-drager, luitenant Lucas kreeg
uitgereikt, geëxposeerd.
Er is ook een ereteken, dat eigen"
lijk niets met het V.C. te makel1
heeft. In een van de vitrines ligt een
gouden kopie van het V.C. zonder de
inscriptie „For Valour". Dit kru.is
werd eens aan mrs. Webber Hari',s
geschonken door de officieren v*a°
het regiment van haar man, uit er
kentelijkheid voor haar opoffering eil
toewijding bij de verpleging van ?e
zieke soldaten, toen het regiment in
1869 tijdens een cholera-epidemie a.an
de noordwest-grens van India lag. Ko
ningin Victoria heeft later mrs. WeD-
ber toegestaan deze onderscheiding
te dragen.
