OP BEZOEK
Voor kinderen door kinderen
h
MOEDER
m
bij mevrouw E. van Hal I-Ni jKoff
Onderwijs en
leerlingenschaal
VAN 170 POPPEN
V
Dessins
op
plastiek-
gordijnen
Leni Nelissen-Roozen:
Goedennacht
w
ZATERDAG 12 JANUARI 1957
PAGINA
IK KEN HET VAK NOG NIET"
(Van onze medewerkster)
Aan de zuidrand van Amster
dam, nog niet bereikbaar door
een legaal pad, woont in een van
de nieuwe flatgebouwen de nieu-
ve burgemeester van Amster
dam: mr. Gijsbert van Hall met
zijn gezin.
Het is wonderlijk te bedenken
dat zo helemaal buiten het cen
trum van de hoofdstad het gezin
woont dat zó in het centrum van
de hoofdstedelijke belangstelling
is komen te staan.
Amsterdamse van geboorte
Groot voorrecht
Ook journalistiek
in
In de Kerstvakantie hebben wij
tijdens een verblijf in Denemar
ken niet de verleiding kunnen
weerstaan een Deense school bin
nen te stappen. Het was een een
voudige volksschool in het zeer
kleine stadje Ebeltoft in N.-Jut
land. Een treintje, bestaande uit
egn locomotiefje, waar men in
stapte, één wagon, plaats bieden
de aan 30 mensen, en een goede
renwagen, pufte als een amech
tige oude grootmoeder door N.-
Jutland en deed over 30 km 5
kwartier. Voorwereldlijke toe
standen. Zou het er in de Deense
school in dit land, waar geen land
meer achter is, ook zo voorwereld
lijk uitzien?
ÜHiF
ik
Het kiezen van poppe-
kleertjes
Moeilijk afscheid
doek.
ie
et*'
Als we de grote zonnige kamers
binnenkomen, kunnen we ons meteen
voorstellen dat je hier nooit meer van
daan wilt, hoe charmant op zichzelf
ook het wonen aan de Amsterdamse
grachten kan zijn. De ambtswoning
aan de Herengracht zal het ditmaal
zonder bewoners moeten stellen.
We zien in gedachten hoe mevr. E.
van Hall-Nijhoff in deze sfeervolle
vertrekken „op adem" zal kunnen ko
men van de vele beslommeringen die
de belangrijke taak van eerste burge
res ongetwijfeld voor haar meebrengt
en hoe haar blik dan onweerstaanbaar
zal worden getrokken naar het verre
uitzicht over het Beatrixpark.
Thans doen de kamers bijzonder
feestelijk aan met al de „bloemgewor-
den" felicitaties; een overvloed van
orchideeën en een azalea zoals we
nooit eerder zagen. Het interieur valt
moeilijk te beschrijven: modern en
toch niet, antiek en toch niet, maar
juist deze combinatie geeft zoiets le
vends aan het geheel: de bank bekleed
met lichte stof naast het dikbuikige
mahoniehouten kastje met de laden.
En onze gastvrouw? De eerste indruk
is die van levendigheid en charme. Ze
is gekleed in een marineblauw jersey
deux-pièces en draagt bij het lezen
een donkere hoornen bril. Zelden za
gen wij een bril zo flatteren. Maar ook
wanneer zij de bril aan een dun ket
tinkje om haar hals laat hangen of
hem gebruikt ter onderstreping van
haar woorden gaat er een onweer
staanbare jeugdige invloed van haar
uit.
Mevrouw van Hall is Amsterdamse
van geboorte en groot geworden te
midden van een familie van boekhan
delaren en uitgevers. Zij is een zuster
van de actrice Loudi Nijhoff en een
nicht van M. Nijhoff, de dichter. Zij
studeerde destijds aan de Amsterdam
se Universiteit geschiedenis en haalde
haar kandidaats-examen. Maar als
wij daarop door willen gaan, wimpelt
ze dat af. „Praat daar maar niet over.
Dat is al zo lang geleden. Ik ben het
al bijna helemaal vergeten. Maar mijn
jongste dochter (ik heb er 2) is nu pas
begonnen, ook in Amsterdam." Hiy
is het letterlijk en figuurlijk: LTiistoi-
re se répète.
De oudste dochter heeft gestudeerd
aan de „Ecole du Louvre" in Parijs.
Dat is een opleiding voor museumdi
recteuren. Thans assisteert ze bij prof.
Hammacher in Delft.
Wij vragen haar of ze zich al een
speciale voorstelling heeft gemaakt
van de plichten die de benoeming van
haar echtgenoot ook voor haar mee
brengen. „Och," ze zucht er een beet
je van. „Als ik het zo eens mag uit
drukken: ik ken het vak nog niet en
dat kan natuurlijk wel eens moeilijk
heden opleveren. Maar innerlijk ben
ik erg blij om de benoeming en ook
bereid om alles te geven wat daarvoor
nodig is. Wij hebben het besluit de be
noeming te aanvaarden samen geno
men en ik hoop dat ik mee zal kunnen
helpen in zoverre dat van mij ge
vraagd wordt. Graag zou ik me wil
len beperken tot de wezenlijk be
langrijke dingen. Zo hebben bijvoor
beeld de zgn. buitengewone scholen
mijn speciale aandacht. Uit ervaring
weet ik de moeilijkheden die zich in
de praktijk kunnen voordoen met een
gehandicapt kind".
Wij merken op dat het werk in de
UW en het geven van cursussen aan
groepen vrouwen, zoals zij dat in h?t
verleden op „De Born" heeft ge
daan, haar de nodige ervaring moeten
hebben gegeven in het omgaan met
anderen, ook buiten het eigen milieu.
Door 'haar verblijf in het buitenland
„ik woonde tijdens het begin van ons
huwelijk in New York" zullen ook
de ontvangsten van buitenlandse ge
zelschappen met de daaraan verbon
den taalproblemen voor haar geen
onoverkomelijke moeilijkheid beteke
nen.
Dat zij in Amerika gewoond heeft
toen ze jong was voelt zij als een
groot voorrecht. „Je staat dan nog zo
open voor al het nieuwe." Maar wie
haar ziet merkt al spoedig dat zij ook
thans nog een levendige interesse
toont voor haar omgeving. „Ik ben
bang dat er van mijn grote liefheb
berij de grafologie niet veel meer zal
kunnen komen. Zoudt u dat wel op
schrijven? De mensen zijn er soms een
beetje huiverig voor. Ze durven je dan
alleen nog maar getypte brieven te
zenden." Als we daar even hartelijk
om gelachen hebben horen wij nog
meer over deze hobby, die haar zo na
aan het hart ligt. „Ik houd mij er al
25 jaar mee bezig, maar de laatste 4
jaren leg ik me bijzonder toe op his
torische grafologie. Ik neem gewoon
lijk Nederlanders tot object: Thor-
becke, Groen van Prinsterer." Con
tacten met historici hebben uitgewe
zen dat de analyses goed overeenko
men met de tot nu toe verzamelde
gegevens. Haar materiaal haalt me
vrouw van Hall uit de U.B. en ook
wel uit het Rijksarchief.
Ook de journalistiek is haar niet
vreemd. Acht jaar lang schreef ze
voor de Nieuwe Rotterdamse Courant
over de Amerikaanse literatuur. Drie
jaar was zij presidente van het UW
en thans nog is zij lid van de redactie
van „Raad en Daad", het maandblad
van genoemde instelling. Maar of zij
daar nu nog tijd voor zal over hou
den? „In ieder geval blijf ik in !|et
Bestuur van de J. C. Ammannschool
in Amsterdam voor dove kinderen,"
zegt ze energiek.
Wij zouden geen vrouw zijn wan
neer wij nu nog niet willen weten
of ze de beslommeringen met betrek
king tot haar garderobe, onvermijde
lijk verbonden aan het in de belang
stelling staan en het vervullen van
representatieve plichten, prettig vindt.
Zij kijkt even op, terwijl ze in een
grote leren doos naar oude foto's zit
te zoeken („kijk, we zeilen erg graag")
en zegt dan „lange jurken vind ik vre
selijk vervelend maar ik ben dol op
mantelpakken." Nadat mevrouw van
Hall ons nog heeft verteld dat zij erg
graag kookt maar liever niet afwast
(wie doet dat wel!) nemen wij afscheid
van deze zeer sympathieke menselijke
vrouw, die door zichzelf te zijn vele
harten zal veroveren en haar echt
genoot tot grote steun zal zijn.
„Wanneer mijn man geïnstalleerd is
hoop ik eens de vrouwelijke journalis
ten op de thee te vragen in de ambts
woning," zijn haar laatste woorden.
Van welke uitnodiging wij mettertijd
een dankbaar gebruik hopen te ma
ken.
G. S. de W.
Denemarken
'tg •-
K. 4'^'^
Mevrouw E. van HullA ijhoff.
De onderwijzer van de hoogste
klas leidde ons rond door deze zeer
moderne school, die achttien lokalen
had. En wat voor lokalen? Neder
landse onderwijzers, weest niet ja
loers. In ieder klein gezellig- lokaal
tje bevonden zich circa 20 leerlin
gen.
„Hoe is de leerlingenschaal hier?"
vroeg ik de onderwijzer. „Ons ma
ximum is 36, maar onze klassen zijn
gewoonlijk niet groter dan 26." In de
school heerste een rust en een stil
te, zoals wjj hier in Nederland haast
niet meer kennen. „Hoe yroot is uw
klas?" vroeg mijn Deense collega.
„26. Ik heb het dit jaar bijzonder ge
troffen. Vroeger had ik klassen van
54".
Mijn Deense collega keek mij ont
steld aan. „Dan is onderwijs geven
toch niet mogelijk?"
„Vanzelfsprekend niet. Wij Neder
landse onderwijzers zijn voor een
groot deel alleen maar politieagen
ten, die dan bovendien nog de onmo
gelijke taak hebben hun leerlingen op
te voeden en les te geven." De Deen
se collega haalde zijn schouders op.
„Heel vroeger hebben wij ook der
gelijke toestanden gekend. Wij, De
nen, hebben daar echter zo spoedig
mogeiijk een einde aan gemaakt."
Hij leidde mij de gymnastiekzaal
binnen, de trots van de school. Een
kleine groep meisjes had er les van
een gymnastieklerares, die in trai
ningskostuum op blote voeten voor
de klas stond. De meisjes deden rit
mische gymnastiek in korte broek
jes en blouses zonder mouwen. Al
les licht, luchtig en elegant.
Er was een groot handenarbeidlo-
kaal voor de jongens, waarnaast zich
een lokaal mef draaibanken bevond.
Elke circa 12-jarige jongen stond er
aan zijn eigen draaibank.
In de kookklas gaf de kooklerares
juist les aan een groep 12-jarige meis
jes. „Ze hebben vandaag een moei
lijke opgave. We verdelen ze in fa
miliegroepen. Ik geef op, wat voor
maaltijd zij moeten bereiden en ie
dere kleine familie moet zonder ver
dere aanwijzingen, zelf het diner
klaarmaken. Komt u terug als de
appelkoekjes klaar zijn?" We beloof
den dat graag.
(Advertentie)
Slaapt u slecht door reumatiek, spit,
ischias, hoofd- en zenuwpijnen, neemt
dan Togal. Verdrijft in al die gevallen
snel en afdoende die pijnen en u slaapt
heerlijk. Togal baat! Zuivert de nieren
en is onschadelijk voor hart en maag. Bij
apotheek of drogist f 0.95, f 2.40, f 8.88
(Van een medewerkster)
DEZER DAGEN bevond ik mij
plotseling op een voor mij onge
wone plaats. Misschien was het
dat laatste sleepje uitverkoop, dat
mij meetroonde naar de even verruk
kelijk als gevaarlijk uitziende grab-
belbakken met pothoedjes of gebun
delde werkjes in linnen, verguld of
grauw op snee. De oorspronkelijk
heid van dit tentoongestelde bleek
echter bij nader inzien al te zeer in
gekrompen, zodat ik al gauw met de
roltrap hogerop ging steeds verder
het warenhuis in. Ver onder mij wap
perde veelkleurige lingerie al of niet
doorzichtig tussen een groot aantal
beweeglijke mensenhoofden en, toen
opeens was ik er.
Romantisch was deze entree in een
enorme hoeveelheid staand en han
gend plastiek niet bepaald, maar het
geluk hier niet op een dringende me
nigte te stuiten, gaf me al spoedig het
gevoel van een troostprijs uit de tom
bola en ik was tevreden. Ja, zelfs ge
ïnteresseerd, toen een gedienstige in
tweedjas met stipjesstrikdas zich uit
putte in een welwillend af en aan
rollen van kleurige dessins.
Ergens ver weg in mijn hoofd
kraakte nog het plastiek van een re
genjas van na de oorlog, gedecoreerd
met vele geplakte scheuren en een
onbehaaglijk gevoel, dat mij telkens
bekroop bij het betasten van dit syn
thetische produkt, kwam weer in mijn
herinnering op.
Ik keek dus alleen maar.... en
werkelijk kleur en fleur in allerlei
frisse nieuwe vormen, maakten hier
iets levend en van het kille en starre,
zo vaak inherent aan plastiek, bleef
weinig meer over. Er is dan ook ge
tracht zo veel mogelijk het effect van
stof ie benaderen en door medewer
king van kunstzinnige ontwerpers
ontstond hier een esthetische oplos
sing, die zeker velen onder u zal aan
spreken.
Leuk zo'n plastiek gordijn in een
modem ingericht flatje. Met een mi
nimum aan contanten bent u klaar.
Wel blijft dan nog de moeilijkheid
van het bevestigen van haken, want
een naaimachine doet slechts scheu
ren en gaten ontstaan. Zo kwam er
al gauw een linnen plakband in de
handel, waarop u gemakkelijk ringen
e.d. kunt naaien. Zoom invouwen, het
band erop geplakt, in een wip hangt
er voor uw kozijn een belegging voor
vele jaren.
Een Duitse firma: Die Göppinger
Eén van de door kinderen ontworpiplastiekdessins.
Galerie kwam nog niet lang geleden
met iets geheel nieuws. Vanuit het
principe „vóór kinderen - door kinde
ren" schreven ze in overleg met kun
stenaars en kunstopvoeders een te
kenwedstrijd uit om zo'n kinderlijk
decor voor hun plastiekgordijnen te
krijgen. Zij waarderen het zuivere,
onvervalste en nog door weinig beïn
vloede kinderbeeld, om zijn origina
liteit. Haast ieder kind dringt inten
sief door in de voorwerpen, waaruit
zijn wereldje is opgebouwd en waarin
het alles al tekenend een nieuwe ge
stalte geeft.
Enorm grappig was dan ook het re
sultaat, wat reeds hier in dit waren-
huis werd getoond en wat al spoedig
een weg vond naar menig interieur.
„Maar spreekt u vrijuit, mevrouw.
Ook als leek hebt u uw preferentie."
Na deze verzekering toonde de heer
in het koffiekleurige tweedjasje me
een garderobe van felkleurige streepr
jes, effen of bedrukte douchegordijnen
met Amerikaanse plastiekhaken (om
roesten tegen te gaan). Vast en zeker
spatten de druppels vrolijk rond te
midden van deze hardgekleurde
bloemen en vogels.
Ook plastiek past zich aan. Het kan
overal hangen, zelfs op muren en
alle mogelijke vlakken, want men
produceert zelfs een afwasbare folie
met een zelfklevende achterkant. U
kunt het papier dat aan de achterkant
ter bescherming is aangebracht ge
makkelijk verwijderen en zonder
schroeven, spijkers of lijm tovert u
dit materiaal op kastplanken, op de
muren in de badkamer, om sleutel
gaten, achter kranen en fonteintjes
en heel uw huis wordt weer fris glan
zend in moderne sfeer.
En tot uw dienst staat steeds de
verkoper, getraind in suggesties voor
misschien in de toekomst nog ver
schillende plastiek-zaken.
Leermoeilijkheden
In enkele zeer kleine lokalen be
vonden zich de kinderen met leer
moeilijkheden. Deze hoefden niet
naar aparte scholen voor kinderen
met leermoeilijkheden. Men had er
een klasje voor taal- en voor reken-
moeilijkheden. In elke klas zaten
slechts 10 leerlingen. De Deense col
lega's vonden dit aantal te hoog en
streven ernaar het tot 6 terug te
brengen. Arme Nederlandse b.l.o.-
scholen, waar men nog met een ma
ximum van 16 leerlingen per klas
sukkelt, kinderen, die men voortdu
rend individueel moet helpen. 16 b.l.
o.-klanten is soms nog erger dan 46
normalen.
Er was een prachtig personeels-
vertrek met aangrenzende koffieka-
mèr, diepe fauteuils en in de hoek
vriendschapsvlaggen uit verschillen
de Skandinayische landen. Er hóórt
nog een Nederlandse vlag bij.
De kinderen genoten, toen zij hun
onderwijzer voor de klas vlotweg de
talen hoorden spreken, die zij met
zoveel moeite moesten leren, zomaar
met een Nederlandse onderwijzeres.
De Deense jeugd begint n.l. met 10
jaar Engels te leren en met 13 Duits.
„Wij zijn een klein volk en moeten
er rekening mee houden, dat onze kin
deren zich in verschillende talen moe
ten kunnen uitdrukken." Frans leert
men pas op het gymnasium. Zij ga
ven duidelijk blijk, dat zij ons ver
stonden, giechelden doodverlegen en
durfden alleen in het Deens antwoor
den.
„Ik benijd u om de rust in uw
school."
„Neemt u deze rust echter niet als
maatstaf. Wij leven in een sprookjes
stadje. De jeugd van Kopenhagen
is wel iets onrustiger."
Kaart wordt levend
Hoe het salaris van onze Deenss
collega's is, durfde ik niet vragen.
Zeker is echter, dat zij zich wel iets
kunnen permitteren. De Deen vertel
de mij, dat hij Italië en heel wat an
dere Europese landen had bezocht.
„Dat is ook nodig voor ons, onder
wijzers, vindt u niet?" „Inderdaad,
collega. Ik kan mijn leerlingen nu
in ieder geval vertellen, hoe breed
het Kattegat is, hoe plezierig uw lu-
xueuse veerponten er drie en een half
uur lang over schommelen en hoe
aangenaam men reist in een éénwa-
gonstreintje door uw sprookjesachti
ge Jutland. De kaart wordt levend.
Onderwijzers, die zich niets kunnen
permitteren en niets hebben gezien,
zijn niet in staat levend aardrijkskun-
de-onderwijs te geven. Zij vertellen
een kwartiertje en weten dan niets
meer. Ik weet niet, hoe ik in een
uur klaar moet komen."
De kooklerares nodigde ons aan
tafel en de meisjes dienden trots hun
eigen gerechten op, een zoete appel
soep en appelkoekjes. Ze moesten
zelf de prijs berekenen, 35 ore.
„We zijn blij, dat u geen haast
hebt", verzekerden mijn Deense col
lega's. Laatst holden hier een paar
Franse collega's binrien en vertrok
ken weer binnen een half uur.
„Werkt uw klas nu rustig, als u ze
zo maar een uur alleen laat?"
„Ze hebben werk. Ik kan ze ge
makkelijk een uur alleen laten."
Een Deense school in een sprook
jesachtig stadje. Zouden wij, Neder
landse onderwijzers, het ook nog eens
beleven, dat we doodgewoon rustig
les mogen geven in klasjes van 20?
Zou de minister deze droom tot
een werkelijkheid kunnen maken?
LENIE VAN WIJK
Lenie Nelissen aan het werk.
Van een medewerkster)
Op de zolder van liet grote huis
met de tien kamers in Amstelveen
staan twee kisten. Het lijken heel
gewone kisten, maar voor de vrouw
van tfe bekende poppenspeler Jan
Nelissen zijn het ware schatkisten,
want ze zijn tot de rand gevuld met
lapjes. Het heeft iets heel roman
tisch, zo iets uit grootmoeders tijd
om te snuffelen in die naar kamfer
geurende kisten tussen stukjes oude
kant, fluweel, voering, gordijnstof,
tres en bandjes.
„Hoe komt U aan zoveel lapjes
vragen wij verbaasd. „Ik naai alles
zelf voor de kinderen (4 jongens en
1 meisje) en dan blijft er nog wel
eens een restje over. Verder zijn wij
in het gelukkige bezit van een tante,
die een zeer goede neus heeft voor
waardevolle lapjes op markten en
uitverkopen".
Als de poppen eenmaal gestalte heb
ben gekregen, hetzij in hout, plastiek
of papier-maché, dan bekijkt mevr.
Lenie Nelissen in haar platenboeken
welke kostuums mode waren in de
tijd waarin het stuk speelt. Heeft zij
dat eenmaal vastgesteld, dan zoekt
zij samen met haar man uit, welke
kleurencombinaties een aardig effect
zullen hebben, gezien vanuit de zaal.
Jan Nelissen ziet de poppen daarna
niet meer terug, voordat ze helemaal
klaar zijn en meestal hebben ze dan
zijn volle goedkeuring. „Of ze alles
met de hand naait" wilden we weten.
„Neen, gelukkig kan ik het meeste
op de machine doen. Ik bevestig het
natuurlijk met de hand op de pop.
Dat is zo grappig, als ik een tijdje
aan een pop heb geprutst, meestal
doe ik er een op een avond dan
raak ik er een beetje aan gehecht".
Gelukkig veroorzaakt dat geen ge
broken harten, want de poppen blij
ven meestal in huis, maar met dat
herdertje was het anders.
Drie 'weken voor Kerstmis kreeg
het echtpaar Nelissen opdracht van
pastoor Roelvink van de St.-Augus-
tinuskerk in Buitenveldert om een
Kerstgroep te maken. Jan sneed de
figuren uit hout. Voor het eerst van
zijn leven en ze zijn prachtig uitge
vallen. Zijn vrouw verzorgde de aan
kleding. „Maar dat herdertje
zo leuk geworden met zijn gele bl%'
ec\
je en paarse broek (restje van
verlovingsjurk) dat het me
speet, toen het de deur uit êl
Het Kerstkindje hebben ze ,,naa'
Schrift" in doeken gewikkeld.
>W
was ook verreweg het gemakke'
En dit is de toneelmeester va<1 J
theater, die de décors wisselt
open
ste. Zijn pruikje is gemaakt
eerste afgeknipte haar van de
Vincent. J
to"
Onze veronderstelling dat meV
Nelissen vroeger zeker veel va"
pen had gehouden bleek niet
te zqn; wel kleedde ze hen
aan. Later, toen zij wat ouder
maakte zfj zelf poppen van oudei t
sen met haar van raffia, bod j
smyrna en die deelde zij dan U'
vriendinnetjes. Die liefhebberij 1 J
de pijl geweest, die Amor afs j)
op het hart van Jan Nelissen* p<
zat een keer met zijn handen 1
haar omdat hij zo gauw niemand «f
die een pop voor hem kon aa
den. Teen herinnerde hij
er in de buurt eea meisje
dat kon toveren met naald en
Hij heeft haar gevraagd dat
voor hèm te doen en haar
meer gevraagd waar zij bW V
bevestigend op heeft geant',^ i
want Vh jaar geleden zijn ze
„huwelijkspoppenkast" gestapt.
„Heeft U nog een lievelingsP 0j!<
is onze laatste vraag. „Ze zijn
maal lief, maar ik geloof we
ik het meeste houd van BaSd/(
en van Liesje, de dochter van ft
uit de „Koffiecantate". DaaroP.^;
we Liesje wat nader gaan bok
Alles is frêle aan haar, het wijd
je, het zijden jakje, kanten n1
tjes en het halve schortje.
Als we op straat lopen, zij*1
van de vierarmige god uit
Voorindië.
ra
'y
/<5>
toch wel een beetje onder
druk: een huis met tien kamer( j1
geen hulp, vijf kinderen wa" jji'1
alles zelf voor naait, voor 25 p0'
per jaar de kleding ontwerp0
uitvoeren, als het nodig is
van haar voorzien en ze zei'
eens vonnen uit papier-mad'^i
Waar doet ons dat aan
En dan zien we opeens in get
ten „De Dansende Shiva", d1^./
hebben gezien in het Museun»
Aziatische Kunst, een
afhee^
Gelukkig doet een klein p<4
dat wij hebben gezien van
zevenjarige Corrie, veronder»'0^/
dat mevrouw Nelissen in ''c_, >tf
komst wel hulp van haar d0"
Ue lievelingspop van Leni Nelissen: Liesje uit de koffiecantate van Bacil. zal kunnen verwachten.
