a
5n V
V er andering
werkmethode
in Hollywood
BO H EM 1E
80
Doe het één, laat het ander niet
Zomer tussen sneeuw
en
!]S
van
Traditionele rol van creatief
oof d der produktie uitgespeeld
Julien Duvivier en Fernandel
werken weer samen
Syfeïte: Kattolieke
D
\feHaaï
Jon
ge actrice in oude rollen
e t
D
De maskerade
van een
sophia
h°llywood
!!sefefeeft> zoals
IVO ROL De^Tand pasta van standing^
Meesterlijke dierenverhalen van
Sally Carrighar
Van een ei, dat niet rollen moclit
Masker van
mondaniteit
Fauve onder
Fauves"
Eigen kunst
Een (loei in ziehzeli'
Jo van Fleet in twaalf jaar aan de top
Hans van Bergen
ACTUEËLTONEEL
Eeuwige strijd
Hans Roest
tal. i
w!cV
rw
Vap;
v{
S *1
31 br'e
V
ZATERDAG 19 JANUARI 1957
PAGINA 5
KEES
VAN
DONGEN
JAAR
S°phia i
efn c°ntraCt
^oten n„, Vo°r
eeft met Paramount
e« om ,v "°°r drie
m v- Jaar afge~
•F.I.C j
n<aerscheiding voor
ém
"fee C!oche"enPPlnV Violette" van
'din!5
W e hebben ons in een reeks artikelen duchtig teweer gesteld tegen
de steeds groeiende tendens om het amateurtoneel een cultuur-
brengende taak op le dringen. We hebben gezien, dat dit de taak is
van het beroepstoneel. Het amateurtoneel vindt een doel in zichzelf
namelijk een vrije-tijds-besteding van de beoefenaars ervan en
behoeft niet beslist noodzakelijk naar buiten le treden. Treedt het
wel naar buiten, hetgeen overigens heel voor de hand liggend is,
dan is het doel: afleiding brengen door middel van een kleurige
fleurige avond, ontspanning verschaffen, een saai dorpsgemeen
schapje wat leven inpompen of de leden van een andere gemeen
schap parochie-gemeenschap bijvoorbeeld) ivat dichter bij elkaar
brengen. Maar dit houdt nog niet in, dat wij alle andere mogelijk
heden moeten afwijzen. En één van deze mogelijkheden is teel
degelijk: in beperkte male cultuur brengen.
In geen jaren heb ik van dierenverhalen zo intens genoten als van
die, welke Sally Carrighar heeft bijeengebracht in haar boek
„Bevrozen zomer", in uitstekende Nederlandse bewerking van
mevrouw J. TademaSporry verschenen in de Forum Boekerij,
Ad. M. C. Slok te s-Gravenhage. Het staat voor mij vast, dat deze
Amerikaanse schrijfster het peil van de beste vertellers over de
dierenwereld bereikt. Haar imam moet worden toegevoegd aan die
van Löns, Kipling en Jack London een illuster gezelschap. Met
hen deelt zij een eindeloze liefde tot het dierhet vermogen tot
geduldige waarneming, en een intuïtief begrijpen, dat geen verstande
lijke verklaring behoeft. Evenals haar wereldberoemde collega's
beschikt zij over een zuivere, doorzichtige verteltrant, ongecompli
ceerd en overstraald door de glans van een natuurlijke, onopzettelijke
dichterlijkheid.
Safar
e S' ,H
den 1
n n .t'
36
ife i"r
iaUr
pel
rill0'
WERELDNIEUWS
dl®*' ontslag van Dore Schary als pro
"eleider bij Metro Goldwyn Mayer
(Van onze filmredacteur)
,vaarv:
Goldwyn Mayer,
din a" We enkele weken geleden mel-
g 'naakten, was cen soort climax op
n lange reeks dramatische mutaties on-
er het hogere personeel van Loew's, In-
rPorated en Metro Goldwyn Mayer en
ijevens een aanwijzing voor de veran-
lv«,'nS in werkmethode, die zich in Hol-
sinrt0(>d aa" het voltrekken is. Immers,
af i dc grote filmmaatschappijen zijn
gestapt van de massa-produktie en in
aats daarvan een heperkt aantal films
afh aard-igen' waarva,, er vele door on-
t„ ankeljjke producenten volgens inciden-
v el afgesloten contracten worden gele-
1, 's de traditionele rol van creatief
•.noofd der produktie" uitgespeeld.
Gp slechts enkele uitzonderingen na zijn
nfi bestuurders van de grote maatschap
pen thans zakenlieden, die overeenkom-
cent aangaan met onafhankelijke produ-
Verricdtrnaar d'e Z0lf weinig creatief werk
Be benoeming van Benjamin Thau als
rilaa?lni3tra'ief leider" van de studio in
filmt V3n Dore Schary beeft, naar de
.,NewUv ,1S,tmBosley crowther in de
iiikho-j Times' opmerkt, de moge
gen i opengelaten tot verdere wijzigin-
MaveJ1 polrtiak van Metro Goldwyn
schillend gens em stasn er drie ver
tuiende wegen open.
Worden6 ™farste plaat^ kan een poging
sommio gedaan wat overigens door
uitvoLi k ervaren kopstukken niet meer
sen!, 3lWord' geacht om terug te
toeppnaeV' 70t noe t0e 'n Hollywood
"gepaste systeem van gecentraliseerde
produktie. Dit zou een aanzienlijke in
vestering van kapitaal met zich bren
gen teneinde een groep jonge acteurs re
gisseurs. schrijvers en producenten in het
leven te roepen met de kans, dat een
deel hunner een ster in zijn vak blijkt te
zijn en dat de studio hem lang genoeg
in dienst kan houden om er zelf voor
deel van te hebben.
Vervolgens is het mogelijk, dat uitbrei-
ring wordt gegeven aan het systeem om
incidentele overeenkomsten met aandeel
m de winst af te sluiten, waarbij de film
maatschappij voor het kapitaal' zorgt en
aan de scheppende kunstenaars grotere
persoonlijke vrijheid geeft.
En tenslotte kan het tegenwoordige
systeem waarbij de produktie deels uit
studiofilms, deels uit films van onafhan
kelijke producenten bestaat worden ge
handhaafd, echter met ditverschil, dat
de belangrijke films op de eerste plaats
door de onafhankelijke groepen worden
gemaakt.
Een beslissing, in welke richting de
verdere ontwikkeling zich bij M.G.M. zal
bewegen, is nog niet genomen en zal
waarschijnlijk nog wel enige tijd op zich
laten wachten.
ijn „Don
Fernandel
Voor het. eerst
Camillo"-films
weer onder regie van Julien
Duvivier.
KEES VAN DONGEN wordt 26 ja
nuari tachtig jaar. Wie d'e daK
Monte Carlo zou bezoeken om hem
met die gezegende levenslengte
geluk te wensen, heeft alle kans met
de vormelijkheid, die hem eigen is. te
worden ontvangen, wat niet wil zeggen,
dat hij welkom is. Daar, in de avenue
Ilector, ligt tussen hoge gebouwen zijn
tegenwoordige woning, die hij naar zijn
eerste verblijf „Bateau Lavoir" heeft
genoemd, maar van welke „bateau"
men zelfs geen uitzicht heeft op zee.
Daar werkt hjj nog met een kracht, die
weinig jongeren bezitten. In zjjn jeugd
was Van Dongen bevreesd het lot der
dichters te ondergaan, die de goden
vroeg tot zich roepen. Zjjn ganse leven
door heeft hij een verdedigingspositie
ingenomen om in een omgeving van
excessen zjjn gezondheid te bewaren
en hij kon zodoende tot in hoge ouder
dom veerkrachtig aan een oeuvre voort-
werken. waarvan een Vollard meer dan
een halve eeuw geleden het geniale
had ontdekt.
orgjj 7
ler films op te treden
ttrvrv°kEN NAAR
s Saphh Lür Strada"
rar^nVan ^inanL(?lnk't-a^aanse tegenhang-
2amount eeri gida, heeft met Pa-
lSa* o ai IlcclL J
woorri edurende weltC' a£gesloten
'reden86 maatschapmf Z6 V00r deze Holly-
Het t_, ln vier films zal op-
Filmbu-
In de Parijse studio's van Billancourt
heeft Julien Duvivier de film ..Fugue pour
clarinette" opgenomen, waarin Fernandel
weer eens de hoofdrol speelt en aangezien
Fernandel en Duvivier elkaar niet meer
ontmoet hebben sinds ze samen de eerste
twee Don Camillo-films maakten, is het
geen wonder, dat tijdens de rustpauzen
druk werd gepraat over spaghetti, chianti
en andere prettige herinneringen aan de
tijd. de ze samen in het klein Italiaans
dorpje hebben doorgebracht, waar Fer
nandel in soutane rondstapte.
Maar er werden niet alleen herinnerin
gen opgehaald in Billancourt. Er werd ook
gewerkt en hoe. Duvivier is urenlang be
zig geweest om Fernandel te laten zien.
hoe hij een ei moest stukslaan om het te
kunnen bakken. Als de klarinettist, die en
kele dagen lang een vrijgezellenleven
leidt, moest Fernandel namelijk zijn eigen
maaltijden bereiden, wat hem niet al te
handig afging. Het scenario schreef daar
om voor, dat er één ei van de keukentafel
op de grond moest rollen in de richting
van de camera's, terwijl een ander keurig
moest blijven liggen.
Tijdens de repetities weigerde het daar
voor aangewezen ei hardnekkig te gaan
rollen en deed het dit toch, dan was het
nooit in de richting van de camera.
..Wat wil je." snauwde Fernandel, toen
zijn regisseur tekenen van ongeduld begon
te vertonen. ..Ik ben nu eenmaal niet in
de zuivelhandel. Dat is mijn specialiteit
niet".
Nadat er een half dozijn eieren vergeefs
waren gesneuveld, smeerde men het ei,
dat niet rollen mocht, met kauwgom in,
opdat het aan de tafel zou blijven kleven.
Bij de volgende repetities ging alles prach
tig. maar toen de camera's voor het eerst
echt begonnen te draaien, legde Fernan
del het ei, dat moest blijven plakken, zo
hard op tafel, dat het tussen zijn vingers
brak.
Duvivier hoopt nu maar, dat er niet al
leen bij de repetities, maar ook om zijn
voltooide film in de bioscoopzaal daverend
zal worden gelachen, want ondanks ze
ven lijken op de vloer is Fugue pour cla
rinette" een komedie, die het midden
houdt tussen ..Don Camillo" en ..Le Temps
des assassins", een soort „film noir" met
een vrolijke lach.
Barjavel heeft de roman „Partie fine"
van James Hadley Chase, waarnaar de
film weri gemaakt, zeer vrij bewerkt,
hoewel de intrige ongewijzigd is gebleven.
De hoofpersoon is echter geen bankier,
maar een klarinettist, wat beter strookt
met de persoonlijkheid van Fernandel.
V)
Modigliani, die een jaar of vier la
ter dan Van Dongen in Parijs kwam.
had van stonde af hetzelfde gevoel
als Voilard: die rauwe Hollander is met
een volslagen meesterschap naar Pa
rijs gekomen. Tussen deze komst in
1899 en het doorbreken der Fauves wa
ren de jonge schilders, die zelf mees
ters zouden worden, bij de ontmoetin
gen op Montmartre van het, talent van
Van Dongen overtuigd. Zijn plaats tus
sen de Fauves werd niet betwist.
De opspraak, die zijn verschijning
op de Parijse kunstsalons verwekte,
bracht zijn naam in het Parijse leven
en deed ook de legenden opleven. De
man die in Parijse kringen zo druk
werd besproken, bleef echter als mens
aan een ieder onbekend en het is de
vraag of wel ooit iemand de natuur
van Van Dongen heeft begrepen. Zelfs
óe kunstenaars hebben altijd gevoeld
dat onder die beroemdgeworden Fau
ves. Van Dongen het meest „fauve"
is gebleven.
Het zichtbaar deelnemen van Van
Dongen aan het tijdperk van Parijs
waaraan hij zelf meehielp gestalte
te geven, is het masker dat hij voor
zjjn humanisme plaatste. Een mas
ker dat hij welbewust is blijven dra
gen e" exploiteren, doch dat omtrent
zjjn innerljjkheid de meest tegenstrij
dige vermoedens heeft gewekt De iro
nie, waarmee Van Dongen die mon
daine wereld, die hjj tot zjjn profjjt wist
aan te wenden, beschouwde, kon niet
uitblijven bjj deze keiharde noorde
ling, die alle wilskracht en alle nuch
terheid van zijn ras bleef cultiveren.
Nog in zijn jeugd, bjj de eerste aan
raking met de wereldstad, schilderde
hij deernen aan de deuren der bistro's
en bad er misschien meelij mee, maar
liet duurde niet lang. of naarmate
eigen materieel succes kwam het
gelaat zjjner figuren ging met de Üdel-
heden hunner existenties spotten. Zo
als hjj zich later liet gebruiken als fi
gurant in het mondaine leven, zo ging
h ijzijn sujetten als de figuranten be
schouwen in een decadente en zielloze
kermis der if delheden. Het schandaal
dat een van zijn meesterwerken, het
beroemde portret ten voeten uit van
Anatole France, te Parijs veroorzaakte,
was groot. Maar het was de uitgebeel
de cynicus zelf die de verdediging van
Van Dongen op zich nam. Het portret
van Rappoport, deze week-gevoeli-
ge revolutionnair met de warme ogen
en de vuile en ruige kop met
welk een geestdrift voor dat picturaal
object heeft Van Dongen hem geschil
derd!
John Devoluy heeft van Van Don
gen gezegd: „Petit fauve devenu
grand" en inderdaad heeft Van Don
gen de „ongelikte beer" weten te spe
len met een weloverwogen materialis
me dat men bij een zo constant ge
niaal kunstenaar moeilijk zou verwach
ten. Dat heeft natuurlijk zijn door-
hem-zelf-aangemoedigde legende in de
hand gewerkt. Hij bleef de wollen trui
dragen als zijn gasten in rok of avondtoi
let moesten verschijnen.
toeSe]
&rada" '7Aan.. de Italiaanse film „La
h*gpk'en eongre-60!1 ^p z'in 'n Havana
k-?®ke.nd aan i r,!;lmPr'js voor 1956
Fellini. Eervolle
virrheldinVJLn Federico
Pr's°ner"nLuetgeani de Bri'se film
naanse fiI 1 Alec Guinness, de
nt- let2e Brücke" e ?osten"ik3e film
mr. van Helmut Kautner.
„Y°°r Amerika
keeping pr?n^e„ titel van de film
E BOHEME waarin een
jong kunstenaar" zich zo
onder
e waarin Marilyn
"éw'-er aIs diens til Va" Sir Lauran"e
jvijzjgd in tÏ te1fcnsP,eelster optreedt.
n'rl Voor GrnntPr,rince and *he show
._ep de oorsor.-,„. i-Bnttannie overweegt
'en
Ln
„The6pRoykfh^k® titei te verande-
rttH•y<*i -DCd
le Konin^Y^ voor de filmproduktie van
li' de cineast fe Grocp ia Nederland
toegevoegd aan de af-
«eiations van de B.P.M
p® maatschtpepiietn„aantaj1. £ilms V00'' de-
®en viertal a Vervaardigd, waaronder
e bjosfe gerege»d in de Neder-
afSelope"10S,cpope,n wordt vertoond. In de
ïfest met de w?-nden is hij belast ge"
j ah de ComnaiT t-u®„van een filmgroep
patste film „S,he11 ln Venezuela. Zijn
p®kroond nn "j H zonder einde" werd
ih Arnhem f'lmfestivals in Venetië
Jo van Fleet als Lillian Roth's
moeder in de film „Vil cry
to morrow"
die zn ®eri,kaanse actrice Jo van Fleet,
Both'. opvaHend knap de rol van Lillian
..I'll crJP?eder Katie speellt in de film
Word+ y tomorrow" welke hier te lande
Zal ik (Yer£oond onder de titel „Morgen
gedaan Ul,len"- beeft er twaalf jaar over
arhbiti alvorens de top te bereiken. Als
Veertig Ze Br°adway-actrice in de jaren
Waar-pi, Werd ze door een regisseur ge-
Zove- er niet op tp rekenen, dat ze
jaa- z°u k°men zonder minstens tien
Het rVering te hebben opgedaan.
söelL ek een vrij nauwkeurige voor-
Wo.n "tJ. te ziin. Precies twaalf jaar later
scheid' ^an Bleet twee toneelond-ei-
Von,. uP®en- kreeg uitstekende kritieken
*b WerHarKfilmdebuu" in „East of Eden"
ihatis~u belast met de belangrijke d-ra-
hloeder yan de eerzuchtige toneel-
De ..I'll cry tomorro-w".
is 6 ge blonde en knappe actrice
"iet aitp !®vend bewijs van, dat bet lang
3pelen id de m°eite loont om rollen te
'Ceftijd z overeenstemmen met iemands
ter:
to"5 Vertolkte baar eerste karak-
,--Pn ze n°g geen twintig jaar was
j.lep heeft ze steeds vrouwen ge-
Qie jaren ouder waren dan zijzelf.
In „The Trip to Bountiful", het stuk,
dat haar twee Broadway-onderscheidingen
bezorgde, trad ze op als een verlepte Zui
delijke schone. In „East of Eden" was ze
de grijzende eigenares van een goktent.
In „I'll cry tomorrow" speelt ze de moe
der, die nergens voor terugdeinst om haar
dochter de roem en de rijkdom te geveh,
die ze zelf nooit heeft gekend. Een rol,
waarvoor ze haar leeftijd van 28 jaar
tot 53 moest verhogen.
„Karakterrollen stellen hoge eisen", al
dus verklaart Jo van Fleet haar voor
keur voor rollen, die eigenlijk helemaal
niet bij haar aantrekkelijke uiterlijk pas
sen. „Je kunt er je tanden in zetten".
Bij het uitwerken van haar rollen gaat
de actrice niet slechts naar haar eigen
inzichten tewerk, maar ook naar haar
observatie van andere mensen. „Aange
zien een goede acteur van binnenuit werkit.
zijn de veranderingen in haar uiterlijk
manifestaties, van wat er binnen in haar
omgaat", aldus haar theorie.
We hebben indertijd heel duidelijk
trachten aan te tonen, dat het amateur
toneel een doe! inzichzelf vindt. Het is een
vrijetijdsbesteding voor de beoefenaars.
Een uitvoering, een optreden naar bui
ten. is niet beslist noodzakelijk. Met het
instuderen van het stuk is aan het doel
een vrijetijds-besteding volkomen beant
woord. Hoewel het verlangen om als men
iets ingestudeerd heeft dit ook naar bui
ten uit te dragen, zeer natuurlijk en ge
zond is. De uitvoering is een stimulans
en men kan er een bekroning in zien.
Zeer velen zouden zonder deze stimulans
niet tot de beoefening komen. Hetgeen ook
weer niet helemaal juist is. want de be
oefening van het toneel om de loutere
beoefening zelf. is alleszins verantwoord
en de moeite waard. Hoevele andere kun
sten worden niet beoefend louter en al
leen om de beoefening zelf. Men beoe
fent. de kunst van het pianospel, van het
viool-spel. van tekenen, van schilderen,
van boetseren louter eri alleen om het
plezier dat men erin heeft zonder ooit
aan een optreden naar buiten te denken.
En toch kan ik me voorstellen, dat een
piano- of vioolspeler er wel eens naar
verlangt zijn kunnen naar buiten te tonen
of dat iemand die geboetseerd of gete
kend heeft louter voor zijn plezier, dit
erkend heeft louter voor zijn plezier, dit
ook wel eens ten toon wil stellen. Laten
we maar eerlijk zijn: om eens geprezen
te worden. Een heel natuurlijk verlangen
naar een stimulans. We zien het al bij
kinderen,die iets tekenen, boetseren of
in elkaar prutsen; zo gauw het af is,
moet iedereen het zien en hen prijzen.
Het verlangen naar een naar buiten op
treden van een amateurgezelschap is dus
heel natuurlijk en voor de hand Liggend.
We hebben alleen maar voorop willen
stellen, dat het niet beslist noodzake
lijk is. En, wat we wel heel bijzonder
willen benadrukken is:
dat de beoefening van het amateur
toneel louter en alleen om de beoefe
ning zelf. de bestaansgrond van het
amateurtoneel volkomen wettigt en wel
zo waardevol en belangrijk is. dat het
daarom alleen ook al alle steun van de
overheid verdient, zoals elke goede
vrijetijds-besteding de steun van de
overheid verdient.
Een uitvoering kan echter ook haar
groot nut hebben. We hebben het hier
boven al omschreven. Afleiding brengen,
ontspanning verschaffen, een saai dorps
ten. En om het publiek èn om ons zelf.
Want ook onze eigen vrije-tijds-besteding
komt er door op een hoger plan te staan.
We moeten de kansen benutten, die ons
geboden worden, om ons zelf te ontwikke
len. Allerlei cursussen staan ons tegen
woordig ten dienste. Weekends worden er
gehouden en toneelbladen verschijnen.
Lijsten van goede en verantwoorde stuk
ken worden er gepubliceerd. Toneeladvi
seurs kunnen wii raadplegen. Laten wij
hier dan ook gebruik van maken. Wij
moeten met onze tijd meegaan en zo
hoog mogelijk proberen te streven, zon
der iets van het oude kapot te maken.
„arm
moei
zaam uit de noden moest ophef
fen.... nu die daadwerkelijke bohème
heeft niet zo lang geduurd. Toen Van
Dongen in 1899 uit- het toenmalige
Delfshaven naar Parijs kwam. had hij
van zijn vader 1000 gulden meegekre
gen. Voor die tijd. toen de munt nog
van goud was en het leven te Parijs
goedkoop, een aardig kapitaaltje. Dat
hij zijn eerste tekeningen en gouaches
bij de bistro of een uitdrager voor een
appel en een ei moest kwijt, raken, is
niet bepaald een dodelijke kant van
(te bohème, toen voor een halve Louis
vijf goede 'maaltijden waren te krijgen.
In elk geval had hij lang voor de oor
log van 1914 te. Parijs reeds twee wo
ningen met prachtige ateliers.
Van Dongen die naam had gemaakt
tussen de „Fauves" wa,s reeds in 1910
een kunstenaar van betekenis en werd,
zoals velen door de kunsthandel Bern-
heim aangetrokken. Maar zakenman
als hij is wist hij zich tijdig van de
kunsthandel vrij te maken, hiertoe in
staat gesteld door belangrijke portret-
opdrachten. Het merkwaardige is dat
de vele wendingen, die de kunstbewe
ging onderging, door hem volkomen
werden genegeerd. Kubisme, surrea-
lisme en abstracte kunsthij heeft
er altijd de schouders voor opgehaald.
Zijn karakter was er nu eenmaal naar
om slechts geloof te hebben in zijn ei
gen kunst, wier genialiteit hem een
duurzame plaats in de hedendaagse
kunst had gegeven. Maar ook een ka
rakteristieke plaats in het culturele le
ven van de tijd tussen de beide oorlo
gen
Boni de Castellane en Maurice Che
valier. de gravin de Noailles en Gaby
Desly. Rappoport en de Aga Kahn ver
schenen in de ateliers van de rue Ju
liette Lambert en van de rue de Cour
celles. Daar kwamen de Parijse ele
gances die het jaar tussen Cannes,
Deauville en Parijs verdeelden, dan
sen op de tonen van de harmonica van
Mimile Vacher. die „Kees" van de heu
vel Sainte Genevieve had laten komen.
Er werd Vittel-water geschonken en
toen Maurice de Waleffe soort van
arbitre d'élégance met h&t cynisme
van Van Dongen, deze eens vroeg:
„Waarom schenk je geen champagne?
kreeg zij tot antwoord: „Waarom ze
champagne in tc gieten, ze komen toch.
Intussen leende Van Dongen zich
tot gangmaker bö alle grote mondaine
feesten, schoonheidsconcoursen en
maakte de seizoenen van Deauville en
Cannes mee, zodat het iemand een
raadsel moest zijn hoe hij tijd vond
voor zijn enorme kunstproduktie- die
tussen 1918 en 1931 hem ook tot een
groot illustrator maakte. Hij illustreer
de de vertellingen van de duizend en
één nachit van Mardrus. verhalen van
Kipling en 'n het bijzonder zijn illus
tratie (1925) van Victor Marguerite s
„Gargonne" waarin hij documentaal
de mondaine vrouw van dat verwor-
dingistijdperk heeft getekend, zoals hij
ze zag en hielp ontwerpen.' „Waarom
zoekt ge geen gelijkenis? Heel de ver
oordeling van het tijdperk .ligt m het
Kees van. Dongen
laat zich de verande
ringen in zijn geboor
teplaats Delfshaven
tonen (1949).
antwoord: „Omdat ze zelf wel gaan
proberen er op te lijken".
Maar in 1950, toen de eerste helft de
zer eeuw ging herdacht worden, bracht
de vermaarde Galerie Charpentier
tegenover het Elysée. de belangrijkste
der Van Dongen tentoonstellingen, die
ooit konden worden gehouden, onder
de titel „50 jaar Parijs leven". Toen
kon het oeuvre van de kunstenaar be
wonderd worden daar de belangrijkste
stukken uit alle werelddelen voor die
gelegenheid „aar Parijs waren terug
gekeerd. In dat geweldige overzicht
week de mondaine schilder naar be
scheiden verhoudingen terug en zege
vierde de grote kunstenaar in zijn zee
gezichten, zijn landschappen, zijn stil
levens en toch ook weer in zjj„ por
tretten, waardoor hjj zich een groot
meester loont voor een tjjdvak van Pa
rijs leven dat hij zelf mee hielp cre-
eren.
BINNENKORT zal het Zuidelijk
Toneel de première geven van „Nacht
in de middag" naar de roman van
Arthur Koestier. Men herinnert zich
zonder twijfel het geruchtmakende
boek van een tiental jaren g n.
Roebasjow, de partijman met •»-
kiaanse neigingen beleeft er dt zr-
schrikkingen van celstraf en urenlang
verhoor. Hij is de individualist die
tegen het systeem vecht, de mens met
gevoel die te pletter loopt tegen een
muur van gemassificeerd denken. De
rol zal worden gespeeld door Louis
Saalborn, die daarmee zijn eerste op
treden bij het nieuwe gezelschap uit
Eindhoven verwezenlijkt Bij de eer
ste door het Zuidelijk Toneel gespeel
de stukken kwam zijn naam alleen al«
regisseur voor. Het laatst zag men
Saalborn op de planken in „Van da
brug af gezien" van een andere Ar
thur, Arthur Miller, waarin hij de rol
van de advo
caat vertolkte,
die hij echter
al spoedig aan
Henk Rigters
moest overdra
gen. Tegenover
de figuur die
Saalborn nu
gaat uitbeel
den. Roebas
jow, staan
vooral twee te
genstanders.
Zij heten Iwa-
now en Gletkin
Louis Saalborn en vertegen-
Roebasjow woordigen res
pectievelijk de jluwe tact en de mee
dogenloze terreurmethode, tussen
welke twee werkwijzen de bazen van
de niet genoemde totalitaire staat al
langer dan vandaag weifelen. Ja, ac
tueel is dit stuk zeker.
(Advertentie»
om verdient het ook nog veel meer de
steun van de overheid. (Bij welke steun
wij niet op de eerste plaats aan de finan
ciële steun moeten denken; de morele
steun van de overheid kan van nog veel
grotere waarde zijn.)
Voldoet een gezelschap aan boven om
schreven gemeenschapstaak, dan zijn uit
voeringen verantwoord. En hier raken
wij het kardinale punt. De algemene ten
dens is: deze gemeenschapstaak zo hoog
mogelijk op te voeren. De gezelschap
pen behoren in staat te zijn: Kunst te
brengen, het volk cultureel omhoog te hef
fen. En anders zo redeneert men, moeten
die gezelschappen maar verdwijnen, is hun
bestaan niet verantwoord, omdat men
naar de mening van de cultuur-heren
dan meer kwaad dan goed doet. En dit
is niet waar!!!
Als men aan bovenomschreven gemeen
schapstaak voldoet, is men volkomen
verantwoord. En dan doet men in werke
lijkheid heel. heel vee.1 goed. Want de
mensen snakken naar die feestavonden,
die de amateurgezelschappen hun bren
gen. Ze hebben ze nodig. Die echte knusse
gezellige avonden met die intieme kame
raadschappelijke sfeer. Ze hebben ze veel
harder nodig dan zogenaamde Kunstavon
den. want daar staat hun hoofd niet naar
na al die arbeid en zorgen, daar zijn ze
niet op ingesteld, niet rijp voor. Ze wil
len eenvoudige avonden met stukken, die
hun hart beroeren en niet te veel inspan
ning van hen eisen. Ze willen er gezellige
bijeenkomsten van maken. En als er dan
wel eens wat geklungeld wordt, och,
dat maakt de boel alleen nog maar hui
selijker. knusser. Ze willen geen afstand
tussen het toneel en de zaal, zoals deze
er onmiddellijk zijn zou als er ras-arties
ten op de planken zouden staan, ze willen
een groot familie-feest, waar enkelen uit
hun midden hun beste kunnen tonen.
Maar dit alles wil nog niet zeggen, dat
het amateurtoneel ook zijn andere kansen
niet moet grijpen. In beperkte mate is
een opvoedende, een cultureel-brengende
taak heel goed mogelijk. Maarvoor
zichtig aan. Schrik de mensen niet af. En
schrik vooral de beoefenaars zelf niet af.
Maak van de feestavonden geen droge
dorre avonden, waarna de mensen heel
spoedig weg blijven zullen. Blijf met
twee benen op de grond staan. Verlies het
hoofddoel niet uit het oog. En blijf ook
vooral jezelf goed bewust van je eigen
„beperkt" kunnen.
Maar van de andere kant moeten we
vooruitstrevend zijn, mogen geen genoe-
gemeenschapje wat leven inblazen, de gen nemen met het stadium, waarin we
leden van een of andere gemeenschapverkeren.
wat nader tot elkaar brengen. Dus naast
de vrije-tijdsbesteding komt nog een ge
meenschapstaak te staan.
Dit maakt het bestaan van het ama
teurtoneel nog veel waardevoller en hier-
De mogelijkheden om het publiek wat
meer en beters te brengen dan we tot
nu toe deden, om het publiek in beperkte
mate wat cultureel op te heffen, liggen er
en dan moeten .wij deze kans ook benut-
Het is uiterst merkwaardig, dat bij alle
goede vertellers over flora en fauna (en
er waren heel harde kerels onder hen
een bijzonder gevoelige snaar gaat trilden
zodra zij het over dieren in hun natuur
lijke omgeving krijgen. En nóg merkwaar
diger is het. dat hun toon toch nooit
sentimenteel wordt. Hun „dichterlijkheid"
is iets van de natuur zeif. dat zij onder
woorden weten te brengen.
Sally Carrighan voert ons naar het hoge
noorden, waar de dieren in vaak drama
tische omstandigheden leven. Het lijkt
wel of zij feller en genadelozer moeten
vechten voor hun zelfbehoud: tegen de
barre kou, tegen sneeuw, storm en ijs,
vooral ook tegen de honger en tegen de
vijanden, die prooi zoeken, net als zij.
Groots en geheimzinnig is de natuur (door
de schrijfster met veel talent geschilderd)
en hierin spelen zich de aangrijpende en
uitermate boeiende verhalen af.
Er is de vertelling over de lemmings
het mysterieuze miljoenenvoikje dat na
fel leven op trektocht saat naar een on-
afwendbare dood. Er is het ontroerende
verhaal over de jonge zeehond; over een
vosje, dat uit slimme berekening van het
boosaardige gezelschap van een nijdige
ijsbeer profiteert. Er zijn vertellingen over
walrussen, dolfijnen, meeuwen....
De schrijfster geeft weer wat er gebeurt.
Zij verklaart niet en dicht de dieren geen
menselijke eigenschappen toe. De dieren
worden gedreven door een geheimzinnige,
onweerstaanbare drang van de natuur
en daarin observeert Sally Carrighan hen
met evenveel gevoel als wetenschappelijke
kennis.
„Bevroren zomer" is een boek, dat ieder
een zal boeien. Men zal het willen her
lezen. dus het is iets om zelf te bezitten.
De Zuid-Hollandse Uitgeversmij. heeft
reeds vele uitzonderlijk goede boeken over
dieren gepubliceerd. Men denke bijvoor
beeld aan de geliefde romans van Felix
Salten, wiens jongste romantische werk
„Florian. het paard van de keizer" ook
om de historische achtergronden zeer in
teressant is; aan de dierenboeken van
Ditha Holesch, van wie kortgeleden een
pakkende nieuwe roman is gepubliceerd.
„Ruta, de hond", terwijl zojuist van haar
onvolprezen „De zwarte hengst Bento'
(dat meeslepende, zuivere verhaal va
natuur- en dierenliefde) in de Kleine Cul
tuurserie een fraaie herdruk is versche
nen.
„Flicka. het veulen" van Mary O'Har
is in dezelfde reeks herdrukt, iets da
vooral de talloze paardenvrienden in on
land veel genoegen zal doen. Moge oo
„Bevrozen zomer" hier vele vrienden ma
ken. Het boek ontsluit een wondere, ge
heimzinnige wereld voor ons een hui
veringwekkende wf reld. die ons vervul
van bewondering en eerbied.
„Safari" het lijkt opeens een mode^
woord geworden. Het is ons woord ,.reis'
in de Swahili-taal. maar wij vatten he
op als zwerftocht, expeditie en verbin
den er een avontuurlijk tintje aan. Zeve
safari's heeft Michaele Denis gemaak
samen met haar man. de befaamde dieren
cineast Armand Denis. De vrucht
deze reizen is een rijk geïllustreerd boe
dat de geestige titel „Met een luipaar
op schoot" draagt en in vorstelijke, rij
geïllustreerde bewerking in de Foru
Boekerij is verschenen.
Het echtpaar Denis heeft heel wat avon
turen beleefd. Herhaalde malen hebbe
zij, tezamen of afzonderlijk, in direct
vensgevaar verkeerd. Michaele weet e
bewonderenswaardig boeiend en onder
houdend van te* vertellen met ademloz
spanning volgt men haar verslagen. Maa
er is méér: dit boek is geschreven
een grote eerbied voor het leven en ee
grenzeloze liefde tot en vertrouwen in d
natuur. Dat maakt deze lectuur zo bij
zonder sympathiek en waardevol.
Een ontdekkingstocht van een gehe
ander karakter en met evenveel
gische als gevaarlijke aspecten maakt
dr P. K. Huibregtse in de jon is te geschie
denis van het verscheurde stuk land i
Noord-Afrika, dat de naam Marokk
draagt Het is een zeer ernstig boek.
poogt een inzicht te geven in een de
moeilijkste problemen van deze tijd. „Ma
rokko in 't zonlicht" geeft geen oplossin
ervan, maar draagt wel in hoge mate b
tot het verkrijgen van meer begrip. E
tot het corrigeren van menige verkeerd
opvatting over de aanleidingen van wa
er op het ogenblik in dat woelige wereldj
gist en woelt
