witte doek
j^on Hartman gaat experimenteren
Op de PLANKEN
EEN GEZELLIGE DUIK
Lucide en dichterlijk zelfportret
Ook het genie Churchill was feilbaa
en kende zwakheden
Wat is een filmacteur eigenlijk
waard?
Actualiteiten
vb
VI
eWart Granger en Jean Simmons
gaan boeren
Su -
in het oude repertoire
ARTISTIEKE
w
Verzamelde gedichten van Han G. Hoekstra
ZATERDAG 2 MAART 1957
PAGINA 5
Miljoen
weken speelrepetities eer verfilming van
??Desire under the Elms" begint
Hoog salaris en/of aandeel in de winst
ft
Ranch voor spotkoopje van een
v miljoen gekocht
Mtj
films in Amerika
l
ean Gabin weer in een
•X gangsterrol
Fjabin
i
a ca b
BEELD VAN COR RUYS
Sol Siegel begon voor zichzelf
Fantasten
II e hebben al meer betoogd, dat ive veel meer toneel moeten
lezen. Het lezen van toneel laten we rustig aan anderen over, aan
een commissie. En deze commissie „leest" al net zo min, maar
bladert snel door. Echt gelezen ivordt er door weinigen. En toch
is dit lezen van zo groot belang. II ij kunnen er heel veel van leren.
IP ij ontwikkelen er onze kritische zin door. We leren zelf het
onderscheid zien tussen goed en slecht, mooi en onzin, zuiver en
vals. Ï1 ij moeten veel goede stukken lezen, maar ook de draken
kunnen ons veel leren. Juist door deze twee tegenover elkaar te
stellen, kan ons zoveel duidelijk worden. Neem daarom dan ook
eens een gezellige duik in het oude repertoire. Als V over een
gezonde smaak beschikt, zult L' daar ongetwijfeld van genieten.
Naiviteit en braafheid
HAAR OFFER
In de Ceder-reeks van de Uitgeverij J. M. Meulenhoff te Amster
dam is onder de titel „De zandloper" een fraai verzorgd boek ver
schenen met de verzamelde gedichten van Han G. Hoekstra. Aan de
drie vroeger gepubliceerde bundels, „Dubbelspoor", „Het onge
rijmde leven en „Panopticum" is een kleine serie nieuwe gedichten
toegevoegd, die dezelfde naam draagt als de verzameltitel. Deze
bundel omvat dus een dichterlijke werkzaamheid van ongeveer vijf
entwintig jaar. In deze tijd is het aanzien van de dingen veranderd,
maar de mens is dezelfde gebleven met zijn hunkering naar liefde en
een beetje zekerheid en geluk. De mens is „onverbeterlijk"; in een
gedicht dat dez© titel draagt, zegt Han Hoekstra heel treffend en
juist: „maar men gaat steeds scherper op zichzelf lijken". Met deze
kernachtige en dichterlijke formulering heeft hij zijn eigen werk,
zoals dat hier in één bundel voor ons ligt, ongemeen scherp gekarak
teriseerd: de dichter is onverbeterlijk zichzelf gebleven, maar van
vers tot vers is hij nader tot zijn ware wezen genaderd.
Altijd zoeken
HAN G. HOEKSTRA
Ademhalen
Hans Roest
Oorlogsdagboek van Veldmaarschalk Alanbrooke
rs en Vittorio de Sica optre-
["ls en Stewart Granger hebben een historische ranch gekocht
bij de Mexicaanse grens
De ontembare
2? S^eresia?" Ja ma™ van z-
Jïltv3?,.g?spFek met haar nicht- d'e
belachelijk! t0Ch Wel W6er een tikkeltie
De nicht loopt ook al over van braaf-
UZe ,IS sociaal werkster, r .danks haar
twintig jaren Overal voorzitster van van
het stationswerk, van d, Mariavereni-
oing, van het consultatiebureau, van het
reclasseringswerk, van de meisjesbescher
ming etc. En als klap on de vuurpijl is
deze twintigjarige ook nog geheelonthoud-
ster, om de dronken kerels een voorbeeld
te zijn. Dus alweer een meisje, dat voor
ons met..de minste waarde heeft omdat
zoveel bij mekaar toch niet na te volgen
is. En dan laten w'4 het maar ook.
Hans va?i Berpen
In liet Frans
HET IS MET DE Nederlandse
literatuur in het buitenland slecht
gesteld. Vooral in Frankrijk is de be
langstelling voor en de bekendheid
met de Nederlandse roman en het
essay heel gering. Wel worden er
echter Huizinga en Buytendijk ge
lezen. Men geeft voor. dat de taal
moeilijkheden te groot zijn, al wor
den de Scandinavische schrijvers wel
vertaald. Nu heeft in ieder geval de
Nederlandse Uitgeverij „Elsevier" het
plan opgevat om met Belgische steun
een reeks vertalingen het licht te
doen zien. Als eerste boek gaat in
deze serie verschijnen een vertaling
van Gerard Walschaps „Opstand in
Kongo". We zouden zeggen Walschap
heeft beslist betere werken geschre
ven dan deze „Opstand in Kongo".
Maar de keuze van de volgende
boeken wordt natuurlijk beter. Ook
Vlaamse romans zullen vertaald
op de Franse markt gaan verschij
nen. Hiertoe heeft de Gentse Univer
siteit contact opgenomen met een
Franse uitgever. Er gaan ook geruch
ten, dat de Nederlandse Pen-club een
initiatief heeft genomen .door de
Nederlandse regering en de Unesco
gesteund om Nederlandse romans
in het buitenland uit te geven. Mis
schien krijgen vele buitenlanders
dan wanneer de keuze van de
werken even uitstekend is als die van
Elsevier ongetwijfeld gaat worden
een ander idee van de Nederlander,
dan een mannetje of een vrouwtje
op klompen, liefst in Volendamse
klederdracht op een vissersboot of in
een polder met veel molens.
Wereldnieuws
(Van
onze filmredacteur)
nepet"
e "'es van de acteurs met de regis-
c Vcfj.ye Producent, voordat <je eigenljj-
begint zïin in Hollywood
v!er li„f '^Zaamheid, maar ze blijven
a ,gemeen beperkt tot het oplezen
|.6t"ii» alo°g en besprekingen van de 011-
6?<)p t Verhoudingen tussen de verschil
A aeuT^rs in de film.
SJ va„ Van de spelers en de bcwegin-
w. e rol 06 ®amera die zulk een belang-
Hnii- spelen in een film, worden ge-
111* -'K ti tv
n ep1l0eten vaak bepaalde fragmenten
Nai\!CJ"e een tiental keren spelen,
ln de studio uitgewerkt De ac-
e^SeU^isseur en cameraman een be-
t" te®hn oP'ossinS voor de artistieke
ij,n'sche problemen hebben gevon
ÓinSde 'S een tijdrovende en kostbare
da 'egrnWant dozijnen leden van de pro
een staan intussen, soms meer
S0 Uur> niets te doen.
ti?" regisseurs en producenten zijn
sjJ'hod -n§' dat dit de enig mogelijke
v eUrs ls' Ze Beweren. dat echte film-
v»0r3at eetlvoudia niet tot leven komen,
rt titiien d®- c?mera on hen is gericht. Bo-
b», de spelers meestal niet er-
bp vÖlkbaar dan een week °t enkele
X- °°rdat met het opnemen wordt
ei®ehs en de Producenten schrikken er
$4 m, de hoge kosten voor terug, extra
^s. te trekken voor langdurige repe-
J?^iecv?artman echter, de vroegere pro
-Van Paramount. die thans als
l> aPt>ii '3ke Producent van deze maat-
uMitj optreedt, is van plan met deze
s-N. a46 breken. Samen met Delbert
hj,6ürs 1° regisseur en de voornaamste
t e£t hij plannen uitgewerkt voor
,M tti-jde repetities, alvorens te begin-
,,rt Jde eigenlijke verfilming van „De-
'ta'pk r the Elms", Eugene O'Neill's
„otige drama van hartstocht, heb-
ti'Slahi1 moord op een boerderü in New
^sppf in 1849.
i?Miia ®rs tot nog toe zijn geëngageerd
K he» 0r«n als Anna (Abbie Putnam
p toneelstuk). Tony Perkins al.-'
th °t d t en Burl Ives als Ephraie
1 *t JjjT® vader beginnen op 1 april a..-
V dlir repetities, die vier weken zul
tk'thaa11- Zoowel bezuiniging niet het
Va?S. ste doel is van deze proefne-
of ep a?u bet Don Hartman toch tegen-
en iS regisseur Mann er niet in slaagt
vLoptj dertig tot vijf en dertig dagen met
li»'ig 1 n klaar te komen in plaats van
A HnjSt zestig dagen, die naar sehat-
zouden zijn. als men niet te-
geprobeerd bet voor het witte doek te be
werken heeft het door Irwin Shaw ge
schreven scenario geen moeilijkheden ge-
,had met de Productie Code. Volgens Hart
man heeft Shwa prachtig werk gedaan,
waar nodig veranderingen aanbrengend,
maar de geest van O'Neill's stuk volledig
handhavend.
De verandering van de figuur van Abble
Putnam in een Italiaanse immigrante is
niet zomaar willekeurig. O'Neill zelf
maakte er in zijn bewerking voor de film
een Hongaarse immigrante. Stephanie ge
naamd van „Aangezien O'Neill oorspron
kelijk zelf een verandering aanbracht",
aldus Mr. Hartman, „en Miss Loren En
gels spreekt met een duidelii Italiaans
accent, zou het geen zin hebben gehad
om te proberen, haar als een Hongaarse
te laten praten".
Paramount heeft dp rechten van ..De
sire under the Elms" in .1954 voor een be
drag van 65.000 pd gekocht op aandringen
van Don Hartman, die Frank Freeman,
het hoofd van de Paramountstudio's er
van wist te overtuigen, dat hij de aange
wezen man was om de film te produceren.
Marlon Brando rvilde onderste uit
de kan.
IjSW^Peteerde.
Sc tot> de filmproducenten reeds in
b de conclusie kwamen, dat het ae-
3 de censuur op onoverkomelijke
en zou stuiten O'Neil zelf heeft
Wie leest, wat het echtpaar Granger-
Simmons zich zoal kan aanschaffen,
vraagt zich onwillekeurig af, wat, een
filmacteur nu eigenlijk waard is. En
dan luidt het antwoord boven al het ru
moer. dat agenten en producenten ma
ken. uit: „Wat hij of zij kan krijgen".
De meeste grote sterren hebben hun ei
gen maatschappijen, zodat ze, als een
;tudio van hun medewerking gebruik wil
laken, ofwel een zeer hoog salaris, of een
andeel in de winst, of beide vragen.
Zoals bijvoorbeeld Audry Hepburn, die
voor haar optreden In „War and Peace"
meer dan een miljoen gulden olus vergoe
ding van onkosten kreeg.
Of zoals Marlon Brando die de helft
van de winst vroeg voor zijn optreden in
een „Western" van Paramount. Maar dat
feest, ging niet door.
Jeff Chandler, president van Sylmar
Productions krijgt ongeveer 700.000.-
voor tien weken werk. met. Kim Novak
als tegenspeelster in de film „The Jeanne
Eagles Story" en bovendien nog vrijaf om
ftóae.ns. in de loop van dit jaar naar
d te gaan, waar ze voor Romulus
ec| r? twee films optreden, zullen Ste-
Üi ^r,anger en zijn vrouw Jean Sim-
Ior'cb het stof van Beverly Hills i
lé van de voeten schudden. Na
20 ongeveer wel weten, wat een
„waard" is. rest de vraag, wat
V film waard is in Amerika.
ka„6 tfrooie woorden over de reusach-
V v n voor de Britse films in het
S> de ongekende mogelijkheden.
Je fPtdpl11 gs de nuchtere cijfers bekend
en daaruit blijkt, dat 50 Brit-
Verleden jaar 5.320.000.winst
''to °Pgeleverd. Drie andere landen:
ftalië en Frankrijk, verdringen
faunië naar de vierde plaats
eh-e
>>1
er van dollars.
speelt weer eens een gang-
6nav.an Gilles Grangier. waarvoor
Auo.51?. is ontleend aan een rjman
fili?tl,"Le Rouge est mis", een nieu
Le Breton. In deze film
!n Annie Girardot tot tegenspeel
Si, actrice, die enige tijd gele-
aZannp Rianrl
azanne Bianchetti-prijs heeft ge-
'V'JVe-^acall is niet voornemens thuis
r?' ra "tht Zltten treuren over de dood van
,^0 hn!?fn&'0t Humphrey Bogart. Ze
v%t toöe» sPelen in "The Romantic
een komedie over een publi-
®eri s„le- die een groep winnaressen
's r„ °°nheidswedstrijd begeleidt op
k nd de wereld.
'r® - - -
i:'la rt'.&o:aan" boord van het vliegdek-
Belleau" in de Middellandse
'^r.egisseur Jean Dréville heeft
!6 fc^ht om er de voornaamste
pvJ ®il aemen voor zijn film „Quand
moutera", een contra-spiona-
t A6b's, '0gebasseerd op een ware ge-
t;barles Vanel. Yves Massard
in. 6rnon spelen er de hoofd-
J°0rds?.n- die kans maakt, op een
piZl;in spel in de film „Giant".
tA jMt -sen maatschappij gevormd en
te Vpif di91 voortaan 0-0 9.- vragen
V? bt>r e'ensten in een film. Lan-g niet
acteur, die in 1947 bij War-
jlerbonderd gulden per week
Vbp rdePe eerste film op zijn nieuwe
It.v'U, °ok i Zal ..Farewell to Arms" zijn.
enriifer Jone3. Charles Boyer.
jarenlang in peperdure landhuizen te heb
ben gewoond, heeft dit Britse sterrenpaar
de historische Yerba Buena Ranch bij
Tucson m Arizona aan de Mexicaanse
grens gekocht voor. naar verluidt, het
spotkoopje van een miljoen gulden. Bin
nen drie maanden trekken ze er met heel
hun hébben en houden naar toe.
Een jaar geleden heeft Stewart Gran
ger bijna 30.000 hectaren land gekocht in
Nieuw Mexico met de bedoeling een huis
te bouwen op een door dennen omgeven
plateau. Hij was zelfs voornemens er een
vliegveld aan te leggen.
„Z'n plannen waren enorm", aldus Jean
maar de kosten niet minder. Hij was
eerst een beetje bang om me Yerba Bue
na te laten zien. maar ik was er direct
dol op en begon plannen te maken, waar
we de meubels zouden zetten en waar de
kinderkamer moest komen. Voor die stre
ken is het een oud huis. Het dateert uit de
tijd van de Spaanse Conquistadores in de
17e eeuw. Er zijn zeven meren, die door
onderaardse stromen worden gevoed en
een kudde prachtige ra-skoeien."
Toen ze dit zei, was Jean in de studio
van Metro-Goldwyn-Mayer met het oog op
de reclamecampagne voor haar laatste
film: This could be the nigth", een kome
die. waarin ze Paul Douglas tot tegenspe
ler heeft en om er besprekingen te voeren
over haar volgende film ..Until they sail".
„Het is er verrukkelijk wonen", ging zij
met schitterende ogen voort. ..We kunnen
bijna alles wat we nodig hebben, zelf kwe
ken en onze eigen paarden berijden. Er is
geen roet. geen mist en er is een heerlijke
stad op nog geen uur afstand: Tucson. Zes
jaar geleden zijn we daar getrouwd".
Jean gelooft niet. dat ze Hollywood zal
missen. „We zijn geen cafébezoekers en
we geven niet om partijen en nachtclubs.
We houden allebei van het platteland rei
zen per auto en vliegtuig en huren een flat
of een kamer in een hotel, als we moeten
filmen. Bovendien hebben we massa's ka
mers om al onze vrienden te kunnen ont
vangen."
In de ha] van de Deventer Schouwburg
is gisteren een bronzen kop van de in 1952
overleden acteur Cor Ruys onthuld. Het
was het laatste werkstuk van nu wijlen
John Raedecker. Het beeld werd aange
boden namens enige vrienden van Cor
Ruys, die onbekend wensten te blijven.
Cor Rys had veel contact met Deventer.
Men beschouwde hem, zo zeide burge
meester Bloemers, die het beeld namens
het gemeentebestuur aanvaardde en het
aan de schouwburg overdroeg, als een
inwoner van Deventer. De onthulling werd
o.m. bijgewoond door leden van het ge
meentebestuur, Kees Ruys, een zoon van
Cor Ruys, en leden van het Rotterdamse
toneelgezelschap, dat uit de troep van Cor
Ruys is voortgekomen.
met zijn eigen Wil<q Westfilm „Drango"
op tournee t- gaan Maar Mr. Chandler
levert de producent dan ook waar voor
zijn geld. Het draaiboek voor de film
schreef voor, dat hij Kim Novak innig
moest omhelzen toen ze in Long Beach
in Californië aan het filmen waren. Dat
dééd hij dan ook en Miss Novak moest
naar het ziekenhuis met een gekneusde
rib
Sol. C. Siegel, die evenals Don Hartman
een vast salaris maar dan als produ
cent bij 20th Century Fox, opgaf om onaf
hankelijk films te gaan produceren, hoeft
geen spijt te hebben van zijn besluit, het
succes van zijn eerste persoonlijke pro-
duktie voor Metro-Goldwyn-Mayer in aan
merking genomen. Dat is namelijk „High
Society", een mengsel van romantiek,
eomedie en muziek, waaraan de talenten
van Bing Crosby, Grace Keliy. Frank Si
natra, Cole Porter en Louis Armstrong
zijn te pas gekomen en dat ruim twee
miljoen dollars heeft gekost. Mr. Siegel
hoeft zich voorlopig geen zorgen over zijn
zakgeld te maken. Amerika alleen al
heeft de kosten ruimschoots goedgemaakt
en Mr. Siegel schat, dat de opbrengst van
de film in de hele wereld „meer dan tien
miljoen dollars" zal bedragen. Geen gek
ke manier om voor jezelf te beginnen.
Toch brengt Mr. Siegel niet al zijn tijd
met geld tellen door. Hij maakt meer
films. Intussen is zijn tweede produktie:
„Man on Firë" met Bing Crosby in de
hoofdrol al klaar gekomen. „Bing" zingt
geen noot in dit drama.
HET STOND dezer dagen zo maar
ergens als een klein berichtje in de
„Times": ..Old Vic takes a million
dollars". Waarom het Londense to
neelgezelschap, sinds 23 weken op
tournee in de V.S., zich zo onbeschei
den in de kasboeken laat kijken, is
ons niet erg duidelijk, maar de feiten
zijn ongetwijfeld verbazingwekkend
De vorige week incasseerde de Old
Vic 53.000 dollar als resultaat van
zeven speeldagen in Chicago. En het
totaal over 23 weken groeide tot een
miljoen. Claire Bloom, Paul Rogers,
John Neville en hun collega's zullen
bepaald geen spijt van de Ameri
kaanse tournee hebben. Voor onze
Nederlandse topacteurs zijn zulke be
dragen om van te duizelen. Een niets
over het hoofd ziende Toneelcoördi
natie reglementeerde hun status zo.
dat zij voor een aan zuinige maxima
gebonden salaris vrijwel het hele
seizoen avond aan avond op de plan
ken staan. Radio en televisie bieden
weliswaar kansen op bijverdienste
maar wanneer zij niet naast hun werk
als acteur, een directeurschap of
regie-opdrachten hebben en er zijn
zeer goede acteurs die daarvoor nu
eenmaal de geschiktheid missen
dan is hun situatie, vergeleken met
buitenlandse collega's, weinig be
nijdenswaardig.
IN BORDEAUX bereidt men een
tentoonstelling voor die de titel
draagt „Goya et le fantastique". In
hoeverre de grote Spanjaard zelf daar
met zijn in dit opzicht meest karak
teristieke werk, b.v. „Het fantoom'
uit het Prado te Madrid, aanwezig zal
zijn is nog de vraag. Men weet, dat
het Prado weinig rovaal is met het
uitlenen van zijn kunstbezit, ai stond
het museum aan Boymans te Rotter
dam het vorig jaar een sublieme col
lectie prenten van Goya ter expositie
af. Op de tentoonstelling in Bordeaux,
die 20 mei geopend wordt, zullen
enkele werken uit ons land uitgestald
worden. Het Kx-öller-Müller-museum
stuurt twee schilderijen van de Fran-
se fantast Odilon Redon „L'appari-
tion" en „Centaure et serpent", ter
wijl de Leidse Lakenhal in Bordeaux
vertegenwoordigd zal zijn met het
schilderij „Charonsboot" van Jacob
Isaaczoon van Swanenburgh.
Nu moeten we voorop stellen, dat het
heel gemakkelijk is „lolletjes" te maken
over stukken van veertig jaar geleden.
Brave mensen grepen toen naar de pen
niet zozeer omdat zij zich geroepen voel
den om toneel te maken, als wel om de
wereld te bekeren. Zij hadden het achter
af bezien beter alleen bij hun voorbeeld
kunnen laten. Maar dit is achteraf' be
zien, vanuit deze tijd geredeneerd. In
dertijd hebben die stukken wel degelijk
zeer grote opgang gemaakt en 0"k heel
goed werk verricht. Maar wij zijn intus
sen veel nuchterder mensen geworden,
veel reëler en dergelijke stukken zouden
ons nu veel meer kwaad doen dan goed
We zouden gewoon onpasselijk worden
van de braafheidscomplexen, die in derge
lijke stukken ten toon worden gespreid
Onze smaak is wel zeer veranderd.
Maar wees voorzichtig. Want ik voor
spel u, dat als u zo'n stuk goed zou zien
spelen, dat dan het merendeel van u er
nog in zou vliegen. Dat u het dan prach
tig zou vinden. Daarom is - nuchtere
ontleding van dergelijke spelen door ze
goed en intensief te lezen zo waardevol.
U wordt dan niet meegesleept door het
genover de simpele tekst, die indruist te
gen elk gezond verstand.
Zo heb ik onlangs gelezen het spel
„Haar Offer". Eerlijkheidshalve moet ik
Lier onmiddellijk bij vermelden, dat het
spel geschreven is in 1915. Maar toch
kan ik me moeilijk voorstellen, dat de
jeugd van die tijd sprak, zoals er in dit
stuk gesproken wordt.
Toch beweert de schrijver het in zijn
voorwoord. Hij schrijft geen boekentaal,
zegt hij, maar zuiver naar de realiteit
Hij wil vooral de natuurlijkheid betrach
ten.
Ik zal u eerst het verhaaltje vertellen
.en dan wat dieper op de tekst ingaan.
Een moeder heeft twee dochters. Vader
is onlangs verongelukt. Pa en „ia hadden
hun "eloof over boord """ooid. De oud
ste dochter, nu 22 jaar oud, heeft hun
voorbeeld gevolgd. De jc:cgste dochter.
18 (aar oud is echter katholiek geble
ven door haar opvoeding bij de zusters,
welke opvoeding pa geëist had, c ndat hij
niet langer de verantwoordelijkheid van
een niet-katholieke opvoeding op zich
durfde nemen. Tot nu toe allemaal heel
aannemelijk. Er had een goed stuk uit
kunnen groeien, maar er is een draak
spel, maar u staat volkomen alleen te- uitgegroeid. Een verschrikkelijke draak.
■Sr-,.
Sophia Loren als Italiaanse emi
grante in „Desire under the Elms".
Genaderd, zonder het geheel te kennen.
Er is steeds verwondering in dit rijpen,
bewondering ook. en een beetje wantrou
wen en spot. Maar in elk vers treft en
ontroert de weerloze echtheid, de onge
kunsteldheid. Het „zoeken" naar zichzelf
is ongedwongen en ongekunsteld want
„wie leeft zoekt elk ogenblik".
E.n leven dat is het wat de dichter
in zijn werk belijdt. Hij noemt zijn vers
„een snel, smal randschrift op het ic-
ven". Er zijn immers iedere dag weer
dingen om zich opgetogen en gelukkig
over te voelen, of teleurgesteld en be
angst.
Maar dan zijn er altijd toch nog de her
innering en de droom <je vervoerende
droom, die onaantastbaar is. Hierover
heeft Han Hoekstra het zuivere, gevoeli-
vers „De ceder" geschreven, dat hier
volgt
DE CEDER
Ik heb een ceder in mijn tuin ge
plant.
gij kunt hem zien. gij schijnt het niet
te willen.
Een binnenplaats meesmuilt ge. sin
tels. schilien.
en schimmel, die een blinde muur aan
randt.'
er is geen boom. alleen een .grauwe
wand.
Hij is er, zeg ik, en mijn stem gaat
trillen.
Ik heb een ceder in mijn tuin ge
plant.
gij kunt hem zien, gij schijnt het niet
te willen.
Ik wijs naar buiten, waar zijn ranke,
prille
de onaantastbare droom..
stam in het herfstlicht staat, onaan-
gerand,
niet te benaderen voor noodlots gril
len.
geen macht ter wereld kan het
droombeeld drillen.
Ik heb een ceder in mijn tuin ge
plant.
„De zandloper" heeft mij zeer geboeid.
Han Hoekstra's poëzie, mij reeds lang
bijzonder lief. heeft mij opnieuw getrof
fen door haar grote zuiverheid en op
rechtheid. Het is een genot, naar een
zo ongekunsteld en waar dichter te luis
teren.
In de bundel „Ademhalen'' van Pierre
H. Dubois heeft mij vooral een gedicht
getroffen, dat op het eerste oog het minst
poëtische li.ikt van het gehele boek. Ik be
doel „Het", dat ik als een soort sleutel
gedicht zie. De beginregels luiden:
Het was niet helemaal dag
het was niet helemaal nacht..
Zo gaat het voort: niet helemaal licht
of donker, niet helemaal pril of bezon
ken., een litanie van scepsis. Tot tenslot
te de regeis, die mi.i in hun geladen een
voud, zeer troffen als de opeenvolging
van een totale ontkenning, een ultieme,
hoopvolle twijfel en dan een laatste zeker
heid.
Het was niet helemaal
het was niet
het was
het
Dit ..het" kan alles zijn de wereld,
de liefde, de zekerheid, de droom, God.
Maar dit staat vast: er is een „het" dat
ons leven zin en betekenis geeft. Op vele
twijfels is dit weten gewonnen: ten koste
van hoeveei pogen en pijn, kan men in
verscheidene andere verzen van Dubois
voelen. Een vers als „Het" bezit inder
daad de eenvoud en de noodzakelijkheid
van de eerste en simpelste voorwaarde
tot kunnen leven: het ademhalen De ti
tel van de zojuist bij A. A. M. Stols te
's-Gravenhage verschenen verzamelbundel
is goed gekozen, al is hij niet geheel gel
dig voor een paar ietwat gekunstelde
oudere verzen.
De keuze uit Dubois' vroegere bundels
■In den vreemde". „Het gemis" en
„Quia Absurd'um" die aan de grote ver
zameling tot nu toe no.g niet gebundelde
gedichten vooraf gaat. geeft een welkome
kans te constateren hoe dit sympathieke
dichterschap een steeds persoonlijker en
klemmender accent heeft gekregen.
(Van onze Londense correspondent)
„Ik was overweldigd door de omvang
van de taak, die ik op mij genomen had
De horizon was zwart en donker, met als
enige lichtstraal de mogelijkheid, dat Ame
rika zich Bij ons zou voegen. Bovendien
wist ik dat de samenwerking met Chur
chill een bezoeking zou zijn. Ik had ge
noeg van hem gezien om mij bewust te
zijn van zijn onstuimige geest, zijn gok-
kersnatuur en de vastberadenheid, waar
mee hij zijn eigen gang zou gaan. Ik
ben niet overmatig religieus, maar ik
schaam mij niet te bekennen dat ik, zo
dra Churchill de kamer verlaten had, op
mijn knieën zeeg om God om leiding
en kracht te vragen. Nu ik terugzie op de
daaropvolgende jaren kan ik duidelijk zien
hoezeer dat gebed verhoord is.."
Aldus een man, een krijgsman die de
oorlog haatte en thans een van Enge-
lands bekendste vogelkenners is veld
maarschalk Alanbrooke, tijdens de oor
log voorzitter van het comité van Chefs
van Staven, en als zodanig Churchills
rechterhand bij de ontwikkeling der geal
lieerde strategie. Door de oorlog jaren
achtereen gescheiden van zijn vrouw, zet
te hij 's avonds, na volbrachte dagtaak,
zijn gedachten op papier, en hij noemde
dit dagboek „miin avondpraatje met jou,
mijn vrouw". Dit oorlogsdagboek vormt
de basis van een boek, dat deze week
in Londen is gepubliceerd: „The Turning
of the Tide", door de bekende historicus
Sir Arthur Bryant.
Sinds 1941 vertoefde Alanbr vrij
wel dagelijks in de omgeving van Chur
chill, cn zo leerde hij de Titaan van een
andere, veel menselijker zjjde kennen dan
het anderen vergund is geweest. Zijn dag
boek vormt een welkome aanvulling op de
geschiedenis van de Tweede Wereldoor
log, zoals die reeds door Churchill zelf
is geboekstaafd.
Churchills glorie wordt er niet door ver
minderd, maar wel wordt het de wereld
duidelijk gemaakt hoe de „Architect der
Victorie" in zijn wereldhistorische beslis
singen gesteund en geleid werd door de
mannen van het soldatenvak: de gene
raals en admiraals.
Treffend tekent de kleine, zwijgzame
Alanbrooke de figuur van zijn opperste
chef, Churchill. Hij tekent hem in zijn
grootheid, maar ook in zijn menselijke
zwakheid en feilbaarheid:
„Hij wierp ons, de stafchefs, voor de
voeten dat wij hem in al zijn plannen
dwarsboomden, dat wij geen eigen idee-
en er op nahielden e.d. Attlee en Eden
trachtten hem tot rede te brengen, maar
vijf minuten lang staarde hij zwijgend
en nors voor- zich uit. Toen sloot hij de
vergadering en verliet de kamer. Het
was pathetisch en volkomen overbodig,
want wij Probeerden slechts hem er
van te weerhouden beloften te doen, die
hij later met de greotste moeite zou
kunnen nakomen. Jammer! God weet
waar we zonder hem zouden zijn, maar
ook: God weet waar we met hem
zullen uitkomen!"
Na een langdurig gesprek met Chur.
chili was Alanbrooke doodop, en vurig
hoopte hij dat zijn chef hem eindelijk zou
toestaan naar bed te gaan. Maar niets
daarvan. „Churchill stelde om 's nachts
half drie voor naar de hal te gaan om
een sandwich te gebruiken. Hij zette de
grammofoon aan en, gekleed in zijn
veelkleurige kamerjas, een sandwich in de
ene en 'rkers in de andere hand, stap
te hij de hal rond, zó nu en dan op de
maat der muziek danspasjes makend. Tel
kens stond hij stil om de een of andere
onbetaalbare wijsheid ten beste te geven
zoals: „Het leven is als een lange, een
zame- gang, met aan beide zijden gesloten
vensters. Telkens wordt een venster ge
opend door een onzichtbare hand. en dan
lijkt de gang, door de contrastwerking,
aan het eind nog donkerder".
Maar ook de kritiek spaart Alanbrooke
zijn chef niet: „Ik kwam vanmorgen tot
de ontdekking dat de eerste minister een
boos telegram had opgesteld voor Au-
chinleck (de Britse bevelhebber in Noord-
Afrika). Het is voor Churchill onmogelijk
vertrouwd te zijn met alle asDecten der
situatie, en toch wil hij Auchinleck aan
zetten eerder aan te vallen dan raad
zaam is. De hemel zij gedankt dat wij
het telegram konden tegenhouden en an
ders formuleren."
Koel stelt hij Churchills gebreken vast:
„Hij heeft behoefte altijd zijn vingers in
een koek te steken nog voor zij gebak
ken is, en is er altijd tuk op alles te
gelijk te doen, in plaats van zich op één
ding tegelijk te concentreren."
Maar bij al zijn kritiek op Churchill,
de mens, blijft hij diepe bewondering koes
teren voor Churchill, het genie. Die be
wondering heeft Alanbrooke niet voor
Eisenhower, want enigszins gemelijk stelt
hij vast: Hij bezorgde me heel wat kop
zorgen. Hij leerde een hoop tijdens de
oorlog, maar tactiek, strategie en com
mandovoering waren nooit zijn sterkste
zijden.
Spreekt hier de naijver een woordje
mee? Churchill had Alanbrooke het op
perbevel over de geallieerde strijdkrach
ten in Eurona beloofd, maar- hij stemde
toe in de Amerikaanse eis Eisenhower
als zodanig aan te stellen, mits het op
perbevel in de Stille Oceaan werd toe
vertrouwd aan 'n Britse admiraal, Mount-
batten. Met onverholen so: schrijft Alan
brooke aan zijn vrouw: „Geen ogenblik
heeft Churchill zich gerealiseerd wat dit
voor mij betekende. Hij bood zelfs geen
verontschuldigingen aan en behandelde de
zaak als een kleinigheid".
Toch koestert hij jegens zijn chef geen
wrok, want hii geeft hem dit tribuut:
„I is de moeilijkste mens met wie
ik ooit h-b samengewerkt, maar toch
zou ik voor geen geld de kans gemist
willen hebben onder hem te mogen wer
ken".
AJanbrooke's dagboek is een prachtige
illustratie op de werkwijze van een mili
taire staf in oorlogstijd. Churchill moge
de „Architect der Victorie" zijn geweest,
hij had zijn taak nimmer zo glorieus kun
nen volbrengen als hij niet had kunnen
rekenen en steunen O" het oordeel van de
mannen van het oorlogsvak. Politicus en
generaals, zij vulden elkaar op gelukkige
wijze aan. Churchill betuttelde en striem
de de generaals. Hij joeg hen op met de
ontzagwekkende vleugelslag van zijn fan
tasie en zijn driftige aandrang tot „Frap-
pez! Frappez toujours!"
Dat de mannen van het vak, di- de be
grenzing der materie kenden, hem vaak
moesten remmen in zijn grenzenloos opti
misme, is voor hemzelf en voor de vrije
wereld slechts heilzaam geweest. Samen
werking niet dictatuur, was het geheim
der geallieerde victorie.
1 Want hier begint de schrijver natuur-
lijk zijn spel. Vader was vroeger de man,
die de gematigdheid betrachtte. Maar nu
vader eenmaal dood is, ontpopt de moe
der zich als een furie, die alle godsdienst
haat als de dood. Zij dwingt haar katho
lieke .dochter met. een niet-katholiek te
trouwen; zij beschimpt haar dochter en
tracht haar te beletten naar de kérk te
gaan. De dochter is daarentegen natuur
lijk een engel van geduld. Er komt geen
onvertogen woord uit haar mond. Zij ge
hoorzaamt haar moeder in ales, behalve
natuurlijk, waar de Kerk haar verbiedt
haar moeder te gehoorzamen. Enfin, in
één woord: die dochter is een heilige,
zoals wij nog nooit zijn tegen gekomen
en waar wij dus niets aan hebben, omdat
wij nu eenmaal ;en heilige zijn en zeker
niet in zo'n hoge graad als die geduldige
dochter.
Dus het komt feitelijk hierop neer,
dat wij niets aan dit stuk hebben. Want
dergelijke onbestaanbare 'iguren kunnen
wij toch niet navolgen. Als wij in de
plaats waren geweest van die dochter,
dan hadden we die moeder van katoen ge
geven en dan was er van onze heilig
heid niet veel over gebleven.
Maar goed de moeder dwingt haar o.a.
in een decolleté te dansen op een huis
bal, dat met opzet gegeven wordt op de
eerste Kerstdag, om deze dag te ontheili
gen en om dpastoor en de hele katho
lieke gemeente dwars te zitten.
Onze Moeder de H. Kerk nu verbiedt
niet uitdrukkelijk, om 0"~ de eerste Kerst
dag aan een bal deel te nemen en voor
een gematigd decolleté knijpt zij stiekum
een oogje dicht. Dus onze brave dochter
kan haar moeder gehoorzamen, hoewel
het- haar natuurlijk tegen de borst stuit
en/U er vreselijk onder lijdt.
Maar mama kr'igt haar trekken thuis.
Tijdens het bal krijgt haar katholieke
dochter een hevige bloedspuwing of
schoon er nog nooit van een ziekte bij
HnehJJ IS g1WeeSt en haar Oudste
dochter-valt een hersenschudding. Twee
bedieningen op balavond. Dit ter waar-
schuwing van allen, die God durven tar
ten en op eerste Kerstdag een bal dur
ven organiseren.
dn?htZ°lgnni-de-dag uterft de ka»i°lieke
dochter. Dit is geheel overeenkomstig
haar wens, want zij had God allang haar
leven aangeboden ter bekering van haar
moeder en zuster.
re?H<fU Zi?Ste£ *i?d zich dezelfde avond
reeds bekeerd. De moeder bekeert zich
ogen sKdt h3ar dochter voorgoed de
Nu een kleine inzage in de tekst.
cnuiStéTe haaf dochter dwing" in de-
n?et i verschijnen, dan antwoordt ze
"En..dat vertik ik moeder!" (of
zouden wij nog krachtiger termen se-
fe- 7,let T' ma3r ze zegt heel braar-
maipn al LT!r<;sia heeft or>s herhaalde
dflt zulk een kleding on.be-
adel" 1S 6n in de vrouwen-
sliRfPnmmdtCr haar dwingt een huwelijk te
sluiten met een met-katholiek: „Ik zal u
m alles gehoorzamen, mama. In alles'
fIs V. ieta gebiedt, dat in strijd
ÖmTt ?eWwe«?'
wel katholiek is, citeer ik: Nicht: We
kUa s,amen een verbond sluiten, veel
e2' i morgen« 'e communie gaan en
veel goede werken doen. Ga je dagelijks
te communie? Dochter: „Op het pensio-
"^t wel. maar nu niet meer. Toch
wei meermalen in de week", Nicht-
Waarom met dagelijks?" „Och als er
scenes zijn geweest in huis, ben ik niet
n de stemming Verkeerd geredeneerd
helemaal verkeerd." En dan volgt er een
uiteenzetting over de kracht en de sterkte.
Allpmaa7 1e Communie kunnen putten'.
,aal heel mo°i wel hoor. Niets
belachelijks. Maar omdat het er zo dik
Een zevenjarig meisje uit die tijd was
ook al heel anders dan een zevenjari"
meisje.uit onze tijd. Er spelen enkele kin-
deren in dit. stuk mee. Het is de dag voor
Kerstmis, dus vastendag. Maar een kind
denkt daar niet altijd aan. En als één
van de zusjes begerig naar een snoepje
kijkt, dan herinnert een ander haar er
aan, dat mama niet graag heeft, dat haar
kinderen snoepen op vastendag Sorry ze
ven jaar oud, zegt dan: En als mama-
tje dat niet graag heeft, dat zullen de
kindertjes dat ook niet doen."
Maar het zou te ver voeren nog dieper
op de tekst in te gaan. Toch ik Beloof u
als een uitgever het zou wagen, dit stuk
nogmaals in druk te doen verschijnen
dat het dan zou gaan en dat u er in zou
trappen, als u het werkelijk goed drake
rig zou zien opvoeren. Tenzij u veel van
dergelijke stukken kri"--'- '--«st en de on
zin ervan leert onderkennen.
