Goed is het de mens zijn juk te dragen vanaf zijn jeugd"
Vreugde na
PEINS
Liturgische belevenis in de abdij te Berne
HONDEPRAAT
overwinning
er eens over
Waarom verstaan wij deze laagste nté*
Staat liturgie los
het leven?
SATERDAG 27 APRIL 1957
De we^k na Pasen is de Kerk
;v he"
oP'
INLEIDING
In elke abdij herken je die sjeer van serene stilte.
Het is een week na Pasen.
De Goede Week en de Paas
dagen liggen achter ons. Er is
weer regelmaat in de wereld
van de arbeid. Na zes werk
dagen volgen de zondagen
weer.
Ook in de Kerk keren de
vertrouwde handelingen terug:
de zondagsmissen in twee on
derscheidingen, de stille missen
en de hoogmis. Het lof is er
weer. In de Goede Week en
met Pasen was alles anders,
bijzonder en het ving onze
aandacht.
We namen deel aan een ere-
dienst die zijn aantrekkings-
kracht zal blijven behouden, al j
was het alleen maar omdat
gewenning niet kan ontstaan.
Immers, maar eens in het jaar
speelt zich de herdenking van
lijden, sterven en verrijzen van
Onze Heer op deze wijze af.
Er een ogenblik op terugzien, j
een week na Pasen, ons een j
ogenblik afvragen wat wij ver-
richt hebben, is de bedoeling
van enkele artikelen op deze j
pagina.
Toen de avond van die dag,
de eerste dag van de week, al
was gevallen, en de deuren van
de plaats waar de leerlingen
waren, uit angst voor de Joden
dicht gedaan waren,
kwam Jesus en stond plotse
ling in hun midden;
en Hij zei:
Vrede zij u!
En toen Hij dat gezegd had
toonde Hij hun Zijn handen en
Zijn zijde.
En de leerlingen waren heel
erg blij toen zij de Heer zagen.
Daarna zei Hij nc^g weer
eens:
Vrede zij u!
Zoals de Vader Mij gezonden
heeft, zo zend ik u.
En na dig woorden blies Hij
over hen en zei:
Ontvang de Heilige Geest.
Aan wie gij de zonden ver
geeft, die zijn ze vergeven.
JOANNES
Beloken Pasen
Liturgie is het geheel van gebeden, ceremoniën, symbolen, kerk
gebruiken en voorgeschreven plechtige handelingen en gewaden van
enige eredienst, aldus het woordenboek.
Niemand kan zeggen dat liturgie dit niet is, maar dat het meer is,
is zeker waar. Liturgie is levende taal, de taal die een volk spreekt
wanneer het zich richt tot God. Meer dan een spreektaal, een taal van
handelingen en gebaren ook, een taal van tekenen en symbolen.
Die taal hebben we in de Goede Week gesproken. Het was een
belewnis.
Wy zijn ditmaal niet in onze paro
chiekerk gebleven, maar zijn gegaan
naar de oude en venerabele Abdij
van de Norbertijnen te Berne. Daar
verrichten de withergn of Premon
stratenzers het „Opus Dei".
Anders dan de Benedictijnen, die
eveneens jaarlijks honderden leken
(en ook priesters) ontvangen en voor
al in de Goede Week hun bezoekers,
schone dagen van geestelijk leven
bezorgen.
De Norbertijnen zijn geen monni
ken in de volledige zin van het
woord. Zij hebben immers ook als
rechtstreeks doel het apostolaat, de
zielzorg. In de Norbertijnenorde wor
den het priesterlijk gebed en de
priesterlijke activiteit door de plech
tige viering van de eredienst der
Kerk en de uitoefening van een alge
mene zielzorgtaak, op bijzondere
wijze verbonden.
Verstaat men onder monniken zuiver
de kloosterlingen, wat vroeger ook
inderdaad het geval was en wat geldt
voor Benedictijnen, Trappisten en
Kartuizers bijvoorbeeld. Norbertus
creëerde een orde van priester-ziel
zorgers die tevens volledig klooster
ling waren. Reguliere koorheren kan
„Mijn gebit is gelukkig nog
goed", aldus Hond, terwijl hij on
gekunsteld z'n tanden laat zien,
„maar dat wil niet zeggen dat het
conflict van tandartsen en zieken
fondsen zonder meer aan mij is
voorbijgegaan. Het is een zeer
menselijk conflict. Mensen hebben
nu eenmaal tanden, enkele uitzon
deringen daargelaten. Van dit feit
profiteert het gilde der tandart
sen. Door het vullen van gaatjes,
het behandelen van zenuwen, het
trekken van kiezen, het verwijde
ren van tandsteen en andere kar
weitjes trachten zy zich een rede
lijk bestaan te verzekeren. Over
het algemeen zijn tandartsen
goedaardige, beschaafde en wel
willende lieden, in smetteloze
ambtskleding op hun lijdende
medemens toetredend, glimla
chend geruststellende woordjes
sprekend over neutrale onderwer
pen. Men moet hen echter niet
onderschatten. Op een goed ogen
blik grijpen zij uit het niets een
klein, vinnig instrumentje te
voorschijn en vóór ge beseft wat
er gebeurt, rukken zij in uw mach
teloos geopende mond via een
onschuldig kiesje of tandje aan de
wortels van uw bestaan. Triomfe
rend verklaren zij dan, dat het is
„gebeurd" en dat u maar even
moet „spoelen". Intussen lopen zij
achteloos naar een lessenaar, die
u tot dusver nog niet was opge
vallen, en terwijl u moeizaam
naar de deur wankelt, duwen zij u
vriendelijk doch vastberaden een
rekening onder de neus.
Het actuele tandartsen-conflict
heeft betrekking op dit laatste. De
noodlijdende mensheid, voorzover
georganiseerd in zogenaamde zie
kenfondsen, protesteerde tegen het
voornemen der tandartsen het leed
van hun slachtoffers gelijk met
het bedrag op de rekening te ver
groten. Maar de tandartsen hebben
hun tanden op elkaar gezet en bij
ten zich vast in hun voornemen.
Nogmaals: het zijn zachte, vrien
delijke mensen; maar men dient
hen niet te onderschatten. Laat de
mensheid luisteren naar de wijze
raad van een hond: houdt de tand
artsen te vriend...."
men met een deftig woord tegen hen
zeggen. Dat is beter dan monniken.
Men staat verbaasd hoe een
spiritualiteit kan blijken.
Ook de Benedictijnen zijn ons
niet onbekend. Bij hen distinctie,
een verheven stijl in de handelin
gen van de eredienst. Voor wie
het verstaat een zeker hiëratisme
dat onaards, hoog en edel aan
doet.
Men komt er diep van onder dc
indruk.
Wij voor ons hebben de afstand
van ons lustig in de wereld zijn
tot deze koele verhevenheid nooit
kunnen overbruggen, maar velen
van onze vrienden doen niets lie
ver dan op gezette tijden (en als
het drukke werk in de wereld dat
toelaat) naar de Benedictijnen te
trekken, juist om de ongerept
edele vormgeving te genieten
waarmede deze monniken hun
„Opus Dei" verrichten. Zij zijn
er door gesticht en doen met hun
lekemogelijkheden, meegezogen
door de monniken, een stap voor
waarts naar God.
De Norbertijnen hebben meer
zwier, zo bedenken we. Hun eredienst
ondergingen we als warmer, noem
het romantischer. In hun zang en
handelen dat tikje meer vrijheid,
variabiliteit en souplesse dat. de af
stand tussen hen en ons geringer
maakt.
In Gods Kerk zijn er toch zoveel
mogelijkheden! Elk karakter, elk
mensentype vindt ergens een huis.
Wij in Berne.
En we bezinnen ons op die ere
dienst.
Alle elementaire menselijke levens
uitingen hebben een ontplooiings
mogelijkheid in de eredienst. Elke
Christen heeft het, de een sterker
dan de ander, in de Goede Week mee
gemaakt.
Het is ondoenlijk de rijkdommen
op te graven uit de teksten van de
donkere metten van Witte Donder
dag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag.
Psalmen en responsories ze zijn su
bliem vaak. Rijk aan inhoud, kunst
werken naar de vormgeving. De
menselijke stem kan zingen op een
muziek van grote eenvoud en grote I
zeggingskracht tevens.
Daar zijn de Klaagliederen va'
Jeremias. „Teth. Goed is het de men
zijn juk te dragen vanaf zijn jeugd
Jod. Hij zit eenzaam neer en zwijg
omdat hij het op zich genomen heef
JodHij legt zijn gelaat in h
stof; misschien is er nog hoop.
Jod. Hij biedt zijn wang aan w
hem slaat; wordt verzadigd v
smaad.
Jerusalem, Jerusalem, keer ten
tot de Heer uw God.''
Met omfloersd geluid op de klagei
de muziek klonk die zang op uit i
terneer geslagen Christengemeen
daar in Bern. Maar in de Paaswa'
zong de cantor de haast barok!
„Exsultet": „Dat de engelen in
hemel nu juichen. De lofzang
de Paaskaars. Een feestelijke muzic
maar 'n volkomen religieuze muzie
zonder pathos.
De Paaskaars.... Daarover pratt
is een nieuwe wereld van litur;
ontsluiten. Water en vuur (lich
tWee levenselementen van de geh-
schepping worden als symbolen v
het Heilige.
Het levenbrengend water scher
ons Christus.
Hij is het Licht der wereld.
Het gewijde water wordt gebrui
om de ongedoopte Goddelijk Lev-
te schenken.
En' de donkere kapel wordt lang
De Abdij pan Berne als de nieuwe vleugel voltooid zal zijn).
nog leger dan anders.
's Morgens bij de Mis is er bijna
niemand. Zelfs de gebruikelijke
opvulling van de ruimte door
schoolkinderen blijft grotendeels
achterwege.
Ik voel me altijd wat opgelaten
als ik die hele week tegen een
keurig stel banken Ite Missa est
moet zeggen met twee keer alle
luja er achter aan.
Zelfs de paar mensen die an
ders nog wel eens komen schijnen
nu graag wat vakantie te nemen.
De vasten was lang en de plech
tigheden van de laatste dagen erg
vermoeiend.
Ik kan me het best voorstellen.
Maar het is wel erg jammer.
Want de evangelieverkondiging van
de week na Pasen is wonderlijk mooi.
Elke dag was er deze week een van
de verrijzenisverhalen in de Mis, en
die staan zo vol met hartveroverende
en belangrijke dingen, dat ik nooit
begrepen heb waarom in alle kerken
wel zes meditaties over het lijdens
verhaal worden gehouden en niet één
over het verrijzenisverhaal.
Je moet zé beslist eens doorlezen,
die verhalen.
Er zijn er bij alle vier evangelisten,
in de hoofdstukken na de verrijzenis.
Hef is wel niet gemakkelijk om uit te
vinden hoe nu precies de volgorde is
geweest van al deze geburtenissen,
maar dat doet er minder toe.
Het gaat om die verhalen zelf, en
die zijn meesterlijk.
Er is alleen maar vreugde in die
verhalen.
Maria Magdalena weet van vreugde
niet wat ze zeggen moet, als het niet
de tuinman maar de Heer blykt te
zjjn met Wie ze praat.
De Emmaüsgangers lopen van dolle
blijdschap zo maar weer dezelfde weg
terug die ze gekomen zijn en het was
al avond.
Petrus en Joannes lopen als twee
kleine jongens hard naar het graf. Als
kleine jongens, die naar iets hee'
langrijks hollen, letten ze niet op
voorbijgangers en wachten niet op
liOO1
kaar, want Joannes, de jongste-
dat fel
veel eerder aan, om te zien
waar is van het lege graf. De l®e
gen zijn stotm verbaasd van blijdsC
rif'
baf
lie»
als Jesus zo maar midden tussen
iS ,/,w
in staat en hun enthousiasme
groot dat Thomas met zijn twijf®'
voor gek verklaart.
_11 ggfl
En ga zo maar door. Er is di ~jg
maar blijdschap. De blijdschap 0111
pe
zekerheid van de overwinning-
overgave aan Christus was voor
geen gemakkelijk avontuur. Ze n1
ten met Hem mee door een zeer V
lijke reeks gevaren en teleurstelling
Hoeveel ze ook om Hem gaven, ,-g
Hij ze mee liet maken was waara®
geen kinderwerk. Het kostte hu11.,
de pijn die onvoorwaardelijke 0
gave aan een persoon altijd kost-
het lukte dan ook lang niet zo
Maar nu ze weten dat Hij werk
verrezen is, is alles goed.
De Christus, die je in deze ver'l8^r-
tegenkomt is dezelfde als in de v
gaande.
En toch is Hij anders.
Hij heeft al een ander leven-
Hij is er zo maar en is ook zo
weg.
Hij heeft een lichaam dat al
geweest is en weer leeft, je kunt
wondetekenen nog zien.
vol-
Hij leeft al in een toestand van
komen vrede en blijheid en toch lS
nog hier.
Je moet eens lezen wat Hij )n
od
toestand .allemaal zegt.
In deze toestand geeft
biecht (de biecht-vrede en -vre
vrienden, weet je wel!).
In deze toestand geeft Hij Zijn
drachten, waarvan Hij het h®
weet hoe moeilijk die zullen
den.
Maar Hij geeft ze toch.
Met de verrezen Christus achtef 1
kun je alles aan.
Maar lees ze zelf eens, dezer ^a^,r
Bij wijze van avondgebed bijv
beeld.
Zo maar lezen en er eens rustig 0
peinzen.
V
zaam licht van de kaarsenflikkering,
omdat het Licht in de wereld is ge
komen. Het Godsrijk wordt geves
tigd.
Wie er even op doordenkt en
dat is voor onze symboolarme tijd
niet eenvoudig wordt overweldigd
door de mysterieuse pracht van dit
menselijke rituele spel waarmee de
Christenen voor de Heer treden.
Wie er even ernstig mee bezig is
geweest en onze kerken waren
allerwegen vol en goed bezet moet
in de ban zijn geraakt van deze litur
gie waar hij aan deelnam.
Dit is geen steriel geloof.
Het blijft niet bij zeggen: „Heer
ik geloof". In een kleine week krij
gen alle menselijke mogelijkheden
een overvloed aan kansen om vorm
te geven aan dat „Heer, ik geloof".
Hoogwaardig Heer Prelaat bidt met
mijter en staf, een rijkdom aan sym
boliek. Hij breekt het brood en zegent.
De kanunniken buigen, knielen cn zin
gen. Het licht wordt ontstoken. Men
gaat rond in processie. Men zit en
luistert, staat op en maakt het teken
der Kruises.
Men kust het Kruis en eet het
Brood.
Het waren schone dagen voor allen
die er met bezieling aan deelnamen.
En een prikkel te volharden
in het pogen van onze tijd de eredienst
het gehele jaar rond opnieuw de luis
ter van de zinrijkheid te geven.
F. B.
Profane en heilige symbolen
De hele Liturgie is één groot
symbool.
We hebben het allemaal ervaren:
kaars in de hand, zingend „Lumen
Christi".
Speciaal met Pasen werd je als
het ware met je neus bovenop de
symboliek gedrukt, waaruit de
Liturgie bestaat.
Maar is het eigenlijk niet zo, dat
ons géhele doen en laten een groot
symbool is. Vraag het een psycho
loog eens: Hij haalt uit al je bewe
gingen en uit elke oogopslag een stuk
je van je innerlijk. Hij weet alles
prachtig sluitend te interpreteren.
Hij is de zoveelste die meent je te
kennen.
Maar wij zijn allemaal geen psy
chologen. Gelukkig maar.
Toch zijn er voor iedereen geba
ren, uitdrukkingen en handelingen,
die iets speciaals betekenen. Niet
alleen in de kaars, die we tijdens de
Paaswake in onze hand hielden ligt
symboliek; zij het dan dat we ner
gens meer een dergelijk verheven en
treffende vergelijking vinden.
Schril hier tegenover, beangstegend
haast na dat vorige, is de symbo
liek die men in verdachte buurten
gebruikt. Als je in zo'n buurt terecht
komt, is het heus niet nodig, dat je
symboliek-studies hebt gemaakt,
om te verstaan wat er bedoeld
wordt. Kracht van het symbool.
Als je achterop je gestroomlijnde
brommer ligt en met een onbesuis
de vaart door straten en bochten
schiet, wil je met die lig'houding al
leen maar de snelheid accentueren.
Duidelijk.
Je ontmoet een vriend bij wie je
net een potje teveel hebt gebroken.
Je begroet hem nu met een onge
nadige schouderslag en drukt zijn
hand als nooit tevoren. Met dit alles
wil je eigenlijk alleen maar zegigen;
We weten het samen wel, onze
vriendschap is zo beroerd nog niet,
maar je zegt het duidelijker, raker.
Het is een interessante bezigheid,
om eens na te gaan hoe je je ver
schillende relaties, vrienden en
kennissen begroet. Tegen baas of
directeur zeg je: „goede morgen
Heeft al die symboliek, da*
hele complex handelingen da1 e.
liturgie noemen als het de eji
dienst betreft alleen maar
plaats in die eredienst?
Daarbuiten niet? .■■Xi
Bijvoorbeeld in het dage^f
leven van de mensen. Als dat w j0s
zou zijn, dan zou die Liturg1® eii
staan van het leven en dus
zin hebben. .0<fi
Wie denkt dat Liturgie z'11 pi1
handelen is, gebaren maken
een nietbestaande vreemde 0(,
reld, die hooguit „vroeger' ,yjc-
zin hadden, vergist zich d®f bij'
Zie het menselijk bedrijf- eji-
voorbeeld dat van jonge
Ze bedrijven ook liturgie in .-
houding, hun gebaar, hun taaL^,,
mynheer". Bij je collega's lS
„goeje morge" en bij die spe
collega „mogge". Er zijn vfi®' tc'
die je begroet met „oude rakke'J „f
gen wie je op straat „hóój" r°cp,uiii1
„de mazzel", of naar wie je Je Jfi'
opsteekt. Er zijn mensen na»r 0pl'
je met eerbied knikt als je zeaf<l^
moet. Als je fietsend een a
meisje passeert bel je wat ha
zodat ze even omkijkt. f
Dan is er nog de aparte tr®rV-pI'
symboliek. Volgelingen 1*'
fluiten tussen hun tanden als c.(uKc|1
meisje voorbij komt, of ze jrif'
met hun tong en draaien n,efterft
het meisje, om ze ook van a®
nog eens te zien. Hun kleding
een speciale. Een nauwe po®'
broek, rode sokjes en zwarte s®
nen.
Zo kun je door blijven gaan. ^po
iedere groep heeft zijn eigen
Hou- 1:4c-,^e '"je-
igJ1
liek; zijn eigen liturgie. Soms
soms geestig; soms duister v
dereen, niemand kent er
uciecu, niemand xeni ei p6
verklaring voor. Wat betek®nt egt
eigenlijk als je „de mazzel' tee
- - led®1
Maar de bedoeling is aan
duidelijk. Moeten we er °nS ge?!]
over verwonderen, dat juist d®
van deze duidelijke taal VI
maakt en moeten we er ons ua4jr®c
ergeren als we iets eens niet a f
verstaan? Er blijft immers n°f
noeg van de liturgie over 0\'e>',
duidelijkheid niet te wensen
laat. En hoe dieper je in ;;v?„
paalde groep ïngroeit, des te
leer je de taal en de symbol V»
zo'n groep verstaan. Zou het z
de Kerk ook niet zijn? ^lS-st 1
bloeit de liturgie daarom JU1
zeer achter de kloostermuren- te
Maar dan is het ook zaak, zij®'
trachten liturgie-gevoelig te ^ee'
Als dat zou lukken, is het n'e\,jj 1
nodig dat we de paas-liturgi®
monniken gaan volgen. J1-^1
