Minister Cals hij opening van de
vijfde faculteit:
„Geen hogere vakopleidin;
mm
De moeilijke weg van de katholieke
pers in Oostenrijk
Meer dan 30.000 studenten aan
onze universiteiten
I
Indon. parlement
prijst verzoening
Soekarno-Hatta
Nederlandsche Heidemaatschappij
kreeg ondernemingsraad
En ofChief Whip
op ieders lip
N
KONINGIN BEZOCHT HAAGS
GEMEENTEMUSEUM
Hoog en rustig
Wenen zo goed als zeker zetel van
het internationaal atoombureau
J
M
„Het gaat niet om bevoegdheden maar
om de sfeer"
Pater A. Dankelman
C.ss.R. in het goud
Secretaris kard. Minds-
zenty (in gevangenis)
ernstig ziek
Groei van Amsterdamse G.U. het kleinst
Leesweek 1957 geopend
VB
VRIJDAG 27 SEPTEMBER 1957
PAGINA 3
'T
-
id t
V
Prachtige kans
Al 35 iaar de beste Virginia:
Te veel aandacht
Geen dode letter
Moeilijke herbouw
173 bladen
BEGRAFENIS KONING
HAAKON
Extra reportages van
Nederlandse radio
ROZENKRANSEN VOOR
MAU-MAUVROUWEN
KARDINAAL TISSERANT
bibliothecaris en archivaris
van de Kerk
Jaarlijks 15 miljoen boeken
uitgeleend
Britse dankbetuiging
NEDERLANDSE NABESTAAN
DEN GAAN NAAR ENGELAND
bi i
r//
Het Indonesische parlement heeft giste
ren een aanvang gemaakt met de alge
mene beschouwingen in eerste termijn
°ver de conferentie tot nationaal overleg,
Welke de vorige week in Djakarta tussen
eentrale regering en de verschillende ge
biedsdelen is gehouden.
Met uitzondering van de communisti-
8che sprekers hebben alle leden van ver
schillende politieke richtingen, die het
Woord hebben gevoerd, gewezen op de
noodzaak van het tot stand brengen van
een meer concrete vorm van samenwer
king tussen president Soekarno en oud-
vice-president Mohammed Hatta.
De meeste sprekers waren het er over
c^ns. dat de gemeenschappelijke verkla
ring van Soekarno en Hatta wel het voor
naamste resultaat van de conferentie is
Seweest.
Achsien, van de fractie der Nahdatul
Dlama, betoogde dat het lot van land en
volk geheel in handen ligt van deze twee
«guren.
Achsien wees erop, dat de nationale con
ferentie van geen enkele betekenis zal zijn
Seweest, als de door haar genomen be
sluiten niet worden uitgevoerd.
De Masjumi-afgevaardigde Ismail Napu
Informeerde naar de juistheid van de be
richten, dat de regering voornemens zou
rijn Hatta te belasten met het voorzitter
schap van de geprojecteerde nationale
Planraad. Ook vroeg hij of het juist is, dat
Russische lening ten bedrage van
l00 miljoen Amerikaanse dollar zal wor
den gebruikt voor het onderdrukken van
verschillende opstandige bewegingen
in de buitengewesten.
Verscheidene sprekers merkten op. dat
"le gezamenlijke verklaring van Soekarno
en Hatta weliswaar de spanning in de bui
tengewesten iets heeft doen afnemen, doch
rij voegden daar de waarschuwing aan
toe, dat de duur van deze ontspannen at
mosfeer zal afhangen van de verwezen
lijking der door het nationale overleg ge
nomen besluiten.
De minister van Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen zeide bij de
opening van de nieuwe Nijmeegse
faculteit o.m. dat hij het een wijs
beleid achtte deze nieuwe faculteit
op bescheiden schaal te beginnen en
geleidelijk op gang te brengen.
De grote belangstelling van de
maatschappij voor de natuurweten
schappen houdt immers ook een ge
vaar in. Zij worden meer gewaar
deerd om hun praktische resultaten
dan als wetenschap.
Men is bereid de wetenschap te steunen,
maar nog te veel uitsluitend in de hoop
op materieel gewin. Ook zeer vele studen
ten laten - begrijpelijkerwijze - de
keuze van hun studie sterk beinvloeden
door de maatschappelijke vooruitzichten,
die deze hun biedt. De universiteit komt
hierdoor onder de druk te staan van alle
mogelijke - en wellicht zelfs enkele onmo--
gelijke - maatschappelijke verwach
tingen en eisen. Geeft zij daaraan te veel
toe, dan kan dit niet anders gaan dan
ten koste van haar meest wezenlijke taak:
de wetenschap te beoefenen en verder te
ontwikkelen. Het is verheugend, dat dit
inzicht ook buiten universitaire kring veld
wint en dat de maatschappij afstand be
gint te doen van eisen, die, zo de univer
siteit daaraan zou voldoen, de academi
sche vorming tot een hogere vakopleiding
zouden stempelen.
Voor onze natuurwetenschappelijke fa
culteiten zien zich voor bijzondere moei
lijkheden geplaatst. De naoorlogse ontwik-'
keling op dit terrein heeft velen over
rompeld. Die moeilijkheden liggen niet al
leen in de achterstand in personele en
materiele uitrusting, maar de oorzaken
liggen ten dele ook dieper. Spr. noemde:
de uitbreidende wetenschap met de daar
mede gepaard gaande toenemende specia
lisatie en vermeerdering van het aantal
leerstoelen, de verzwaring van de techni
sche eisen van het wetenschappelijk on
derzoek en de ongekende toeloop van stu
denten, Op deze complexe problemen van
een omvang en draagwijdte, die geheel
nieuw zijn in de geschiedenis van hoger
onderwijs, waren noch de faculteiten,
noch de universiteitsbesturen, noch ook
de overheid voorbereid.
De minister zeide van oordeel te zijn,
dat hier een prachtige kans ligt voor de
jonge wis- en natuurkundige faculteit, die
onder bekwame en dynamische leiding
haar programma en werkwijze geheel
overeenkomstig de inzichten van onze tijd
kan opzetten.
De nieuwe faculteit, aldus ministe
Cals, zal daarbij een open oog moeten
hebben voor de noden en behoeften van
het maatschappelijk leven, maar toch
vooropstellen, dat het allereerst gaat om
het wetenschappelijke peil.
Dat peil wordt behalve door de be
kwaamheid van de onderzoeker vooral
bepaald door de vraag, of het de grondsla
gen van ons weten raakt. Velen komen
aan een universiteit, zoekend naar zeker
heden, dig zij verwachten in de natuurwe
tenschap te vinden. Maar academisch ge
vormd mogen zij zich pas noemen, wan
neer zij gezien hebben, dat deze zeker
heden nooit meer zijn dan betrekkelijke
waarden, wanneer zij weten, waar deze
ophouden.
Spr. zeide er zeker van te zijn, dat in
Nijmegen deze achtergronden niet ver
waarloosd worden.
De bewindsman betoogde, dat klemmen
der wordt de eis van een hechte interuni
versitaire samenwerking, waarbij inzich
ten worden uitgewisseld, waarbij het we
tenschapsbeleid - met behoud van eigen
verantwoordelijkheid - door onderling
overleg tot stand komt en waarbij 't moge
lijk wordt studenten delen van hun oplei
ding aan andere universiteiten te laten
volgen, zonder dat dit leidt tot een ver
zwaring van hun studie.
Concentratie op de grondslagen kan,
naar de minister zeide te hopen, ook
een bijdrage leveren tot oplossing van het
actuele vraagstuk van het baccalaureaat
en in het algemeen van de verkorting van
de studieduur.
(Van onze Amsterdamse redactie)
Pater A. Dankelman C.ss.R. van het
Redemptoristenklooster aan de Keizers
gracht te Amsterdam herdenkt op 7 ok
tober a.s. het feit, dat hij een halve eeuw
geleden priester werd gewijd. Het feest
wordt zondag a.s. gevierd. In de openbare
hulpkerk van O. L. Vrouw, verbonden
aan het klooster, wordt te zijner intentie
om half elf een plechtige hoogmis opge
dragen, waarna om kwart voor twaalf
een receptie volgt.
De jubilaris werd op 18 mei 1883 in
Hoorn geboren. In 1902 werd hij gepro
fest en in 1907 priester gewijd. Vele ja
ren is pater Dankelman verbonden ge
weest aan de klein-seminaries van de Re
demptoristen te Roermond, Vaals en Nij
megen. totdat hij in 1932 werd benoemd
tot prefect van het Filosoficum, dat
indertijd te Roermond was gevestigd. In
1939 volgde zijn aanstelling tot rector van
de „Nebo" in Nijmegen en in 1942 ging
hij in eenzelfde functie naar Zenderen.
Daar heeft de jubilaris vele onderduikers,
religieuzen en leken, een onderdak weten
te bezorgen.
Van 1946 af is pater Dankelman in tal
van functies aan het klooster te Amster
dam verbonden geweest, zodat velen hem
daar hebben leren kennen. Zijn rustige
bescheidenheid en vriendelijkheid maak
ten hem tot een geliefd biechtvader in de
hoofdstad en daarbuiten, totdat een keel
operatie hem de stem ontnam en hij al
leen nog maar fluisterend zijn liefdevol
werk voor enkelen kon blijven voortzet
ten. Maar binnenshuis, voor klooster en
provincie, groeide zijn werkkracht. Als
arohivaris van de provincie en consultor
van de rector heeft hij vele verdiensten.
Zijn beroemde accuratesse komt hem
goed van pas bij zijn vele schrijfwerk en
zijn verzameling documenten. Van
de hand van de jubilaris verschenen vele
artikelen voor het geschiedkundig tijd
schrift der paters Redemptoristen.
CHIEF WHIP
Donderdagmiddag heeft de burgemeester van Nijmegen, mr. Ch. M. JH.
Hustinx de Karei de Grote-prijs, die dit jaar de literatuur geldt, uitgereikt
tan de blinde Nijmeegse dichter Jan Wit voor zijn bundel „In de metalen
stier".
Ten kantore van de Nederlandsche
Heidemaatschappij te Arnhem heeft de
voorzitter van de raad van commissaris
sen, jhr. dr. C. G. C. Quarles van Ufford,
gisteren de ondernemingsraad van deze
maatschappij geïnstalleerd. Alvorens hier
toe over te gaan, besprak de heer Quarles
van Ufford het instituut van de onder
nemingsraad en zijn betekenis; hij roer
de ook het punt medezeggenschap aan.
„Ik vraag mij af", aldus spreker, „of
wij aan de interpretatie van wat „mede
zeggenschap" nu eigenlijk inhoudt, mis
schien te veel aandacht besteden. Als men
wil, kan men stellen, dat de onderne
mingsraad geen enkele medezeggenschap
in de zin van mede-beslissing heeft, om
dat de zelfstandige taak van de onder
nemer bij de wet wordt gewaarborgd en
de uiteindelijke beslissing ook steeds bij
hem zal liggen. Maar waar ligt de grens
tussen mede-weten, mede-adviseren en
mede-beslissen?
Wanneer van de zij-de van de onder
nemer de oprechte wens tot samenwer
king bestaat, dan zal overleg in de prak
tijd ook mede-beslissen betekenen. De
directie overlegt dagelijks met inspec
teurs en andere staffunctionarissen en
Iaat zich op allerlei gebied door voor dit
doel bestaande colleges adviseren. In de
praktijk worden dan ook overeenkomstig
de voorstellen beslissingen genomen, hoge
uitzonderingen daargelaten. Zo de directie
al meent af te moeten wijken van de ge
geven adviezen, dan doet zij dat steeds
na overleg met de betrokken adviseurs.
Slechts zo blijft het vertrouwen in het
overleg bestaan en heeft dit zin".
„Het is mijn stellige overtuiging", aldus
jhr. Quarles van Ufford, „dat het in de
ondernemingsraad niet anders zal gaan".
Spreker is van mening, dat het niet
zozeer gaat om de bevoegdheden, die zijn
vastgelegd in de wet, maar om de sfeer,
waarin het overleg zal worden gehouden.
„De wet schept alleen de mogelijkheden
en aan u is het, deze te benutten en er
voor te zorgen, dat de wettelijke be
palingen geen dode letter blijven, opdat
de ondernemingsraad een levend orgaan
wordt in onze maatschappij, dat noch de
werkgever, noch de directie meer wil
missen".
De thans geïnstalleerde ondernemings
raad geldt voor het gehele bedrijf, terwijl
bij reglement de mogelijkheid wordt ge
opend voor het instellen van commissies
voor de ambtsgebieden en bijkantoren.
De uitwerking hiervan wordt aan de
ondernemingsraad overgelaten. Ten aan
zien van het vraagstuk van de vertegen
woordiging van de arbeiders geldt even
eens, dat de ondernemingsraad zich hier
over nader zal beraden. Voorlopig is deze
groep nog niet in de raad vertegenwoor
digd. Getracht zal echter worden hierin
zo spoedig mogelijk te voorzien.
(Van onze correspondent).
WENEN, september
HET is niet gemakkelijk de buiten
staander een indruk te geven van
de eigenaardige en moeizame ont
wikkelingsgang, die werd doorgemaakt
door de katholieke pers in Oostenrijk,
op wier initiatief katholieke journalisten
uit alle landen binnenkort in Wenen
bijeen zullen komen.
Een katholieke pers in een bijna ge
heel katholiek land? In een katholiek
land bovendien, welks regering jaren
lang in handen was van personen, die
als goede katholieken bekend stonden
en die vaak een katholiek program ver
dedigden? Hoe eenvoudig moet dat zijn,
zou men denken, maar hoe moeilijk was
het in werkelijkheid
Toen het keizerlijke decreet van 14
maart 1848 een einde had gemaakt aan
de perscensuur werden er in Wenen
koortsachtig kranten en tijdschriften
opgericht Er brak zich een journalis
tieke ondernemingslust baan, zoals we
die zelfs in het inflatie-tijdperk na de
eerste wereldoorlog in het algemeen
niet hebben meegemaakt.
OG vóór het einde van het jaar 1848
verschenen er alleen al in Wenen
en Neder-Oostenrijk 173 dag- en
De Nederlandse omroep zal in Bijzon
dere mate aandacht schenken aan de be
grafenis van koning Haakon van Noor
wegen op dinsdag 1 oktober a.s.
De radioverslaggevers Herman Feldsr-
hof en Dick de Vree zullen naar Noorwe
gen reizen om vandaar enige speciale re
portages over deze plechtigheden in een
gezamenlijk programma te verzorgen.
Deze zullen worden uitgezonden in het
programma van de AVRO van 12.45 tot
13.00 uur en in dat van de K.R.O. van 19.10
tot 19.30 uur.
Hij de aanvang van de maand oktober,
toegewijd aan de rozenkrans, wijst de mis
sie-vriendenkring „St.-Petrus Claver" op
O et grote gebrek aan rozenkransen in de
■hissies.
..Nog dezer dagen lazen wij een
noodkreet van een missiezuster, werk-
*aam diep in het Kikuyu-reservaat. Haar
overheid gaf haar opdracht er een meis
jesschool te leiden en voor de vrouwen
zorgen. Vele mannen werden al ter
te
dood gebracht wegens Mau-Mau-misda-
den. Er was een opzienbarende kentering
pekomen. Zeven vrouwen hadden openlijk
Jh de kerk de Mau-Mau-eed afgezworen;
®8 meldden zich in de vrouwenbond om
te leren naaien, koken, lezen en schrijven.
Ongeveer 5.000 vrouwen leven in dat
feservaat met haar kinderen. De meesten
'•'in door leed en nood murw geworden en
billen bidden. Daarvoor vraagt de zuster
r°zenkransen. Is er geen vrouwenorgani
satie, die deze Mau-Mau-vrouwen en kin
deren in zekere zin wil adopteren God
ter ere?"
Giften in elke vorm worden dankbaar
danvaard voor dit doel door de zusters
^an „St.-Petrus Claver" Sodaliteit voor
f^rikaanse missies, Bouillonstraat 4, Maas
tricht. Ook van stukken van rozenkran-
s<?n, kralen en medailles van deze voor u
Jfaardeloze voorwerpen maken de zus
ters weer bruikbare rozenkransen.
In de goot van een vier verdiepingen
hoog bankgebouw in de Rue des
ltaliens te Parijs heeft woensdag
middag een vermoeide man een
plaatje gezocht om zijn middaguiltje
te knappen. Rustig slapend, door
weinig mensen opgemerkt, ligt de
man boven de beelden, die de boven
zijde van het bankgebouw sieren.
H.M. de Koningin heeft gistermiddag
een particulier bezoek gebracht aan een
tentoonstelling van Perzische miniaturen
uit de keizerlijke collectie te Teheran in
het Gemeentemuseum te Den Haag.
De Koningin kwam om drie uur in het
museum aan. Zij werd vergezeld door
haar particulier secretaresse, jopkvrou-
we C. E. B. Roëll en door de opper-
ceremoniemeester admiraal N. A. Rost
van Tonningen.
De Koningin heeft gedurende ruim een
uur de collectie miniaturen, waarvan het
grootste deel uit het bezit van de Sjah
van Perzië is, bewonderd, waarbij zij
zich uitvoerig liet voorlichten door de di
recteur van het museum en door de Per
zische gezant.
Een bijzonder grote belangstelling toon
de zij voor de uit de vijftiende en zestien
de eeuw stammende en rijk geïllustreer
de boeken uit de keizerlijke bibliotheek
te Teheran, zoals de geschiedenis van
Genghis Khan en zijn opvolgers, de hel
dendichten van Nizami en het boek der
koningen van Firdansi, dat in de eerste
helft van de vijftiende eeuw werd ge-
schreven
Na de' rondgang werd in de directie
kamer van het museum aan de hoge be
zoekers thee aangeboden. Daarbij heeft
de Perzische, gezant aan H.M. de Konin
gin een boek' met reprodukties van minia
turen uit de keizerlijke verzameling over
handigd. Dit boek werd uitgegeven met
medewerking van de Unesco. Om half
vijf heeft de Koningin met haar gevolg
het museum weer verlaten.
He voorbereidende commissie van het
'hternationaal atoombureau heeft gisteren
haar slotvergadering in Wenen cen-
jeminig besloten de Oostenrijkse hoofd-
j ad aan te bevelen als zetel van deze
'bternationale organisatie. In delegatie-
ir'ngen (achttien landen zijn in de voor
leidende commissie vertegenwoordigd)
"teent men, dat de aanbeveling vrijwel
®kcr zal worden goedgekeurd door de
®erste algemene conferentie van het bu-
a». die dinsdag 1 oktober in Wenen be-
Igiat.
T<>t dusver hebben 48 landen het sta
tuur van het internationaal atoombureau,
vat vorig jaar oktober door 80 V.N, leden
opgericht om de ontwikkeling van het
reedzaam gebruik van atoomenergie te
'hhuleren. bekrachtigd. Men verwacht,
at dit aantal nog zal stijgen voordat de
^rste algemene conferentie begint.
He Verenigde Staten zullen de vroegere
oorzitter van de Amerikaanse congres-
otnmissie voor atoomenergie, W. Ster-
'hgcole, voordragen voor de functie van
P'recteiUT-generaail van het internationaal
atoombureau. Er zijn nog geen andere
Jtandidaten bekend, zo verklaarde men
donderdag in Amerikaanse delegatiekrin-
?®n. Men verwachtte, dat als de Sovjet
unie 0lp de conferentie zou voorstellen
kandidaat uit een lalein neutraal
tand te kiezen, dit voorstel verworpen zou
worden.
Gp <je algemene conferentie zullen
verneurs worden gekozen. Deze raad
zal 23 man tellen, doch 13 gouverneurs
zijn reeds door een voorbereidende oom'
missie aangewezen. Onder hen bevinden
zich vertegenwoordigers van de Ver
enigde Staten, de Sovjet-Unie, Engeland,
Frankrijk en Canada.
De conferentie, die vermoedelijk tot
26 oktober zal duren, wordt gehouden in
de concertzaal van de akademie voor mu
ziek en dramatische kunst in Wenen.
Het atoombureau zal ten behoeve van
de leden een voorraad splijtbaar materiaal
kunnen aanleggen. Het zal kunnen bij
dragen aan onderzoek, ontwikkeling en
praktische toepassing van atoomenergie
voor vreedzame doelen. Inspe. aurs van
de organisatie zullen toegang hebben tot
alle projecten, die met steun van het
bureau worden uitgevoerd. Voorts zal het
bureau o.m. studies laten mal: an van maat
regelen voor vervoer van radio-actief ma.
teriaal en het verwijderen van afvalstof
fen.
In Oostenrijk heeft men vernomen, dat
pater Egon Turcsanyi. de vroegere se
cretaris van kardinaal Mindszenty, in een
communistische gevangenis te Boedapest
vertoeft, en dat hij ernstig ziek is ten ge
volge van de mishandelingen en onder
vragingen, welke de communisten hem
tijdens een voor-gerechtelijke zitting
hebben doen ondergaan.
Pater Turcsanyi werd vlak na de Hon
gaarse opstand van oktober 1956 gearres
teerd en ervan beschuldigd meegeholpen
te hebben aan de plundering van het
regeringsbureau voor religieuze zaken
Ook zou hij geheime documenten naar
kardinaal Mindszenty overgebracht heb
ben.
Zijn arrestatie wordt nog steeds be
schouwd als een reactie van de regering-
Kadar op het protest van de Verenigde
Naties inzake het gewapende ingrijpen
van de Russen tijdens de Hongaarse op
stand.
Daar pater Turcsanyi niet terecht kan
staan, zijn de terechtzittingen, tijdens
welke hij met 15 andere priesters en le
ken zou worden berecht, uitgesteld. Aldus
bericht het K.N.P.
Z.H. de Paus heeft Kardinaal Tisse-
rant, deken van het H. College van
kardinalen, benoemd tot bibliothecaris
en archivaris van de Kerk. Kardinaal
Tisserant volgt in deze functie Kardinaal
Meroati oip, die op 22 augustus is over-
vrc ttij.igtyureil'e WiUOiTWiiun VUU u-y,
woont® tien leden, ivoor de naad van gou- leden. Aldus meldt het K.N.P,
(Van onze Amsterdamse redactie)
Btf alle inrichtingen voor hoger onder
wijs in Nederland is in de cursus 1956/57
het totaal aantal studenten, dat voor het
eerst de 30.000 heeft overschreden, geste
gen met bijna 5 percent. Relatief bezien
lag de toeneming bij de Gemeente Univer
siteit van Amsterdam het laagst Zij telde
aan het eind van het studiejaar 6660 stu
denten tegen 6576 in 1955/56, hetgeen een
stijging van slechts l,3'/i betekent. Het
aantal ouderejaars aan de G.U. bleef vrij
wel onveranderd en de stijging is dan ook
het gevolg van de toeneming van het aan
tal eerstejaars van 840 tot 979, aldus het
overzicht over het jaar 1956/57, dat het
Bureau van Statistiek der Gemeente Am
sterdam het licht heeft doen zien.
Het meest is de belangstelling voor de
Technische Hogeschool te Delft toegeno-
genomen. Het aantal studenten vermeer
derde er van 5025 tot 5434, of met 8,l°/o.
Het aantal eerstejaars steeg met bijna 20°/o
tot 188. De Rijksuniversiteiten te Gronin
gen en Utrecht zagen haar aantallen eer
stejaars ook met circa 20°/o toenemen, ter
wijl voor de Nederlandse Economische
Hogeschool te Rotterdam de stijging (van
2.30 op 323) 40°/o en voor de Katholieke
Economische Hogeschool te Tilburg (van
100 op 124) 24°/o bedroeg.
De medische faculteit van de G.U is nog
steeds de grootste. In het afgelopen jaar
trok zij 22Vo van alle studenten, maar on
der de eerstejaars staat deze studierich
ting met een aanwinst van 108 nieuwelin
gen op de vierde plaats. Zij wordt dan in
aantal eerstejaars overtroffen door de fa
culteiten der wis- en natuurkunde (206),
letteren en wijsbegeerte (242) en de ver
enigde faculteiten voor wis- en natuur
kunde (146), letteren en wijsbegeerte (242)
en de verenigde faculteiten voor wis- en
natuurkunde (146), terwijl bovendien het
aantal mannelijke eerstejaars van de fa
culteit der economie eveneens dat der
medische studierichting overtreft.
Bijna 60»/o der studenten aan de Amster
damse Alma Mater was niet uit de hoofd
stad afkomstig. Ruim 60°/o der mannelijke
en ruim 40"/» der vrouwelijke studenten in
Amsterdam was in het afgelopen cursus
jaar geen lid van een der gezelligheids-
verenigingen. Deze percentages liggen ho-
weekbladen waarvan de meeste overi
gens na korte tijd weer verdwenen.
Intussen behoorden al die bladen tot
het in die tijd in de intellectuele krin
gen van Oostenrijk almachtige „libe
ralisme", dat, helemaal niet „liberaal",
het katholicisme doctrinair afwijzend
bejegende en er zelfs vijandig tegen
over stond. Het terrein, dat het libera
lisme in het allereerste begin zonder
enige strijd had gewonnen, heeft het op
het gebied van de journalistiek echter
behouden, toen het al lang als politieke
macht was uitgespeeld. Het duurde meei
dan tien jaren, voordat in het katholieke
kamp de eerste georganiseerde tegen
weer vorm kreeg in de oprichting van
het dagblad „Vaterland" in 1860. Dit
blad had de moed het op politiek en
religieus terrein destructieve liberalisme
terug te dringen. Omdat het echter tege
lijkertijd het politieke conservatisme
verdedigde, kon het onmogelijk een
diepe en brede invloed uitoefenen.
Daarbij was zijn zakelijke basis zeer
smal en kon het wat gedurende tien
tallen jaren in de katholieke pers zo
bleef niet rekenen op de financiële
steun van een uitgebreid advertentie
bedrijf. De zakenwereld immers was en
bleef'liberaal en zette haar annonces in
de aan haar geestverwante bladen: „Das
neue Wiener Tageblatt", „Die neue freie
Presse", „Das neue Wiener Journal",
„Das fremde Blatt", en hoe ze in het
Oostenrijk van voor de eerste wereld
oorlog ook heetten en voor het grootste
deel nog tussen de beide wereldoorlogen
hebben doorgewerkt.
Een sterke ondersteuning van de
katholieke pers betekende pas de bun
deling en vernieuwing van de christe
lijke krachten in de sociale beweging.
In 1894 had de oprichting plaats van
het nieuwe christelijk-sociale dagblad
„Die Reichspost". Met het „Vaterland"
had dit blad de oprecht katholieke
denkwijze en de aanvaarding van de
supra-nationale staatsopvatting gemeen.
Ook „Die Reichspost" echter had met de
grootste financiële moeilijkheden te
kampen. Haar succesvolle opgang is te
danken geweest aan een man, die op
de leeftijd van 36 jaar, toen hij nauwe
lijks 7 jaar in het journalistieke vak
werkzaam was, in 1902 als hoofdredac
teur de leiding op zich nam: dr,
Friedrich Funder. Onder hem werd „Die
Reichspost", die het „Vaterland" in
zich opnam, een machtsfactor van de
eerste orde. In de tijd na de eerste
wereldoorlog werd de katholieke pers
in zeer belangrijke mate versterkt door
de stichting van het „massablad" „Das
kleine Volksblatt", dat het al spoedig
tot een oplage van 100.000 exemplaren
per dag bracht. Zo was het katholicisme
„Das kleine Volksblatt" verscheen bij
een dochtermaatschappij van de uit
geverij Herold in het politieke leven
vertegenwoordigd door tenminste een
van de vier in die tijd te Wenen ver
schijnende grote populaire bladen.
ger dan bij een der andere universiteiten
of hogescholen, aldus het C.B.S. Bijna 26°/o
der mannelijke eerstejaarsstudenten in de
hoofdstad was voor de aanvang der studie
al in militaire dienst geweest. Van de
ouderejaars had slechts 13°/o de dienst
plicht vervult vóór de aanvang der studie
Vroeger kon men wat gemakkelijker uit
stel verkrijgen dan tegenwoordig. Het aan
tal toegestane toelatingen bedroeg 900.
Ruim 50der mannelijke eerstejaars
hadden een H.B.S.-opleiding gehad. Bij
de meisjes hadden meer een gymnasiale
studie gevolgd. Van 273 mannelijke eerste
jaars had de vader eveneens een acade
mische studie genoten. Evenals andere ja
ren lag dit percentage voor de meisjesstu
denten veel hoger. Uit de zgn. milieus ko
men naar verhouding belangrijk minder
mannelijke dan vrouwelijke studenten (45
tegen 63'/»), voor de middengroepen ligt
het percentage mannen hoger dan vrou
wen, nl. 38 tegen 27Ook uit de lagere
milieus komen meer mannen dan vrou
wen, nl. 15 tegen 6
ALLES, wat was opgebouwd ver
dween weer in de tijd van het
nationaal-socialisme en in het daar
na bezette land was de herbouw bijzon-
der moeilijk. De in de Oost-zone en in
Wenen aanvankelijk almaohtige Sovjets
stonden slechts papiertoewijdingen toe
aan de nieuw opgerichte pers van de
drie toenmaals erkende politieke par
tijen (de OeVP, de SPOe en de KPOe).
Eerst in 1956 kwam hierin verandering.
Van de wederoprichting van „Die
Reichspost" moest worden afgezien. Het
was de bedoeling van de OeVP de her-
innering aan het feit, dat zij het niet
eens was met de christelijk-sociale
partij te laten verbleken. „Das kleine
Volksblatt" verscheen weer, echter nu
als officieel orgaan van de Volkspartij.
Zo komt het, dat er op dit moment in
Oostenrijk nog geen dagblad is, dat als
de onafhankelijke spreekbuis van de
katholieke mening kan worden aange-
merkt, hoezeer ook oen groot aantal
bladen welwillend en vol achting staan
tegenover de katholieke gedachte.
Van de weekbladen kunnen er in ieder
geval twee worden aangemerkt als
katholiek orgaan in de volle betekenis
van het woord: het ook in het buiten
land in hoog aanzien staande weekblad
„Die Furche", waarvan de thans 85-
j'arige dr. Friedrich Funder, de nestor
van de Oostenrijke journalisten, de
hoofdredacteur is en de Innsbruckse
„Volksbote", die haar lezers vooral heeft
in het westelijk deel van het land. Zij
vertegenwoordigen een voor de invloe
den van deze tijd ontvankelijke en door
sociale gedachten medebepaalde rich
ting. De zuiver kerkelijke pers heeft in
de laatste 10 jaren een grote vlucht
genomen. Was er voor 1938 slechts een
enkel. door het Aartsbisschoppelijk
ordinariaat uitgegeven kerkblad voor
geheel Oostenrijk met een oplaag van
250.000 exemplaren per week. thans
geeft leder diocees in Oostenrijk zijn
eigen kerkblad uit. De gezamenlijke op
laag van deze wekelijkse uitgaven be
draagt bijna een half miljoen.
De jaarlijkse leesweek van de Alge
mene Nederlandse bond van Leesbiblio
theekhouders, di« nu voor de derde
keer van 27 september tot 5 oktober
wordt gehouden, is in Bellevue te Am
sterdam geopend door dr. Victor E. van
Vriesland.
Namens de minister van O. K. en w.
werd deze avond bijgewoond door het
wnd. hoofd der afdeling jeugdvorming en
volksontwikkeling, de heer M. W. Hes-
linga. Voorts was aanwezig de directeur
der afdeling onderwijs der gemeente Am
sterdam, mr. W. M. Morren.
Dr. Van Vriesland zeide o.m., dat jaar
lijks 15 miljoen boeken door de leesbi
bliotheekhouders worden uitgeleend. „Dit
is van ontzaglijke invloed op de geestes
gesteldheid van ons volk. Lezen is lezen,
en slecht lezen is ook lezen, want het
voert onherroepelijk tot beter lezen. Le
zers in een bibliotheek zijn potentiële
boekenkopers", aldus spr. Deze vertelde
voorts, dat er totaal 1400 leesbibliotheek
houders zijn, waarvan 900 erkend door de
vereniging tot bevordering van de belan
gen des boekhandels. Sedert 1950 Is een
vakdiploma vereist voor deze erkenning
en sinds 1955 is het een gesloten beroep.
Sedert de bevrijding heeft het Neder
landse volk door zijn medewerking aan
de jaarlijkse Klaprooscollecte voor vele
duizenden Britse nabestaanden de moge
lijkheid geopend het graf van vader, man,
zoon of broer te bezoeken op één der
oorlogskerkhoven in ons land.
Om uiting te geven aan de grote waar
dering en dank, die het Britse volk hier
voor heeft, zal „The British Legion" (de
grote Britse vereniging van oud-strijders
en nabestaanden der gevallenen) een aan
tal Nederlandse nabestaanden van in
Groot-Brittannië ter aarde bestelde oor
logsslachtoffers, in staat stellen om, ge
heel zonder kosten, de graven van hun
familieleden in het tferenigd KoninkriVh t»
bezoeken.
Zaterdag 28 september vertrekt de eer
ste groep en zij blijft tot en met 2 ok
tober. In die tijd zullen de graven op de
begraafplaats Mill-Hill te Londen-Pad-
dington worden bezocht.
De organisatie van deze reizen berust
bij het Nederlandse Oorlogsgraven Co
mité in nauwe samenwerking met de Oor
logsgravenstichting. Zij zullen de tochten
zó organiseren, dat ook aan de heen- en
terugreis voor de deelnemers geen kosten
zijn verbonden.
