01
HvAHDEL
Ie
T WITTE PAARD
A.B.M. bouwt kantoorpand aan
Amsterdamse Wibautboulevard
HUISVESTING VAN ARBEIDERS
ROND 1850
Gupa: KNEEDBAAR HOUT van Ceta Bever
Ouderwetse Hollandse degelijkheid
moet niet verdwijnen
maar
Wenneker
Onze dagelijks
pagina^
VB
VRIJDAG 8 NOVEMBER 1957
Montagebouw met grote voordelen
Practisch geen vak
lieden nodig
Eigen betonfabriek
Plastic slang
Britse vakbondleider
in de Sovjet-Unie
verongelukt
S boorden
Always smart and correct
B. M. R. S.
De „Union" 75 jaar
DE VODDENRAPER VAN PARIJS I aantal schroothandelaren hem sinds ge
ruime tijd. gezien zijn manipulaties, niet
Gevaarlijke gassen
onder fabriekskantoór
Drie mannen bedwelmd
Commissie van dertien:
Nut oesterproeven in
Veerse Gat twijfelachtig
TWEE WETHOUDERS TE
LIS SE STELLEN Z1CH NIET
MEER VERKIESBAAR
NEDERLANDSE TEXTIELDAGEN
Prof. Dresden pleit
voor normalisatie
Openbare les van dr. H. F. van Eerenbeemt
PROF- VAN HEEK BESPRAK
RAPPORT VAN TWENTSE
TEXTIELINDUSTRIE
DODELIJKE AANRIJDING IN
HOGER BEROEP
Kansen van de Euromarkt
benutten
Voor opleiding bral1
weer aparte schold
nodig
Goede wil en moed
voldoende
NIJMEGEN EN DE
bestedingsbeperE
SPOEDIGE INDIENING
NATUURBESCHERMINGS
WET gevraagd
POSTZEGELTENTOONSTELLING
IN TILBURG
,1»?'
GOUDEN- EN ZILVEREN
SIERADEN
ROMAN van
Anny von Panhuys
Oplossing vafl
korpf
(Van onze Amsterdamse redactie)
De Amsterdamse Ballast Maatschappij
bouwt aan de Wibantstraat die zich
langzamerhand tot boulevard van allure
in de hoofdstad ontwikkelt er staan
al mastodonten als het Belastingpaleis,
h"t gebouw van de Raad van Arbeid, de
Christelijke Technische School een
eigen kantoorgebouw in geheel nieuw
gemechaniseerde montagebouw. Voor de
leek lijkt het een blokkendoos-systeem,
maar het is natuurliik ingewikkelder. De
architect, prof. ir. H. T. Zwiers. bouwc
ook van de Raad van Arbeid, meent dat
deze préfabricage van bijna alle onderde
len, zich zeer goed zou lenen voor een
meer algemene toepassing en mogelijk
van invloed kan zijn bij de montagebouw
in het groot van woningen. De elementen
voor het kantoorpand worden door de
Amsterdamse Ballast Mij gemaakt In een
eigen betonfabriek.
Be montagebouw, die momenteel al
gevorderd is tot de.hoogste verdieping,
biedt tal van voordelen. Men heeft name
lijk een volkomen schoon en overzichte
lijk werkterrein, waarop slechts een grote
kraan met een hefvermogen van 214 ton
en een vlucht van 40 meter behoefde te
worden opgesteld. De steigerwerken over
de volle hoogte van het gebouw konden
vervallen. Voor de montage is slechts
een aantal kleine hulpsteigers nodig, die
met de montage meegenomen worden,
Aan de buitenzijde van het pand is een
zeer hoogwaardig beton verkregen. De
fabricage en montage geschieden prak
tisch door ongeschoolden, zodat geen
vaklieden aan de woningbouw worden
onttrokken. Het ijzerwerk in de fabriek
wordt uitgevoerd door een enkele vol
slagen vlechter met leerlingen; verdere
vaklieden zijn in de fabriek voor de pro-
duktie van de elementen niet aanwezig.
Bij de montage van de gevel-elementen
behoeft slechts één timmerman dienst te
doen voor het zuiver afstellen, voor het
overige geschieden alle verdere montage-
werkzaamheden eveneens door niet-vak-
lieden. De besparing is dus evident! Met
selaars, stukadoors en tegelzetters ziin
nraktiscK overbodig geworden bij deze
bouw.
De A.M.B. had het nieuwe i _nd hard
nodig, daar de huisvestingsmoeilijkheden
aan de Prins Hendrikkade met de dag
groter werden. Oorspronkelijk was men
niet van plan tot pré-fabricage over te
gaan; de tekeningen voor een traditionele
uitvoering waren al haast klaar. Bij de
directie leefde echter al lang de wens om
een vast produktie-cenrum voor beton
elementen ter beschikking te krijgen
Veel geld was de laatste jaren nl. uitge
geven aan de inrichting en ontruiming
van terreinen daarvoor bij de onderhan
den werken zelf o.a. bij de tunnelbouw in
Velsen.
Na een studiereis door Frankrijk, waar
de A.B.M. de fabricage van panelen aan
de lopende band leerde kennen, werd
besloten tot de bouw van een fabriek
met eigen procédé over te caan, over
tuigd als men ook was dat de overheid
in de naaste toekomst een gro'o mate
van medewerking op het gebied van de
pré-fabricage zal verlenen.
Het nieuwe kantoorpand wordt 56 meter
breed namelijk 40 gevel-elementen
van 1.40 meter 18 meter diep en even
hoog. Het krijgt met de begane grond
mee vier verdiepingen en een terug
springend stalen dak.
De profilering van de verticale voegen
werd bepaald door de eis van water
dichtheid. Daarvoor zou een speciekolom
toereikend zijn, waarvoor echter toch
een „voeg-bekisting" nodig was. Mede
ter grotere zekerheid tegen waterdoor
slag is nu een extra sponning opgenomen,
waarin een soepele plasticslang wordt
geklemd gaande van onder tot boven
over de gehele bouwhoogte. De slang
wordt min of meer samengedrukt en ver
vormd en past daar"*" steeds. Aan de
buitenzijde worden alle verticale en ho
rizontale voegen afgewerkt met een plas
tisch blijvende pasta, die met de spuit
wordt aangebracht.
Tom Hollywood, de 65-jarige president
van de Britse bond van spoorwegarbei
ders, is gisteren overleden aan de gevol
gen van het auto-ongeluk, dat hem
maandag in de omgeving van Stalingrad
is overkomen. Jim Campbell, de 62-jarige
secretaris van de bond, die bij hem in de
auto zat, overleed woensdag.
De twee vakbondsleiders brachten met
zes collega's een bezoek van drie weken
aan de Sovjet-Unie.
Campbeli was sinds 1953 secretaris van
de spoorwegarbeidersbond. Hij was ook
lid van de bestuursraad van het acht mil
joen lpden tellende overkoepelende T.U.C.
en gold als een van Engelands bekendste
arbeidersleiders.
Uitzending vanuit Engel» Transit Camp te
Hoek van Holland. Golflengte 25 meter.
Vrijdag 8 november
22.00 Fiesta time
22.15 Concertgebouw
22.45 Hersengymnastiek
23.30 Verzoekplaten
00.30 Sluiting
ZATERDAG 9 NOVEMBER
HILVERSUM I. 402 m. 7.00-24.00 KRO.
7.00 Nws 7.10 Gramm. 7.15 Gewijde muz.
7.45 Morgengebed en liturg, kal. 8.00 Nws. en
weerber. 8.15 gramm. 8.50 V.d. vrouw (9.35-
9.40 Waterst.) 10.00 V.d. kleuters 10.15 Gramm.
10.30 Ben ie zestig? 11.00 V.d. zieken 11.45
Gramm. 12.00 Middagklok-noodklok 12.03 Lich
te muz. 12.30 Land- en tuinb. meded. 12.83
Gramm 12.45 Reportage 13.00 Nws. en kath.
nws. 13.20 Gramm. 13.30 Dansmuz. 1400 Caus.
14.15 Gramm. 14.20 Engelse les 14.40 Boek-
bespr. 14.50 Gramm. 14.55 Amateursprogr. *5.15
Kroniek v. letteren en kunsten. 15.50 Ama^
teursprogr. 16.00 V.D. jeugd 16.50 De schoonh,
v. h. Gregoriaans 17.20 Ballroomork. 17.40
Gramm. 17.45 Lichte muz 13.00 Journalistiek
weekoverz. 18.10 Gramm. 18.15 Pari. overz. 18.25
Lichte muz. 18.45 Regeringsuitz. 19.00 Nws.
19.10 Comm. op het nws. 19.15 Promenade ork.
en soliste 20.25 Act. 20.40 Gevar. progr. 22.10
Amus. muz. 22.35 Wij luiden de zondag in
23.00 Nws. 23.15 Nws. In Esperanto 23.22-24.00
Gramm.
HILVERSUM n. 298 m. 7.00 VARA. 10 .00
VPRO. 10.20 VARA. 19.30 VPRO. 20.00-24.00
VARA.
7.09 Nws. 7.10 Gym. 7.20 Gramm. 8.00 Nws.
8.18 Gramm 9.00 V.d. vrouw 10.00 Caus. 10.05
Morgenwijding 10.20 Lichte muz. 10.50 Bultenl.
weekoverz. 11.05 De familie Doorsnee 14.35
Gramm. 12.00 Gramm. 12..30 Land- en tutnb.-
meded. 12.33 Orgel en zang 13.00 Nws. 13.15
VAjRA-Varia 13.20 Lichte muz. 13.45 Sportpraat-
je 14.00 V.d. jeugd 14.35 Nieuwe gramm. lo.OO
Boekenwijsheid 15.20 Koorzang 15.40 Caus. 15.55
Kamerork. en solist. 16.35 Gesprek 16.45 Instr.
kwint 17.05 De microfoon voor u 17.25 Act.
13.00 Nws. en comm. 18.20 Gramm. 18.55 Caus.
19.00 Artistieke staalkaart 19.30 Caus._ 19-40
Godsdienst voorheen en thans, caus. 19.55 Caus.
20.00 Nws. 20.05 Waar gaan wij heen 20.13
Gevar. progr. 21.45 Klaver vier 22.13 Soc. com
mentaar 22.30 Gramm. 23.00 Nws. 23.15--4.00
De laatste beetjes.
(Van onze Haagse redactie)
„Ik wens u voor de toekomst de liefde
toe, die alles te boven gaat." Met deze
woorden besloot de minister van Maat
schappelijk Werk, mej. dr. M. A. M.
Klompé, donderdag haar heilwens aan de
„Union Nationale des Amies de la jeune
fille". Reeds 75 jaar lang geeft deze or
ganisatie morele steun aan ionge meisjes,
die op zichzelf aangewezen zijn en aan al
lerlei gevaren van eenzaamheid bloot
staan.
In de grote steden heeft de Union ge
zelligheidshuizen. waar men voor weinig
geld in een prettige sfeer eten kan. Op
de belangrijke stations beheren een aan
tal damesleden een bureautje, waar jonge
meisjes worden opgevangen bij hun eer
ste stappen op het pad van de zelfstandig
heid.
Minister Klompé zei op de feestbijeen-
komst in het Scheveningse Kurhaus, dat
bij alle vooruitgang in de laatste drie
kwart eeuw, de eenzaamheid van de
grote-stadsmens gebleven en zelfs „schrik
barend" toegenomen is.
Koningin Juliana, die beschermvrouwe
is van de Nederlandse Vereeniging ter be
hartiging van de belangen der jonge meis
jes, stuurde een gelukstelegram, waarin
zij de hoop uitsprak, dat het stersymbool
van de Union nog lang het lichtend voor
beeld zou blijven voor het jonge-meisjes-
werk.
HIJ BLIJFT ONS nog steeds fascineren bepaald vriendelijk bekeken. „Monsieur
die „Monsieur Joseph". Misschien Joseph'' moet hun oneerlijke concurred
komt 'het, omdat wij als goede Ne-1 tie hebben aangedaan,
derlanders een zekere eerbied koesteren Heel Frankrijk houdt zich momenteel
Engeland, BBC home serv. 330 m.
12.00 Ork. con-. 12.30 Nws. en gramm. 12.40
Rep. 12.50 Lichte, muz. 13.15 Hoorspel 13.3o
Weerber. 14.00 Nws. 14.10 Gevar. progr. 1500
Hoorspelen 16.00 Gramm. 16.30 Ork. conc. 18.00
V.d. kind. 18.55 Weerber. 19.00 Nwj 19..15 Stad
en land 19.45 Gevar. muz. 20.15 Pari. overz.
20.30 Interviews 21.00 Gevar. progr. 22.00 Nwg.
22.15 Hoorsp. 23.15 Rep. 23.45 Avondgebeden
24.00—0.08 Nieuws
Engeland. BBC light progr. 1500 en 247 m.
12.00 Have a go 12.30 Nws. en gramm. 12.40
Rep. 12.50 Lichte muz. 13.20 Rep. 13.30 Nws.
en jazzmuz. 13.43 Sportparade 14.10 Gevar.
progr. 15.00 Lichte muz. 15.15 Race-rep. 15.30
Lichte muz. 15.45 Orgelspel 16.15 Fabrieksfan-
farc 17.00 Voetbalrep. 13.00 Sport 19.00 Gitaar
spel 19.30 Jazzmuz. 20.00 Journ. 20.24 Voetbal-
rep 20.30 Nws. en lichte muz. (Om 21.30 en
22.30 Nws.) 23.30 Nws. 23.40 Gramm. 0.15 Ge
var. progr. (Om 0.30 Nws). 0.55—1.00 Nws)
NDR.—WDB. 309 m.
12.00 Lichte muz. 13.00 Nws. 13.15 Orgelspel
13.30 Lichte muz. 14.00 Gevar. muz. 15.00 Volks-
muz. 16.00 Lichte muz. 17.00 Gevar. muz. 18.00
Lichte muz. 19.00 Nws. 19.30 Koorzang 21.45
Nws. 22.10 Moderne muz. 22.35 "Lichte muz.
24.00 Nws. 0.05 Dansmuz. 1.00 Jazzmuz. 2.15
5.30 Gevar. muz.
Frankrijk, nationaal progr. 847 m.
12.30 Pianorecital en zang 13.00 Nws. 14.00
Idem 14.17 Ork. conc. 15.40 Operamuz. 16.10
Ork. conc. 16.55 Kamermuz. 18.15 Zang 18.30
Gramm. 19.01 Idem 19.30 Amerikaanse uitz.
20.00 Lichte muz. 20.30 Hoorsp. 22.30 Viool en
Piano 23.25 Gramm. 23.45—24.00 Nieuws
Brussel. 324 m.
12.00 Gramm. 12.30 Weerber. 12.35 Caus. 12 45
Omr. ork. 13.00 Nws. 13.11 Muz. kaleidoscoop
14.30 Journ. 15.00 Gramm. 15.15 Accord muz.
I£-«j0 Lichte muz. 15.45 Accord, muz. 16.00 Gram.
16.3(1 Idem 16.45 Engelse les 17.00 Nws. 17.10
Dsgkiapper 17.20 Lit. gcz. 17.30 Gramm. 18.00
Gevar. muz. 18.30 V.d. sold 19.00 Nws. 19.40
20 00 Omr. ork. en sol. 22.00 Nieuws
l* Verz- progr. 23.00 Nws. 23.05—24.00 Gram
Brussel, 484 m.
Gramm. 13.00 Nws. 16.00 Disco-club
m 1710 Operamuz. 18.38 Gramm. 19.30
nws. 20.00 Gevar. progr. 22.00 Nws. 22.10 Jazz
muz. 22 55 Nws. 23.00 Lichte muz. 23.55 Nws.
TELEVISIE
VARA: 17 00 V.d. kind, NCRV.: 20.00 Journ.
en weerber. 20.15 Zang 20.20 Pas geperst 20.45
tvitt^*P 21.50-22.00 Dagsluiting.
DUITS progr.: 16.30 V.d. jeugd 17.30-18.30
en humor 19.00-19.30 Journ. 20.00 Idem
MBaikt 20.45 Er und Sie.
i1 HANS-BELG. progr.: 19.00 Avonturen
^re Westen 19 30 Tuinb. praatje 20.00 Act.
20.30 Komedie 22.05 Cabaret 22.40 Act. 23.10
Wereld nws.
VLAAM3-REI,G. progr.: 19.00 Int. jeugdkron.
i9.li) Op st.ap niet het diewnkarretje van
Oudenaarde 19 30 Nws. 19.35 De week in beeld
20.0a Beroemde bokswedstrijden 20.15 Overna-
NJFS (NCRV) Gevar. progr. 22.15
Feuill. 22.10 Film. 23.10 Nws.
voor de wijze, waarop hij de fiscus aan
het lijntje heeft weten te houden.
Joanovicl leefde feitelijk van zijn schul
den en toch weer niet, naar we u straks
zullen vertellen. De fiscus liet hem zijn
zaken voortzetten, legde 0®®n beslag op
zijn laatste duit, in de hoop, eens het volle
pond van hem te zullen krijgen.
Hiervan heeft „Monsieur Joseph" dank
baar gebruik gemaakt .Achteraf blijkt, dat
hij de fiscus met zijn gejeremieer een
rad voor de ogen heeft gedraaid en in
tussen nog een aantal zaakjes heeft opge
knapt, die hem een half miljard in onze
guldens hebben opgeleverd.
Zijn verbanningsoord Mende, een stadje
in Frankrijks armste departement (Lo-
zère) werd voor hem een goudmijn. Hij
moet er de ongelofelijkste affaires be
klonken hebben. De fiscus dacht, dat daar
geen rooie cent verdiend kon worden en
dat „Monsieur Joseph" er naarstig bezig
was, zijn zaken te regelen en te zorgen dat
door een niet al te opzienbarende liqui
datie van zijn kastelen, buitenverblijven,
schilderijen en appartementen in diverse
grote steden het enorme bedgag van meer
dan een miljard franken dat hij wegens
belastingontduiking en boeten betalen
moest, ten slotte wel ter tafel zou komen
Maar al jammerend bouwde „Monsieur
Joseph" in het armelijke provinciestadje
een in- en verkoopcentrale van lompen
en oude metalen op, die maandelijks aan
de P.T.T. voor een miljoen franken aan
telefoonkosten opbracht. Wat se „Mon
sieur Joseph" opbracht, weet hij alleen.
Bij de P.T.T. te Mende weet men, dat er
dagelijks getelefoneerd werd met alle
hoofdsteden van de wereld en ln het ho
telletje, dat door hem als kantoor was. in
gericht, zal men u nu vertellen, dat zijn
secretaresse ln één jaar tljds wel twintig
maal naar New York heen en weer is ge
vlogen
Men begint er Intussen thans enig ver
moeden van te krijgen, waarom de voor
malige voddenraper, die door de fiscus zo
clement behandeld werd, opeens de be
nen heeft genomen.
Er Is momenteel te Marseille oen pro
ces aan de gang inzake het faillissement
van het „Crédit Marseillais" dat iets
uitstaande heeft met een zwendel van
een miljard kranken.
Een der beschuldigden begon zijn ver
dediging met: ik kan nu praten, want me
neer Joanovicl is toch weg..
En meneer Joanovicl schijnt weg te
zijn, met in zijn zakken misschien wel
een bedrag van honderd miljard fran
ken. die hij in drie jaar tijds in Mende
verdiend moet hebben.
Op zijn vlucht naar het buitenland heeft,
hij nog even Lyon aangedaan, waar een
met het geval Joanovici bezig. De meeste
Fransen dachten eigenlijk, dat hij dood
was of ln de gevangenis .zat.
Nu horen ze, dat hij onder een schuil
naam naast zijn eigen onderneming nog
een aantal andere concerns beheerde. De
man, die volgens het zeggen zijn carriere
begon met het nasnuffelen van de vuil
nisbakken van Parijs moet er in geslaagd
zqn, het vermogen van een Indische na
bob uit Frankrijk te smokkelen..
In het hoofdgebouw van de cokesfa-
briek A.C.Z. te Sluiskil zijn gisteren drie
mannen door rioolgas bedwelmd geraakt
nadat zij, de een na de ander, op inspec
tie waren getogen om de oorzaak van een
zeer onwelriekende geur op te sporen.
De onderchef van de werkplaats, de heer
R. de Graeve ging als eerste in de kelder
van het kantoor een onderzoek instel
len naar de herkomst van de onwelrie
kende dampen, welke hieruit opstegen.
De concentratie van deze dampen bleek
dermate sterk, dat hij hierdoor bevangen
werd. De heer Brakman van de techni
sche dienst, die in de onmiddellijke na
bijheid van de onheilsplek verkeerde, be
gaf zich, onwetend van de aanwezigheid
van de heer De Graeve, eveneens in de
kelder, werd ook onwel en onderging
eenzelfde lot.
De dampen hadden inmiddels het loon'
kantoor bereikt, vanwaar de heer de
Wolf, als derde op onderzoek wilde uit
gaan, maar hij bereikte de kelder niet
eens doch bleef bij de deur liggen. Het
wegblijven van de heer De Wolf wekte
argwaan bij zijn collega's en toen zij op
inspectie togen, troffen zij de slachtof
fers aan. Gisteravond maakten zij het al
le drie goed en naar alle waarschijnlijk
heid zullen twee van hen het ziekenhuis
vandaag reeds mogen verlaten. De der
de, de heer De Wolf heeft nog een lichte
hersenschudding opgelopen.
In de loop van de namiddag heeft de
fabrieksbrandweer van de A.C.Z. grote
hoeveelheden water in de riolering ge
spoten, teneinde de gassen te verdrijven.
De „Commissie van dertien", die bestaat
uit personen uit alle takken van de
Zeeuwse visser)) en wil Ijveren voor de
door het Deltaplan bedreigde belangen
der Zeenwse vissers, heeft te kennen ge
geven, dat zij het nut van in het Veerse
Gat te nemen oesterproeven zeer betwij
felt en thans veel meer waarde hecht
aan Integrale vergoeding voor de oester
bedrijven, die gedoemd zijn te verdwijnen
De commissie heeft een aantal Tweede-
Kamerleden van dit standpunt op de
hoogte gesteld, nadat in de Kamer de
replieken over de Deltawet waren ge
houden.
Van het begin af, zo merkte gisteren de
voorzitter van de commissie, burgemees
ter A. C Willemsen van Yerseke op, heeft
de commissie het, evenals de minister,
in twijfel getrokken of de oesterproeven
wel goede resultaten zouden- opleveren,
zonder dat zij deze proeven echter ge-
heél wilde afwijzen. De commissie meent
echter, dat ook al zouden de proeven in
het Veerse Gat slagen, het nog zeer
twijfelachtig is of het overbrengen van
de oestervisserij naar de Grevelingen in
de praktijk wel een succes zou blijken.
Zij ziet het gevaar, dat nadat voor de
proeven en voor het overbrengen der
oestervisserij grote kosten zijn gemaakt,
de oestervissers toch met onrendabele
bedrijven blijven zitten en vindt daarom
integrale vergoeding voor op te heffen
bedrijven beter. Zij meent, dat het ver
standiger is eerst af te wachten, hoe de
laboratoriumproeven uitvallen. Wel zul
len naar haar mening de „verwaterproe
ven" met mosselen moeten doorgaan,
aldus de heer Willemsen.
In de kringen der visserijverenigingen
te Yerseke, waar niet iedereen het met
het standpunt der commissie eens is,
wordt nu getracht tot een tegenactie te
komen.
(Van onze correspondent)
Naar reeds thans bekend is geworden
zullen na de komende gemeenteraadsver
kiezingen twee wethouders van Lisse niet
in het college van B. en W. terugkeren. De
heer A Tibboel (Prot.Chr.), sedert 10 jaar
wethouder van sociale zaken, zal 't college
verband met zijn leeftijd en gezond
heidstoestand verlaten. De heer J. W. A.
Lefeber (K.V.P.), wethouder van openbare
werken, die vooral tijdens de oorlog zijn
sporen als bestuurder verdiende, heeft
besloten zich niet meer herkiesbaar te
stellen in verband met een geschil, dat
tussen hem en de commissie voor de
bedrijven uit de gemeenteraad is gerezen.
Enkele weken geleden liep dit menings
verschil zo hoog op, dat twee commissie
leden ontslag uit de commissie wilden aan
vragen. Burgemeester mr. Th. M. de
Graaf heeft toen een compromis gevon
den door voor te stellen, dat hij als
belangstellende voortaan de commissiever
gaderingen zou bijwonen. Hoewel wet
houder Lefeber op de daarop volgende
gemeenteraadsvergadering desgevraagd
verklaarde zich met deze toestand te ver
enigen. Is deze gang van zaken voor hem
toch aanleiding geworden zich niet meer
herkiesbaar te stellen.
(Van onze verslaggever)
De Nederlandse Textieldagen in Tilburg
z)jn besloten met een samenvattende rede
van prof. ir. D. Dresden, voorzitter van
de Nijverheidsorganisatie, die a.h.w. een
knoop legde in de draad, die door deze
studiedagen liep: het kwaliteitsbewustzijn.
Vóór alles wees hij erop, dat kwaliteit
niet één eigenschap is, maar een complex
van eigenschappen, die bovendien ten dele
met elkaar in strijd zijn. Men kan even
min als van een mens niet van een ding
verwachten, dat alles goed is. Bij het ver-
berteren van de ene eigenschap kan een
andere wel eens minder worden.
Geestig als prof. Dresden altijd is, in
tussen toch maar met een grapje zijn be
toog verduidelijkend, verwees hij naar de
Gistermiddag heeft dr. H. F. M. van
de Eerenbeemt, lector in de politieke, eco
nomische en sociale geschiedenis aan
de katholeike Economische Hogeschool
te Tilburg een openbare les gehouden.
Hierin werd niet alleen de woonsituatie
behandeld, waarin de arbeider een eenw
geleden berkcerde, maar ook met name
aandacht geschonken aan de woning
bouw ten behoeve van de werkende
klasse.
Aangezien de overheid zich niet actief
bemoeide met de kwestie der volkshuis
vesting en zowel op de bestaande wo
ningen als op de nieuwbouw geen be
hoorlijke toezicht hield, werd ln de hand
gewerkt, dat een aantal particuliere
huiseigenaren deze gelegenheid aangreep
om zeer hoge huren voor hun pan
den te vragen. Van deze handelwijze
was vooral de arbeider het slachtoffer,
die voor zijn slechte woning vaak jaarlijks
een huur opbracht, welke circa 20 pet. van
de werkelijke waarde bedroeg. Soms
steeg dit percentage boven de 50 pet in
de dichtbevolkte „slums" te Londen werd
van de krotten zelfs 80 150 pet per
jaar gemaakt. De verhouding tussen huur
en werkelijke waarde der woningen was
hier totaal scheef.
Door de grote behoefte aan woonruim
te in grote gemeenten, - men ziet de
tweede helft van de negentiende eeuw
een sterke trek van het platteland naar
de stad werd de nieuwbouw een gun
stig handels- of beleggingsobject. De
doorsnee werkman had echter een gering
loon en kon derhalve de hoge huren
van deze zgn. „revolutiebouw" niet be
talen. Om de bouw van de arbeiders
woningen met een matige huur mogelijk
te maken, werden door filantropische
burgers of door de arbeiders zelf bouw
verenigingen opgericht. De huur werd
hier zodanig vastgesteld, dat een bil
lijke rente verzekerd wae van het voor
de bouw aangetrokken kapitaal. Om een
eventuele gedachte, aan winstbejag uit
te schakelen, waren in de statuten de uit
keringen -aan rente en dividend meest
al aan een lage maximumgrens gebon
den.
Behalve verenigingen, die zich toeleg
den op de bouw en verhuur van sociaal
verantwoorde arbeiderswoningen, kwa
men er ook bouwverenigingen tot stand,
die de werkman eigenaar zochten te
maken van de woning, waarin hij huisde.
Deze zagen in het omvormen van de
bezitloze arbeider tot een arbeidende be
zitter niet slechts een krachtig middel
om hem op een economisch hoger niveau
te brengen, maar tevens een mogelijkheid
om zijn zedelijk en intellectueel peil
op te trekken. Het sparen voor een tast
baar bezit en daarmee tegelijk zijn be
huizing verbeteren sprak de arbeider
met een redelijk loon toentertijd sterk
aan. In de vorrn van coöperatieve bouw
verenigingen trachtte de werkman tot
het bezit van een eigen huis te komen.
Doordat de aflossingstermijn voor het
opgenomen geld nogal lang was. steeg
de huurprijs gewoonlijk niet meer dan
met 10 pet, zodat de extra uitgave om
langzamerhand in het eigendom van zijn
woning te komen meeviel. De verdiensten
van de bouwverenigingen, die kort na
1850 met hun heilzaam werk aanvingen,
is. dat zij het bewijs hebben geleverd,
dat de bouw van goede arbeiderswoningen
ook bij een matige huur een soliede
geldbelegging kon opleveren. Zij streef
den er naar voor de arbeider een wo-
ningvoorzlening te bereiken, die zowel
sociaal als economisch verantwoord was.
CH tt H
•OfUIMKM
(Van onze Haagse redactie)
Er zijn verschillen tussen de situa
tie in de Twentse en Achterhoekse tex
tielindustrie en die van Tilburg. Door
dat werkgevers en werknemers in Bra
bant veelal dezelfde levensbeschouwing
hebben, is daar meer sprake van een
overbrugging van de afstand werkge
ver en werknemer dan in eerstgenoem
de gebieden. Ook doordat er geen me
taalindustrie in de buurt ligt en de
aard van de produktie er-is minder
sprake van massafabricage afwijkt
van die in Twente, is de situatie in
de Brabantse industrie, hoewel niet
gunstig, toch nog anders dan in Twen-
te.
Dit Verklaarde prof, dr. F. van Heek
gisteren' tijdens een bijeenkomst van het
Ned. .Instituut voor Efficiency te Den
Haag en hij gaf hierbij een overzicht van
de resultaten van een onderzoek in de
textielindustrie in Twente en de Gelderse
Achterhoek, dat tot doel had de arbeids
voldoening en arbeidsvoorziening in deze
streken na te gaan. Een uitvoering over
zicht hiervan publiceerden wij reeds ra
ons blad van 18 oktober jl.
In zijn verdere toelichting heeft prof.
Van Heek er nog eens de nadruk op ge
legd van hoe groot belang het is, dat er
goede relaties bestaan tussen werkgevers
en -werknemers. „Objectieve voorlich
ting, met name over de gang van zaken
in an bedrijfstak in het algemeen en ra
Set bedrijf in het bijzonder, zal bijdra
gen tot vermindering van voortdurend
wantrouwen tussen werkgevers en werk
nemers", aldus prof. Van Heek.
Op de vraag, of hier een goede wer
king van ondernemingsraden en bedrijfs-
kernen niet een goede invloed kon heb
ben, antwoordde prof. Van Heek, dat de
arbeiders in de bestaande ondernemings
raden zich over het algemeen zeer pas
sief houden. Ook de invoering van werk-
classificatie en prestatiebeloning bleek
van weinig belang te zijn voor zijn onder
zoek. Menselijke betrekkingen in deze sec
tor zijn minder belangrijk dan vrijheid
van beweging, een van de grieven tegen
het werk in de textielindustrie.
Bij het onderzoek is tevens geblekem
dat men meer waardering heeft voor het
werk, naarmate men toe is aan de ver
vaardiging van het eindprodukt.
(Van onze correspondent).
„U heeft als een dolleman gereden'
zei de proc.-gen. bij het gerechtshof te
Leeuwarden gisteren tegen de 48-jarige
beschuitfabrikant D. S. uit Surhulster-
veen, die zich voor het Leeuwarder ge
recht had te verantwoorden voor het
feit, dat hij in april van dit jaar te
Opende onder invloed van alcohol met
zijn auto (snelheid KW km.) de 22-jarige
mej. A. Nijboer heeft aangereden en
dodelijk verwond.
De proc-gen. eiste 2 jaar met aftrek
en out zegging van de rijbevoegdheid
voor 5 jaar. Door de rechtbank te Gro
ningen was D., na een gelijkluidende
eis veroordeeld tot 1 jaar en 3 maanden
en ontzegging gedurende 5 jaar.
winkeljuffrouw, die tegenover een klant
met onmogelijke eisen opmerkte: „O, u
bedoelt schoenen, die van buiten te klein
en van binnen te groot zijn". Zo is kwa
liteit altijd een compromis.
Prof. Dresden achtte het gewenst met
het oog op de Euromarkt, dat men op
nieuw het vraagstuk van de normalisatie
voor een kwaliteitsmerk bestudeert, in
samenwerking met de Vereeniging Neder-
landsch Fabrikaat, een bureau voor nor
malisatie en T.N.O. Men is er niet altijd
mee af met te zeggen, onze naam is ons
kwaliteitsmerk.
In Frankrijk heeft men voor de norma
lisatie goede regelen! Zaak is, dat de on
dernemers ook naar buiten doen blijken,
dat zij in eigen kring het kwaliteitsbe
wustzijn goed hebben doen doordringen.
Terugkomend op de Euromarkt, stelde
prof. Dresden, dat men er inderdaad goede
en kwade gevolgen van verwachten kan.
Het hangt er maar van af hoe de Neder
landse ondernemer op de nieuwe moge
lijkheden reageert.
Eigenlijk wordt er niets aan de concur-
rentie-verhouding veranderd. Alleen wordt
de ondernemer om zijn kansen te benut
ten, gedwongen om op een hoger niveau
van fabricage te komen.. De concurrentie
kan daardoor interessanter worden. De
nationaal-economische belangen laat de
Euromarkt bestaan. Men zal het vooral in
hogere kwaliteit moeten zoeken. Prof.
Dresden achtte het ook van belang, dat
de ondernemer zijn dienst tegenover de
afnemer voortzet als het produkt geleverd
is. Z.i. begint dan pas de relatie.
Hij was het niet eens met prof. Schcf-
fcr, dat vergroting van de afzet gezocht
moet worden in het stimuleren van een
kortere levensduur. Prof. Dresden hecht
veel aan soliditeit, die ook een goede in
druk geeft van de soliditeit van de onder
nemer. De ouderwetse Hollandse degelijk
heid moet niet verdwijnen.
Ook de positie van de kleine onder
nemer kan door de Euromarkt verbeterd
worden, indien hij samenwerking met col
lega's zoekt en tijdig de bakens verzet.
Een belangrijk plus tegenover de grote
ondernemer heeft hij volgens prof. Dres
den, omdat hij gemakkelijker ieder van
zijn medewerkers kan bereiken om het
kwaliteitsbesef aan te wakkeren. De all
round ondernemer, die tijdig de richting
van zijn werk weet te veranderen, zal bij
de Euromarkt goede kansen maken, mits
hij hard werkt.
(Van onze correspondent)
g
De ontwikkeling van de tec!ir"bra9^-
geieid tot vergroting van het
vaar, maar tegelijkertijd de br .ytse
ding vergemakkelijkt. Een
leiding voor de brandweer die" eile a:i.
gelijke tred te houden mt de - dje t,
wikkeling van onze samenlevins'op,yem
na dagelijks nieuwe problemen f
Aldus stelde de waarnemend
van de Kon. Ned. Brandweer^ dat
de heer J. Norbruis, het Problj!n 'syrnPii-
het gisteren te Utrecht gehou-de
sion 'n onderwerp van besprekm»
cussie uitmaakte, n.l. de opleidt"»
brandweer in al haar facetten. j,eb
Niet minder dan zes sPr
de betekenis van deze opte1"1 ^il
licht. De tijd. dat alleen g°®a,n ifl'.U
moed de burger tot brandweerm ofd
te, is voorbij. Van de
brandweerman moet een grote pH j,
zaken worden gevorderd. Het is aü'°.ri
en de taak van de burgerlijk e f
teiten ervoor te zorgen, dat hij oP
verwerven. Gepleit werd voor cfj0
ding in z.g. regionale brand we®
of cursussen.
De heer C. Karan. commandant gll e
bedrijfsbrandweer bij Van den - ee ie
Jurgens te Rotterdam, maakte n 0vê'
behartigenswaardige opmerking®
bedrijfsbrandweer. Hij bepleitte 'g v
vulling van de uniforme ople ,e pt i
speciale scho-ling. afgestemd °P. in l
tijk. Alleen een intensieve tral7ir|bri!
bedrijf zelf, a-ldus spreker, kan d® fagk- g,
weer berekend maken voor J^-iriarn® .ni
Tenslotte gaf de heer F. Y t>r'
commandant van de gemeentel» dg
weer Te Utrecht, een samenvat jjjk1.,
spreking van de praktische njyjf- SP..
den inzake de brandweeropleid11^ co'
ker gaf daarbij in overweging- voOr
missie welke dit symposion "ceJ_„
ge nuttige wenk uit de praktijk,
geven, verenigde de vergader
met dit denkbeeld.
B. en W. van Nijmegen hebben A d'
li1clophts e 0Ve_
Uit de Tweede Kamer is op de rege
ring aandrang uitgeoefend, zo spoedig
mogelijk het ontwerp voor een natuur
beschermingswet in te dienen. In dit
ontwerp zou de nauwe materiële samen
hang met de inmiddels aanhangig ge
maakte Monumentenwet tot uitdrukking
dienen te komen.
Dit wordt opgemerkt in het voorlopig
verslag van een bijzondere commissie
uit de Tweede Kamer over het wetsont
werp inzake onteigening in het belang
der natuurbescherming.
Het bericht, dat wij woensdag gaven
over een postzegelexpositie in het paro
chiehuis van de „Heuvel" te Tilburg, ver
dient verbetering. Zij wordt namelijk niet
gehouden op 7 en 8 november, maar op
7 en 8 december a.s.
gentieplan ingediend, nu slechts
van de noodzakelijke objecten nelP' ft,
heidsgebouwen, derde haven,
schouwburg enz. mag worden u gu.,
(al deze plannen zouden 58 mil.10 hCe" f
iC* i rforPH 1 «rCr :i
aan investering eisen). Gisteren
raad dit plan besproken. Hij 2roPti et
keur aan havenaanleg, daar de oe
de tweede haven reeds geheel gr
en verder voelde hij het meest ^g(tf
gebouw voor sociale zaken en fjp„t
tunnelaanleg. De wethouder v ejc.
ciën, mr. J. J. de Haas deelde weGr'
herbouw der stad, woningbouw gf]
aanleg en riolering primair J1-1" adGr
klaarde tegelijkertijd, dat bij en
commisise voor onderwijs, kuns- 0p
tenschappen, de schouwburgbou
der eerste plaatsen staat.
De raad heeft ook met grote J.J
ring de aanbieding door drs. nsg>
Vroom aanvaard van een
beeld van Mariken van Nieumee
'JUWELIER
HORLOGER
'HOOGSTRAAT 164 TEL. 115432
l.ri OP Dl indam:: „Dl Dl UP
Mn or i' cnuKSRiPcrN"
BEUËRLANDSELAAN176TEL. 70360
ROTTERDAM
15).
U begrijpt me totaal verkeerd, kind
lief. ik denk er in de verste verte niet aan,
u weg te sturen, integendeel, ik zou u nog
steviger aan me willen binden. En wei
door te voorkomen, dat u zich hier te een
zaam en treurig gaat voelen. Ik zou u
graag de afleiding bezorgen, waarop u,
op uw leeftijd, het volste recht hebt. Ik
zou iets willen verzinnen, dat uw levens
lust wat voedsel geeft, zodat u hier niet
afstompt en verkwijnt. Ze legde haar
hand op de schouder van het jonge meis
je. „Luister eens. Berlijn is dichtbij. We
moesten onszelf maar eens trakteren op
een dag of wat in de grote stad: een paar
toneelstukken en goede films gaan zien,
een paar concerten gaan horen en dan
kunnen we meteen eens kijken, of de
Kerstman een paar orders voor Dittborn
zou willen noteren."
Josefa was diep geroerd door deze moe
derlijke bezorgdheid, en haar stem haper
de, toen ze antwoordde: „Maar mevrouw,
terwille van mij moagt u zich toch niet
op die manier opofferen en helemaal van
uw levensgewoonten afwijken!"
De oudere vrouw streek zich langzaam
met de hand over het voorhoofd, en in
haar grote heldere ogen kwam een eigen
aardige glans.
Wie weet, misschien kan ik mezelf
óók geen grotere dienst bewijzen dan door
eens van mijn kluizenaarsgewoonten af
te wijken! Misschien is het een zegen voor
mij, dat u hier op Dittborn bent gekomen.
Uw spel heeft me als het ware gewekt uit
een lange verdoving, mijn °§en geopend
voor het trieste bestaan, dat wij hier lei
den, sedert., maar dat weet u. Dittborn
lijkt sinds drie jaren een klooster. Jen Ik
deed verkeerd, mezelf hier zo te begraven
en mijn zoon nog aan te moedigen in zijn
teruggetrokken levenswijze.
Ze drukte Josefa neer op een smalle er-
kerbank en kwam zelf naast haar zitten.
Mijn zoon is nog te jong om enkel nog
maar een harde, gesloten plichtmens te
zijn. Sedert u hier bent, zie ik tenminste
af en toe weer eens een lachje op zijn ge
zicht, en vandaag, terwijl u speelde, zag
hij er een paar minuten weer precies uit
als vroeger, vóór die kleine roodharige
heks ons gelukkig leven verstoorde.
Roodharige kleine heks! Bijna instinct
matig wist Josefa Burger, wie daarmee
bedoeld was. De elegante kleine weduwe,
baronesse von Grettenau. en niemand an
ders! Het was, alsof ze haar weer voor
zich zag zoals bij de ontmoeting in het bos;
alsof ze weer die spottende, bijtende woor
den hoorde uit de kleine bloedrode mond.
Als in gedachten ging de oudere vrouw
voort: „Wat kon het vrolijk toegaan op
Dittborn. vóór Wanda Godecki ten tonele
verscheen!"
Wanda Godecki! Josefa keek bijna ver
baasd op; er was dus toch sprake van een
andere vrouw dan ze gedacht had. Maar
weldra bleek haar, dat haar voorgevoel
tóch juist was geweest, want mevrouw
von Dittborn, die door de muziek en
door het voorafgaande gesprek in een me
dedeelzame stemming gekomen was. ver
telde
Zowat een goede drie jaar geleden
nam de apotheker van het stadje hier in
de buurt een nichtje uit Polen bij zich In
huis, wier ouders kort te voren gestorven
waren. Het duurde niet lang, of 't meisje
had alle mannen uit de streek het hoofd
op hol gebracht. Het regende invitaties
voor haar, en ze had een manier om haar
gunst te tonen, dat ieder wie ze ook maar
enige voorkeur bewees, dat voelde als een
buitengewone en onverdiende onderschei
ding. Vooral jegens mijn twee zoons was
ze bijzonder beminnelijk. Ze gingen des
tijds beiden geheel op in het beheer van
het landgoed. Later, als de oudste. Ulrich,
eens zou trouwen, zou Malte het jacht
slot krijgen met een behoorlijk deel der
bossen en landerijen; daar waren beiden
het sedert lang over eens. Toen Wanda
Godecki in hun leven kwam, begon rfe on
enigheid en de wrijving; de jongste sprak
het eerst het woord „onbillijlcheid" uit
en meende, dat hij achtergesteld werd;
op het jachtslot kon je toch geen vrouw
brengen, die mooi en verwend was. Voort
durend kwam het nu tot twisten en me
ningsverschillen tussen mijn twee jongens,
die het vroeger 'zo uitstekend met elkaar
hadden kunnen tilnden. De oorzaak daar
van was eigenlijk, dat Wanda Godecki een
dubbele rol speelde en met beiden tege
lijk flirtte en koketteerde. Ieder geloofde
vast, -de begunstigde en uitverkorene te
zijn. en zij zorgde wel, hen in deze waan
te laten.
De apotheker, die in tamelijk goeden
doen was, verafgoodde zijn mooie nichtje
alsof ze zijn eigen dochter was. Niets was
te goed of te duur voor haar, en zo vier
de ze haar zucht naar luxe naar hartelust
hot, gaf met haar altijd even modieuze
toiletten de toon aan in het stadje en liet
zich genadig bewonderen en op de handen
dragen. Doch, zoals ik al zei, mijn
zoons schenen al bijzonder bij haar in de
smaak te vallen, en elk van beiden was
overtuigd, dat zij hem niet zou afwijzen,
wanneer de grote vraag eenmaal gesteld
werd. Beiden bouwden ijverig luchtkas
telen, die op een kwade dag jammerlijk
ineenstortten.
De barones zweeg even, haar adem
ging hoorbaar; het wond haar heftig op,
over deze ellendige tijd van haar leven te
spreken. Haar vingers trilden en schok
ten even, als zochten ze steun. Toen sprak
ze verder, radder dan te voren, als ie
mand die een droeve geschiedenis zo snel
mogelijk wil beëindigen.
Op een kwade dag heeft mijn oudste
jongen, zonder er mij of zijn broer van' in
kennis te stellen, de apotheker om de hand
van zijn nichtje gevraagd, zó zeker was
hij. er van, dat het meisje zijn gevoelens
beantwoordde. De oude man verwees hem
naar Wanda zelf, .dóch merkte plagend
op: „Als ik de kleine schoonheid was, gaf
ik de voorkeur aan mijnheer uw broer!"
Hij heeft met die woorden waarschijnlijk
niets bepaalds willen zeggen, ze er losweg
uitgeflapt om Ulrich te plagen. Maar deze
werd er door geprikkeld en in een opge
wonden strijdlustige stemming verklaar
de hij Wanda Godecki zijn liefde., om af
gewezen te worden. Ze zei hem heel rus
tig en beminnelijk, dat ze van een ander
hield en er de voorkeur aan gaf, diens
vrouw te woeden, en dat die ander al
sinds verscheidene dagen haar woord had.
Als 'n dolleman kwam Ulrich die avond
naar huis stormen, en. door de opmerking
van de oude apotheker op een dwaalspoor
gebracht, verweet hij zijn jongere broer
verraderlijke valsheid en schreeuwde hem
in het gezicht dat hij zijn geluk had ver
woest. En mijn zoon Malte, die uit al dat
spektakel slechts begreep, dat Ulrich bij
Wanda Godecki was geweest en haar van
liefde had gesproken, was eveneens opge
wonden, en er vielen steeds bozer, harder
woorden tussen de twee broers. Ze stonden
tegen elkaar te schreeuwen cn te tieren,
en ik kon niets anders doen dan verhinde
ren. dat het tot handtastelijkheden kwam.
En die nacht verdween Ulrich spoorloos,
om nooit meer iets van zich te laten horen.
Hii verdween alsof de aarde hem verzwol
gen had. Hij liet slechts een brief achter,
waarin hij schreef, dat hij onmogelijk ge
tuige kon zijn van't geluk van zijn broer;
pas wanneer hij zijn verdriet had overwon
nef. zou hij terugkomen, maar of dat ooit
zou gebeuren, dat moest de tijd leren.
Josefa's hart bonsde hoorbaar, zó innig
en heftig voelde zij mee met het diepe leed
van deze moeder. „Lieve mevrouw" zei
ze zacht, bijna zonder het zelf te weten.
(Wordt vervolgd)
Horizontaal: 1 iedere, 5
plant, 10 langzaam, 12 lengtetne^jF
14 meisjesnaam, 15 lang mager de pe'i
voorzetsel, 21 Duits lidwoord- 3
(afk), 23 Europeaan, 24 geschil. -
l.U„!,. OC 9» 781jl»
klank; 26 meisjesnaam, 28 z®
drijfijzer, 35 het romeinse
36 op deze wijze, 37 voorschru1
Italië. 42 losse naad, 43 palm.
rijR.(I$ P1'
Verticaal: 1 tandeloos zoogdie^'g^ijLf»'
van blijdschap, 3 uitheems z° gje>'
voegwoord; 5 heilige (af-k.) 6 la®' g
pa, 7 slank, 8 en anderen (afk-). B
11 betaalmiddel, 13 vriend (Fr-''tfi, i
17 vrucht, 18 plotselings. gedaCil bpG
bele. 25 rivier in Duitsland,
zangstuk, 31 du\ (Lat.), 32 me „of 'ji.'
metaal, 34 gebied, 38 Fr. voe» ff-
laatste nieuws (afk.), 40 bevel,
woord.
Horizontaal: 1 kartels. 8
_ep8'n'! i'
balk, 11 atap, 13 erker, 15 are, t 2G,
17 li, 18 l.s„ 19 dr, 20 o.o., 2l r„n" itey.
23 pi. 25 at, 27 e.o., 28 dajak, pef" t
eden, 33 erts, 3* eentpnige, 3° yp-j jjPjj
Verticaal: 1 kolk, 2 arkel, i ,e,
5 er, 6 laars, 7 sate, 8 karbon" j4 r}C'
rente, 10 beoogde, 12 pardoe®.. V
al, 23 panne, 24 ik, 25 ai, 26 tre
31 erge, 35 tr„ 36 o.o., 37 n.n-
