HË^i
Tarwe-o ver schot van ruim
50 miljoen ton
Goedkoop Sahara-gas
Europa kan ervan profiteren
Veiling
van
de eeuw
Delfis Blauw «i Blauw Delfis?
Waarom heeft Den Haag zo
weinig tv-toestellen
Met de collectebus en
vb
Gaat Francoise Sagan naar de cel
H jaar geleden bevrijdde kapt. Fraczcak Breda;
Hu bevrijdt Breda hem van zijn long-tuberculose
ijk kon niet begrijpen9 dat er
Zoveel naastenliefde bestond
„Onze Lieve Vrouw"
op Zee"
Vliegongevallen
Kerkelijke gezindte speelt grote rol
EEN STAD RAMMELDE
ROUWDIENST PAUS
PIUS XII
met dertig doden
Anti atoombom-actie
VAN HART EN
DONDERDAG 16 OKTOBER 1958
PAGINA 3
„Ik weet een oplossing!"
Oversturen of
Goed opgeknapt
Herinneringen
Breda gaf.
r
Levenslust
-
- 1
Niet vergeten
Geen bezwaren
KAPITEIN WIKTOR FRACZCAK:
Hij bevrijdde Breda, nu wil Breda
hem bevrijden van zijn ziekte: long-
tuberculose.
Eurovisie-uitzending uit Rome
HAAMSTEDE KRIJGT
„STRAND"-KERK v
Met buitenhof voor vakantie
gangers
GERARD HORDIJK f
Intellectuelen en repatrianten
inkomefis
Zieke Pool kwam naar Nederland
(Van onze speciale verslaggever)
BREDA, oktober.
--iekujemy Wam Polacy. Wij danken u, Polen.
stond te lezen op borden in etalages, op span-
°eken in de straten. De inwoners uit Breda brachten
°P deze manier hun grote, bijna niet in woorden uit
'fi drukken dank over aan de bevrijders van hun stad:
M Poolse bevrijdingsleger. Het is nu al weer jaren
Zeieden, dat Breda uit de handen van de Duitse
°L'erheersers ^werd losgescheurd: op 29 oktober a.s.
~el dit precies veertien jaar geleden zijn. Maar de
tedanaars zijn deze bevrijding nog lang niet ver-
kapitein Fraczcak wiens néam uit
sproken ongeveer klinkt als Fronzjak
JT" werd in 1952 geslagen door een van
e vreselijkste ziekten die de mensheid
et)t: long-tuberculose. Hij was toen al
eer enkele jaren in Polen terug, bij zijn
fouw en dochter, na heelhuids de ver
strikkingen van de Tweede Wereldoor-
s0? te hebben doorstaan. In een Pools
j?natorium werd de kapitein opgenomen.
laar hij herstelde niet; integendeel, zijn
U?"aal verergerde. Lange tijd aarzelde de
^handelende geneesheren, maar het was
Jt'delijk: er moest geopereerd worden.
jVaar-er waren er zoveleii, die'op hun
°eUrt moesten wachten, voordat de deuren
,aa de operatiezaal zich voor hen kon
tan ontsluiten. Voor de kapitein was dit
Senblik zeker nog lang niet aangebroken.
Be patiënt werd op een wachtlijst ge-
®'aatst. Een ellenlange wachtlijst, vol met
•ptien van mensen, die misschien behou-
den konden worden als er operatief kon
™°fden ingegrepen.
Het wachten zou lang duren, dat wist
to kapitein. En als de operatie eenmaal
chter de rug was, was het nog aller
gist zeker, dat hij weer geheel zou her
tellen..
Toen de kapitein zich dit realiseerde,
y^rd hij ipoedeloos. Waarom nog langer
^echten? Waarom maar niet toegeven aan
to ziekte, die zijn eens zo krachtige oer
gezonde lichaam, aanvrat en hulpeloos
Raakte, totdat er uiteindelijk slechts een
wrak over bleef?
In die dagen, toen de kapitein geen uit-
Zlcht meer zag, kreeg hij bezoek van een
"Ode strijdmakker: het was de vroegere
eger-aalmoezenier, pater Chrostowski,
o®n Dominicaan. De pater schrok, toen
hi*
de moedeloze man zag: was dit kapi-
'®in Fraczcak? De priester wist, dat er
een andere manier geholpen moest
Worden dan in Polen mogelijk was, an-
tors zou de kapitein verloren zijn.
Maar waaruit zou die hulp moeten be
gaan en wie zou er kunnen helpen?
Ontdaan door de confrontatie met het
'«ed van de kapitein, zat de pater naast
het bed, zwijgend. Wat, zouden woorden
hier kunnen troosten? Toen, opeens: de
?ater rechtte zijn rug. Stevig greep hij de
.ahd van de man in het bed. Zijn ogen
v^den een vastberaden uitdrukking ge-
e£en: .,Ik weet waarschijnlijk wel een
""■ossing, Wiktor", zei hij.
He zieke kapitein reageerde nauwelijks:
»Wie zou mü nog kunnen helpen?"
Maar de pater liet verder niets meer
'°s. Na een haastig afscheid, ging hij zo
boedig mogelijk naar huis: het eerste,
;at hij toen deed, was het schrijven van
brief naar Nederland, naar Breda.
Want in Breda waren vele Poolse mili-
,airen van het Bevrijdingsleger achterge-
leven. Aan deze mensen schreef de pa-
u r: konden zij er niet voor zorgen, dat
j Un voormalige kapitein, die zwaar ziek
een Pools sanatorium lag, voorzien
.lyrd van een bepaald medicijn, dat de pa-
'®ht zou kunnen genezen? Het ging in dit
Uval om viomycine, een preparaat, dat
P} speciale gevallen aan t.b.c.-patiënten
^°rdt toegediend, maar dat in Polen niet
®rkrijgbaar was.
-He Polen in Breda aarzelden geen mo-
a®nt. Natuurlijk wilden zij helpen om hun
'bipathieke kapitein, die bij zijn mannen
hoog tot laag de grootst mogelijke
ptinB genoot, weer gezond te maken.
«a« werd contact opgenomen met het
hatorium „De Klokkenberg": kon men
l hier voor zorgen, dat de zieke Poolse
thljHein zo spoedig mogelijk de vereiste
"hicijn kreeg?
v He staf van het sanatorium besprak het
^'ïoek. Het was natuurljjk mogelijk om
etllcjjnen over te sturen, maar zou een
,M>ere oplossing niet veel beter zjjn? Zou
e" de patiënt niet naar Nederland kun-
l,.'1 overbrengen om te proberen hem
in „De Klokkenberg" genezing te
t an zoeken voor zjjn vreselijke ziekte?
Olotte was het sanatorium een nieuwe
(jc7"e',ne inrichting, waar de jongste ont-
Ben van de wetenschap werden toe
tst, om ljjders aan t.b.c. te genezen,
het nu niet mogelijk zjjn, een man,
Va Zoveel had gedaan voor de bevolking
lp/1 Breda, van deze nieuwste ontdek
ken te laten profiteren?
Kapitein Fraczcak moet naar „De Klok
kenberg" komen."
Het was toen februari 1958.
Maar, al was men het nu over het plan
eens, de kapitein moest het zelf ook goed
vinden. Dan moesten de Poolse en Ne
derlandse regeringen toestemming geven
ep dan, tenslotte, moest er iets op wor
den gevonden, om de financiële kant van
deze hulpverlening te regelen. Want dat
het een kostbare aangelegenheid zou wor
den, daarvan was iedereen wel overtuigd.
Toen kapitein Fraczcak op de hoogte
werd gesteld van het voornemen, Ijem
naar Breda te laten overkomen, wist hij
niet wat hij hoorde. Eén ogenblik dacht
hij aan een grap van twijfelachtig al
looi maar toen drong het tot hem door,
dat de bevolking van Brada hem in alle
ernst de helpende hand wilde reiken..
Of hij bezwaren had.. „Wie kan hierte
gen nu bezwaren maken.." stamelde de
patiënt.
Ook de regeringen van de beide landen
hadden geen bezwaren en de weg was
dus, wat dit betreft althans, geëffend voor
de komst van de kapitein. Restte nog de
finantiële moeilijkheden.
peten. Dit blijkt wel uit het feit, dat. zij één van hun
bevrijders uit die dagen, de kapitein Wiktor
Fraczcak, nu in hun sanatorium „De Klokkenberg"
genezing hebben laten zoeken voor zijn ziekte,
tuberculose.
Breda heeft waar gemaakt, wat 't veertien jaar geleden
op spandoeken schreef: een zieke, gebroken man, kon
vanuit Polen naar Brabant komen, om genezing, te
vinden.
En de Bredanaars zijn dolgelukkig, nu iets terug tg
kunnen doen voor een van hun Poolse bevrijders.
was de dag, waarop de trein hem vanuit
Polen onder de overkapping bracht van
het Utrechtse station.. Een ambulance
vervoerde de patiënt vervolgens naar het
sanatorium in Breda. Een emnstig zieke
man, inderdaad, want zijn beide longen
waren aangedaan, maar desondanks een
man, wie de levenslust viel af te lezen
uit zijn donkere ogen.
Hij was. dank zij de hulp van zijn vrien
den in Breda, in Nederland gekomen, om
herstel te vinden voor zijn zwakke li
chaam. >Neen, moedeloos was hij nu aller
minst meer.. Dank zij het schitterende
gebaar van de inwoners uit Breda, had hij
de drang tot verder leven, tot weer gezond
worden, teruggekregen!
En nu ligt kapitein Fraczcak dus al
enkele maanden in het sanatorium „De
Klokkenberg". Hij wordt hier behandeld
volgens een speciale methode, die het sa
natorium „geïmporteerd" heeft uit Frank
rijk en die in Polen nog onbekend is.
Zijn toestand?
,,Hjj is goed opgeknapt", zei ons de be
handelende geneesheer, dr. Versnel.
„Maar hjj zal toch een operatie moeten
ondergaan. Deze operatie zal nu naar al
le waarschijnlijkheid over enkele maan
den plaats vinden. De kapitein heeft ech
ter een goede kans op een volledig her
stel, al zal het ongeveer nog wel ander
half jaar duren, voordat het zover is".
In een kleine, rustige kamer, waarvan
de deuren openstonden, om zoveel moge
lijk frisse lucht binnen te laten, ligt de
Poolse kapitein in gezelschap van drie Ne
derlandse mannen, t.b.c.-patiënten, zoals
Cr^'j ?n ze lotSenoten leert de kapitein
Nederlands. Maar hij kent onze taal nog
onvoldoende, om er een gesprek in te
voeren, daarom stond hij ons in het En
gels te woord:
„Ik was ongelooflijk verrast, toen ik
hoorde, dat ik naar Breda kon komen.
Ik kon het eerst bijna niet geloven, want
het was tenslotte toch een bijzonder kost
bare onderneming en dan kun je je moei
lijk voorstellen, dat er nog zoveel naasten
liefde bestaat, om bezwaren van dien
aard op te heffen. Je ontmoet maar zel
den mensen die tot een groot offer voor
een medemens bereid zijn. En nu is het
een hele stad geweest, tienduizenden
mensen, die dit offer hebben gebracht.
Die hebben gemaakt, dat ik nu werkelijk
hier ben
Kapitein Fraczak zwjjgt even, alsof hjj
zich nu nog moeilijk kan realiseren, dat
hy echt In een Nederlands sanatorium en
niet meer in een Pools ziekenhuis wordt
behandeld
„Ik weet niet, zegt hy dan wat moeijyk,
of ik wel woorden kan vinden om mijn
dank tot uiting te brengen
Die laatste zin wordt door dr. Versnel
met een achteloos gebaar weggezwaaid:
„Wie spreekt er nu toch over dank? We
waren veel te biy, dat we iets terug kon
den doen!"
Kapitein Fraczcak knikt glimlachend,
haalt dan herinneringen op aan die da
gen rond de bevrijding van de stad, waar
in hij nu gastvrijheid geniet.
„Wij waren met onze strijdkrachten, die
in Engeland opnieuw waren opgericht
al vechtend door Frankrijk en België ge
trokken. Voordat wij voor Breda kwamen,
hadden wij al eerder strijd geleverd in
Nederland, namelijk bij Axel, Hulst en
Terneuzen m Zeeland. Via België kwa
men wij toen later Nederland weer in. Wij
kregen de opdracht, Breda te veroveren,
maar hierbij zoveel mogelijk te proberen
de stad te sparen. Dat is ons gelukt, zij
Maar Breda zou wel bijzonder harteloos
zijn geweest, als het voor die moeilijk
heid niet onmiddellijk een oplossing bij
de hand had. Zou geld een bezwaar mo
gen zijn, om een man, die zo ontzaglijk
veel voor de stad had gedaan, zijn gezond
heid terug te geven?
Breda was wie zou het anders kun
nen verwachten allerminst harteloos.
Op vijf mei trokken honderden collectan
ten de straten op. met collectebussen,
met intekenlijsten. Niemand, maar dan
ook niemand werd overgeslagen: huis
aan huis werd gebeld, of het nu een par
ticuliere woning was ,of het kantoor van
een groot bedrijf; iedereen, die maar
even zijn neus op straat vertoonde, kreeg
er een rammelende bus onder geduwd
En Breda gaf: gul en goec'yeefs, met
een ongelooflijk enthousiasme En toen
er die avond werd geteld stonden de col
lectanten zelf sprakeloos; dit resultaat
had niemand durven verwachten; er was
bijna elfduizend gulden opgehaald..
Elfduizend gulden voor het herstel van
kapitein Wiktor Fraczcak!
Niets stond nu de komst van de patiënt
meer in de weg. De kapitein zou worden
verpleegd in het sanatorium. Het sanatori-
dat z'c'1 bereid had verklaard, de
helft van de kosten voor eigen rekening
te nemen.
Het was voor de kapitein een wel heel
bijzondere dag, die 26ste juni. Want dit
MN
■lal
het ten koste van grote verliezen.Wij zijn
wekenlang in Breda gebleven. De
hti'J W3S onteettend sympathiek: de
hele stad was versierd, overal hingen bor
den met dankbetuigingen in de Poolse taal
alle deuren stonden voor ons open. Wii'
op onze beurt, hadden ontzettend mede
lijden met de mensen,, vooral met de kin-
deren, die er bijzonder slecht uitzagen El
ke dag schonken wij ons rantsoen choco-
lade weg.. Bij mijn detachement hadden
we zelfs elke dag vijftig kinderen te gast
bij het ontbijt, de lunch en het diner.. Ik
kan mij nog herinneren, dat we met St -
Nicolaas een grote partij hebben gegeven
voor 3 a 400 kinderen, die we toen alle
maal een grote zak met snoepgoed kon
den meegeven, opgespaard door de mili
tairen van hoog tot laag van hun eigen
rantsoenen.. We vonden het heerlijk om
dit te kunnen doen; de meesten van ons
hadden immers zelf kinderen in Polen.."
En het zijn die kinderen van toen, die
de gulle gaven van de Poolse militairen
filj! yeF®e'en z'in- Want die kinderen uit
1944 hebben nu met een ruim gebaar hun
portefeuille leeggestort in de collecte-bus
sen.. Uit pure dankbaarheid jegens één
van die mannen, die toen, in die af
schuwelijke oorlogsjaren, ervoor zorgden,
dat de vrijheid weer terugkwam. Die
dankbaarheid kon toen alleen maar geuit
worden in spandoeken, juichkreten en
stevige handdrukken. Nu, veertien jaren
later bestond de gelegenheid werkelijk
iets te kunnen terugdoen.
Breda heeft deze gelegenheid met gre
tige handen gepakt: het feit, dat kapi
tein W iktor Fraczcak ,nu in het sanatori
um „De Klokkenberg" verpleegd kan wor-
dan' 's ke' tastbare bewjjs, dat Breda
zijn bevrijders niet vergeten is.
In het witte bed, in dit prachtige
sanatorium, ligt een Poolse officier te
wachten op de bevrijding van de ziekte
die hem eerst zo hopeloos leek. De bevrij
ding. die h\j zal krijgen omdat hij 14 jaar
geleden meewerkte om een stad zijn be
vrijding van een brute overheerser te
schenken
'If;?'**
Over een week zal Frangoise Sagan een definitief antwoord krijgen op deze vraag.
Gisteren moest zij zich nl. voor de rechtbank verantivoorden inzake roekeloos
rijden. Daar de officier haar schuldig achttekan de Franse schrijfster maximaal
veroordeeld worden tot twee maanden celstraf.
De Internationale Federatie van Lanri-
bouw-Producenten (I.F.A.P.) heeft in
haar tiende algemene conferentie, dien
van 4 tot 13 oktober te Brussel is gehou
den, dp verwachting uitgesproken, dat in
liet lopende seizoen de tarwe-exporteren-
de landen tweemaal zoveel tarwe v^or uit
voer beschikbaar hebben als de importe
rende landen bereid zijn op een commer
ciële basis af te nemen. Verwacht wordt
dat het larwe-overschot aan het einde
van het lopende seizoen meer dan 50 mil
joen ton zal bedragen,
De conferentie wenst, dat er een nieuwe
internationale tarwe-overeenkomst wordt
plan werd besproken door de Pool-
b^ereniging: men ging ermee naar de
Sprs«m. van Breda, er werd over ge-
^a°u n door de Bredanaars. En algemeen
s het antwoord: „Natuurlijk helpen wij.
Be werken van zeven impres-
Sr?histische negentiende-eeuwse
Riders zijn gisteravond op een
eihng te Londen voor 781.000 pond
jterling (ongeveer 7.810.000 gulden)
totaal verkocht.
He doeken stammen uit de na-
j l®hschap van de Duitse bankier
akob Goldschmidt, die zich voor
v6 tweede wereldoorlog in New
vestigde.
Een schilderij van Cezanne („Gar-
hJiLau sHet rouge") ging van de
hd voor 220.000 pond sterling, de
'ogste prijs voor een enkel schil-
v"rtJ' Het schilderij van Vincent
a h Gogh getiteld „Jardin Public
p0 !es" werd gekocht voor 132.000
ï.hd sterling, een Manet voor
U^00 pond.
„He verkoping duurde slechts 21
jj "Uten en werd „de veiling van
eeuw" genoemd.
In de Raadgevende Vergadering van
de Raad van Europa heeft de Fransman
Maurice Lemaire gisteren een rapport
toegelicht met betrekking tot de exploi
tatie van het aardgas, dat in de Sahara
wordt gevonden.
Hij zette uiteen, dat op niet meer dan
2000 km van de grote Europese industrie
centra een grote hoeveelheid gemakke
lijk te exploiteren methaangas in de Sa
hara aanwezig is, die op verscheidene
miljarden kubieke meters wordt geschat.
De prijs van dit methaangas zou in
Europa niet meer dan vijf en een halve
frank per kubieke meter bedragen en de
calorie-waarde zou 9000 bedragen (het
gewone stadsgas heeft slechts 4500 calo
rieën). Het gas zou via Gibraltar of Italië
worden aangevoerd door pijpleidingen,
waarvan een gedeelte over de zeebodem
zou lopen. Het zou echter ook met me-
thaantankers kunnen worden aangevoerd.
Bovendien kan door middel van dit gas
in Algerije opgewekte elektriciteit per
kabel naar Europa worden overgebracht.
.He eerste oplossing, het vervoer per
Pijpleiding, leek Lemaire te verkiezen,
omdat daardoor de prijs la^er zou zijn.
In het rapport wordt erop gewezen dat
de Europese gemeenschap de eerstvol
gende twintig jaar rekening zal moeten
houden met een jaarlijks energietekort
dat overeenkomt met 200 miljoen ton
steenkool. Daar de atoomenergie voorlo
pig nog niet in voldoende mate voorhan-
den_is, zou het aardgas dat in de Franse
dehEuro^°/dt ge™nden' de leemten in
künn °'pe®f enerfievooraeningvolledig
wel nLVn Fran,kr«k beschikt even-
latie van I d? middelen de instal-
te kunt e opleidingen geheel alleen
het bT® verzo>-gen.. noodzakelijk om
No o rd - Af rnfa" t Tt?' ffl, de .landen in
wordt het comitó ^dlt verband
Raad van "omitd van ministens van de
resseerde^ legerint aan^fvo'en d.e geïnte-
te nemen sfn J c aodlgen dael
project e Hnanciermg van dit
missie met''tówrine tCOtn°raisch? .c°®"
van het Sahatagas "frj s
hw met "f„agas werd door de Assem
blee met algemene stemmen
men.
aangeno-
De Nederlandse Televisie Stichting zal
de Eurovisie-uitzending van de plechtige
Rouwdienst, die zondagmorgen voor Paus
Pius XII in Rpme wordt gehouden, in
Nederland uitzenden.
De celebrant is kardinaal Tisserant,
deken van het H. College van kardinalen.
Kardinaal Tisserant zal worden bijge
staan door de kardinalen Spellman (New
York), Frings (Keulen). Yercaro (Bolog
na) en Feltin (Parijs).
De tiid Van deze uitzending is van 9.55
tot ongeveer 12.00 uur.
In het volgende zomerseizoen zullen de
badgasten te Haamstede de H. Mis kun
nen bijwonen in een nieuwe strandkerk.
Men is deze week met de bouw ervan
begonnen. De kerk, die de naam krijgt
van „Onze Lieve Vrouw op Zee", komt
te staan langs de rijksweg.
Verwacht wordt, dat de eerste steen
legging in december zal kunnen geschie
den en dat de kerk op 1 juni 1959 zal
kunnen worden ingezegend.
De bouw' van deze kerk vindt plaats in
het kader van de strandizielzorg in het
bisdom Breda. Zij zal bestaan uit twee
delen: een gesloten gebouw met 140 zit
plaatsen en een hof. Het gesloten ge
deelte is speciaal bestemd voor de ka
tholieken van de westhoek van Schou
wen. De hof wordt aan de achterzijde
van de kerk aangelegd. Men behoeft
slechts de deuren van de-kerk te openen
om ook de vakantiegangers die zich in
de hof hebben opgesteld, de H. Mis te
kunnen doen volgen. Bij slecht weer
zal men kunnen schuilen onder de gaan
derij, die langs de gehele hof wordt aan
gelegd
gesloten ter vervanging van de over
eenkomst, die op 31 juli 1959 eindigt. Ook
beveelt de conferentie het sluiten van een
nieuwe internationale suikerovereenkomst
aan, waaraan dan door een groter aan
tal landen zal moeten worden deelgeno
men.
Over de botercrisis werden tijdens de
conferentie lange discussies gevoerd. De
I.F.A.P. acht het nuttig een conferentie
te beleggen van de meest geïnteresseer
de boter-importerende landen en hun le
veranciers, die zou dan begin novem
ber te Cremona plaats hebben.
Het verdrag van de Europese Econo
mische Gemeenschap getuigt volgens de
conferentie van breedheid van geest en
uitzonderlijke durf. Zij is van oordeel, dat
de landbouw niet mag worden ^beschouwd
als de belangrijkste hinderpaal voor de
oprichting van een Europese vrijhandels
zone.
Vannacht is in West-Venezuela een Su-
perconstellation neergestort, waardoor
alle 17 passagiers en de zeven beman
ningsleden van het toestel om het leven
kwamen, zo is officieel medegedeeld.
Het vliegtuig werd ontdekt op de top
pen van de Alto del Cerro-gebergte op
85 kilometer ten noord-westen van Ma-
racaïbo. Onder de passagiers bevonden
zich elf leden van een Cubaanse ballet
groep.
Voorts is een Globemaster van de Ame
rikaanse luchtmacht in het Zuidpoolge
bied, nabij Cape Hallet, neergestort,
waardoor zes Amerikanen om het leven
kwamen, terwjjl er zeven ^erden ge
wond, waarvan twee ernstig.
Hef toestel dat was verbonden aan het
Amerikaanse hoofdkwartier te Christ-
church, Nieuw-Zeeland, was op weg naar
Cape Hallet met post en verse voorraden
voor de Amerikaanse onderzoekingsploeg
die zich daar beVindt.
Te Amsterdam is vanochtend in de
leeftijd van 59 jaar overleden de kunst
schilder Gerard Hordijk. Hij genoot be
kendheid als muurschilder en ontwerper
van toneeldecors. Hij 'was redacteur van
het maandblac) „De Kroniek van Kunst
en Cultuur".
(Van onze correspondent)
»9°k in Loiden is een afdeling van de
stichting Anti-Atoom-Actie opgericht, die
een comité van aanbeveling presenteert,
bestaande uit vele artsen, hoogleraren,
predikanten en de r-k. wethouder te
Leiden, de heer S. Menken.
De afdeling stelt zich ten doel met alle
legale middelen te ijvercy voor de stop
zetting van alle proefexplosies met kern
wapens Men. stelt zioh voor via voor
lichting over de gevolgen, die het gebruik
van atoomwapens kunnen hebben, propa
ganda voor deze actie te voeren.
(Van onze Haagse redactie)
Op 1 juni van dit jaar telde Amsterdam
873.000. Rotterdam 729.200 en Den Haag
607.570 inwoners.
Bjj een aantal t.v,-toestellen voor
Amsterdam cn Rotterdam van 45.100 en
voor Den Haag van 25.800 betekent
dit, dat men per 1000 inwoners in Am
sterdam 51,6, in Rotterdam 61 en in Den
Haag 42,4 t.v.-tocsteilen zal aantreffen.
Wanneer men weet, dat b.v. Utrecht
volgens een zelfde berekening bijna 54
toestellen per 1000 inwoners bezit, dan
wordt het duidelijk dat Den Haag inder
daad opvallend weinig televisicgezind is.
Wat nu kunnen hiervan de oorzaken
zijn?
Wie door de Haagse straten
dwaalt en daarbij zijn ogen goed
de host geeft, zal het zijn opgeval
len, dat het woud van televisie-
masten nog maar erg dun is. In
de ene wijk is de bebossing wat in
tenser dan in de andere, maar
over het geheel genomen raakt
men er toch niet zo van on
der de indruk als b.v. in Rotter
dam en Amsterdam.
Deze indruk wordt bevestigd
door de recente cijfers, die de PTT
heeft verstrekt over geregistreer
de toestellen.
■Voor de beide andere grote ste
den bedroeg dit aantal nl. elk
U5.100 en voor Den Haag 25.800.
Wie de bevolkingscijfers naast el
kaar zet en dan met percentages
gaat werkenzal ervaren dat Den
Haag aanzienlijk achter" ligt bij
Amsterdam en Rotterdam.
Wij hebben een poging gedaan
een verklaring te vinden.
De conclusie luidt: omdat een
belangrijk deel van de Haagse be
volking door zijn samenstelling en
aard geen toestellen kan en ten
dele niet wil kopen
In het Rapport 1958 over de Televisie
in Nederland, dat door de Ned. Stichting
voor Statistiek is vervaardigd, wordt
wordt o.m. opgemerkt, dat bij hen, die
geen kerkelijke gezindte aanhangen rela
tief de meeste toestellen voorkomen in
een verhouding van 114 tot b.v. 74 voor
katholieke gezinnen. Als men nu nagaat,
dat volgens de volkstelling 1947 in Am
sterdam 45.2 pet. van de bevolking bui
tenkerkelijk mag worden geno-emd, in
Rotterdam 31 pet. maar in Den Haag
slechts 27,4 dan zou met hier een der
oorzaken kunnen vinden van het gerin
ge aantal t.v,-toestellen in Den Haag.
Schevening^n is voor het grootste deel
gereformeerd. En van deze groepering
is blijkens het genoemde rapport bekend,
dat bijna geen gereformeerd gezin een
t.v.-toestel bezit.
Nog niet één op de 1000 gereformeer
de gezinnen heeft een t.v.-toestel, terwijl
de katholieken er 74 bezitten tegen 71
bij de Nederlands-Hervormden.
tenaren, waarbij dan nog komt, dat het
veie repatrianten uit het voorma'ige Ne-
derlands-Indië en uit Indonesië heeft op
genomen. Dit aantal is wei eens geschat
op 60.000. Onder hen bevinden zich ve
len, die om financiële redenen niet tot
aankoop van een ontvanger kunnen over
gaan.
Verschuiving naar lagere
IN DE FRAAIE jubileumcatalo.g*,.s
van de tiende Antiekbeurs lazen wij
een aardig artikel van de hand van
maar moeten uitmaken welke van de
twee uitdrukkingen nu de juiste is,
maar laat duidelijk verstaan dat de
Bernhard Stodel, waarin deze anti- vakterm zijn principiële en prakti-
Behalve deze. uit de cijfers af te lei
den oorzaken, hebben wij van de zijde van
enkele handelaren en fabrieken nog enke
le factoren horen noemen, die wij inte
ressant genoeg vinden om hier weer te
geven. Den Haag bevat vele intellectue
len, die er niet gauw toe overgaan een
t.v.-toestel te kopen, al was het alleen
maar, omdat zij er de tijd niet voor
hebben 's avonds te kijken.
[Voorts telt Den Haag relatief veel amb-
Volgens het rapport van de Ned. Stich
ting voor Statistiek is er sinds begin 1957
een verschuiving opgetreden, waardoor
het aantal t.v.-toestellen per duizend ge
zinnen bij de weekloners en personen zon
der werkkring relatief meer is gestegen
dan bij de maandloners en zelfstandigen.
Den Haag. dat veel minder arbeiders
stad is dan Amsterdam en Rotterdam,
heeft van deze stijging minder gevoeld
dan deze laatste twee steden.
Naar men ons bovendien verzekerde, Is
de ontvangst van een tweede (Belgische)
zender, zeker i» Rotterdam-Zuid. mede
van invloed geweest op het relatief zeer
grote aantal toestellen in de Maasstad In
het algemeen is er van de zijde van de
televisiefabrieken nog weinig gedaan aan
een intensief marktonderzoek aangezien
de markt nog lang niet verzadigd is.
zoals wel het geval is bij de radiotoe
stellen. Vandaar ook. dat men van deze
zijde nog weinig concreet kon zijn in zijn
opmerkingen over Den Haag. dat ver
achter blijft bij Amsterdam en Rotterdam
op de v/eg naar televisieverzadiging. En
dat terwijl Den Haag nota bene een be
langrijke fabriek yan televisieapparaten
herbergt.
quair' zijn -verwondering te kennen
geeft over de onder leken algemeen
gangbare uitdrukking „Delfts
blauw", terwijl de vaklieden nooit
anders dan over „blauw Delfts" zui
len spreken. Hoogstwaarschijnlijk
zullen veel leken op hun beurt ver
baasd zijn over deze opmerking van
een deskundige. Men is met het be
grip „Delfts blauw" immers zo goed
vertrouwd, al zal dit in verreweg
de meeste gevallen minder verband
houden met het eigenlijke antiek
dan met de bazaarprodukten van de
souvenir-industrie, die in elke stad
en aan elke strandboulevard hele
etalages blauw hebben gekleurd. De
heer Stodel meent wel dat het on
juist is deze „grenzeloze wansma
kelijkheden", zoals hij ze noemt, on
der „Delfts blauw" (een titel die
kunstzinnige tradities suggereert), te ook
rekenen, maar kan men verwachten
dat de reclame zich aan deze logica
zal storen? Integendeel, waar een zo
bruikbare benaming voor het grij
pen lag en bij het grote publiek,
waaronder men vooral de vreemde
lingen niet vergeten moet, een wil-
sche voorkeur heeft. Daarin heeft
hij ongetwijfeld gelijk. Want al is
de benaming „Delfts blauw" mond
gemeen geworden en geven gezag
hebbende lexicons als Van Dale en
Koenen geen andere dan deze uit
drukking, het lijdt geen twijfel dat
„blauw Delfts" feitelijk juister is.
Immers, in de volgorde „Delfts
blauw" is „Delfts" het onderschei
dende element, hetgeen diïs andere
soorten van blauw aardewerk in an
dere steden vervaardigd, veronder
stelt. Nu waren er in de glorietijd
van Delft inderdaad ook plateelbak
kerijen te Rotterdam, Haarlem, Den
Haag en Makkum, maar geen dezer
steden heeft op dit gebied gelijke
roem verworven en van een bena
ming als b.v. „Rotterdams blauw"
of zelfs „blauw Rotterdams" hebber.
de antiquairs waarschijnlijk
nimmer gehoord. Als onderscheidend
element heeft „Delfts" daarom geen
zin. Bovendien is niet alle aarde
werk dat onder antiek Delfts te ru
briceren valt, alleen maar blauw
Er werden ook meerkleurige stukken
gemaakt, hetgeen de antiekhandel
Hr* u i 'lutjjCCii uc ctiiLicrciicillUlt.,!.
hg oor vindt, kan men er staat op met „gekleurd" of „polychroom
Delfts" aanduidt. Met dit feit is dan
maken, dat de handelsgeest, oftewel
het winstbejag, geen halt houdt voer
dergelijke, historisch nog zo gefun
deerde onderscheidingen.Het lijkt
dan ook zeer waarschijnlijk, dat het
veelvuldige en opvallende voorko
men van bedoelde souvenir-winkels
welker aantal schijnt te groeien met
het toenemende toeristenverkeer
goeddeels heeft meegewerkt tot dé
'ShW'™ de uitdrukking ook rekening gehouden in de be-
1' blauw een uitdrukking die naming „blauw Delfts", die derhalve
ic 'TP? Z0- heel lang in tweemaal juister is dan „Delfts
Z^1S ln§eburgerd blauw". Maar nu iets anders. Gaat
neiffpr *m2 Duitse vertaling men de verschillende bronnen na,
'i ev?ne™s V0n recen- dan blijkt dat ook de uitdrukking
_i_ jLn t ln *?e bondsrepubliek „blauw Delfts" van vrij recente da-
een i geldt* Zo beeft turn moet zijn. Het Groot Woorder,-
uf textielfabrikant enkele boek der Nederlandsche Taal bv.
vermeldt deze term niet en* spreekt
evenmin over „Delfts blauw", welke
uitdrukking wel voorkomt, zoals wij
reeds opmerkten in de laatste edities
van Van Dale en Koenen Ook in
de encyclopedieën, Nederlandse,
Engelse, Duitse, waar cjfi betreffende
artikelen meestal door bekende spe
cialisten worden behandeld, is geen
spoor te vinden van de „vakterm"
„blauw Delfts". Men spreekt alleen
van oud-Delfts of antiek Delfts, en
ook uit de bènamingen in vreemde
talen blijkt nergens enige toespe
ling op „blauw". Hieruit mag men
besluiten dat ook de vakterm „blauw
Delfts geen twee generaties oud is.
En zou het dan vermetel zijn te ver
onderstellen, dat deze uitdrukking
onder deskundigen in gebruik is ge
komen om zich te verzetten tegen de
foutieve en a] te opdringerige be
naming „Delfts blauw"? Deze vraag
kunnen de antiquairs eerder dan de
Neerlandici beantwoorden, maar wij
zullen- het niet erg vinden als zij de
hele kwestie maar blauw-blauw la
ten.
jaren geleden een bedrukt katoen
ênlainee^i „0nder ds benaming
„Delfter Blau Als tegenhanger van
de met kakelbonte landschappen en
allerlei namen bedrukte, Amerikaan
se katoentjes, hadden deze tegel-
lurken wel iets origineels en zelfs
een zekere distinctie. Of ze enige
bijval hebben gevonden is niet* bé
kend, maar wij betwijfelen dat deze
textiel vondst heeft bijgedragen tot
de openbare eerbied voor het zo eer
biedwaardige antieke Delfts. Het is
intussen duidelijk, dat de term
„Delfts blauw" er voorgoed inzit en
zich niet door „blauw Delfts" zal
laten verdringen; hier heeft de
spraakmakende gemeente, met" of
zonder hulp van de belanghebbende
"ïandel, haar werk verricht en daar
is niet op terug te komen.
DE HEER STODEL houdt zich
echter geheel op het speciale vlak
van de antiekhandel waar hij, zij het
met kritische bewondering, ook de
term „Delfts blauw" voor reserveren
wil. Hij vindt, dat de Neerlandici
