bestuurbare balonnen
Kernenergie en -fysica vragen
750 deskundigen tot 1965
V
Tijd als vierde dimensie
rco
GA
FLITSEN
PRISMA
Kapitaalsreorganisatie van
Associated Television
Het grote avontuur
EEN GROTE ACHTERSTAND
Er moeten meer fysici worden opgeleid
Gouden kloosterfeest
Uitvoer Benelux steeg
in september 6 pet.
levensverzekering
IN HET DERDE
KWARTAAL
Drie revolverschoten op
een Haags plein
Bod van 300 pet. op
Hollandia Melk
Willy van Hemert regisseert Terugkeer
Veertig miljoen uit
getrokken voor
opleiding op atoom
gebied
"Hlïvë ton schade door
pakhuisbrand in
Renkum
aansluiting
DONDERDAG 20 NOVEMBER 1958
PAGINA t
KSINflVrf
Onderwijsreactor
Achterstand
-
HjMH|
4
i heel goed horloge
Invoer nam 0,4 pet. toe
Lichte stijging t.o.v. het vorig
jaar
Vijf en twintig inbraken
opgebiecht
nrvT i I IllJ iiril
•-
Nota van minister Cals
Gebruik die
fliisaanslulting
op uw fototoestel.
Voor kiekjes
binnenshuis:
de leukste van
uw leven!
f-
l'llliiiij i iu i uüLituutÊ*'
25. De laatste van die bestuurbare luchtreuzen was de Hin
denburg. Deze machtige zeppelin werd na vier jaar van voorbe
reiding en hard werken uit zijn hangar gesleept en steeg, mas
sief en overweldigend, op in 1936. Hij zou voortaan de lijn
dienst Noord-Atlantische Oceaan onderhouden. Nog nooit had
er zo'n geweldige machine door het luchtruim gekoerst. Alles
aan de Hindenburg was kolossaal: Zijn lengte van 248 meter en
zijn inhoud van 200.000 kubieke meter; zijn vier zware moto
ren; zijn bemanningsruimte, berekend op 40 koppen, zijn
kruissnelheid die de 135 km. per uur haalde en de passa
giersafdeling: vijftig a zeventig konden er gemakkelijk m plus
nog een lading van 100 ton. De Hindenburg was met alleen
groot, maar ook luxueus ingericht: De zalen, hutten,
rookkamer, keukens, slaapkamers, dat alles besloeg twee ver-
diepingen. Met dit luchtschip wilde Duitsland alle andere lan-
den naar de kroon steken.
26 Op één punt was de Hindenburg bepaald ouderwets, hij
was met waterstofgas gevuld. Wel waren de Verenigde Staten
allang met hun helium voor dag dag gekomen, maar Duits
land weigerde dit kostbare, onbrandbare gas omdat het Ver
drag van Versailles het als een oorlogswapen had gerang
schikt en veroordeeld. De Hindenburg droeg nu de dood mee
in zijn omhulsel. Maar de constructeurs hoopten optimistisch,
dat het mee zou vallen. De zesde mei 1937, om 19 uur 25 zouden
ze van hun waanidee genezen worden. Toen legde de Hinden
burg aan bij een grote mast op het vliegveld Lakehurst, bij
Washington. Plotseling waar kwam hij opeens vandaan?
schoot er een steekvlam op.
Dertig seconden lang was de Hindenburg één ziedende vuur
pijl. Zesendertig verkoolde lijken werden aan boord van het
uitgebrande geraamte gevonden. De tragedie van een halve
minuut was ten einde.
27. Met de „dood van de Hindenburg" verloren de Zeppelins
al hun glans. Ze leken voorgoed verloren. Alleen voor bijzon
dere doeleinden of om reclame te trekken, zweven de „vliegen
de sigaren" nog door de lucht. En toch
Het aantal deskundigen, dat Nederland tot 1965 nodig zal hebben op het
gebied van de kernfysica en de kernenergie en haar toepassingen wordt ge
schat op 750. Er moeten dus gemiddeld 90 deskundigen per jaar beschikbaa
komen Aldus de „commissie opleiding kernfysica en kernenergie en haar toe
passingen" in het rapport, dat minister Cals met zijn nota aan de Tweede
^Naar "schatting6 zal van de afgestudeerden in de periode 1957—1965 ca.
34% van de fysici ca 18% van de natuurkundig ingenieurs, ca. 10% van de
chemkiSn scheikundig ingenieurs en 7% van de werktuigkundig- en elektro-
technisch ingenieurs beschikbaar moeten komen voor de ontwikkeling van dit
terrein.
Voor het onderwijs en onderzoek in
kernreactoren zal, ingevolge de tussen
tijds genomen beslissingen, te Delft een
hoger onderwijsreactor met bijbehoren
de fysische en chemische laboratoria
worden opgericht. Dit wordt een inter
universitair instituut, waar jaarlijks 15
a 20 academici kunnen worden ai-
geleverd.
In de periode 1957-1965 zal naar het oor
deel van de commissie behoefte be
staan aan nog een kleine experimentele
reactor voor 't hoger onderwijs en wel spe
ciaal voor de universitaire opleiding van
fysici, chemici, medici en biologen. Noch
over de plaats van vestiging, noch over het
te kiezen reactortype kan op dit moment
definitief uitsluitsel worden gegeven.
Slechts voor wat betreft de fysici is dit
percentage, gezien de grote behoefte op
andere gebieden van de wetenschapsbeoe
fening en de maatschappij, te hoog te
achten. Er zullen dus meer fysici moe
ten worden opgeleid, wil aan de behoef
te van de verschillende terreinen eniger
mate tegemoet gekomen worden. De per
centages van de andere groepen zijn rede
lijk te achten.
De outillage en de personeelsvoorzie
ningen voor de gehele fusica zullen moe-
ten worden uitgebreid. Voor wat de kern
fysica betreft, die ongeveer 30 pet van
de universitaire activiteiten zal moeten
omvatten, dient een R">te achterstand te
worden ingehaald. Voor de umversitei-
ten en hogescholen wordt een uitbreiding
van de academische staf van ca. 100
personen noodzakelijk geacht in de perio-
de 1957-1965. De hogere jaarlijkse exploi
tatiekosten worden voor 1965 geschat op
f 3 25 miljoen, terwijl voor een mini
mum investering in grote kernfysische
machines gerekend moet worden op een
bedrag van ca. 12,8 miljoen (exclu
sief de kosten voor gebouwen.
(Advertentie)
Van Nelle bestellen 1
-• ;:-v
Moeder Overste zuster Anna Ca-
tharina van het bekende pensionaat „Ma-
riakroon" te Culemborg vierde gisteren
het feit dat zij een halve eeuw geleden
intrad bij de Zusters van het Gezelschap
Jesus Maria en Juseph. In deze lange
reeks van jaren had de jubilaressc ook
zitting in het hoofdbestuur van de congre
gatie. De eigenlijke viering droeg een min
of meer intiem karakter met uitzondering
van de receptie die in de middaguren
werd gehouden. De dag werd ngezet met
een H. Mis uit dankbaarheid opgedragen
in de kapel van Mariakroon door
pastoor Duvergé van de St.-Barbara-
parochie.
De waarde van de invoer van de Bene
lux uit derde landen bedroeg in septem
ber 1958 2.004 miljoen (september
1.995 miljoen), terwijl voor 1.928 mil
joen (september 1957: 1.818 miljoen)
naar derde landen werd uitgevoerd.
T a.v. de overeenkomstige periode van
1957 betekent dit een toeneming van de
invoer met O-4 pet en een toeneming van
de uitvoer met 6 pet.
De jntra-Benekix'handel gaf tijdens de
maand september 1958 het volgend beeld
te zien: invoer In de BLEU uit Neder
land 167 miljoen (september 1957 160
miljoen), invoer in Nederiandmt de
BLEU ƒ207 miljoen (september 1957 J 218
miljoen) De toeneming van de intra-Be-
neluxhandel tijdens september 1958 t.o.v.
dezelfde periode in 1957 bedroeg dus van
noord naar zuid: 4 pet., van zuid naar
noord bedroeg de afname 5 pet.
De besparingen van het publiek, in de
vorm van premiën en koopsommen voor
levensverzekering, hebben in het J
kwartaal 168.770.000,- bedragen ƒ17
miljoen meer dan in het 3e kwartaal 1957
Onk de uitkeringen waren in het 3e
kwartaal van 1958 hoger 54.627.000,—)
dan in de overeenkomstige periode van
1957 53.312.000,—) alleen reeds wegens
overlijden van verzekerden tengevolge
van een ongeval werd op kapitaalverzeke-
ringen 1.000,— en hoger en op rentever
zekeringen ca. 1,verschuldigd.
Uit „de telstrook van het levensverzeke-
ringsbëdrijf" blijkt verder, dat de produk-
tie aan nieuwe verzekeringen, die in het
lste halfjaar achterbleef bi] het 1ste half
jaar 1957, zich in het 3e kwartaal heeft
hersteld, zij bedroeg in dat kwartaal
959.324.000 (v.j. 924.866.000).
De beleggingen van het bedrijf namen
met ruim 100 miljoen toe en bedroegen
oer 30 september 6.785.525.000, waarvan
o.m 1.338.084.000 aan hypotheken,
3 519.247.000 aan leningen op schuldbe
kentenis en ƒ623.209.000 aan inschrijvin-
De Haagse politie heeft gisternacht
een inbreker gearresteerd, die in
middels heef bekend een 25-tal inbra
ken in 's-Gravenhage en omgeving te
hebben gepleegd, voornamelijk in win
kels. waarbij telkens voor bedragen van
500,— tot 25,— werd meegenomen.
De recherche vermoedt echter dat de
man, de 23-jarige terrazzowerker J. M.
T., nóg meer op zijn geweten heeft. Hij
zou met zijn praktijken in mei van dit
jaar zijn begonnen.
De man werd .gisternacht gepakt na een
aangifte van 'n kruidenier aan de Thom-
sonlaan, die. wakker geworden door ge
luid achter zijn zaak, ging kijken en een
onbekende in een berghok in de tuin
aantrof. Hij kreeg de insluiper niet te
pakken, maar een hoofdagent van poli
tie, die daarna de omgeving in het oog
hjeld, ontdekte omstreeks kwart voor
drie op het Thompsonplein een man met
een damesrijwiel, waarop een grote kar
tonnen doos, die probeerde.te vlucht te
nemen, toen hij de agent bemerkte. Drie
revolverschoten brachten hem achter tot
staan. Hij bleek sloffen sigaretten en geld
tot een gezamenlijke waarde van 235
bij zich te hebben; het was de bult van
een inbraak in een winkel in de Jan van
Rodestraat.
Uitzending vanuit Eng. Transit Camp te Htiek
van Holland. Golflengte 25 meter.
DONDERDAG
22.00 uur: Band Call.
22.15 uur: Hook Hits.
23.00' uur: The Chocolat Soldier Strauss.
23.30 uur: Verzoekplaten
00.30 uur: Sluiting.
VRIJDAG
radio en televisie
7.00 Nws. en SO'S-ber. 7.10 Gr?mm. 7.50
HILVERSUM I. 403 m. 7.00—34 00 NCRV.
Woord voor de dag. 8.00 Nws. 8.15 Gewijde
muz 9.00 V.d zieken. 9.30 Gramm. 9.3o Wa-
terst 9 40 V.d vrouw. 10.15 Gramm. 10.30 Mor
gendienst. 11.00 Gramm. 11.30 Progr. v. oudere
luisteraars. 12.00 Sopr. en plano. 12.30 Land
en tuinb. meded. 12.33 Lichte muz 12.53
Gramm. en act. 13.00 Nws. 13.15 Lichte muz.
13 40 Gramm 14.05 Schoolradio. 14.25 Gramm.
15 15 Metropóle ork. 16.00 Caus. 16.15 Gramm.
16.30 Fanorecltal. 17-00 Voordr. 17.20 Vocaal
ens. 17.40 Beursber. 17.45 Gramm. 18.00 Ac
cord muz 18.20 Gevar. progr. 18.50 Regerings-
uitz 19.00 Nws. en weerber. 19.10 Kamermuz.
19.30 Radiokrant. 19.55 Op de man af. 20.00 La
Sonnabula Opera (gr.)- <21.20—21.45 Ter in
troductie) 22.30 Gramm 22.45 Avond-overden
king. 23.00 Nws. 23.15 Caus. 23.35—24.00 Gramm.
HILVERSUM II 298 m. 7.00 VARA. 10.00
10.20 VARA. 12.00 AVRO. 16.00 VARA. 19.30
VPRO 21.00 VARA. 22.40 VPRO. 23.0024.00
VARA.
7 00 Nws. 7.10 Gym. 7.20 Gramm. 8.00 Nws.
8.18 De ontbijtclub 9 00 Gym. v.d. vrouw. 9.10
Gramm. 9.4Ó Schoolradio. 10.00 Caus. 10.0-5
Morgenwijding 10.20 Voor de vrouw 11.00 Cello
en piano 11.20 Voor de kleuters 11.35 Lichte
muz 12.00 Accordeonmuz. 12.20 Regeringsuitz.
12.30 Land- en tuinb. meded. 12.33 Sport 12.50
Piano 13.00 Nws 13.15 Meded. en gramm, 13.25
Dansmuz. 13.55 Beursber 14.00 Gramm. 14.25
Advertentie
Van Nelle bestellen
R M R Boekbespr. 14.45 Carillonspel 15.00 Gevar progf'
u. in. i\. O 16 0Q weerklank, muziékrevue 16.30 Voor
zieken 17.00 Voor de jeugd 17.30 Roemeens orj-
17.55 Actual: 18.00 Nws 18.15 Polit caus. 18-*J
Lichte muz. 18.50 De puntjes op de i. caus. 19-
Voor de jeugd 19.10 Jazz 19.3Q Het plattelafl
nu, gesprek 19.45 De ploeg caus. 19.50 VPRÜ'
nws 20.00 Nws 20.05 Toneelkron> 20.15 KoorzaP®
20.35 De cirkelgang doorbroken, caus. 20.45
atoom. caus. 21.00 Vill-a Sidonia, hoorsp. 21>
Strijkork. en sol. 21.45 Licht en donker, klankuj
22.10 Musette-ork. en sol. 22.25 Buitenl.
overz. 22.40 Zorg om de mens, caus. 23.00 N^
23.1524.00 Vergelijkenderwijs.
Engeland. BBC Ilomc service, 330 m.
12.00 V. d. scholen. 13.00 Voordr. of caus. 13-K
Gevar. muz. 13.55 Weerber. 14.00 Nws. 14-K
Meded. 14.15 Ork.conc. 15.00 V. d. scholen lP.
Vragenbeantw. 16.30 Piano. 17.00 The BraiP
trust. 17.45 Gramm. 18.00 V. d. kind. 18-
Weerber. 19.00 Nws. 19.15 In the South-EaS^
19.30 Sport. 19.45 Lichte muz. 20.00 Hoorsp^*'
20.30 Onbekend. 21.00 Operaconc. 22.00 N Vs;
22.15 Causerieën. 22.45 Piano. 23.15 Quiz. 23.4
Pari. overz. 24.00 Nws. 0.060.36 Instr. trio-
Engeland, BBC Light progr., 1500 en 247 m. fl
12.00 Voordr. 12.15 Mrs. Dale's Dagb. IZA.
Nws en lichte muz. 13.00 Muz. progr. 13.*"
Gevar. muz, 14.00 Lichte muz. (Om 14.30 i
14.45 V. d. kind. 15.00 V. d. vrouw (Om 15-%
Nws). 16.00 Harmonie-ork (Om 16.30 Nws). Jo.Jj'
Lichte muz. 17.30 Nws en Mrs. Dale's
17.45 Lichte muz. 18.15 Piano. 18.30 Nws
gevar. progr. 19.45 Hoorspel. 20.00 Journ. 20>
Sport. 20.30 Nws en hoorspel. 21.00 Gevar-
progr. 21.30 Nws en discussie. 22.15 Gevar.
(Om 22.30 Nws). 23.30 Nws. 23.40 Lichte
0.30 Nws en lichte muz. 0.551.00 Nws.
NDR/WDR, 309 m.
12.00 Piano. 13.00 Nws. 13.15 Gevar. mu,
16.00 Kamermuz. 17.00 Nws. 17.20 Piano. 17.®»
Lichte muz. 19.00 Nws. 19.20 Twee piano
19.30 Klankb. 20.30 Operamuz. 21.45 Nws. 23>
Kamermuz. 24.00 Nws. 0.10 Dansmuz. .1.15
Gevar. muziek.
Frankrijk 3, 280 en 285 m.
12 00 Nws. 12.05 Ork.conc. 16.55 en 18.30 Idem
20.00 Hoorspel. 23.52—24.00 Nieuws.
Brussel, 324 en 484 m.
12400mbrk.conc. 12.30 Weerber. 12.34 Graan"]'
(Om 12.55 Koersen). 13.00 Nws. 13.15 Gramm
14.00 Schoolradio. 15.45 Gramm. 16.00 Koerse";
16.02 Gramm. 17.00 Nws. 17.10 ramm.
Duitse les. 18.00 Orkaconc. 18.10 Voordr. l"-„n
Ork.conc. 18.30 V. d. sold. 19.00 Nws l9-£
Gramm. 20.00 Ork.conc. (In de pauze: Kun»1
ka.leidoscoop). 21.30 Joodse liederen. 22.00 Nw»'
22.15 Jazz. 22.45 Gramm. 22.55—23.00 Nws,
484 m. «0
12.00 Gramm. 13.00 Nws. 13.10 Gramm. iff"
Fidelio opera. 15.30 en 16.05 Gramm. 17.00 N«»j
17.10 en 18.38 Gramm. 19.30 Nws. 20.00 Ork-
conc. 21.00 Hoorspel. 'Om 23.00 Nws). 23.IV
24.00 Hoorspel vervolg).
TEDEVISIE
N.T.S.: 20.00—21.30 Relais v. d. Vlaamse TV-
De brug van Estaban, TV-spel.
Duits progr.: 17.00 Voor de kind 17.10 Vo^.
de Jeugd 17.35—18.00 Voor de vrouw 19.00—19?"
Hier und Heute 20.00 Journ 20.15 Weerb. 20.4"
Actueel progr. 21.30 Discussie.
Vlaams-Belg. progr.: 19 00 Voor de jeugd 19-3°
Nws 20.00 TV-spel 21 30 Filmfragmenten 22.0"
NwS' si)
Frans-Belg. progr.: 19 00 Lich, progr. 19-J?
Devant 1' ObJectlf 20 00 Nws 20.20 Toneelstuk
22.05 Eurovisie: Discussie over de Nobel-ptu^
te Parijs 22.50 Le temps et les oeuvres 23.i"
Wereldnieuws.
DE AFSCHEIDSRECEPTIE van Lenie Verstegen vond gistermiddag plaats in de
K.R.O.-studio. We zien haar hier met de fraaie tas, die zij als afscheidsgeschenk
van haar collega's cadeau kreeg.
Advertentie
Van Nelle bestellen 1
(Advertentie)
Van Nelle bestellen
Vermogens
Naar wij vernemen zal de N.V. Alge
meen Administratie- en Trustkantoor te
Botterdam namens committenten een bod
doen op aandelen Koninklijke Hollandia,
fabriek van melkproducten en voedings
middelen N.V. te Vlaardingen. 300 pet
Advertentie
Van Nelle bestellen 1
In Londen is een kapitaalsreorganisa
tieplan bekendgemaakt, dat een handvol
pioniers van de commerciële televisie
een vermogen in de schoot werpt. Een
financiële dagbladredacteur spreekt zelfs
van „mogelijk de grootste winst, die
ooit is gemaakt op aandelen in een
Britse maatschappij".
Het betreft hier Associated Television,
een maatschappij, die ®oni®"cie!e
programma's in Londen en de Midlands
verzorgt. Volgens dit plan warden „de
ferred" aandelen in deze maatschappij
die oorspronkelijk door acht mannen en
twee vrouwen voor ééri shilling 0.5U)
werden gekocht, thans 11,3 s. 111,5
per stuk waard.
Verreweg de grootste winst wordt ge- flrtLpl
maakt door de 51-jarige Norman L. Col- CeUO-SOnate Van Urtnei
lins, een vroegere chef van de BBC-
televisie, die kan worden beschouwd als
de „vader" van de commerciële tele
visie Zijn bezit in aandelen van éen
shilling, oorspronkelijk ter waarde van
2 250 22.500) wordt thans geschat
op 501.750 5.017.500).
Door Associated Television, die gc-
Advertentie
Van Nelle bestellen
durende het lopende jaar een winst, zon-
'der aftrek van belasting, verwacht te
maken van vijf miljoen pond werden
in 1955 400.000 „deferred aandelen van
een shilling ter beschikking gesteld van
de directeuren en hun medewerkers.
Volgens het thans van kracht geworden
reorganisatieplan worden deze thans om
gezet in gewone A-aandelen op basis van
dertien voor iedere zestien „deferred"
aandelen, die op de Londense beurs op
275 shilling staan genoteerd.
Lady Benwick echtgenote van de ef
fectenmakelaar Sir Robert Renwick. Is
in het bezit van aandelen, die thans
700.000 pond waard zijn en waarvoor zij
in 1955 315 pond heeft betaald.
(.-pioniers
hiermede heeft Orthel een fraaie con
trastwerking bereikt, die de aandacht
van de luisteraar steeds geboeid hield.
Overigens, hulde voor de geïnspireerde
weergave.
Advertentie
Van Nelle bestellen 1
In de nu komende jaren tot 1965 za'
een bedrag rond veertig miljoen gulden
nodig zjjn voor verbetering van de ople''
ding op het gebied van de atoomenergi®'
Aan grote apparaten ten behoeve van
atoomenergie, instellingen van hoger ofl"
derwijs en het Reactor Centrum Nedef'
laRd zal de helft van dit bedrag moete»
worden besteed.
Dit is de conclusie van de „Nota inzak®
de opleiding op het gebied van de ztootv'
energie", die minister Cals aan de Tweed
Kamer heeft toegezonden.
De minister heeft bij deze nota o<>*
overgelegd 't rapport van de „Commlss'
opleiding kernfysica en kernenergie e"
haar toepassingen", die bij het opstell®
als basis heeft gediend.
Vergelijking van de prognoses vod
vraag en aanbod leert, dat een tekort a®
fysici te verwachten is. Met de commiss1^
is de minister van oordeel, dat het od
juist zou zijn als dertig procent van
beschikbaar komende fysici een funC\.
op het gebied van de atoomenergie zo
gaan vervullen. De belangstelling vo
deze studierichting in haar geheel zal d"
op enigerlei wijze moeten worden ges'
muleerd. „n
Voor het gebied van de kernfysica e
kernenergie en haar toepassingen zal
de periode 1957—1965 met het oog op
opleiding vooral aandacht moeten word®;
besteed aan de uitbreiding van de be
schikbare grote apparaten, aldus de no
Hiervoor heeft de commissie een bedr
aan investeringskosten aangegeven
ongeveer 20 miljoen gulden. Van de do"
de commissie genoemde apparaten zijn
middels de reactor te Delft en de Van d
Graff-generator te Utrecht aangeschs1 1
respectievelijk besteld.
In de rubriek „Studio voor heden-
daagse muziek" zond de V.A.R.A. maan-
dagmiddag Orthels 2e Cello-sonate uit,
welke opgedragen is aan de cellist, Sa
muel Brill. De uitvoering stamde van
28. Het zijn de Verenigde Staten die'n atoom-zeppelin wil
len bouwen. Het nieuwste luchtschip zal al zijn voorgan
gers in de schaduw stellen; het wordt 332 meter lang en 43 m
breed. Met zijn geweldige motor zal het alle zeeschepen inha
len. Zijn actie-radius wordt onbeperkt. Het zou de re
vanche betekenen van de bestuurbare ballon, die na zijn
rampzalige loopbaan uitgediend leek. Op het machtige dek
van die zeppeling zullen zweefvliegtuigen landen en starten.
Door onbekende oorzaak is vanmorgen
brand uitgebroken in hei pakhuis van de
heer J. A. Pin, handelaar in metalen en
afvalstoffen aan de Beukenlaan te^ Ren
kum. Ofschoon de brandweer spoedig na
dat. het. vuur was onitdekt ter plaatse was
en het met negen stralen bestreed, kon
niet meer worden gedaan dan het be
schermen van het aangrenzende woon-
hUHet pakhuis, dat was verzekerd, brand
de geheel af. De inventaris, waarbij zich
een noa vrijwel nieuwe vrachtauto be
vond, ging verloren. De schade wordt ge
raamd op ongeveer 50.000.
Advertentie
Van Nelle bestellen
Samuel Brill met de componist aan de
vleugel.
Voor de bescheiden cello-literatuur is
dit stuk ongetwijfeld een aanwinst om
de kundigheid, waarmede de componist
het voor 't Instrument geschreven heeft,
maar ook wegens de vitale en spranke
lende toon van deze muziek, die nu eens
een fijne gevoeligheid en dan weer
schuimende levenslust in haar banier
voert. Orthel verstaat als weinig ande
ren de kunst om zwaarwichtigheid te om
zeilen zonder tot nietszeggende opper
vlakkigheid te vervallen en ook in dit
stuk treft men weer zo'n staaltje van
muzikale levenskunst. Tussen de moto-
risch-ritmische geladenheid van de snel
le onderdelen, die met het kort-moto-
rische materiaal het spirituele element
vertegenwoordigen, doet de rust van de
melodische bezonkenheid, die in de ly
rische episoden heerst, weldadig aan en
De Britse schrijver J. B. Priestley is
een man, die zijn leven lang koortsach
tig heeft gezocht naar een uitsluitend
natuurlijke oplossing van de proble
men waarvoor de wereld, die hij beur
telings liefhad en haatte, hem voortdu
rend stelde. En als hij ergens een licht
punt meende te hebben gevonden,
trachtte hij zijn medemensen daarop te
wijzen Zijn belangrijkste werken bevat
ten dan ook alle een boodschap, maar
dan een zuiver naturalistische, waarin
de vaak door hem gebruikte woorden
geloof, hoop en liefde een heel amiere
betekenis hebben dan in christelijke
krZonder „Terugkeer" („I have been
here before"), dat gisteravond onder
regie van Willy van Hemert door de
VARAtelevisie op telerecording werd
uitgezonden en dat één van de drie stuk
ken is, waarin hij zich bezighield met
het begrip „tijd", tot zijn beJf^rijks1;e
werken te rekenen, is het toch met van
belang ontbloot met deze tendens in
het werk van Priestley rekening te hou
den. wil men het °P zÜn waar
de kunnen schatten en het zien als een
interessante en spannende fantasie
rond een nimmer bewezen theorie.
Zijn stuk „Terugkeer" heeft Priestley
namelijk gesponnen rond een theorie,
die het aan ieder mens bekende ge
voel van „dit heb ik al eens eerder be
leefd", wil verklaren met de itelling,
dat de tijd een vierde dimensie is. zo
dat het zien in de toekomst eigenlijk
niet anders is dan het terugblikken in
het verleden.
In een eenzame herberg, waar een
jonge leraar die zich heeft overwerkt,
rust zoekt komen een gefortuneerde za
kenman en zijn veel jongere vrouw lo
geren in een poging om hun huwelijk,
dat dreigt te mislukken, nog te redden.
Beide jonge mensen worden verliefd op
elkaar,' maar als zij op het punt staan,
samen weg te gaan. vertelt een mede
gast een mysterieuze Duitse geleerde
hun, dat zij ongelukkig zullen worden
cn dat de verlaten echtgenoot zelf
moord zal plegen Hij weet dit, omdat
de beide jonge mensen, die hij in een
vorig leven heeft gekend, op het punt
staan in dezelfde omstandigheden de
zelfde fout te begaan. Waarop verzoe
ning en happy ending volgen.
Priestley heeft alle gedaan om mys
terie en spanning in zijn stuk zo hoog
mogelijk op te voeren zoals bijvoor
beeld met het schot op een rat in de ga
rage na de suggestie, dat de zakenman
daar' zelfmoord zal plegen en Willy
van Hemert. die het bewerkte, heeft
daaraan de nodige tv-effecten toege
voegd zoals de telkens herhaalde close-
ups van de fel tikkende klok en de ne
gatieve beelden, die de eenheid van he
den en verleden moesten suggereren.
Maar in zijn spelregie heeft hij over
het hoofd gezien dat in een dergelijk
stuk de mysterieuze fantasie en de
nuchtere werkelijkheid zorgvuldig tegen
elkaar dienen te worden afgewogen, wil
de kijker er in blijven geloven en er
door geboeid worden. Dat het optreden
van de Duitse geleerde een prachti
ge typering van een niet altijd rolvaste
Ben Groenier van het begin af met
een mysterieus waas was omringd, was
verklaarbaar en dus aanvaardbaar.
Maar dat de jonge vrouw (Wtnntfred
Bosboom) en vooral de leraar (Hans
Culeman). die geen ogenblik wilde ge
loven in de theorieën van de Duitse ge
leerde. zich doorlopend gedroegen als
mensen, die er niet zeker van waren, of
ze eigenlijk nog wel leefden, verstoorde
de illusie van realiteit, welke door het
spel van Johan Elsensohn als de waard,
Lous Hensen als diens dochter en vooral
door Jan Retèl als de zakenman werd
opgeroepen.
Vooraf gaf Ben Steggerda onder de
titel „Een zitplaats voor de maan" een
documentaire reportage uit de Leidse
Sterrewacht, die weer eens bewees,
hoe moeilijk he: :s om wetenschappelij
ke onderwerpe op een boeiende en
toch voor de 1- begrijpelijke en leer
zame wijze op 'i«t tv-echerm te bren
gen.
Advertentie
