in
Wat zal er gebeuren voor wij
Roodeschool zijn aanbeland?
Waarom so ver mogelijk
in zo weinig mogelijk tijd
'm
De WA TERPROEVERS van Den Haag
Ambtenaren herkennen
„bouquet" van liet water
NEDERLANDSCHESPOORWEGEN ZIJN ONTMOEDIGEND KWIEK
BRIEVEN
ELKE OCHTEND EEN „LEK-KER" GLAASJE
mnr
van lezers
Oostenrijkse liulp
voor Von Braiin
Succes
Parijs
WOENSDAG 1 APRIL 1959
PAGINA 7
HET POSTKAN
OOR
UW SPAARBANK
...CC totet 6?i-éffcA
in
Werkende vrouw boven vijftig
Advertentie
Het reizen als tijdverdrijf raakt in
deze rijden uit de mode. Men
reist eenvoudig niet meer uit ple
zier, men reist nog slechts om er
gens naar toe te gaan; men reis,
met een duidelijk doel voor ogen, of
men doet het niet. Althans is het zo,
dat men met in de trein stapt voor
en aleer men zeker weet dat men in
de kortst mogelijke tijd te bestemder
plaatse aanwezig zal zijn. Hetgeen
ligt tussen tijdstip van vertrek en
dat van aankomst wordt als een
quantité neghgeabie beschouwd. Dat
d0!Lr a nfuweli.jks ter zake. Ten
min dUn^ ons' Wij - en met.
011 onht °n r'c ^nnafide reiziger
«,6é,r umA van minder belang
d een moeten, dan dat wij
ri nniirrn moeten. Als wij dus in
mon f ?orden verwacht, dan
mi ar- zu'ks n°g wel accepteren,
ai ons het meest interesseert
p 1 Wat zal er gebeuren vóór wij
.romngen zijn. En vooral hopen
J immer en altijd dat Groningen
ver mogelijk weg zal blijken te
iggen. Des te groter is onze kans
°P avontuur.
Het wordj/er degenen die het reizen
i? Zlen' ln deze dagen niet gemakkelij-
r-nü gemaakt. Wij willen nu niet spre
id? °,YSr het vliegen, dat het een mens
mogelijk maakt om 9.15 op Schiphol op
Jp stijgen en om half elf (Nederlandse
H. °P London Airport te landen. Dat
.1" wezen onzedelijk en zelfs onmen-
i, ku nog minder willen wij het
neppen over de nachtmerrie, die nabij
schijnt en krachtens welke werkelijk
levende mensen per supersonisch
straalvliegtuig in luttele uren tjjds van
Amsterdam naar New York zullen wor-
vervoerd. Hier kan men niet meer
spreken van reizen, maar nog slechts
.domweg laten gaan. Ieder per
soonlijk initiatief is in zulk een absurd
s:evai uiteraard ganselijk uitgesloten.
rr biet, men wordt gereisd.
Maar laten wij bezien hoe de zaken
ninnen onze landsgrenzen liggen. Zijn
P1?0"2 Nederlandsche Spoorwegen
nnt h1» aanKotast door die vergeef
7n Ir W0()rc,..~ liederlijke zucht naar
tiidHnnrtm s Ln 20 kort mogelijke
Houden wij het nog even bij Gro
ningen. Men stapt op een doodgewone
de grens met onze rookwaren in de Wij waren nooit helemaal echt zeker
hand. Bij het passeren van de beslissen- van Roodeschool geweest. Nu wel. Het
de streep schoot er een soort steekvlam ligt er.
in het voertuig omhoog. RnnHP En in ons Roodeschoolse hotelletje
Wij zagen dus op we naai Ro<ode- overviel ons met de vermoeienis toch
school, de zon aai zeiend opgaan in St.- dg weeJde van de reiziger, die een taak
Niklaas, wij ïeden dooi een nog icht- heeft voibracht Hadden wij in ons goe-
geeuwend Antwerpen en wij zagen de dg Nederland zonder het al te moei-
Belgische sta™"eekes met lichte wee- Ujk te maken niet een reis gemaakt
moed als ..verboden gebied aan ons van precies 16 uur en één mmuut, twee
voorbij glijden. t to_„„ maal Amsterdam-Parijs? Wij hebben uit
Breda-sta ion bereik en Nij eg bot roam var nn*7o l.amer nosr in de
kwart voor negen. Er was nu een be- het iaam van onze Kamel nog ln ae
Geoorloofd in de bus te roken.
17.30 in Kruiningen-Ierseke uit de trein
stapte riep een heer ons jolig toe:
„En? Gaan we oesters eten?"
„Neen," zeiden wij achteloos. „We
gaan naar Roodeschool."
Wij voelden zijn blikken lange tijd in
onze rug branden. Van Ierseke uil kan
men inderdaad Axel beroken. vVij heb
ben het proefondervindelijk vastgesteld.
Om 17.30 stonden wij vóór het station-
slissend moment in onze tocht aange
broken. Wij gingen vastberaden naar let
loket en zeiden:
Eén enkele reis Roodeschool over
Enkhuizen-Staveren." Nu gebeurde er
iets heel merkwaardigs. De dame ach
ter het glazen raampje begon te lachen.
Vervolgens riep zij een heer naderbij en
wees hem op ons: daarna vervielen zij
in een geagiteerd gefluister. Gezamen
lijk begonnen zij in allerlei drukwerken
te bladeren, kilometers tellend en kos
ten berekenend en wij weten niet he
lemaal zeker of er ook logarithmen aan
het raam van onze kamer nog in
richting van de wadden en zelfs in die
van R.ottum gestaard. Bijna hadden wij
de sprong gewaagd. Slechts de overwe
ging dat wij wellicht nimmer terug zou
den keren heeft ons er van weerhou
den hem ook werkelijk te doen. In dat
geval immers hadden wij U niet kun
nen bewijzen dat men in Nederland nog
reizen kan, als men éven de moeite
neemt.
HERMAN HOFHUIZEN
netje van Kruiningen. De bus naar Krui- te pas kwamen. Na geruime tijd schoof
ningen-Veerhaven vertrok om 18.10. de dame twee geschreven biljetten naar
„Onder alle voorbehoud" stond in het ons toe. Stel voor twéé geschreven
spoorboekje. Maar het voorbehoud
bleek helaas niet 'nodig. Niettemin had
den wij dus even de gelegenheid
ons te acclimatiseren aan de plaatse
lijke omstandigheden. Wij hebben dat
gedaan in een alleraardigst wachtlo-
kaaltje waar de waard ons overrompel
de met de mededeling dat er zojuist
een reiziger uit Leeuwarden was ge
passeerd. Wij vreesden reeds oneerlijke
concurrentie, maar tot onze geruststel
ling vernamen wij verder dat genoemde
Nederlander zich per auto v< irtbewoog.
Onze bus vertrok precies op tijd. En
zij spuwde ons, acht minuten later
reeds, als het ware uit in een veerboot,
die inleidend op de Westerschelde lag
te sudderen. En zij bleef sudderen tot
dat wij 22 minuten later in Perkpolder
in Zeeuwsch-Vlaanderen meerden.
Perkpolder nu bestaat in feite niet.
Het doet net of het er ligt, maar dat is
verlakkerij. Niettemin heeft het een
biljetten voor één reis. Wanneer over
komt een mens zulk een weelde. Wij
begaven ons vervuld van grote dank
baarheid naar het perron toen de heer
van het loket ons achterop kwam en
zei:
„Neemt U mij niet kwalijk, maar die
dag om tt 29 in Amste. dam-Centraal
rtni Vnt trejn' meri staPt er
14.01. na twee en half uur dus, weer
«viianncilj, IIICIICIHIH HCCll IICl CtTII i U, IGtc.i
wachtlokaal, waar zelfs gelegenheid er n08 iets bij schrijver
wordt geboden tot een soort hazard- tDe vorondersteiU g dat wij hem zo-
spel aan een trekautomaat. Wij heb- jets euvel zouden kunnen duiden! Dat
ben er geen gebruik van gemaakt. Wat bijschrijven nam nog ongeveer vyf.minu-
niet wegneemt dat liet wachtlokaal in ten in beslag. Toen d L
Perkpolder geen overbodige weelde is. rugkregen hadden zij het uiteilyk \an
Want het „voorbehoud", dat ook hier een kleine roman.
ten aanzien van de al of niet lopende d„ trein uit Breda vertrok om 9.17
bussen wordt gemaakt, heeft (gelukkig uur. om 11.29 stond hij stil in Amstcr-
nog) enige grond. Wij hebben er, in dam. Natuurlijk zal ieder zinnig mens
Perkpolder, verschillende malen geïn- toegeven, dat hier snelheden ontwikkeld
formeerd naar een mogelijkheid om in worden, die eigenlijk niet te verant
woorden zijn. Onze Nederlandsche Spoor
wegen zjjn uiterst veilig, niet al te voor
delig, maar in ieder geval veel te vlug.
Dat moet even zijn gezegd. Ook zorgen
zij over 't algemeen voor te nauw klop
pende aansluitingen. Konden wij, om
11.29 in de hoofdstad arriverende, niet
meteen om 11.37 alweer dóór naar lonk
huizen. En wij vragen ons af: Waar
blijft op deze manier de romantiek van
het reizen? Is het al niet erg genoeg
dat de N.S. vrijwel haar hele net heeft
geëlectrificeerd? Natuurlijk, men kan
een paar treintjes overslaan, niaar is
een gedwongen oponthoud bij voorko-
Axel te geraken. Wij stieten slechts op ,»cntl1e gevallen niet veel geruststellen-
verwonderde gezichten en vage geba- der dan een vryw.llig gekozen onder
ren. Dat wij tenslotte na veel zoeken b™klVg: ^e Spoorwegen moeten hierin
en tasten toch in een bus zaten, van
Twee Oostenrijkse hoogleraren van de
universiteit van Innsbruck hebben de
rakettenbouwor Wernher von Braun.
thans Amerikaan, de formule verschaft
voor het berekenen van de vlucht van
ruimte-raketten, aldus is door het in
stituut voor theoretische natuurkunde
van genoemde universiteit meegedeeld.
De professoren zijn Wolfgang Groeb-
ner en Ferdinand Cap. Zij maakten hun
ontdekking van een nieuwe mathemati
sche formule in augustus j.l. op het in
ternationaal astronautisch congres in
Amsterdam bekend en Von Braun stel
de zich terstond met hen in verbinding
om hun medewerking te vragen. Sedert-
raakte de lokettist in een lichte paniek, dien is genoemde professoren verzocht
biljetten zijn nog niet volledig. Ik moet
vele problemen met betrekking tot de
vlucht van ruimteraketten op te lossen.
Zeg, loop je nog even
mee naar huis
Nee, ik moet die kant uit:
naar het postkantoor
om te sparen!
Groot succes in Pa
rijs heeft deze
avondrok met witte
blouse van fijn plis-
sé. een inventief en
allerliefst ontwerp
van Maggy Rouff.
De rok is van zwart
en witte svrah-zij,
met banden van
fluweel en op de
brede zwart fluwe
len ceintuur is een
rode roos gestoken.
Het heeft al het
liefs uit de tijd
van onze grootmoe
ders maar tegelij
kertijd al de vrij
heid sinds ook de
mode de vrouw niet
meer beknelt. En
wat is er ook eigen
lijk klassieker en
vrouwelijker en dan
ook in bijna alle
landsdrachten be
waard, dan de don
kere wijde feest-
rok voor zwie
rende dansen en
de verfijnde witte
blouse, die kans
geeft aan juwelen
naar keus.
Opneming in doze rubriek ie met
noodzakelijk een bewijs w» in
stemming.
Het is zover: de weduwen zonder kin
deren van 50 jaar en ouder zullen een uit
kering van ruim f 1300 per jaar gaan ge
nieten. De premie hiervoor zal door alle
werknemers worden gedragen, ook door de
ongehuwde werkende vrouw van 50 jaar
en ouder. Dit is niet alleen absurd; het is
een schreeuwende onrechtvaardigheid. De
weduwe, die in vele gevallen tot aan de
dood van haar man een prettig verzorgd
leven heeft geleid, moet nu vanaf "aar
50e tot haar 65e jaar mede verzorgd worden
door de ongehuwde werkende vrouw voor
wie na haar 50e jaar niets wordt gedaan.
Deze werkende vrouw is misschien reeds
vanaf haar 18e jaar in het arbeidsproces
opgenomen en heeft zich na moeizame en
kostbare studie, vaak onder ongunstige om
standigheden werkend, een weg door het
leven moeten banen. Voor haar bestaat er
na haar 50e jaar slechts een vacuum. Hoe
moeilijk het voor haar is, na haar 50e 3aar
haar werkzaamheden vol te moeten houden,
weten alleen zij, die dit meemaken. Heeft
zij een aanwijsbare kwaal, goed, dan krijgt
zij een jaar ziekengeld, in het uiterste
geval 2 jaar, en daarna van de invaliditeits
wet een fractie van het bedrag van f 1300
per jaar.
Het komt echter meer voor, dat zij lang
zaamaan ouderdomsverschijnselen gaat ver
tonen, haai* uithoudingsvermogen, haar ge
heugen, haar tempo verminderen, hetgeen
nerveuze storingen tot gevolg heeft, waar
door zij net op het kantje af door de
controlerende geneesheren van de ziektewet
tot arbeid in staat wordt geacht. Er is voor
haar geen uitkomst vóór haar 65e jaar en
dan krijgt zij- f 980 op het ogenblik; waar
om hebben weduwen van 50 tot 65 jaar dan
recht op f 1300 waarvoor zij in totaal geen
premie hebben betaald? Had de werkende
vrouw moeten sparen. Hoe? De meesten
van hen verdienen toch altijd nog minder
dan de man en de enkelen die op latere
leeftijd een behoorlijk salaris verdienen,
worden door de belastingen en A.O.W. zo
leeggezogen, dat er van sparen niet veel
terecht kan komen.
Er wordt gesproken van een „ereschuld'*
aan weduwen, maar waar blijft de „ere
schuld" aan de werkende vrouw, die na
deze oorlog het nijpende gebrek aan per
soneel heeft helpen opheffen en die thans
wegens economische noodzaak vervangen
gaat worden door een jonge man, die men
een kans wil geven, of die wegens haar
leeftijd wordt ontslagen, omdat haar
capaciteiten gaan verminderen?
Het is mijn innige overtuiging, dat hier
een misstand heerst, die ten spoedigste moet
worden opgelost. Haar leven lang gewerkt
hebbende, moet de niet meer tot werken
in staat zijnde alleenstaande vrouw tussen
50 en 65 jaar verpauperen.
De oplossing? Heel eenvoudig: de pen
sioengerechtigde leeftijd voor de ongehuw
de werkende vrouw dient ten spoedigste
te worden gesteld op 50 jaar en haar uit
kering overeenkomstig die van een weduwe
zonder kinderen.
H. G. VAN LEEUWEN,
Apeldoorn.
voorzien, menen wij.
Maar in Enkhuizen gewerd ons dan in
ieder geval het geluk van het opont
houd. Wij „moesten" er onze tijd zoek
brengen van 12.40 tot 15.45, het moment
waarop de boot naar Staveren vertrok.
Nu is Enkhuizen typisch een plaatsje
Wat doet een mens in de late avond cm uit te rusten. Het ïust zelf al enkele
in Axel° Wel hl? zoek? en test in de eeuwen uit en men wordt er, tenzij men
Axel. Wel, de ls stedeschoon te bestuderen
verlokt tot een luiheid, die geen tijd
welke men kon aannemen dat zij ons
te bestemder plaatse zou brengen, be
rustte dan ook min of meer op toeval.
Diep in de avond stonden wjj ineens
op het Szydlowskyplein in Axel, ons uit
gangspunt voor Roodeschool.
Enkhuizen, typisch een plaatsje om uit
te rusten.
richting van een hotel, doet er de verba
zingwekkende ontdekking, da' er meer
van die instellingen zijn, de nog
verbazingwekkender ontdekking dat
één ervan geheel bezet is en belandt
dan tenslotte in een wankel verlichte
gelagkamer, waar de waardin en de
waard diepzwjjgend bij een potkachel
teunzii teen het geluk heeft van pech zitten
te hebben. Dat is voor zo'n riante af
stand - 197 km - natuurlijk oelache- Althans 7-0 geviel het óns. Wjj traden
Ljk. Neem Amsterdam-Maastricht De voorzichtig naderbij en na verkre-
afstand is nu 229 km. Ha denkt een on gfn toestemming namen wjj stilletjes
reizen belust mens hier'doe ik lekker ')laats en stuurden behoedzaam aan op
lang over. Mis. De N.S doen er niet enlgc conversatie. Zij vlotte nochtans
langer dan twee uur en zesenveertig E eYg' ^va!lt.m sommige plaatsen van
minuten over. Dat i-- dan per expres? Nederland stuit men op een taalbarne-
se"; bent U zo verstandig 'om een ge- i'e 7an msnjpender aard dan in het bui-
wone sneltrein te nemen, dan heeft U tenland ,let geval kan zijn. Niettemin
nog vierentwintig minuten extra er bij. dat Axel wat oppervlakte
Maar meer dan een beetje uitgesmeer- L '5295 ha) de grootste gemeente
de tramrit met hier en daar een halte van /'eeland is en ook konden wij op
een lraai geschilderd wandbord lezen
hoe het destijds met de provincie is ge
gaan. Zó:
meer kent. Wij hebben dus voorzichtig
even gesnuffeld aan architectonische
juwelen, die in het plaatsje liggen op
getast, maar daarna hebben wij ons
zonder dralen neergevlijd in een tot
restaurant omgebouwde woonkamer
die men in Enkhuizen 'en onrechte met
is het niet.
Kan men in Nederland nog reizen?
Schrijver dezer regelen heeft° het zich
met twijfel en onrust in het hart af
gevraagd. Hij heeft overwogen om
naar geringe analogie van de ver
richtingen van Bertus Aatjes een
voetreis te maken van Simpel veld
naar Den Helder. Hij heeft het idee
verworpen op praktische gronden.
Maar hij heeft toch iets willen doen
en hij heeft dus besloten per openbaar
vervoermiddel een tocht te maken
van Axel naar Roodeschool. Waarom
van Axel naar Roodeschool? Wel. hij
heeft gewoon het spoorboekje geno
men en zich de vraag gesteld: wal: is
nu volgens het kaartje van de N.S.
het verste. En de uitslag leed geen
twpfel.
zijn dus gestart in Amsterdam.
W tl vervoegden ons aan een van de lo
ketten van het Centraal Slation en zei
den:
„Een enkele Axel astublieft."
Tot onze diepe vreugde raakte de lo
kettist nu in een lichte paniek.
„Kunt U mij zeggen, waar dat ligt7"
vroeg hij.
"Voorzover bekend in Zeeuwsch-
Vteanderen," antwoordden wij.
De man bladerde nu in een lijvig
™ck en zei: „Het staat er niet in; wel
Arkei.
„Wij hadden hem kunnen omhelzen.
Waar eens 't gekrijs der meeuwen
Verstierf aan 't eenzaam strand.
Daar schiepen zich de Zeeuwen
Uit schor en slik hun land.
En kwam de stormwind woeden
En dreigen met verderf.
Dan keerden zij de vloeden
Van 't pas gewonnen erf.
dronk een hele fles chocomelk leeg.
„café" aanduidt. De obers liepen er op
kousevoeten en zij beperkten hun con
versatie tot enig wenkbrauwen optrek
ken. Voortreffelijke mensen.
Drie uur in Enkhuizen is te kort.
Maar voldoende tot althans een weinig
levensbeschouwelijk bespiegelen. Het
zal U niet verbazen dat wij bijna ver
gaten de boot van 15.45 naar Staveren
te nemen. Slechts doordat een der
obers waarschuwend in de richting van
het haventje kéék werden wij aan onze
plicht herinnerd.
De Zuiderzee heet, zoals U wel weet,
al sinds geruime tijd IJsselmeer. Het
heeft ons echter diep genoegen gedaan,
dat dit meer althans iets elementairs
heeft behouden, dat aarf de zee herin
nert. Wjj zijn op de veerboot van Enk
huizen naar Staveren bovendeks gaan
zitten en wij hebben duidelijk geconsta
teerd dat men inderdaad gedurende
een zeer korte spanne tijds nergens aan
de einder ook maar enig streepje land
kan waarnemen. In zo'n geval nu zjjn
Maar toen wij de waardin en de wij, voor ons bereid, van zee te spre-
waard meodealden, dat wij de volgende ken. Zelfs het typisch zee-sche schom-
dag naar Roodeschool zouden zagen zij molen kan men op een gegeven mo-
elkander met bezorgde blikken aan. ment wel waarnemen. Het duurt echter
t inderdaad nog maar zeer kort en een
Na ampele overwegingen hadden wij ferme zeeziekte zit er dan ook niet
besloten de reis naar het hoge noorden meer in.
vy.. "cm runnen umiieizen. Antwerpen-Breda te 'maken, al was Niettemin héét de ober in de restau
U gingen ergens heen, en zelfs de het maar om een kleine hommage aan ratie v£
0p^oorwegen wisten er niet direct raad de Benelux-gedachte te brengen. Zulks meester" en de uitsmijter, die hij ons
Waard en waardin diep zwijgend bij de
potkachel.
gingen ergens heen. en zelfs de het maar om een kleine hommage aan ratie van de boot wel degelijk „hof-
irwppov, „.wj:j de Benelux-gedaehte te brengen. Zulks meester" en de uitsmijter, die hij ons
Hi met overigens dan nadat wij een aan- serveerde, gleed genoeg onder ons
me'-zeiden wij dus, „geeft veebtmg om alle Zeeuwse eilanden over mes en vork weg om iets van een zee-
tof steken hadden bedwongen. En daar reis te suggereren.
half zeven3 A,! rTorf.®ns omstreeks De b00freis duurt precies één uur en
Axel in eez?teeh«n ^yd'owskyplem in een kwarüer. Om 17.00 uur stonden wij
heer gezelschaP van één zwijgende dus op het aanstekeli;k-gure en verlaten
„De bus, naar Breda gaat om tien perronnet.je van Staveren. Maar ook
pA°r°'''°P'S maar een kaartje Kruinin-
g(.n-iei.seke,"
'?n m°oi begin van de reis, dat ons,
u'ii !?«e£d' geheel opfleurde.
dus om 1,4.42 up Amster-
„Hi-on i 1 er dan al met een mens
grbeu kan voor lii.j in het Zeeuwse
is SC0 „f,Yrd- Wij zaten naast een da
me niet .ui aniigpk]ped h, ndje op haar
schooi lot onze ontzetting dronk het
beest op een gegeven moment een heel
tlesje chocomelk leeg. Toen wij om
over half?" vroegen wij.
vóór'"'5 antwoot'dde hij „om twintig
„O," zeiden wij.
De bus ging om twintig voor. Nu is
die busrit van Axel naar Breda een
merkwaardige aangelegenheid. Men
biet bleken de N.S. weer ontmoedigend
kwiek. Reeds om 17.21 schotelden zij
ons de trein richting-Roodeschool voor.
Het moet echter gezegd dat het een ge
zellig voortkabbelende oemel betrof,
voorzover nog mogelijk althans sinds de
stoomtractie b uitgeschakeld. Wij gle
den dus min of meer zoetjes langs
moet er, zoals U al heeft besreDen Qcn aus ™,n 01 E.- zu ,lJ A s
twee maal de grens voor pa®se?en merkwaardige plaatsjes als Koudum-
Maar men kan dal moeiteloos Vonder ®Sdef£$?' Usquen m
enig oponthoud van betekenis doen Het- X!?,v ,et- Sauweid, Hallo, usquert m
Uithuizermeeden. En wij kregen inmid
dels 3 snoepjes van een bejaarde dame,
voerden een moeilijke conversatie met
een ietwat vrolijke man en kregen ge
durende 10 minuten even één baby te
overviel ons de iveelde VC d.r reiziger
die een taak neeft volbracht.
betekenis doen. Het
geen clan te danken is aan een ferme
ilouaan, die vóór in de bus plaats
neemt en die nauwlettend toeziet dat
onderweg niemand uitstapt. Of hij in
een eventueel voorkomend geval zou
gaan schieten hebben wij niet kunnen ^een om °P *e Passen-
vaststellen. Een andere pikante omstan- Koodcschoo! bereikten wij om 20.21
digheid, die deze rit tot een genot maakt uur als een soort laiul van belofte. Hel
'S, dat het op Belgisch grondgebied ge- lag er werkelijk, wij hebben het zelf ge
oorloofd is in een bus te -oken. En wij, zien. En wij vermelden dat slechts zo
heren, zaten die morgen dus al enige nadrukkelijk, omdat wij nooit helemaal
tientallen meters vóór het bereiken van in Roodeschool hebben kunnen geloven.
(Van onze Haagse redacteur)
Er was eens een inwoner van Den Haag, die er ziek bij de gemeente over
beklaagde, dat het drinkwater zo naar gas smaakte. 1 oen een deskun
dige van de Duinwaterleiding op bet aangegeven adres poolshoogte
kwam nemen, constateerde bij. dat aldaar aan de keukenkraan een stuk van
een oude gasslang hingHet lijkt een nogal sterk verbaal, maar men zegt,
dat het werkelijk historisch is. Niet altijd echter komt men zo gemakkelijk
klaar met klachten over de smaak van het drinkwater. Het gaat hier om een
subtiele zaak. Een zieke, die weinig mag gebruiken, zal sterk gefixeerd zijn
op dat glaasje water, dat naast z'jn'bed staatVhij proeft terdege wat hij drinkt
en wanneer hij aanmerkingen heeft, is dat een klacht, die de nodige aandacht
verdient.
Deze smaakkwestie doet zich uiteraard overal in het land voor. maar ze is
wel het meest interessant in Den Haag. waar enkele jaren geleden in de
watervoorziening een wezenlijke verandering is gekomen. De vermindering
van de voorraad zoet water in de duinen leidde er toe. dat men de rivier de
Lek moest inschakelen als aanvullende bron voor de watervoorziening.
Door een transportleiding wordt er
thans rivierwater van Bergambacht
naar Scheveningen gevoerd. Het Lek-
water volgt in het duingebied dezelfde
weg als het hemelwater: men bevloeit
er de duinpannen mee en het water legt
een weg van minstens 60 meter af door
het zand. Door deze nabootsing van de
natuur krijgt het rivierwater het karak
ter van duinwater. Aldus de grondsla
gen van het Lek-duinplan. Maar: de
Hagenaars waren verwend met hun
onvervalste duinwater en het Lekwa-
ter blijft tenslotte van een mindere kom
af, hoe zou de omschakeling geaccep
teerd worden?
In november 1955 stroomde het eerste
Lekwater de duinen binnen. Wie toen
meteen aan het drinkwater iets bijzon
ders geproefd heeft, moet over een te
veel aan fantasie beschikt hebben, want
er gingen enkele maanden overheen voor
het rivierwater zich bij de bestaande
zoetwaterlens gevoegd had. Het is zelfs
zo, dat het water dat men drinkt een
half jaar en langer in de grond kan
hebben gezeten. Men mag aannemen,
dat het tot de tweede helft van 1956
geduurd heeft voor Den Haag water te
drinken kreeg, dat enige tientallen pro
centen door de duinen gezuiverd Lekwa
ter bevatte. Ernstige smaakbezwaren
hebben zich hierbij niet voorgedaan. In
een recent stuk aan de Haagse gemeen
teraad delen B. en W. mee, dat er m
1957 zestig smaakklachten zijn binnen
gekomen en in 1958 vier en veertig
voor een stad van ruim 600.000 in
woners, waar dan nog de bevolking van
een aantal omliggende gemeenten bij ge
teld moet worden, bepaald geen schok
kende cijfers.
Maar de klachten, die er dan toch
waren, zijn die gegrond? De water
leidingspecialisten antwoorden op
deze vraag met bet klassieke gezeg
de, dat over smaak niet te twisten
valt. Zij zeggen dit niet om zich op
een gemakkelijke manier van deze
zaak af te maken, maar omdat zij,
ook na alle zuiveringen en controles,
nu eenmaal niet kunnen garanderen,
dat er nooit eens iemand wat aan het
water zal proeven of menen te proe
ven. Intussen echter maakt men er
veel en zelfs zeer veel werk van om
volgens de normen, die daarvoor gel
den, smaak vrij water te leveren. Om
de smaakstoffen te ontleden worden
er proeven gedaan o.a. met ozon en
chloordioxyde. Een eerste zuivering
van het 'rivierwater geschiedt in
Bergambacht. Wanneer het water in
de duinpannen komt, blijft het gerui
me tijd in de open lucht, hetgeen de
kwaliteit van het „halffabrikaat" ten
goede komt. Daarna volgt het proces
van zelfreiniging m 't duinzand; een
groot deel van de smaakstoffen ver
dwijnt bij dit wonderlijke proces in
het zand. Wanneer het grondwater op
de oppompplaats komt, bevat het nog
geringe sporen van smaakstoffen.
Met behulp van actieve kool wordt
dan getracht het water van deze laat
ste smaakstoffen te ontdoen. Hele
maal gelukt dit niet altijd, maar een
permanente controle door getrainde
waterproevers zorgt er voor, dat wa-
hoofdambtenaar op het laboratorium
van de Duinwaterleiding te Den Haag,
zegt er dit van: het is een kwestie
van oefening van het herkenningsver
mogen op smaakstoffen. Men zal een
horloge op enige afstand niet horen
tikken, brengt men het dichter bij het
oor, dan hoort men het wel en nu kan
men het gehoor trainen door het hor
loge steeds verder weg te houden. Zo
ongeveer ligt het ook bij de oefening
van de smaak. Toen te Berg
ambacht een proefinstallatie in ge
bruik werd genomen is men meteen
begonnen met een zeer grove inde
ling van de smaken van het rivier
water: sterk onaangenaam, onaan
genaam, waarneembare smaak, zwak
waarneembaar en geen smaak. De
mensen van het laboratorium hebben
het proeven al proevend moeten le
ren.
Iedere ochtend om een uur of elf
staan zjj nu met zijn vijven, ieder met
een eigen glaasje, de watermonsters te
keuren, 's Morgens vroeg is men nog
niet in de goede dispositie voor het proe
ven; het beste moment is even na de
koffie. Wie goed wil proeven, moet be
ginnen met smaakvrij water en daarna
water met smaakjes in sterker worden
de gradaties. Men moet voor het proe
ven in een goede conditie zijn; een ver
voor merkwaardige dingen te staan.
Daar is bijvoorbeeld het geval met de
polytheen monsterflessen. Bij het water
uit deze flessen kwam een zekere ben-
zinesmaak voor de dag. Wat was er
aan de hand? De man, die dagelijks de
duinen in trekt om monsters te nemen,
reed op een bromfiets, hij kreeg wel
eens een beetje benzine aan zijn handen
en sporen daarvan drongen door de
wanden van de flessen heen of bleven
achter op de doppen
Men heeft ons in het laboratorium
van de Haagse Duinwaterleiding aller
lei water-controles laten zien tot en
met de controle op radio-activiteit
toe. Maar voor de leek blijft toch wel
het mooist van alles die mondelinge
proeverij van een groepje achtens
waardige ambtenaren, die in diep na
denken de ziel van het water trach-
gen te doorvorsen. Het komt voor, dat
na al dit geproef het water in de stad
dat op gezette tijden op bepaalde
Iedere ochtend wordt in het laboratorium
van de Haagse Duinwaterleiding het
Lek-duinwater gekeurd door de proe
vers van professie. V.l.n.r-: de heren W.
A. Hennevelt, N. Leferink, T. Hoekstra,
mej. N. Klein Jan en de heer G. den
DwVk.
ter met een „smaakje" niet zo maar
in distributie komt.
Iedere dag worden er tien of meer
monsters getrokken in het gehele duin
gebied, welke monsters geproefd wor
den. Er is een index samengesteld voor
de smaak van bet water. Wanneer men
na vermenging van een bepaalde hoe
veelheid opgepompt water met eenzelf
de hoeveelheid gecontroleerd smaakvrij
water, water krijgt waaraan niets meer
te proeven valt, dan krjjgt dit water de
kwalificatie: smaak 1. Werkend met
steeds kleinere verdunningen moet men
tenslotte uitkomen bij het cijfer 0, het
geen wil zeggen dat het monster zelf
geen smaak heeft. Een nul met een
vraagteken erachter betekent, dat men
toch nog even twijfelt, dan volgt de
kwalificatie een „spoortje" smaak, een
spoor van smaak enz.
Het maakt allemaal een erg minu
tieuze indruk, maar voor de buiten
staander blijft er deze grote vraag:
hóe proeft men die smaakverschillen?
Het antwoord hierop is al even moei
lijk te geven als op de vraag hoe men
theeproever of parfumruiker wordt.
De heer W. A. Hennevelt, technisch
koudheid en een griepje leiden gemak
kelijk tot een opzuiver oordeel. Een ze
kere matigheid in het roken en drinken
is gewenst. Niet goed is het om sterke
stoffen, zoals bijvoorbeeld knoflook, te
eten. Als er veel geproefd moet wor
den is het wel eens nuttig tussen de be
drijven door een sinaasappel te eten.
Het water wordt, gebracht op een tem
peratuur. van dertig tot vijf en dertig
graden: dan heeft het zijn lafste
smaak.
Een hoogst merkwaardig bedrijf, die
proeverij daar in het laboratorium. De
heer Hennevelt en zijn medewerkers
laten het water door de mond circule
ren met evenveel ernst als een wijn
kenner die een zéér oude fles keurt.
In die serieuze sfeer valt dan ook een
woord als het „bouquet" van het wa
terSommige smaakstoffen proeft
men voor in qe mond, andere achter
in de mond, weer andere als het water
wordt uitgespuwd. Wat men zoal proeft
wanneer de zaak niet in orde is? Men
noemde ons o.a. een visachtige smaak,
een komkommerachtige smaak en een
blauwwierensmaak. oftewel gewoon:
muf. Soms komen de waterproevers
plaatsen gecontroleerd wordt op de
hygiënische kwaliteit toch nog een
smaakje heeft. Wat wilt U: de tem
peratuur in de huizen, de verblpftpa
van het water in de leidingen, de ko
peren leidingen in nieuwe huizen
het zijn allemaal factoren, die de
smaak van het water kunnen beïn
vloeden. Trouwens, het blpft Mild
mogelijk dat er iemand nog fyner
proeft dan de connaisseurs van pro
fessie en over smaak valt niet te
twisten. Maar iedere ochtend weer tre
den de Haagse waterproevers aan om
hun getrainde tongen naar beste we
ten in dienst te stellen van de ge
meenschap. Zij proeven en ("twen
proeven opdat het Lekwater als lek
ker water gedronken kan worden, kiel
resultaat is dan ook, dat er maar heel
weinig geklaagd wordt. Wij hebben
eens 20'n glaasje gronderig water ge
proefd en we moeten zeggen, dat de
burgerij de ambtenaren, die dat bar
vieze smaakje op de tong nemen om
te zorgen, dat het niet in de kranen
komt, wel in ere mag houden, in
Londen gaat de functie van water
proever over van vader op zoon. zo
ver is het in Den Haag nog net met.
