SOCIALE WEGWIJZER Yfat'n prijs' ^ALBERT VAN DALSUM viert zijn gouden toneeljubileum Fakkeldrager van de traditie ,Tijdstoneel en getuigenistoneel .de-duivel-weet-wat- van voor-een-isme Jumbo gaf 700.000ste bezoeker stofzuiger J90 DAT,T,TE DE GROOTSTE VAN ALLEMAAL" Eerste uitkering van de A.W.W. Ion-sur-ton DE KRANT KUNT GIJ NIET MISSEN, GEEN DAG! Pastoor Van Outersterp met emeritaat Olie onder Noordzee? Verrassende selectie van Rode Duivels Jesse Owens te snel voor dief RECORD VOOR DIERGAARDE VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1959 PAGINA 11 N0-IR0N OVERHEMDEN ROTTERDAM: Amfibievliegtuig had geen succes p een sfeerryke avond in het begin van dit jaar vierde een ge- ?0echsp£ein*g ^denktK^anvoIrfm zeischap van vrienden, bewonderaars en collega s de zeventig- Er was toen al geen acteur als hij. ste verjaardag van Albert van Dalsum. Eensklaps was Hetty tK'Tg Beck opgesprongen en zij had geroepen. „Dallie is de grootste van in de siUimër die het ontwaken voor- allemaal" Od hetzelfde ogenblik juichte en applaudisseerde ieder af gaat en wakkerder figuren werden toneeljubileum. Zo half en half had men verondersteld dat hy dit ^der'^^t" oiri"endomkun" zou doen met een reprise van een zijner prachtigste voorstellingen, met zijn huiveringwekkende King Lear bijvoorbeeld Maar neen, sn°enstet0^Ssn vTSniS Albert van Dalsum zal spelen in een nieuw Nederlands stuk: Sauls socieTy-stukken. in '29, het jaar dat dood, door Abel Herzberg, in wie ons land sinds enige tijd een ?noy^dsees^neanuJ|erkfMiepoimek opmerkelijk toneelschrijver bezit. Van Dalsum is dus met van zins gesiagen werd, waagde Van Dalsum 7iin laatste ronde freewheelend af te leggen met de wind van zijn de sprong -waarmee hy een nieuw vergaarde roem in de rug; hij stormt verder aan het hoofd van de §S?0 j" StXSXeS bent schare geestdriftige jongeren van voor- Albert van Dalsum heeft van zijn vrienden een zotte bijnaam ^eek® Sy^heTsten^ gekregen: „Dallie". Men moet die grimmige gigantenkop zien, ver- geworden wereidjé van toen een croeid met die hoge, onwrikbare schouders. Men moet die zware vruchtbaar brok chaos teweeggebracht, giueiu mei jjVvQ».rrm-.rl iZijzelf en anderen hebben daarm meu- stem horen, waarmee hy soms dondert als een Derggoa. loch be- we gewassen kunnen laten opgroeien. lnictprt mpn in Dallie" iets van de genegenheid en bewondering Het één jaar durende bestaan van luistert men in „L>ailie ieu> vai ucgc 5 l,,ln5tpn„„t Van Dalsums en Defresnes Oost-Ne- die hem door iedereen uit het wel eens ambitieuze Kunstenaars- der]andS-Toneei en de periode die milieu in hoee mate bewezen wordt. En zijn bijnaam is wel zo bizar daarop volgde met o.a. de Amster- dat men er de onmacht in ontdekt zijn persoonlijkheid in haar vol- damsche Toneel Vereeniging was soms ledige betekenis te karakteriseren. Behoefte Geschenken O CHOCO De heer J. H. te S. vraagt ons ad-i vies in de volgende onverkwikkelijke aan gelegenheid. In maart 1958 werd de 58-jarige heer H., die gepensioneerd is en wat te doen wil hebben, als incasseerder aangesteld door een firma, die veel grote stukken op afbetaling verkoopt. Er werd en dat was het begin van alle latere narigheid geen schriftelijke arbeidsovereenkomst gesloten. Volgens briefschrijver was de werkgever zeer te spreken over zijn werkzaamheden. Enige maanden later al werd hij in een groter rayon ge plaatst, tengevolge* waarvan ook de ver diensten stegen. Begin januari 1959 kreeg briefschrij ver geheel onverwacht de mede deling, dat een van de vertegenwoordi gers zou gaan incasseren, maar dat briefschrijver daaronder niet zou lijden, omdat de werkgever ander en beter werk voor hem in petto had Zakelijk gezien kan tegen deze bezuinigingsmaat regel van de werkgever uiteraard geen enkel bezwaar gevonden worden. En de belofte van beter werk klonk voor brief schrijver zeer hoopgevend. De heer H. ontving, zonder te werken, nog een week loon. Daarna kreeg hij twee weken niets en hoorde hij ook niets over het betere werk. Hetgeen hem dermate er gerde, dat hij na die twee weken ook alweer mondeling zijn ontslag nam. In februari vorderde briefschrijver van zijn ex-werkgever de 3 weken loon, waar op hü meende recht te hebben. De werkgever gaf echter te kennen, dat briefschrijver begin januari ontslagen was dat hij toen nog een week loon had ont vangen en dat de zaak daarmee van de baan was. Wij zijn uiteraard niet in de gelegen heid, om de lezing van de werkgever te weten te komen- Uitsluitend afgaande op de feiten, die briefschrijver ons ver strekt, moet gezegd worden, dat de werk gever hier toch wel misbruik heeft ge maakt van zijn machtspositie ten opzichte van de economisch-zwakkere werkne mer. Men hoort van werkgeverszijde te genwoordig vaak de klacht en o.i. niet ten onrechte dat men geen of wei nig vrijheid van handelen meer heeft, nu vrijwel alles zwart op wit is voor geschreven. Maar als men dan gecon fronteerd wordt met een geschiedenis als deze, dan is men toch wel geneigd om zich af te vragen, of het er van werkgeverszijde soms niet naar wordt gemaakt, dat alles in voorschriften moet worden vastgelegd. Waarmede wij uiter aard niets willen zeggen van de onge twijfeld zeer vele werkgevers, die zeker geen misbruik zouden maken van wat meer vrijheid bij hun handelingen ten opzichte van hun werknemers. Briefschrijver vraagt, op welke wijze hij zijn vermeende rechten kan realise ren. Wy geloven, dat dit een moeiiyke opgave zal zyn, nu er niets schrlftelyk vaststaat. Als er getuigen aanwezig zijn geweest by de mondelinge toezegging van de werkgever over ander en beter werk, dan zou u die getuigen kunnen benade ren met de vraag, of zü bereid zyn om uw vordering op de werkgever te steu nen. Wanneer die getuigen echter per soneelsleden van de firma zijn, dan zul len zij hiervoor o.i. weinig voelen. U kunt de zaak ook voorleggen aan het G.A.B. Voor die instantie ligt de kwes tie ook al niet gemakkeiy'k, omdat er geen enkel schrifteiyk gegeven is, waar mee de werkgever aan zijn toezegging herinnerd kan worden. Tenslotte vragen wy ons af, waarom u zich niet onmid dellijk tot het uitvoeringsorgaan van de werkloosheidswet heeft gewend- Indien de arbeidsverhouding verplichte verzekering voor die wet meebracht, dan had u o.i. een goede kans op uitkering gemaakt Wy willen deze kwestie graag aangry- pen, om degenen, die een dienstverband aangaan ook al is dat voor enkele dagen per week of voor een bepaalde tijd met klem aan te raden, om de afspraken schriftelijk vast te leggen. Een arbeidsverhouding, die in een pret tige verstandhouding geboren wordt, kan dikwyis buiten schuld van een der partijen op een heel onprettige wijze eindigen. Wil de werknemer daarna nog rechten realiseren, hetzij op het gebied van de uitbetaling van enige vergoeding, hetzij op het terrein van de sociale ver zekering, dan zyn schriftelijke bewezen onontbeeriyk. (Vragen omtrent de sociale verzeke ringswetten kunnen schriftelijk worden ingediend bij onze sociaal-economische redactie, Kortenaerstraat 1 te Rotterdam). Met ingang van 15 oktober a.s. zal pastoor Th. Th. van Outersterp het pas toraat over de St.-Anna-parochie te Am stelveen neerleggen en zijn intrek nemen in een rusthuis te Ouderkerk. Op 15 augustus j.L vierde hy zo wel het jubileum van zijn 50 jarig pries terschap als het jubileum van zijn 25- jarig pastoraat in Amstelveen. In ver band met deze recente viering en tevens wegens zijn zwakke gezondheid zal de thans 74-jarige parochieherder in stilte vertrekken. Ja, 17.50 is een forse prijs, maar onthoud, dat het gezegde "duur koop is goedkoop"in de allereerste plaats voor overhemden opgaat. Want voor een paar gulden een overhemd kopen, dat na enkele keren wassen slap is en stuk gaat, is geen kunst. Coster brengt echter een Klasse overhemd in No-iron, dat dus ge makkelijk wasbaar en vlug drogend is en vrijwel niet gestreken behoeft te worden, met een zeer fijn inge weven streepmotief, het zgn. Dl* kwaliteits-overhemd dat goed bi,, t, ook na herhaald wassen, heeft een normale waarde van 17,50. U behoeft echter deze prijs niet te betalen, want Coster geeft U de verrassing van Uw leven door één dag deze SUPERKWALITEIT met spreidboord,aan te bieden voor de verbijsterend lage prijs van Zolang de voorraad strekt Telefonische of schriftelijke orders kunnen niet worden uitgevoerd. Korte Hoogstraat 11 Meent hk. Goudse- singel Katendr. Lagedijk hk. Dorpsweg West-Kruiskade 35 LEIDEN: Haarlemmerstraat 25 (J? De proefnemingen met het gebruik van een amfibievliegtuig voor het ver richten van seismische waarnemingen op de Noordzee, hebben niet tot het gewen ste resultaat geleid. De onregelmatige golfslag, aldus een verklaring van de N.A.M. is een beletsel gebleken voor het gebruik van zulke vliegtuigen, door dat zy hier moeiiyheden met landen en opstijgen ondervonden, die zich niet heb ben voorgedaan in de gebieden, waar deze methode reeds met succes is toege past. De seismische waarnemingen, die voorafgaan aan het slaan van een even tuele boring, zullen nu op andere wijze worden voortgezet. 22. Op donderdag 1 oktober zullen de eer ste uitkeringen worden gedaan ingevolge de Algemene Weduwen- en Wezenwet, die op dezelfde datum In werking treedt. De eerste pensioenen zullen in het ge- houw van de Sociale Verzekeringsbank te Amsterdam worden uitbetaald door de heer B. Roolvink, staatssecretaris van So ciale Zaken en Volksgezondheid. ancmaai yf o misleid door de exuberantie van Van die aanwezig was. Dalsums revolutie. Trouwens, Van Dal- De grootste van onze toneelspelers viert binnenkort zijn gouden «um sturm und Drang meende Vvnr.rrrvr.rl zyzeu en anaeren neDoen aaarin meu- 75 Van onze toneeltraditie is Albert van Dalsum al tientallen jaren de fakkeldra ger. Hy heeft de verworven rijkdommen van Lous Boumeester, Royaards en Ver kade in al hun gevarieerde weelde be waard en overgeleverd. Met zyn bezielde getuigenissen en creatieve fantasie heeft hij aan deze schat nog veel bygedragen. Het verhaal van zyn leven is al vele malen verteld.Met Cor Ruys en Adolf Bouwmeester bezocht hy een Amster damse H.B.S. Zijn vrienden verloochen den hun afkomst en familie niet en speelden op school dus toneel. De jonge van Dalsum, uit een nette burgermans familie, deed mee, liefst door een paar gedichten voor te dragen. Zyn vrienden zochten hun carrière onmiddellijk op de planken en Albert van Dalsum werd klerk by het Hollandsche Spoor. Maar wat moest die dichterlijke jongeman daar met zijn overkokende gevoelens en zijn uitingsdrang? Hij deed zuinig aan met zijn geld en nam toneellessen bij Jan C. de Vos, een vafl de kundigste toneel pedagogen uit onze toneelhistorie Adolf Bouwmeester zette een uitvoering van de Koopman van Venetië in elkaar en Van Dalsum deed mee. Er was een Lucifer uitvoering door de Vondel-vereniging en Van Dalsum was Lucifer. Hij kreeg een briefje van Royaards met de uitnodiging in Vondels Adam in Ballingschap de rol van Rafael te spelen. Dat eerste beroeps optreden, nog wel bij de fote Royaards is nu vijftig jaar geleden. Nog in hetzelfde seizoen droeg Royaards hem de hoofd rol, Adam, op. Zon «elukkig debuut maakte de groeiperiode kort Na m enke le jaren veel van Royaards te hebben ge leerd, meegesleept te zyn .door diens glansvolle, poëtische ^voenngen riapte Van Dalsum in wie men intussen een nnmprkpliik talent ontwaard had, over naS^ie andere grote toneelleider. Eduard Verkade. Verkade zocht achter de woorien van een stuk naar een rykere weirkehikheid dan het realisme presenteerde Dit stre vnn Cl nee bii Albert van Dalsum Dy zon- pervlakkige niet genoog- Malr hij was te schikken. Van Dalsum had iets te zeggen, iets uit te schreeuwen; het had met zyn geloof te maken, zyn mens-zyn. Al vanaf de eerste wereldoorlog weer klonken in Duitsland koortsige gevoels- uitbarstingen van kunstenaars, die non expressionisten noemden en in opstand kwamen tegen de heerschappij va kale Rede. Zij zochten wat er in henzeu leefde en uitten zich in abstracties. hadden het over hun plaats in het univer sum hun verhouding tot God en de mensgemeenschap. Dit grootse en hevige beheerste ook Van Dalsum. Hy was een hemelbestormer. By Verkade en in zyn spoedig failliet geraakte eigen gezelschap ging hij voor de garde uit. Constant Vandenstock, de man die het Belgische elftal samenstelt, heeft voor een sensatie gezorgd. De Brusse aar heeft de lijst van geselecteerde spelers voor de wedstrijd Nederland—Belgie, die zondag 4 oktober in Botterdam wordt gespeeld, bekend gemaakt. Bij de 15 spe lers die voorlopig zÖn aangewezen voor het Belgische A-team zyn niet de „vaste tegenstanders" Bik Coppens, Dries, Piters en Storme. De 15 geselecteerden zyn: doel: Nicolay (Standard Luik) en Vanderstappen (Olympic Charleroi); achter: Eddy Wau- ters (Antwerp FC), Thellin (Standard Luik) en Raskin (Beerschot); midden: Hanon (Anderlecht), Claes (Union St. Gilloise), Lippens (Anderlecht) en Gey- bels (Beeringen FC); voor: Stockman (Anderlecht), Houf (Standard Luik), We- gria (FC Luik), Delire (Olympic Char leroi), Jurion (Anderlecht) en Meyvaerts (FC Brugge). van een wilde hartstocht. Nog altyd die kreten, die theoreën, die voorstel lingen met abstract spel en abstracte decorschilderingen, die getuigenis- drang, dat bezeten zoeken en experi menteren, het Is achteraf niet begry- pelyker dan toen. „Laat de golven der ongebondenheid over ons heen slaan," had van Dalsum uitgeroepen, „geef ons de dynamiek der geluiden, de polsslag van het Leven. Noem het ex pressionisme of de-duivel-weet-wat- voor-een-isme (niet lang zaniken over een naam; of die goed Is moeten ze maar bedenken als wy aan iets an ders bezig zijn)". Van Dalsum liet zich niet voortslepen door één duidelyk herkende stroming, hij stond in de kol- king van vele stromingen. Hij gaf tijdstoneel. Hij vertolkte vele ideeën, in de verwachting dat zich tussen de uitersten die ene gemeenschaps-idee zou aftekenen. Richard JU, een van zijn vele Sfutkeepeare-rollen. vraagt, zo zei later Defresne, een luci- Dit alles hield overigens niet in dat fersdoósje te maken, komt hy met een hy terwille van zijn getuigenissen de kist voor de dag. Van Dalsum kwam schoonheid verstoorde. Hij speelde o.a. altijd groots voor de dag. met Louis Saalbom als Mephisto Faust, een enorme voorstelling waar mee hij zeker een prestatie bereikte evenwaardig aan de Faustuitvoering waarmee Royaards zijn ere-doctoraat In Het Chinese Landhuis" verdiende, Hy speel de zyn geliefde klassieken, Shakes peare vooral, met onnavolgbare rol- creaties. Maar de schrijvers van zijn tijd als O'Neill, Ste fan Zweig, Capek, Shaw, Evreknov, Brecht, Hasenclever en ook zyn compag non Defresne (ove rigens eerder een naturalistisch schrij ver dan een expres sionistisch) dienden het ideaal van de man die, jaren voor dat het door filoso fen geformuleerd werd,Jn üe wereld" wilde zjjn. Van Dalsum was intussen een decor- Hy speelde Teirllncks Vertraagde Film, Kaisers Gas, Molnars Liliom, Mohrs Improvisaties in Juni, want daarin vond hy die vlammende gees- teshouding, die de gemeenschap moest Jntwerper gebleken aanspreken en inspireren. Het waren met opmerkelijke in die dagen byzondere toneelgebeur tenissen. Door hun overladenheid aan ideeën en emoties misten 2e duidelijk heid. Van Dalsum getuigde ook van zijn godsdienstige overtuiging door na drukkelijk religieus bijvoorbeeld de Gysbreght-rol te spelen (waarin hy de eerbiedwaardige Van Schoonhoven op volgde). Genesius en Arme onder de trap van de hier toen onbekende vu rige bekeerling Ghéon. Het was ge- tuir - Jesse Owens, de legendarische sprinter Van voor de oorlog, blijkt zijn „vak" nog steeds niet verleerd te zijn. Woensdag 2ag de veelvoudige olympische kampioen -- thans 46 jaar en disc-jockey bij een Amerikaans radiostation een man po fingen doen zijn wagen open te breken. Hoewel de aspirantdief een voorsprong van ruim 30 meter had toen Jesse Owens de achtervolging inzette, had de neger- printer niet meer dan honderd meter no dig om de dader te grijpen om hem daar- ha over te leveren aan de politie, fenistoneel. Hij was daarmee Hen- te Roland Holst met haar Kinde ren van deze tijd en heel de katholie ke lekenspelbeweging voor. De heren critici, aangenamer gevleid door Royaards schoonheidspralen, wisten er niet goed raad mee. Maar zy kon den tegen van Dalsums overrompelen- picturale vermogens. Ook daarin demon streerde hy de gro te stijl die hij als acteur en toneellei der bezat. Zijn styl was sommigen wel eens te groot. Zyn ïededirecteur Car- pentier Alting kwam vaak somber by De fresne klagen dat wat Van Dalsum ontworpen had, weer drie vracht auto's zou vullen. Als je een reus In „Circus Knie" van Zuckmayer Van Dalsums repertoire was een kroniek van de tyd. Hij liet ook eens een vurig protest horen tegen de schanddaden van het opkomende fas cisme. Zyn uitvoe ring van De Beul van Par Lagerkvist, schokte bruut de goegemeente achter haar horretjes. Zegt men achteraf nog dat deze uitbarsting te erg en ongepast was? Het werd toen een ongekend hef tige rel, een van de schaarse keren dat in ons land het schouwburgpubliek door stinkbommen van zijn zetels werd verjaagd. Het A.T.G. ging in besloten kring verder met de voorstellingen, maar moest het zich la ten welgevallen dat het aan het eind van het seizoen uit de hoofdstedelijke schouwburg werd gezet. In de bezettings jaren hield hij nog enige tijd voor drachtsavonden voor besloten groe pen. Toen moest hy onderduiken, ergens in het Zuiden. Maar ook in die tijd speel de hy. Zelfs een keer in een gloei end heet kippenhok, waar hij voor en kele tientallen on dergedoken jonge lui een solo-uitvoe ring van de Gys- breght -af. De man die na de oorlog zyn eerste plaats in ons toneelleven weer innam en via A.T.G. en Theater uiteindelyk by de Haagse Comedie belandde, was niet meer de begeesterde hemelbe stormer van voorheen, ofschoon hem aan virtuositeit en karaktervolle bezie ling niets mankeerde. Wy hebben, zyn leven overziend, wel eens gedacht dat hy zyn felle jacht opgegeven had, tot wy een uitspraak van hem vinden uit zijn „expressionistische tijd": „Ik wil in een stuk van Nu trachten myn styi te vinden, in de hoop de resultaten la ter toe te passen op de klassieke wer ken." Dat is het inderdaad. Hy heeft nu pas zyn unieke grootheid gekre gen door, wat B. Stroman noemt, de kristallisatie van zyn verworvenheden. Hij verzaakt trouwens niets van vroe ger. Nog altijd getuigt hy; als hij Othello speelt, kiest hij partij in het rassenvraagstuk; als hij Eliott's Moor denaar in de kathedraal, of Groene, of de Gysbreght speelt, spreekt hij. zijn religieuze levensovertuiging uit. Zijn fanatieke trouw aan het vak, waarin hy geen Schmiere gedoogt, is een voor beeld voor al zyn collega's. Merkwaardig is dat hij, als meer „expressionisten" van vroeger (bij voorbeeld Teirlinck). een overtuigd aanhanger is van de autonomie van het toneelspel. Tekst is voor hem aan leiding tot spel. Wat hij van de tekst niet nodig heeft zou hij willen terugge ven aan de schrijver. En dat be weert Van Dalsum, die een onover zienbare reeks literaire meesterwer ken gespeeld heeft in al hun schoon heid. Ook zegt hij de schoonheid niet te willen als er aan waarheid iets ont breekt. Toch is het paradoxale van dit alles slechts schijn. Werkelijkheid is in ieder geval zyn adembenemende spel, waarmee hy als Jongeman al Bas- sermann overtrof en waarin alles tot een genuanceerde harmonie is ge vormd. HENK SUÈB Klokslag drie uur woensdag passeerde de zevenhonderdduizendste bezoeker de poorten van de Diergaarde Blüdorp. Het was de heer J. van Starken- burg uit Rynsdorp, die met zyn echtgeno te voor het eerst van zijn leven een dier gaarde bezocht. Het echtpaar, de man is bloemenhande laar, werd met een bos bloemen ontvan gen en vervolgens In het restaurant In de Rivlèrahal toegesproken door de directeur van de Diergaarde, ir. F. J. Appelman. De heer en mevrouw J. van Starken- burg bezochten voor het eerst van hun leven een dierentuin en werden meteen gefêteerd, toen bleek, dat zij de 700.000 bezoekers van dit jaar volmaakten. Door Jumbo wordt hun hier een gelijknamige stofzuiger „overhandigd". Het blykt, dat onze stad steeds meer behoefte krygt aan recreatieruimte. De Diergaarde blykt hierin voor een be langrijk deel te voorzien. Niet alleen uit Botterdam, maar ook uit de verre om trek komen mensen naar Blijdorp toe. 700.000 is een recordgetal. Voor de oor log gold het voor de Diergaarde als een byzonder goed jaar als 300.000 bezoekers geteld werden. In 1956 bezochten 640.000 mensen Blijdorp en vorig jaar waren het er ruim 600.000. Namens de Diergaarde bood de direc tie een abonnement aan, dat geldig is tot 31 december 1960. Tevens is het echt paar een dag in Rotterdam aangeboden met een havenrondvaart, bezoek aan een museum en een lunch in Blijdorp. Een V.V.V.-hostess zal hun de gehele dag ten dienste staan. Namens enkele firma's werden nog ge schenken aangeboden als een koffiemolen, een cadeaubon van 50 gulden, te besteden in de Lijnbaan en een mand met levens middelen. De olifant „Merka" „overslurfde" het echtpaar netjes een complete stofzuiger.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1959 | | pagina 11