Kopie van Columbus
schip ligt in Barcelona
Afrikaanse leiders worden het volk
O
als godheden gepresenteerd
ïrër',£ö a-.
c
r-
m
Spanje hecht weinig geloof aan
„vondsten" van Mexicaanse
expeditie
De nier een fascinerend orgaan
Subsidiewedstrijd
amateurtoneel
Het verdwenen karveel „Santa Maria
ALTERNATIEF IS NIET DE DEMOCRATIE, MAAR DE CHAOS
ütó Sg
L
J
J
IJl 2, m> £j
RH
Instituut Film en
jeugdonder
nieuwe naam
ZWARTE MAN -
WAT NU?
V B
ZATERDAG 3 OKTOBER 1959
i -
*k
door
ERIK VERG
N
Volgende aflevering:
De nieuwe heren
"Bestaat er een Nkrumah-cul-
tus?" heeft de journalist Erik
Verg aan de plaatsvervanger
van Kwame Nkrumah, de pre
bier van Ghana, gevraagd
A9beli Gbedemah antwoord-
c'e „U zou het zo kunnen
uitleggen Voor ons is het een
Politieke maatregel de wil
van het volk op een persoon
te concentreren". Afrikaanse
Maatstaven zijn niet de onze
^°lgens onze maatstaven kan
^et nevenstaande artikel
s,echts heten Goden van
v'ees en bloed. Het is het
achtste verhaal uit onze grote
serie
Veel ervan nog in geheimzinnige nevelen
petroleum
DE HAARDOLIE
zuinig - geen roet - meer warmte
--w'--"sw
'y-
Z'.y'/S
'U 4
l
4, 'wz:
>K **l «X
jttt
Midden op de nppèl-plddts in het wcvkkamp van een Avbeidsbrigude nabij Accra, Ghanastaat de beeltenis van de
premier Nkrumah, alsof hij de Messias is.
Het instituut „Film en Jeugd" zal in
de toekomst zijn werkzaamheden ver
richten onder de naam „Stichting voor
film en televisie in verband met de
jeugd." Aldus is dezer dagen door hel
bestuur besloten.
Het tijdschrift der stichting „beeld
cultuur en opvoeding" zal voortaan me
de aan documentatie inzake televisie en
jeugd zijn gewijd. Een bedrag van
5.000,- is ter beschikking van de stich
ting gekomen voor het eerste research-
werk net betrekking tot de televisie.
Tot nieuwe leden van het bestuur zijn
benoemd mevrouw W. Nieuwendijk-
Huybers te 's-Hertogenbosch, de heer
H. Wielek, filmpaedagoog te Amsterdam,
de heer H. van der Vlist. wethouder van
onderwijs te Utrecht en de heer W.
Boswinkel, jeugdleider te Utrecht.
Ter stimulering van het amateurto
neel in Nederland houdt de stichting
„Ons Ueekeuspel" in het seizoen 1959-
1960 een nationale subsidie wedstrijd
voor het amateurtoneel, waaraan veer
tig verenigingen kunnen deelnemen.
De wedstrijd wordt districtsgewijze
gehouden.
De indeling in districten is als volgt:
a) Groningen, Friesland en Drente b)
Overijssel en Gelderland c) Noord-Hol
land en Utrech d) Zuid-Holland en
Zeeland e) Noord-Brabant en Limburg.
Per district kunnen acht verenigingen
deelnemen. In ieder district zijn drie
prijzen beschikbaar: een eerste prijs
van f 2ü0.-, een tweede prtfs yan f 150.-,
en een derde prijs van f 100.
In de jury zullen o.a. zitting nemen:
mevr. Jeanne van Schaik-Willing, mej.
Irma Meyer en de heren: Joop Biek-
mann, H. Bos, VV. Boswinkel, Jan Naay-
kens, L. Snacl irs, Franc Stranger, Ed
win Thomas en Pieter v. d. Valk.
Goden van vlees en bloed
dat me van Dakar
rin»LMar^ellle bracht, had ik vol
le stanel mé in de gro-
- in
-w uiaato van
v1 G,od maken". Een
West-Nigerië^a' zeSróöt volk
„geloven" ,in plaats
godheid van de vL„£d maken". Een
afhankelijk Vnn d2ruba s ka» niet on*
H°e intensiever aan Ssen bestaan,
loofd, dec to hli Goden wordt ge
ilet aan L Z belangryker zijn ze. Het
grootss of Se6?-6" °f een Godheid
Ik legde het boek naast me neer.
sloot de ogen, en liet nog eens de be
levenissen van de laatste weken aan
mijn geest voorbijgaan.
Het eerste beeld: Op een avond van
de 12de mei voor de vesting Christians-
b°rg in Accra, voor het oude slaven-
bandelaarsfort, dat nu het regerings-
gebouw van Nkrumah is. De premier
A°tdt verwacht. Hij komt terug in het
and van zijn vriendschapsbezoek aan
pdlnee. Links van de poort zit het
hn diplomatique, rechts zitten de
„"pijlmannen onder hun grote, rode,
tobden of bonte parasols, de autoritei-
n v®n de Staatspartij en de pers.
„Vrijheid! Vrijheid!"
Ik ben niet bij de poort blijven zit-
naL' ik ben naar voren gegaan,
a- de plaats, waar de hoofdman van
.stad met zijn getrouwen de grote
°P de vaderlandse bodem zal
Ipirtf d met zijn getrouwen de grote
bpPPT °P de vaderlandse bodem zal
zir-K Premier Nkrumah liet op
■ipP Wachten. Voor de manr.en en meis-
van de Arbeidsdienst (Builders
odm3^ die in een dubbele rij stonden
iDrofn bleef veel tijd over hun
•Preekkoren te repeteren.
Eindelijk is het zover. Uit de verte
°°rt men de kreet „Freedom! Free-
naderby komen. „Vrijheid!
rijheid'.», De cerste lettergreep wordt
anS gerekt, de tweede afgekapt. Offer-
'eren worden aangesleept. Een anti-
l°Pe en een geit.
jNkrumah stapt uit de zwarte Roils
Ppyce. De hoofdman gaat naar voren
J!?, Stiet twee flessen brandewijn als
yPergave vlak voor zijn voeten leeg.
fpn gevolg heft een krijgszang aan.
vrouwen leggen hun kostbare shawls
v00? hem op de grond, zodat hij erover
£een kan lopen. Anderen waaien hem
«oeite toe, weer anderen gieten eau-
de-coiogne over de weg> z0dat hij door
delt van geurigbeid en frisheid wan-
ga uit Frankfort die ik in Accra heb
ontmoet, in het oor.
De legende van de hoofdman
Het tweede beeld: In de aula van de
universiteit van Monrovia, in Liberië,
dansen meisjes van de stam van de
Gala's een legende. Het is geen uitvoe
ring, het is een betovering. Men ver
geet de omgeving als de tienjarige Ga-
wo Benda twintig minuten lang met ar
men en benen, met de ogen en met el
ke spier van haar lichaam de legen
de vertelt.
Dit is geen kind meer, dit is levend
geworden ritme. Men leert inzien dat
alles wat een blanke danseres doet,
slechts aangeleerde kunst is vergele
ken met deze extase. Alleen de tam
tam begeleidt de dans. Alleen de tam
tam? Geen orkest zou zulk èen mystie
ke atmosfeer kunnen scheppen!
Opdat echter ook diegenen van het
publiek, die de taal van de tam-tam,
de armen en ogen en het lichaam niet
verstaan, weten, wat door de dans word
uitgc drukt, geeft een spreekster de ver
klaring:
„Er was eens een oude hoofdman,
die van tijd tot tijd zijn medicijnman,
nen vroeg, wie het meest verstandig
was in het land. De medicijnman
nen zeiden: ,,U, o grote hoofdman
Maar op een dag zeiden ze dat er
een jonge hoofdman, heel diep in hel
oerwoud leefde, die nog verstandiger
was. De oude hoofdman stuurde twee
danseressen naar hem toe, die hem
ertoe moesten verleiden zjjn land te
verlaten, zodat zijn Goden hem niet
meer beschermden en de oude hoofd
man hem kon doden. Maar de danse
ressen werden verliefd op de jonge
hoofdman en kwamen niet terug. De
dochter van de hoofdman verging
het evenzo. De vrouw van de oude
hoofdman kon de dochter ook niet
terughalen. Tenslotte ging de oude
r
„Het lijkt wel de Intocht van Jezus
Jerusalem", fluistert me
me een colle-
hoofdman zelf onderzoeken wat dat
voor een onoverwinnelijke man zo
diep in het oerwoud was. De oude
hoofdman was zo ingenomen met de
wijsheid en de kracht van de jonge
man, dat hij hem zijn land schonk.
Er werd een groot feest gevierd. De
Goden verschenen eu verkondigden:
Deze grootste van alle hoofdmannen
moet voortaan over heel het volk re
geren, en hü moet niet eenvoudigweg
„hoofdman" heten, maar een naam
hebben, die niemand meer mag ver
geten: „Tubman zal hü heten".
William Tubman is de president van
Liberië. De Europeanen en de Ameri
kanen glimlachen aan het eind van de
ze legende. De Liberianen glimlachen
niet. Voor hen is het als een gebed.
De onfeilbare
Er is in Accra een „Nkrumah-boule-
vard" en een „Nkrumah-plein". Het
portret van de premier staat op alle
muntstukken en op alle postzegels. Hij
staat alsof hij de Messias is in de
kampen van de brigaden van de Ar
beidsdienst. De partij-redenaars noe
men hem in hun toespraken „door God
gezonden" en „onfeilbaar". Voor het
parlement in Accra staat een monu
ment, da,t Kwame Nkrumah voorstelt,
versierd niet een voor de politiek bruik-
baar gemaakte bijbelspreuk.
In de nabijheid van het nieuwe Kapi-
tool ir, Monrovia staat een monument
van president Tubman. Het officiële
jaarboek voor Liberië begint met een
horoscoop van de president. Wie niet
blijft staan en zijn hoofd ontbloot als
Tubir.ans auto met sirene-geloei voor
bijrijdt, wordt gearresteerd of moet een
boete van vijftig dollar betalen. In de
plaats van de Goden der itammen zijn
de nationale leiders gekomen.
Olifant of schaap
In het landhuis van een Liberiaanse
minister stelde ik een vraag over de
godencultus", die om de leiders der
Afrikanen wordt geweven. Men maak
te mij de noodzakelijkheid duidelijk, de
primitieve mens in het oerwoud, die
niets begrijpt „o abstracte partijpro
gramma's, een centrale figuur als lei
der te prensenteren.
„Het is juist, dat voor het volk van
president Tubman een god wordt ge
maakt", zei een Amerikaan, „maar
hij is een groot staatsman; hij mis
bruikt zijn macht niet".
Toen ik in Liberië was, vierde presi
dent Tubman juist zijn verkiezingsover
winning. Voor de vierde keer was hij
president geworden. De uitslag luidde:
256.940 tegen 39 stemmen.
Bij de derde keer, in mei 1956, was
de uitslag niet zo duidelijk bijna een
stemmig voor Tubman. geweest:
244.937 tegen 1.193 stemmen.
De kwestie hoe zulke verkiezingsre
sultaten tot stand komen hield me be
zig. Op een cocktail-party in Monrovia
wendde ik mij op 'gemoedelijke toon tot
de organisator van de presidentsver
kiezingen, dr. Cooper.
„Q,'Z1gtJu mo toch eens. hoe men in
een land, waar negentig procent der
bevolking analfabeten zijn, verkiezin
gen kan houden?. De mensen kunnen de
zen n g s 1 ijs te n toch helemaal niet le-
ve1?6 fiiVriSt< dr' J3' Co°Per liep in de
cvrij hnï!,„ u0 "We werken met
symbolen, f resident Tubman wordt
door een olifant (de olifant is het sym.
bool voor kracht en grootte) en de te
genkandidaat mr. Davies Bright wordt
door een schaap voorgesteld. Iedere
^Zel.i wo ,0-9 dt? Iwee symboien voor-
g6ÏGgd, en hy wi]st met de vinger aan,
welke hij kiest.
39 moedige mannen
Het moeten dus 39 zeer moedige man
nen zün geweest, die het hebben ge
waagd, onder de ogen van de verkie
zingsorganisatoren het schaap aan te
wijzen. De democratische vormen,
waar men zeer trots op is, verliezen
in de praktijk hun inhoud. Niet alleen
in Liberië.
De bevolking van Dakar, de hoofd
stad van Senegal, begroette de nieuwe
Franse president De Gaulle in de
herfst van 1958 met dreigend geroep en
verscheidene mensen wierpen met ste
nen. Maar toen het bij de volkstem
ming erom ging of De Gaulle's grond
wet al dan niet zou worden aangeno
men, toen het erom ging, of Senegal
al dan niet in de Franse Gemeenschap
zou blijven, zei de politieke leider Seng-
hor: „Slechts in naam onafhankelijk
z\jn en dat in anarchie en ellende is in
tegenspraak met de feitelijke onafhanke
Hjkbeid". Senegal bleef lid van de Fran
se Gemeenschap.
De bevolking van Conakry, de hoofd
stad van Guinee, begroette De Gaulle
daarentegen met applaus en allerwege
klonk het „Vive De Gaulle, Vive la
France", Enkele dagen later zei de lei
der van Guinee, Sekou Touré, echter:
„Liever armoede in vrijheid, dan wel
stand in knechtschap", en eiste dat
Guinee uit de Franse Gemeenschap zou
treden. Het volk stemde zoals Sekou
Touré het gewild had.
Uit de officiële resultaten van de
volksstemming in Guinee licht ik twee
cijfers
Kiesdistrict Guéckédou: 57.070 te
gen 1;
Kiesdistrict Youkounkoun: 22.899 te
gen 1.
Ik durf te veronderstellen, dat die
ene tegenstem er helemaal niet ge
weest is, maar dat ze erbij gevoegd is
geworden opdat de totaaluitslag er dan
„beter zou uitzien".
In Ghana, waar de kranten der
Staatspartij tijdens mijn verblijf in het
land een onverbloemde veldtocht voor
de instelling van de „een-partij-staat"
voerden, zei me George Padmore, de
adviüeur v Nkrumah voor pan-Afri-
kaanse vraagstukken: „Ik versta onder
democratie het recht van het volk een
regering te kiezen die ze wenst. Wat
is er tegen dat honderd procent voor
een enkele partij of voor een leider
is?".
Toen ik met de Duitse ambassadeur in
Accra over deze kwestie sprak, ver
klaarde hij: „Een Nkrumah-cultus? Nou
ja, maar het alternatief is niet de demo
cratie, maar de chaos."
(Copyright De Tijd-
Hamburger Abendblatt)
1„ de noojostad Accra staat dit monu
ment voor de (nog levende) premier van
Ghana, Nkrumah, „Streef eerst naar een
politiek onafhankelijk rijk, dan zal al het
andere u geschonken worden!" staat er
in een variatie op de bijbelspreuk onder
het beeld gebeiteld. Ook de president
van Liberia, Tubman, heeft een monu
ment voor zichzelf in de Liberiaanse
hoofdstad laten oprienten.
(Van onze correspondent in Spanje)
Het bericht, dat 'n zekere Pablo Romero, leider van
een Mexicaanse expeditie, die voor de kust van
het Vrouweneiland in de Golf van Mexico naar
historische schatten duikt, een bronzen kanon zou
hebben gevonden dat volgens hem tot het vlagge-
schip van admiraal Cristobal Colon heeft behoord,
is in Spanje met een glimlach ontvangen. Men kent
de heer Pablo Romero niet, maar houdt hem voor
lopig voor een minzame grapjas, die door zijn ver
klaring getracht heeft wat meer waarde te verlenen
aan het betrekkelijk onbeduidende schroot dat hij ge
vonden heeft. Want een bronzen kanon, zoals dat door
de Spanjaarden in de zestiende eeuw werd gebruikt,
is geen bijzonderheid. In Spanje zelf vindt men in
musea vele van deze gedrongen lopen en ook in de
nieuwe wereld zijn er voldoende gevonden. Maar een
kanon van de karveel de „Santa Maria" zou inder
daad een waardevolle vondst zijn, als het slechts mo
gelijk was er een te vinden en dan nog de echtheid
daarvan vast te stellen. Bovendien is het zo goed als
zeker dat de „Santa Maria" niet in de buurt van het
Vr&uweneiiand is geweest en er dus zeker geen kost
baar kanon overboord heeft gezet. Toen het vlagge-
schip van Columbus op de noordkust van Haïti op de
eerste Kerstdag van 1492 verging, waarschijnlijk door
een pijnlijke lafheid van de eigenaar-kapitein Juan de
la Cosa, hadden de mannen van Columbus en de
vriendelijke inboorlingen van La Isla Espanola nog
tijd genoeg om de gehele uitrusting, de voorraad le
vensmiddelen en de ruilartikelen te redden en het
merendeel van het schip af te breken om er de eerste
grote Spaanse nederzetting in de Nieuwe Wereld
Villa de Navidad te bouwen; „Kerststad", ter ere van
de ongeluksdag waarop de Santa Maria op de koraal
riffen van Haïti verloren ging.
Op speciaal verzoek van Guacanaga-1
ri, het stamhoofd van La Isla Espano
la, werd de gehele vuurkracht van de
Santa Maria achtergelaten ter bescher
ming van de negenendertig Spanjaar
den en van Guacanagari zelf, die bang
was voor zijn vijanden uit andere regio
nen van het eiland. Toen Columbus
daar op zijn tweede 'reis binnen het
jaar terugkeerde, vond hij zijn kolonie
volledig uitgemoord en vernield. De
mannen hadden hun hebzucht naar goud
en vrouwen niet kunnen bedwingen en
hadden het eiland zodanig geterrori
seerd dat de inboorlingen hen tenslotte
maar om zeep hadden gebracht.
Bij toeval is dq „Santa Maria" in de
laatste dagen van mei 1492 in handen
van Columbus gevallen. Koningin Isa
bella had de toen 41-jarige ontdekkings
reiziger drie karvelen beloofd om er de
„Indiën" mee te. ontdekken. Ondanks al
le verhalen over het blinde geloof van
Isabella in het onwaarschijnlijke plan
van Cristobal Colon, over haar juwelen
die zij in het geheim liet verkopen om
de tocht te kunnen financieren, mag
men aannemen dat de verstandige Isa
bella voldoende sceptisch tegenover het
drieste voornemen van de Genuees heeft
gestaan. Zij wilde hem inderdaad de
kans bieden zijn dromen te realiseren,
maar was helemaal niet zo zeker van
een gunstige uitslag. Van de drie sche
pen, die zij hem beloofd had, kreeg hij
er slechts twee, de „Nina" en de „Pin-
ta", die bjj wijze van straf door de ha
venstad Palos aan Columbus moesten
worden afgestaan. Het derde schip heeft
Christoffel er toen zelf bijgezocht en hij
charterde de eerste de beste karveel
die n Palos voor handen was, de „San
ta Maria", eigendom van de gezagvoer
der Juan de la Cosa. Tenslotte beviel
dit schip Columbus zo, dat hü er zün
standaard op hees.
Hoe het schip er precies heeft uitge
zien is niet bekend, want er bestaat
geen originele tekening of model van.
Wel heeft men uit de reisnotities van
Columbus kunnen opmaken dat het
waarschijnlijk een bodem van ongeveer
100 ton geweest moet zijn. Met drie
masten - fokkemast, grote mast (waar
aan een verschrikkelijk groot vierkant
zeil was bevestigd) en bezaansmast -
voerde het schip de normale tuigage
van de schepen uit die tijd waarmee
Portugezen en Spanjaarden het waagden
de Atlantische Oceaan over te steken.
De „Santa Maria" was een goed,
maar noga] log schip dat lang niet zo
wendbaar was als bijvoorbeeld de „Ni-
De kopie van de oorspronkelijke karveel „Santa Maria", die
thans in de haven van Barcelona ligt.
na". Dat is er dan wellicht de oorzaak
van dat in de Kerstnacht van het roem
ruchte jaar 1492, toen schepen, door te
genwind geplaagd, met slappe zeilen op
een betere bries lagen te wachten om
de gevaarlijke koraalriffen voor de
noordkust van La Isla Espanola te om
zeilen, de „Santa Maria" langzaam, ter
wijl iedereen sliep, op een koraalrif
schoof. Aanvankelijk was alleen de boeg
vastgelopen en de „Admiraal van de
Oceaanzee" zag nog wel kans zijn vlag-
geschip los te trekken. Hü gaf daartoe
de gezagvoerder Juan de la Cosa op
dracht met een sloep een sleepanker
uit te zetten. Maar deze was minder op
timistisch en was zo blü dat hij van het
zinkende schip af was, dat hü zün roei
ers opdracht gaf onmiddellijk naar de
Nina te varen. Dat bezegelde het lót
van zijn eigen schip, want in de tüd, die
door zün lafheid verloren ging, zetten
de grondzeeën de „Santa Maria" steeds
hoger op het rif.
Zelf heeft Columbus in zün verslagen
aan Isabella en Ferdinand nooit van de-
ze rampzalige gebeurtenis gewag ge
maakt. Wellicht kwam dit omdat hij in
dc ondergang van dit schip een welko
me aanleiding zag zün eerste nederzet
ting in „De Indiën" te vestigen. Ande
ren menen dat hü in zün goedmoedig
heid Juan de la Cosa wilde sparen en
daarom zweeg.
Eeuwen later is de wereld plotseling
erg belangstellend geworden naar dit
eerste schip, dat ten offer viel aan de
grootste ontdekkingstocht van alle tij
den. Men is op grond van enkele uiter
mate schaarse gegevens gaan bereke
nen, hoe de „Santa Maria" er ongeveer
moet hebben uitgezien en de experts
van het scheepvaartmuseum in Barce
lona hebben tenslotte een kopie op wa
re grootte laten maken. Later volgde
de Dominicaanse hoofdstad Ciudad Tru-
jillo, waar eenzelfde model werd ge
maakt. De nieuwe „Santa Maria" ligt
nog steeds in de haven van Barcelona,
aan het einde van de Ramblas, dicht in
e nier is voor dege
ne die zich inte
resseert voor de
houw en levensverrich
tingen van alles wat
leeft"; met recht een fas
cinerend orgaan, voor
het leven van het indi
vidu onmisbaar. Wü we
ten er langzamerhand
heel wat van, maar
niettemin blijft zeer veel
van dit schijnbaar den
kende orgaan vooralsnog in geheim
zinnige nevelep gehuld.
Een volwassen mens heeft twee nie
ren van elk ongeveer 150 gram, die
ter weerszijden van de wervelkolom
in de achterwand van de buikholte
zijn gelegen. Aan de rugzijden worden
zü gedeeltelük nog bedekt door de
twee onderste, zogenaamde zwevende
ribben, terwül de dikke laag rugspie
ren verder zorgt voor een alleszins
veilige bescherming van deze vitale
organen. Het bloed bereikt de nier
via een wijde tak van de grote li
chaamsslagader. Het gezuiverde
bloed verlaat de nier weer via een
ader. Per etmaal passeren honderden
liters bloed de nieren. Behalve deze
twee bloedvaten ontspringt nog een
derde vat uit de nier: de urineleider.
De linker en rechter urineleider lopen
langs de wervelkolom omlaag naar
de urineblaas welke onder in de buik
is gelegen en dient om de urine op
te zamelen, zodat deze periodiek ge
loosd kan worden.
Het bloed maakt een eindeloze
kringloop door het lichaam en blijft
ondanks het opnemen en afgeven van
allerlei stoffen (voedsel, afvalstoffen
e.d.) opmerkelük constant van samen
stelling; schommelingen worden als
regel in korte tijd weer genivelleerd.
Na een maaltüd zal het bloedsuiker
gehalte bijvoorbeeld hoger zijn dan
ervoor, maar bij een gezond mens komt
de insulineproduktie snel op gang
waardoor het bloedsuikerpeil weer op
het oorspronkelijke niveau wordt te
ruggebracht.
B\j het verwijderen van afvalstoffen
(o.a. ureum) en niet te vergeten stof
fen die overigens niet schadelük zijn
maar waarvan het lichaam te vee)
heeft gekregen (keukenzout!) spelen
de nieren de hoofdrol.
Do menselijke nier bestaat «ït een
miljoen eenheden: nierbuisjes die op
een zeer vernuftige wüze tot een ge
heel zijn samengevoegd. Elk elemen-
tje zouden wü als een zelfstandig
functionerend niertje kunnen be
schouwen. Een nierbuisje is 3 cm
lang en microscopisch dun. Het loopt
met allerlei kronkels en lussen en
dat niet zonder reden, want er ge-
resorptie van het meeste water en
van alle voor het lichaam waarde
volle stoffen (glucose, een deel van
de zouten). Voorts is gebleken dat in
de nierbuisjes zelfs nog stoffen aan
het filtraat worden toegevoegd. Van de
70 liter filtraat blijft tenslotte 3-4 liter
geconcentreerde, ingedikte urine over
(voor beide nieren 1 Ya liter). Het con
centratievermogen van de nier geldt
als een maat voor de nierfunctie.
Eenmaal in het filtraat aanwezige
beurt heel wat op die route. Met eni
ge fantasie zouden wij een nierbuisje
kunnen vergeleken met een lo~pende
band die tenslotte na allerlei bewer
kingen het eindprodukt: urine af
levert. Een eenvoudig rekensomme
tje leert dat de nierbuizen van één
nier een totale lengte hebben van
1.000.000 x 3 cm is 30 km! Het be
gin van een nierbuisje omvat als het
ware een knoedeltje haarvaten (klein
ste bloedvaatjes). Aangezien de wand
van een haarvat water met daarin
opgeloste stoffen (zouten, glucose, af
valstoffen) doorlaat zouden wq kun
nen zeggen, dat in het eerste stuk
van een nierbuisje een filtraat van
het bloed aanwezig is. Het bevat nor
maliter geen grotere deeltjes: geen
bloedlichaampjes en eiwitten en is
vrüwei identiek met het weefseivocht,
dat overal elders in het lichaam door
de haarvatwand süpelt. Indien toch
bloedlichaampjes en-of eiwit in het
filtraat terecht komen is dat een te
ken dat er iets aan de hand is. Met
eenvoudige hulpmiddelen kan de arts
de urine op bloedlichaampjes en eiwit
onderzoeken.
Van de meer dan 700 liter bloed die
per etmaal een nier passeert komt een
tiende deel, 70 liter, in de nierbuisjes.
Voordat het als urine via de urine
leider naar de blaas gaat moet er
nog heel wat aan gebeuren: terug-
bloedlichaampjes of eiwit kunnen niet
meer teruggeresorbeerd worden. Glu
cose daarentegen wordt in de urine
niet meer aangetroffen; behalve bü
suikerziekte, dan is het glucosegehalte
zo hoog dat de nier het niet klaar
speelt alles terug te resorberen.
Als de knoedeltjes haarvaten aan
het begih van de nierbuisjes niet
meer in staat zijn afbraakprodukten
van de stofwisseling door te laten zul
len deze stoffen zich in het bloed op
hopen en ontstaat de zogenaamde
niervergif^ging. Het betreft afbraak
produkten van eiwit en het ligt daar
om voor de hand het dieet aan te pas
sen en eiwithoudend voedsel te beper
ken en daarnaast zo veel mogelijk te
drinken om de nieren door te spoelen.
Hoewel eiwit een belangrijk voedings
middel is kan een dergelijke patiënt
merkwaardig lang op een eiwitarm
dieet leven ens zich daarbij redelijk
goed voelen.
Anders is het bü de plotseling op
tredende ernstige niervergiftiging:
eiwitbeperking alleen mag nier niet
baten, maar omdat deze toestand in
de meeste gevallen voorbijgaand is
heeft het hier zin om door middel
van een zogenaamde kunstmatige
nier het bloed van de afvalstoffen te
verwijderen of door spoelen van de
buikholte hetzelfde doel te bereiken.
S.
de buurt van het torénhoge monument.
Cristobal Colon ter ere. Aan de voet
van de meer dan dertig meter hoge zuil
omringen de leeuwen van Castilië en
Leon de wijze Ferdinand en Isabella,
die, liehtelük aangetast door de steen-
kanker, hun versteende wüsheid en be-
stuursdrift zitten uit te dragen. Hoog
boven hun hoofd torent Columbus op
een wereldbol en wijst met wapperend
jaspanden in de richting van... het
eiland Mallorca
Een lift voert nieuwsgierigen tot aan
de voeten van de ontdekkingsreiziger,
vanwaar zü een prachtig uitzicht heb
ben op Barcelona en de kust. Vroeger
lag de namaak-,,Santa Maria" pal voor
het monument van de Admiraal, be
reikbaar via brede trappen die naar
de waterlijn afdaalden. Die plaats aan
de trappen is echter in de loop der ja
ren opgeëist door de exploitanten van
gammele rondvaartbootjes en de „San
ta Maria" is terzüde geschoven. Haar
ereplaats heeft zü moeten afstaan aan
de stuivers-jagende meute van plezier-
schippers. De trotse karveel is alleen
nog te zien voor degenen, die de op
dringende rondvaarders trotseren en
hun cordon doorbreken om de uithoek
te bereiken waar men haar heeft opge
borgen. Soms ligt de oude driemaster
omgeven door moderne oorlogsbodems
en nog niet zolang geleden vormde hij
een passend decor voor een smaldeel
van de Zesde Amerikaanse Vloot, dat
een beleefdheidsbezoek aan de stad
bracht. Er is in vierhonderd vijftig jaren
wel wat veranderd.
De „Santa Maria" is bijzonder ge
schikt om een indruk te geven van de
ontberingen die de negentig mannen
van Columbus op die eerste reis hebben
moeten verdragen om onvergankelijke
roem voor Spanje te verwerven. Men
kan er zitten in een stoel, zoals Colum
bus aan boord gehad moet hebben, ach
ter een kaarttafel, zoals hü die ge
bruikt heeft. In een hoek van de grote
hut staat een kooi, een soort heel grote
doodkist met een hoop lorren erin. In
die tijd beschikte alleen de gezagvoer
der over een hut met een kooi. De an
dere opyarenden sliepen gekleed en wel
waar zjj een plaatsje vonden. Vöor de
officieren waren er hangmatten, op het
tussendek bü de roerganger. De beman,
ning kroop tussen de lading, tussen
zeildoek en touw en balen proviand. In
het ruim heerst een soortgelijke chaos
als er in de reis over de Oceaan tot gro
te woede van Columbus geheerst zal
hebben. In brak buiswater zwerven
vreemdsoortige beestjes rond, wormen
en torren, die zich voorheen tegoed de
den aan de scheepskaak, zodat veel ma
trozen die alleen nog maar s'nachts
durfden eten als het donker was en ze
niet zagen wat ze in hun mond staken.
Nu klauteren schreeuwerige Duitse
en Amerikaanse jongetjes over de opge
rolde zeilen en worden door tierende
moeders uit het want gesleurd, wan
neer ze een levensgevaarlü'ke poging
wagen om in het kraaiennest te klim
men. Jimmy, come down, y'are not
Columbus!" Ben tanige Spanjaard
met een levensgroot heimwee in
zijn ogen en een gescheurd hemd aan,
verkoopt kaartjes en prentjes van het
schip. Hij staat op de plaats, waar vroe
ger de officier van de wacht heeft ge
staan, die 's nachts om 2 uur van de
twaalfde oktober 1492 het verlossende
„Tierra, tierra, tierra" riep, de geboor-
teschreeuw van een nieuw tüdperk.
Advertentie
oliehaarden
mei hel hoogste rendement
