MARTINI
Vanavond: Albert van Dalsum
jubileert als koning Saul
's Lands Kroniek-
Sir
I
Kruidenier die pockets
verkoopt voor het Hof
.Kappi
I
Mede-verant
woordelijkheid
Feest in Koninklijke
Schouwburg te
Den Haag
KVP-Kamerleden brengen
werkbezoek aan Brabant
mfo-CwuH fixmt
Complex
ie werd geridderd
'n Verjaardag?
uw UüüH.'
Stkmttddddmi
Qomalmu
Onbevoegde
leerkrachten
Ontslag van vervolging geëist
V B
Spoorlijn Apeldoorn
Zwolle
dan iets bijzonders - dan
N
VJ
Twintig uur per iveeh
maximum
Beschikking beknot
wettelijke vrijheid"
Zusters H.H. Harten
Marten Toonder Sr.
ZATERDAG
1/1 nes 16.95 - 1/2 fles f 3.55
IP
TEXTIEL VAKSCHOOL
VOOR HELMOND
Sterfdag van stichteres
wordt herdacht
Examens
lYT" anneer er één waarheid is,
W waarvan wij in deze tijd méér
dan ooit doordrongen dienen
p ztin, dan is het die, welke de
hnsten, juist omdat hij Chri ten is,
le f rnede-verantwoordelijkheid op-
gt voor het eeuwig heil van zijn
l aste- Reeds op het natuurlijke,
,.uter-nienselijke vlalc zijn wij
be van elkaar afhankelijk, heb-
"n wij allen elkaar op een of an-
v^.re wijze nodig. Daaruit alleen al
0igt een zekere onderlinge verant-
oordelijkheid. Naar zijn aard im-
lrtrS 's mens een maatschappe-
wezen. Als geïsoleerd individu
*1° z'h mogelijkheden uiterst be
perkt, om niet te zeggen: nihil.
Derst in samenwerking met zijn
"'edemensen is hij in staat zowel op
geestelijk als op stoffelijk gebied
•lc'h te ontplooien en te vervolma-
eri- In de echte ontmoeting met de
j^'k'er wordt men zelf pas waarlijk
Omdat de bovennatuurlijke orde
natuurlijke veronderstelt, geldt
T" feitelijk in nog sterkere mate
ZeRde voor liet genadeleven. Wil-
en wij deze dingen goed begrijpen,
an moeten wij steeds voor ogen
ouden, dat de mensheid als één
■aihenhangend geheel tot een ge
meenschappelijk heil is geroepen.
"*e bestemming is haar vanaf het
miereerste begin door God gegeven.
aarom is ook heel de ontwikke-
""gsgang van de mens op zijn uit-
^fhdelijke verlossing en redding ge
nu*1.* of met andere woorden: op
-hristus en Zijn Kerk. Omdat Chris
es, door middel van Zijn Kerk, de
jmjge middelaar is. Als zodanig heeft
MJ Zijn verlossende taak uitgevoerd
a"af het begin.
Sint Thomas zegt in dit verband,
geen enkele ongelovige gered
^°rdt buiten het geloof in de Mid
delaar. „Nooit zijn de mensen, zelfs
v°°r Christus' komst, gered kunnen
"Orden tenzij als ledematen van
"ristus. Vóór Christus' komst echter
Werden de mensen bij Christus
Jhgelijfd door het geloof in Zijn
Komst". Hoe dit nu precies in zijn
v"rk is gegaan, kunnen wij niet we-
ten. We] mogen wij met zekerheid
aannemen, dat God, Die wil, dat al-
e mensen zalig worden, aan deze
"Hossende inlijving voorwaarden
""eft gesteld, die aangepast waren
aan de mogelijkheden van de men-
Se" in kwestie.
Re conclusie is derhalve gewet-
6d, dat alle mensen, die, hetzij
^"ór hetzij na de stichting der Kerk,
"uiten de gemeenschap met haar
^"fden en tóch gered zijn, hun red-
u'hg alleen en uitsluitend danken
aan „een zeer rëele, zij het indirecte
"u vaak verborgen band met het li-
c"aam der Kerk, met het Lichaam
Van Christus.
Uit deze redenatie besluit de Fran
se theoloog H. de Lubac, dat
het wachtwoord van de Chris-
len nooit mag zijn vlucht, maar sa
menwerking. Hij moet met God en
mensen samenwerken aan Gods
W"rk in de wereld en onder de men-
'!"n- De hele schepping heeft immers
maar één doel: uiteindelijk deel te
"ebben aan het gemeenschappelijke
le'l. Daarheen is de mensheid op
)v'"g vanaf de eerste dag van haar
.b"staan. Hieruit volgt ook de strik-
T verantwoordelijkheid van elke
'-hristen, die reeds behoort tot de
l^are Kerk van Christus, voor het
e'l van zijn medemensen.
Reze verantwoordelijkheid verdui-
Tflijkt de schrijver van „Katholicis-
j"e" treffend vanuit de oorspronke
lijke betekenis van de theologische
U'tdrukking: gratia gratis data, een
Dr" niet geschonken genade. Elke
?°hade, die wij van God ontvangen,
's een onverdiend geschenk, een
zuivere liefdegunst. De oorspronke-
('ike zin van deze woorden, zegt hij,
's een genade, gegeven methetoog
0 P anderen!
Rezelfde gedachte vinden wij te-
T.Ug in de uitspraak van de H. Basi-
'Us: „Al wie de een of andere ge
bade van God ontvangt en die voor
,!ch zelf bewaart, zonder er een an-
h"1" van te laten genieten, zal ver-
b°rdeeld worden, omdat hij zijn
aIent begraven heeft". Sint Tho
mas bedoelt hetzelfde als hij schrijft:
'Aan Christus is de genade gege-
in zover Hij het hoofd van de
is, opdat zij namelijk van Hem
■k»U vloeien naar de ledematen.
ledematen van Christus' Li-
b"aam hebben wij bij gevolg de
Pucht de genaden, die wij zelf van
Hoofd ontvangen, door te geven
onze medemensen. Op deze
gr"ndgedachte steunt de overtuiging
Pan de Kerk, dat bidden belangrij-
is dan werken, natuurlijk zonder
at daardoor ook maar het minst
wordt afgedaan aan de noodzaak en
,e waarde van de arbeid. Maar als
U" Heer het huis niet bouwt, werken
""arbeiders vergeefs!
wist reeds de psalmist. Daar-
ook moet er een „biddend
muisfront" zijn, dat wasdom af
weekt voor het zaad. dat b.v. de
missionarissen uitstrooien. De be
schouwende kloosterorden vervullen
"ezelfde taak. Gods genade werkt
Uisluitend door het Lichaam van
^hristus, d.i. door het Hoofd en de
;pdematen. Niemand mag dan ook
In aandeel aan de opbouw en de
'^broiding der Kerk, d.i. aan het
gemeenschappelijk heil, verwaarlo-
<en.
APELDOORN, 20 nov. Het herstel
>,?n het personenvervoer op de spoor-
jUu Apeldoorn-Zwolle brengt volgens de
j-.;S. momenteel te grote kosten mee.
U houdt in. dat er mogelijkheden be-
tlaan om te zijner tijd de lijn in ere :e
.'erstellen. Ook het provinciaal bestuur
j® Voor herstel van deze lijn. Aldus ver
gaarde de burgemeester van Apel-
"°°rn, mr. A. L. des Tombe, tijdens de
pndaag gehouden begrotingsvergr.de-
in de gemeenteraad.
De burgemeester achtte het van be-
fng voor de ontwikkeling van de gehe-
tf streek dat het personenvervoer wordt
Sersteld en zei dat de Nederlandse
^oor-wegen hebben toegegeven dat de
j "heffing van de lijn indertijd een grote
ut is geweest.
Advertentie
GRONINGEN, 20 nov. Gepromo
veerd tot doctor in de Godgeleerdheid,
7® heer L. G. Wagenaar. De dissertatie
C,as getiteld „Over een Amerikaanse
,0ze van pastoraat (an American way
(v, pastoral care) beschrijving en be-
°rde]ing van het pastoral counseling".
Albert van Dalsum speelt vanavond in de Konink
lijke Schouwburg te Den Haag ter viering van
zijn gouden toneeljubileum de titelrol in het
drama Sauls Dood" van Abel J. Herzberg. Ook de tfv.
zal hier vanavond bij aanwezig zijn.
Het is een gelukkige omstandigheid dat voor dit feest
ter ere van Nederlands grootste toneelkunstenaar van
deze tijd een Nederlands stuk beschikbaar is, dat reeds
by zijn verschijnen het vorig jaar sterk de aandacht
trok.
Bij die gelegenheid wijdde J. W. Hofstra in onze kolom
men een uitvoerige bespreking aan het treurspel. Wij ont
lenen er, ter herinnering, de volgende passages aan:
Het is daarom zo interessant dit werk te lezen omdat de
schrijver zijn, iaat ons maar zeggen, levensgevoel, waar
onder ik dan versta de grond waaruit hij zelf als men,
leefh zo duideluk uitspreekt in deze wonderbare Koning,
dat het ook voor degeen, die een totaal ander levensgevoel
heeft, niet alleen interessant, maar ook leerrijk is, de erva
ring, neergelegd in dit stuk, aan eigen levenservaring te
toetsen.
Het bijbelboek Samuel I, dat alles
verhaalt van de feiten die gediend heb
ben voor het treurspel van Herzberg,
bevat een van de meest menselijke ver
halen die wij kennen. De figuren zijn
ons allen overbekend: Samuel, de grote
en strenge profeet; de heks van Endor,
bij wie de koning om raad gaat; Da
vid, de jonge held, die Goliath van Gad
verslaat; Jonathan, zijn vriend en Sauls
zoon; en dan vooral Saul zelf.
Herzberg heeft Goethes raad aan
zijn dichter-tijdgenoten niet in de wind
geslagen, waar hij, in een gesprek
met Eckermann, deze aanspoort oude,
bekende stof te nemen en die met hun
eigen, geheel persoonlijke levensge
voel te laden en door te geven. Want
dat is het, wat Abel Herzberg op vol
uit schone wijze heeft gedaan.
Hij heeft zich verdiept in de gestalte
van Saul en hij heeft deze voorgesteld
zowel op de hoogtepunten van zijn mens
zijn als bij zijn verschrikkelijk einde.
In een sober voorwoord tot zijn treur
spel spreekt Herzberg over dat wat
Sauls tragedie geweest is: het over
schrijden van zijn eigen norm. Hij was
door God immers tot het koningschap
geroepen, doch wilde tevens profeet
zijn en zijn particuliere illuminaties
achtte hij van hetzelfde geestelijk ka
liber als de eisen van de waarlijk door
God tot het profeteren geroepen Samu
el. De gespletenheid, die uit deze hou
ding resulteerde, moet Abel Herzberg
de aanleiding geweest zijn tot het schrij
ven van dit stuk, dat niet alleen om te
lezen mooi is, maar ongetwijfeld veel
zal winnen bij een opvoering, als de
juiste spelers zijn gevonden voor de zo
boeiende figuren.
Want Herzberg heeft êén voorwaarde
voor het schrijven van een toneelstuk
zeker vervuld: Hij heeft zijn personages
genoeg leefruimte gegeven. Hfl heeft
hen niet door lange uiteenzettingen en
karaktertrekjes die uit de tekst spreken
in een onwrikbare vorm vastgenageld.
Hij heeft geen sujetten op de planken
gebracht die slechts op één manier kun
nen worden geïnterpreteerd. Er is ge
noeg speelruimte om hen, dan dat alle
figuren niet op een scheppende wijze
kunnen worden tot leven gebracht in
verschillende nuances. Zo zal het moge
lijk zjjn, dat zijn Saul, gespeeld door Al-
ALBERT VAX
DALSUM
als Saul.
w
Gevangenpoort het griezelkabinet van Den Haag -
Naast martelwerktuigen ook kunstwerken -
Zijpoortje opgeofferd aan het verkeer
bert van Dalsum, met dezelfde tekst
een geheel andere te doen zijn als hij
gespeeld zou worden door Richard
Flink.
Herzberg zelf geeft aan dat de ver
zoening van Saul met David in de woes
tijn of oase van Engedi (de Geitenbron)
hem het hoogtepunt lijkt van de ganse
geschiedenis en het is dan ook daar dat
zijn lyrische kracht het grootst is. Maar
het is bij dit stuk niet in de eerste plaats
de vorm, die opvalt. Het is de fascine
rende inhoud, die van begin tot einde
boeit.
Abel Herzberg heeft de twijfel om het
geloof op aangrijpende en ontroerende
wijze gestalte gegeven en met de schoon
ste .middelen. Dat ons „levensgevoel"
nooit het zijne kan wezen zij hier slechts
geconstateerd met alle eerbied en res
pect die een waar kunstenaar en fel
levend, oprecht mens, door het uitspre
ken van zijn diepste geloof, in alle men
sen van goeden wil oproept.
(Van onze Brabantse redactie)
TILBURG, 21 nov. - Een vijftiental
KVP-Kamerleden heeft gisteren tijdens
een werkbezoek aan West-Brabant de
blik laten dwalen over de schorren bij
Lage Zwaluwe, waar prachtige moge
lijkheden Uggen voor een buitendijks
industrieterrein met insteekhaven, ze
ker wanneer straks na voltooiing van
het deltaplan geen gevaar meer be
staat voor hoge waterstanden. Maar, al
dus burgemeester dr. C. Vlak, ook voor
1970 kunnen zich hier gevoeglijk indus
trieën vestigen, want de theoretische
kans op ra. ipvloeden is voor dit ge
bied uitermate klein.
De loyale samenwerking waartoe de
gemeenten Hoge en Lage Zwaluwe,
Klundert en Zevenbergen inmiddels ge-
Advertentie
r
f. 3.25
f. 2.25
Refill
komen zijn, biedt voor de ontwikkeling
van dit deel van Brabant goede perspec
tieven. Men hoopt niet alleen op een ont
wikkeling bij' Lage Zwaluwe maar ook
op nieuwe werkgelegenheid bij de Moer-
dyk, waar uitstekende kansen liggen
voor een scheepswerf.
Burgemeester Schaminee van Zeven
bergen, die de KVP-gasten 's middags
in zün gemeente ontving, stelde het
Westbrabantse pendelprobleem aan de
orde. Hij betreurde het dat zijn gemeen
te niet is aangewezen als kerngemeente.
Voorts gaf hij uiting aan zijn teleurstel
ling over het feit dat het Westbrabantse
ontwikkelingsplan het geschikt maken
van de Rodevaart voor schepen tot 1350
ton pas in de tweede fase projecteert.
De KVP-delegatie werd 's avonds
ontvangen in Tilburg, waar burge
meester Becht in een korte tafelrede
wees op het gevaar dat midden-Bra
bant tussen twee stoelen in zal vallen
als straks zowel de opgang van West-
Brabant als de verdere expansie van
het gewest Oost-Brabant realiteit
wordt. Hfl wilde daar tussen een „der
de stoel" voor Tilburg gereserveerd
zien. hetgeen onder tafelgenoten de
reactie wekte om er dan maar een
Brabantse canapé van te maken.
Vanochtend ging burgemeester Becht
tijdens een bijeenkr nst in het paleis
raadhuis nog eens uitvoerig in op de
problemen waarmee Tilburg en Midden-
Brabant te kampen hebben. Het Til-
burgse achtjarenplan zal mede moeten
bijdragen tot het aantrekken van de voor
het opvangen van de bevolkingsgroei
noodzakelijke nieuwe industrieën. Na
een rondrit door de gemeente vertrok
het gezelschap naar De Efteling in
Kaatsheuvel, waar het werkbezoek werd
besloten.
Een aantal bezoekers jchuivelt
bedremmeld de kille martelkamer
binnen en schaart zich om het z.g.n."
radbraakblok. „Op dit blok werd
een gevangene in vroeger tijden zo
vastgebonden, dat de beul met vas
te hand de armen en benen van het
slachtoffer kon breken". De stem
van de gids schalt door de naar
geestige ruimte en de bezoekers
huiveren als de man op duidelijke
wijze laat zien hoe de beulen de
verschillende martelwerktuigen
plachten te gebruiken. Pikante bij
zonderheden over martelingen wor
den de toeschouwers niet onthouden
en de welbespraakte gids beschrijft
uitvoerig, hoe de uithollingen en in
kepingen in de pijnbank ontstaan
zijn. In betrekkelijk "orte tijd wordt
men in dit sinister gebouw gecon
fronteerd met de meest geniepige
werktuigen. Menigeen verlaat met
een glazige blik in de ogen de Ge
vangenpoort, doch het verkeer laat
hem niet veel tijd om te dromen,
zeker niet nu het trottoir nog smal
ler is geworden. Dit laatste is het
gevolg van de jongste verbreding
van de Vijverdam. Met een deel van
het troittoir is ook het zijpoortje,
dat de architect Berlage in 1923 ter
ondersteuning van de Gevangen
poort liet bouwen, verdwenen. Ge
bleven is echter het uitbouwsel zij
het dan breder dan historisch ver
antwoord.
Boven de poort bevindt zich de
Vrouwenkamer, waar in vroeger tij
den goed gesitueerde dames hun ge
vangenisstraf konden uitzitten. Deze
gevangenen moesten een eigen pri
vaat hebben en om zo weinig mo
gelijk ruimte te verliezen, bouwde
men dit tegen de gevel aan. De Hof
vijver was destijds veel breder, zo
dat het uitbouwt je boven het wa
ter hing, wat zeer praktisch was. In
de zeventiende eeuw bouwde men
een aantal huizen bij de Gevangen
poort, waardoor het toilet en de stut
ten uit het zicht verdwenen. Toen in
1923 de huizen werden weggebro
ken ontwierp Berlage een zijspoor
tje om de losstaande gevel van de
Gevangenpoort te steunen. Bij de
laatste verbreding van de rijweg
van de Vijverdam, moest het poor
tje ten behoeve van het verkeer ver
dwijnen. Boven de grote poort heeft
men daarom een betonconstructie
aangebracht. De gemeente wees 'n
voorstel om de uitbouw weer in de
oude smalle vorm terug te bren
gen. van de hand.
Wie nog eens wil zien, hoe het
vroeger allemaal geweest Is kan nu
terecht in de Gevangenpoort, waar
in de vroegere kantoorruimte een
expositie is ingericht. Aan de hand
van prenten, foto's van details van
schilderijen, tekeningen en fotoco-
pieën van oude afbeeldingen, wordt
de bezoeker een beeld gegeven van
de veranderingen, die in de loop
der eeuwen aan de Gevangenpoort
zijn aangebracht. Het ligt in de be
doeling van de beheerder van het
museum, de heer D .F. Scheurleer,
om in de toekomst de zaaltjes be
schikbaar te stellen als expositie-
(Van onze Haagde redactie)
DEN HAAG, 21 nov. Minister Cals
wil zoveel mogelijk voorkomen dat on
bevoegde leerkrachten bij het VHMO
meer dan twintig uur per week lesge
ven. Hij heeft er bij de schoolbesturen
op aangedrongen de onbevoegde krach
ten voldoende tijd ter beschikking te
stellen om naast hun lestaak hun stu
die voor het behalen van de bevoegd
heid voort te zetten en binnen redelijke
tijd te voltooien. Naar de minister op
vragen van het Tweede Kamerlid Tans
(PvdA) heeft meegedeeld zal. voorzover
nodig, met de financiële belangen van
de betrokkenen rekening worden gehou
den door de toekenning van een studie
toelage.
De minister heeft echter b\j zijn aan
beveling an de schoolbesturen niet zo
ver willen gaan dal slechts tot een ma
ximum van twintig lesuren subsidie
voor de salarissen van onbevoegde
krachten beschikbaar wordt gesteld.
ARNHEM, 20 nov. In hoger be
roep heeft voor het gerechtshof terecht
gestaan een kruidenier uit Deventer,
verdacht van overtreding van de vesti-
gingsbeschikking boekverkopersbedrijf
1953. In strijd met deze beschikking,
heeft de verdachte pocketboeks in zijn
kniideniershedrijf verkocht. De politie
rechter te Zutpiien had de kruidenier
ontslagen van rechtsvervolging. De pro
cureur-generaal bjj het gerechtshof, mr.
A. W. Holsteijn, eiste bevestiging van
dit vonnis.
De procureur-generaal zeide in zjjn
requisitoir, dat het in deze zaak gaat
om veel meer dan om de verkoop van
pocketboekjes. De beschikking treft ook
wetenschappelijke instellingen, liefda
digheidsverenigingen en andere, indien
zij eens boeken zouden willen verkopen.
De beschikkig is een ernstige beknot
ting van de vrijheid, aan iedere staats
burger gegeven, door middel van de
drukpers zijn gedachte of gevoelens te
verspreiden en dus in strijd met artikel
7 van de Grondwet, aldus de procureur-
generaal. Dit artikel sluit voorts aan bij
wat staat omschreven in het handvest
van de Verenigde Naties, over de rech
ten van de mens. De procureur-gene
raal memoreerde, voor hij tot deze con
clusie kwam, dat de vestigingsbeschik
king boekverkopersbedrijf 1958 reeds ve
te pennen in beweging heeft gebracht.
Hooggeleerde juristen hebben de rela
tie er van met artikel 7 van de Grond
wet aanvaard en andere niet minder
hooggeleerden hebben die relatie afge
wezen. Mr. Holsteijn behandelde uit
voerig deze oordeelvellingen pro en con
tra. doch handhaafde zijn mening.
Hij achtte de handhaving van de
Grondwet een hoger belang dan de be
scherming van de georganiseerde boek
handel. Inzake de verkoop van boeken
in kruidenierszaken is er geen aanlei
ding tot vrees voor een chaos, aldus
spreker. Dit soort dingen regelt zich
zelf. Men schaadt echter een openbaar
belang, als men de verspreiding van
boeken en tijdschriften beperkt.
De raadsman van de kruidenier, mr.
A. Zeegers, kon zich volkomen vereni
gen met de zienswijze van de procu
reur-generaal. Pleiter concludeerde
aan de hand van jurisprudentie, dat de
beschikking ongrondwettig moet wor
den genoemd.
Uitspraak 3 december
ruimte voor kunstenaars. Als het
plan van de heer Scheurleer verwe
zenlijkt wordt, zal men niet alleen
naar het Rijksmuseum „De Gevan
genpoort" komen om gruwelijke
martelwerktuigen te zien, maar ook
om te genieten van fraaie kunst
werken.
Het hoeft geen betoog
dat ik in deze dagen bezig
ben mijn zoon op te voe
den in het grootste volks
bedrog aller tijden: Sinter
klaas. Ik laat die man over
de daken rijden en cadeau
tjes kopen of het geen geld
kost. Ook vertelt hij, mijn
zoon, op het ogenblik overal rond:
„Sinterklaas i s niet ouwe sik." Hoe
hij aan die afgrijselijke waarheid
komt weet ik niet. Wil ik ook niet
weten. Ik zorg alleen voor het nodige
tegenwicht. En ik zet dus 's avonds
op gezette tijden samen met hem zijn
minuscule schoen bij de haard zeg
gende: „Als je nou braaf bent mikt
Zwarte Piet misschien vannacht wel
wat lekkers door de schoorsteen. Zo
i s die donkere rakker wel."
Laatst gingen wij. mijn zoon en
ik, op een morgen het resultaat be
kijken. En, ja hoor, er lag een mes
in zijn schoen. Een chocolade-mes.
Om zijn intelligentie te testen vroeg
ik:
,.Zo, en wie heeft dat nou gedaan?"
Mijn zoon stak het wapen in zijn
mond en riep stralend en vol over
tuiging:
„Mama".
Maar toen ik, gaande de dag. ter
loops van hem wilde weten: ..Waar
is Sinterklaas nou?" antwoordde hij
resoluut: „In de schoen."
Ik denk dat die jongen een eer
lijkheidscomplex heeft.
zijpoortje verdwenen..
HELMOND, 20 nov. Van de zijde
van het gemeentebestuur van Helmond
vernemen wij dat de minister van O.K.
en W. Helmond heeft aangewezen als
plaats van vestiging voor een textiel-
vakschool. De minister is hiermee af
geweken van het advies om een streek-
textielschool te vestigen in Geldrop,
BAVEL, 20 nov. Maandag wordt
in alle kloosters van de paters en zus
ters der Heilige Harten over heel de
wereld de dag herdacht, waarop zuster
Henriette Aymer de la Chevalerie 125
jaar geledon in het klooster van Pic-
pus te Parijs overleed.
Als gravin Aymer de ia Chevalerie
stichtte zij in de jaren 1797-1800 in sa
menwerking met Marie-Joseph Cou-
drin te Poitiers de congregatie der
Heilige Harten .Deze verkreeg de Pau
selijke goedkeuring in 1817. In 1805
werd het generalaat van de paters en
van de zusters van Poitiers naar Pa
rijs overgeplaatst in de Rue de Picpus.
AMSTERDAM. 20 nov. Ooct. eco
nomie A. J. Eiff te Amsterdam. Neder
lands mej. Ch. E. Baarslag te Amster
dam.
GRONINGEN. 20 nov. Artsexamen
eerste gedeelte M. L. Malkiewicz, (Gro
ningen), W. S. de Vrieis, (Hardegarijp).
Tot arts werd bevorderd J. Stutterheim,
(Groningen).
DELFT, 20 nov. De promoties van
de heren ir. C. A. Verbraak en ir. A.
Walther die aan de T. H. te Delft heb
ben plaats gehad, geschiedden beide
„met lof".
NIJMEGEN, 20 nov. Doet. Neder
lands: Pater G. A. Steffens S.M., cum
laude (Lievelde, P. Groenlo).
AKEN. Technische Hogeschool werk
tuigbouwkundig ingenieur H. H. E. van
der Boorn, Smeermaes, kand. werktuig
bouwkunde: R. G. H. Chambille, Maas
tricht; J A. G. Kals, Heerlen; J. M. M.
Mommers. Heer; kand. electrotechniek:
A. J. Bov^ Maastricht; scheikundig in
genieur: KT A. W. de Vries, Kerkrade.
„Kappie", de bekende stripfi
guur van de Marten Toonder
Studio's te Amsterdam, bestaat in.
levende lijve. Het is Marten
Toonder sr., zeekapitein-in-ruste,
die te Oegstgeest van zijn pen
sioen geniet na een werkzaam
en avontuurlijk leven.
Woensdag jl. ontving bij
bij gelegenheid van zijn tach
tigste verjaardag de onder
scheiding van Ridder in de Or
de van Oranje-Nassau als ko
ninklijk blijk van waardering
voor wat hij in een lange zee
manscarrière voor de Neder
landse koopvaardij heeft bete
kend.
„Kappie" is een uitvinding
van mijn schoondochter. Dat
ben ik, verkapt," zegt de heer
Toonder. „Ze laten me nu al
leen avonturen beleven, die
niet mogelijk zijn." Het verhaal
van zijn leven, dat een lang
avontuur is, is overigens vol van
dingen, die tegenwoordig on
mogelijk zouden zijn. Marten
Toonder, op 16 november 1879
te Warffum, Groningen, gebo
ren, doorliep alle rangen aan
boord, van matroos tot kapitein.
„Dat verhaal is zo verteld," zegt
de heer Toonder, maar hij zou
avonden-lang kunnen vertellen
ivant zijn levenspad voerde niet over rozen. Men hoeft een Groninger niet
te vragen, wat hem naar zee dreef. Zeeman-zijn kan je niet leren. Dat bèn
je. Toch motiveert de heer Toonder het begin van zijn carrière, zeggende:
..Dat ik naar zee ging was een vanzelfsprekende noodzaak." Thuis hadden
ze het niet breed. Toen Marten acht jaar was. kwam hij van school. Van
zijn tiende, tol zijn achttiende jaar woonde hij op Rotlumeroog, waar hij
strandjutter was en een jaar als „robbenklopper" op zeehondenvangst ging
aan boord van een klein zeilscheepje..
Toen hij negentien jaar oud was kwam Marten als matroos derde klasse
zeemilicien bij de marine. „Het ging er anno 1898 wel een beetje anders
toe dan tegenwoordig. Er was niet veel kassian. Ik heb aan die tijd niet
de beste herinneringen, want waar de vrijheid wordt weggehaald, daar is
geen ademhalen mogelijk." Toch leerde hij er een stuurwiel vasthouden
en zijn handen stonden niet links toen hij in 1899 de militaire dienst verliet
en in Rotterdam monsterde op een stoomboot
„Daar was niet veel méér zeemanschap voor nodig, dan om te varen aan
boord van een zeilschip." Er zat toen voor Marten geen andere mogelijkheid
op: hij had geen geld meer. Toen hij een tijdje had gevaren deed iemand
hem het idee aan de hand te gaan leren, want hij wilde niet zijn hele leven
matroos blijven. Hij wist niet eens, hoeveel 7x8 was en daarom stapte
Marten naar een onderwijzer. Die gaf hem lessen voor zijn spaarzame cen
ten en enige tijd later werd hij als leerling aangenomen op de Zeevaart
school in Harlingen. Dat duurde vier maanden. Toen was het geld weer op.
Marten had toen juist zoveel beangstelling gekregen voor de wiskunde,
dat hij na een paar jaar varen zijn studie aan de Zeevaartschool te Delfzijl
kon afronden met het brevet „derde stuurman stoom en zeil". Hij haalde
zijn graad in dertien maanden, dank zij de steun en het medeleven van de
directeur, die hij later in zijn boek „Klei en Zout Water" geschreven
toen hij 75 jaar was aanduidde met „kapitein Halbertsma".
Marten Toonder ging toen enige tijd in dienst bij het Rijksloodswezen,
waar hij als kokkie in de kombuis mocht werkenToen de kotter eens na
afloop van de zeedienst naar de haven terugkeerdee, gaf Toonder zijn pot
ten en pannen een laatste goede beurt: „Daar heb ik niét voor gestudeerd,"
zei hij en meldde zich af bij de inspecteur. In 1907 voer hij als tweede op
een grintboot tussen Rotterdam en Wilhelmshaf en, waar de Duitsers hun
reusachtige marinehaven bouwden,
Hij sloeg een rang over en kreeg in 1910 de graad van eerste stuurman
met. bevoegdheid van kapitein. 29 jaar heeft hij nadien gevaren als kapitein,
waarvan 26 jaar bij Van Nievelt Goudriaan uit Rotterdam. Hij zwalkte de
hele aarde om en er is bijna geen haven, die hij niet aandeed.
Op de laatste reis, voor hij met pensioen zou gaan, brak de tweede we
reldoorlog uit, H\j werd toen ziek en bleef aan wal in Brazilië, waar hij
drie maat werd geopereerd. Toen hij oeter was, stapte hij op een schip
„dat risico wilde ik nemen" en ging zich melden in Engeland om zijn
diensten aan de de Geallieerden aan te bieden. Hoeivel hij voor alle dien
sten werd goedgekeurd, kon men van zijn aanbod geen gebruik maken. Er
Liepen te veel kapiteins aan de wal, die hun schip hadden verloren. Hij
bleef niet werkeloos want de regering belastte hem met de functie ren
secretaris van de boekhouding der Nederlandse kustvaart., hetgeen betekende
dat hij beheerder werd van een huis, waar regelmatig een dertigtal pas
ten. verbleven. En dat in een dorpje dicht, ten noordwesten van Londen,
dat voortdurend bedreigd werd door de Duitse vergeldingswapens.
Sinds 1946 woont de heer Toonder in Oegstgeest. Dichtbij Den Haag en
toch vlak bij Amsterdam, waar een van zijn twee zoons de Marten Toon
der Studio's beheert. Aanvankelijk was hij nog vennoot; nu is hij com
missaris maar hij maakt zich meer en meer los van het bedrijf. Terugkij
kend op zijn leven zegt hij met nog niet opgegeven vechtlust: „Welvaart
is niet altijd goed voor de mensen: armoede kan een goede stimulans zijn
om tot prestaties te komen. Het zijn alleen de mensen met verstand,
die dit begrijpen en er gebruik van maken". En „Kappie" kan het weten
want hij was zelf een van hen.
