Oudheidkundige vondsten in de Krakeelpolder
Fundamenten van Kartuizerklooster
bij DELFT ontgraven
Afgeronde indruk van de opbouw
middeleeuws convent
van een
SÉ
GROOT OPERABOEKvan
Leo Riemens
Grote uitvoerigheid naast ernstige omissies
H
Roman van
mr. J. Derks
DE BIGAMIST
I
IGEHEIMJ
Ridders, indianen
en ruimtevaarders
O
firn
'mm
SOMS AUTOBIOGRAFIE, SOMS SLEUTELROMAN
[nuIzoveeA
Wlr,
mm.
GESLAAGD.... dank zij
RESA-HILVERSUM
Boeiende kroniek doorbroken
door minder geslaagde intrige
Leidraad voor verborgen genootschappen
DAAR.
SITIARD
ONZB
M
GEHAD
KLEIN MISSAAL
V B ZATERDAG 28 NOVEMBER 1959
(Van een onzer verslaggevers)
De dragline vordert maar lang
zaam. Twee, drie maal slaat de
bak in de omgewoelde aarde, dan
wacht de machinist weer op een
teken van de man, die met een schop
de grond uiterst behoedzaam door
zoekt en meter voor meter de grond
slagen van een dikke muur bloot
legt. Die man is de heer G. Plug,
beambte van de Rijksdienst voor
Oudheidkundig Bodemonderzoek, en
plaats van handeling is de Krakeel
polder, waar Delft bezig is met de
grootste historische opgraving van
zijn geschiedenis. Het was bekend,
dat er vroeger even buiten de stad
een groot Kartuizer klooster had
gestaan, dat in de Spaanse tijd op
last van de prins van Oranje moest
worden afgebroken om de vijand de
gelegenheid te ontnemen zich hierin
te nestelen. Door een toeval is men
onlangs op de resten van dit gebouw
gestuit, toen de voorbereidingen be
gonnen voor de bouw van het ge
meentelijk ziekenhuis ten westen
van Delft. Inmiddels is gebleken,
dat het fundament nog geheel in
tact is, zodat zich nu voor de eerste
maal de mogelijkheid opent een af
geronde indruk te krijgen van groot
te en vorm ener middeleeuwse Ne
derlandse chartreuse.
U /Se
geven hun
eigen
in hun eigen blad
2 X Q|J P- mnd.
FUSIE VAN „CEN
TRUM" EN „NEER-
L AND IA"
Liturgische weekkalender
iimmifmiiimiinimiittHimiHHiiiiiimiiimtiiimmiiiiiiiimiimiiiimiiiiiiiiii
INDEX
BENADERINGS
POLIS
ITOM£ELSP£L£RS
Voor de eerste maal, want hoewel
er in Nederland 9 Kartuizer kloosters
hebben bestaan, is het tevoren nooit
gelukt hiervan resten te vinden die vol
doende gegevens opleverden voor een
algehele reconstructie. Misschien heb
ben de Delfts" monniken in grote haast
aan het prinselijk bevel gehoor moeten
geven, waaruit men zou kunnen verkla
ren dat er nog zulke aanzienlijke muur-
resten in de bodem zijn achtergebleven,
en slechts 30 tot 60 centimeter onder
de oppervlakte. De enige bestaande af
beeldingen van het convent tonen een
schilderachtige ruïne, die enkele jaren
na de ontruiming nog bestaan moet
hebben. Het gebouw heeft nog juist het
honderdjarig bestaan kunnen meema
ken voordat de ongeveer 20 Kartuizers
en vermoedelijk 10 broeders naar de
stad moesten uitwijken. Frank van
Borselen, graaf van Oosterbant en rid
der van het Gulden Vlies stichtte na
melijk de Delftse chartreuse in 1469,
vermoedelijk op raad van de Bourgon
dische hertog Philips de Goede, die
een voorkeur voor deze strenge orde
Advertentie
leder jaar dus een BOEK (ruim
750 pag.t) vol kleuren, foto's,
tekeningen, boeiende artikelen
(o.a. sport, kunst, hobbies, litera
tuur, geloof, politiek, mode, rei
zen, film, toneel, muziek) enz. enz.
Vraagt een gratis proefnummer
of - nog voordeliger zendt ons
direct deze bon.
EEN GULDEN én
2 GRATIS dec. nrs.
Noteer mij m.i.v. 1 januari a.s. als
nieuwe abonnee op Qj blad
van jonge mensen. j
Naam:
Adres-..,_
Plaats-.
Ik krijg met deze bon de 2 dec.-
nrs GRATIS «n bovendien €EN
GULDEN'kortmgop het abonne
mentsgeld van M 2.75 p. kw.
*f 5.- p. halfjaar f*f 9.50-p. jaar
Het restant betaal ik vooruit-aan
Uw adres.- Administratie „het".
Rozengracht 133, Amsterdam,
(Postrek. 143666).
*J Doorhalen wot mof oorhmqd mooéf
De/e bon is tot St. Nicolaas geldig.
De beerputten leveren belangrijk historisch materiaal.
AMSTERDAM, 27 nov. Het te
Utrecht verschijnend katholieke dagblad
„Het Centrum" gaat ingaande januari
over naar de uitgeversmij. N.V. Neer-
landia. Daaromtrent is overeenstemming
bereikt tussen de directie van laatstge
noemde N.V. en de uitgeefster van „Het
Centrum". Het gehele personeel van
„Het Centrum" wordt mede overgeno
men. De directeur, de heer J. P. van
Vonderen. treedt toe tot de directie van
de N.V. Neerlandia.
ZONDAG 29 november: le zondag van
de Advent: eigen mis; credo; pref. v. d.
H. Drieëenheid: paars. MAANDAG: H. An
dreas, apostel: eigen mis: 2 geb. van ferie;
(Breda: 3 geb. voor bisschop, verjaardag
van keuze); credo; pref, V. d. apostelen;
rood. DINSDAG: Mis van zondag; paars;
Haarlem en Breda: H. Eligius, bisschop-
belijder; mis Sacerdotes; 2 geb. van ferie;
wit. WOENSDAG: Mis van zondag; 2 geb.
H. Bibiana; paars. DONDERDAG: H. Fran-
ciseus Xaverius, belijder; eigen mis; 2
geb. van ferie; wit. VRIJDAG: H. Petrus
Chrysologus, bisschop-belijder-kerkleraar:
eigen mis; 2 geb. van ferie; 3 geb. H. Bar
bara: credo; wit. Breda en Rotterdam:
H. Barbara, maagd-martelares; eigen mis;
2 geb. van ferie; (Rotterdam: 3 geb.
H. Petrus): Breda; credo); rood. OFWEL
overal (behalve in Breda) vanwege eerste
vrijdag van de maand; votiefmis ter ere
van het H. Hart van Jezus. ZATERDAG:
Mis van zondag: 2 geb. H. Sabbas; paars.
ZONDAG 6 december; 2e zondag van de
Advent: eigen mis: credo; pref. van de
H. Drieëenheid; paar».
schijnt te hebben gekoesterd. Overi
gens waren er op dat moment al 7 an
dere Kartuizer kloosters in de Neder
landen, waarvan de eerste in 1336 bij
Geertruidenberg werd gesticht. In 1571
kwam echter al het bevel tot afbraak,
en ditzelfde lot trof ook tal van andere
kloosters en andere gebouwen die naar
het oordeel van de prins door de Span
jolen wel eens als bolwerk konden wor
den gebruikt. Door deze en andere oor
zaken werden Geertruidenberg, Mon
nikenhuizen (bij Arnhem), Roermond,
Nieuwlicht tutrecht), Amsterdam, Zie-
rikzee, St.-Oedenrode, Delft en Kam
pen weer beroofd van hun chartreuses.
De maatregelen tot afbraak van de
kloosters, niet zozeer geïnspireerd
door haatgevoelens als wel door over
wegingen van defensie, hebben wel het
einde betekend van de orde in Neder
land. De monnjken hebben sindsdien
hun heil gezocht buiten de grens. In
Calci bij Pisa is het Kartuizer klooster
momenteel vrijwel geheel bevolkt door
Nederlanders, en al vele jaren worden
pogingen ondernomen om de commu
niteit naar ons land terug te brengen.
In principe is een dergelijk besluit al
genomen. De stichting Dionysius de
Kartuizer heeft in Tubbergen grond
aangekocht en met name mr. H. J. J.
Scholtens, de vroegere burgemeester
van Beverwijk, spant zich al jaren in
om de afgebroken traditie op Neder
landse bodem tot nieuw leven te wek
ken.
Uit de opgravingen in de Krakeel
polder is intussen komen vast te
staan, dat het kerkgebouw niet bin
nen de kloostergalerij heeft gestaan,
maar daarbuiten. Op oude tekenin
gen is de kapel meestal ergens op
het binnenplein afgebeeld. Uit de fun
damenten is heel duidelijk de grootte
der verschillende vertrekken af te
leiden. Zo blijkt, dat iedere monnik
de beschikking had over twee ka
mers, naast elkaar gelegen, met een
gezamenlijke oppervlakte van 48
vierkante meter. Bovendien had iede
re geestelijke zijn eigen tuintje van
bijna 18 nieter diep, met een water
put om de gewassen te kunnen ver
zorgen. De vertrekken der monniken
waren gelegen aan de buitenkant
van de gaanderij, die een carré vorm
de van ongeveer 80 bij 90 meter. Nog
niet gevonden zijn de fundamenten
van de bijgebouwen, zoals het broe
derhuis met de refter, keuken en
bibliotheek, maar het onderzoek zal
ook volgend jaar nog worden voort
gezet, omdat de gemeente Delft er
graag enkele duizenden guldens voor
over heeft om door een nauwgezet en
systematisch doorzoeken van deze
historische grond iets aan de kennis
van de middeleeuwse geschiedenis
toe te voegen.
Oudheidkamer
Voor die kennis zijn de beerputten nog
wel het interessantst. Men vond ze op
regelmatige afstanden van elkaar en
ze bleken gevuld met diverse vrij goed
geconserveerde voorwerpen, zoals
schaaltjes, kookpotten, een lepel, twee
puthaken en wat restanten van schoei
sel. Alle vondsten zijn uitgestald op de
tafel van jr. H. H. Vos, hoofdingenieur
van de Delftse gemeentewerken, die de
opgravingen als een welkome stimu
lans beschouwt voor zijn archeologische
liefhebberij. Hij heeft al het personeel
van zijn dienst geïnstrueerd, naar oude
voorwerpen en scherven uit te kijken,
sinds bij andere grondwerkzaamheden
eens de resten van Fries-Bataafs aarde
werk te voorschijn kwamen, daterend
uit de tweede eeuw na de jaartelling.
Tot de recente vondsten, aangetroffen
in een der kloosterlijke beerputten, be
hoort een fraai beschilderd en gegla
zuurd stukje majolica, vermoedelijk een
sauskom afkomstig uit Valenzia, en
twee andere specimina van Antwerpse
majolica, die al te beschouwen zijn
als de voorboden van het latere Delfts
blauw. De heer Vos is ten zeerste inge
nomen met de aanwinsten uit de Kra
keelpolder. Hij begint nu al een hele col
lectie te krijgen en acht het ogenblik
aangebroken, dat Delft eindelijk eens
de beschikking zal kunnen hebben over
een plaatselijke oudheidkamer, waar
voorwerpen, die op de geschiedenis van
Delft betrekking hebben, in chronologi
sche volgorde kunnen worden uitge
stald. Momenteel is alles verspreid over
vele zolders in het oude Delft en slechts
voor ingewijden toegankelijk. Wellicht
is in het Prinsenhof een zaal in te rui
men, waar thans alleen nog de Kunst
wordt toegelaten.
Goede reputatie
Omtrent de honderdjarige geschie
denis van het Delftse klooster, dat
was toegewijd aan de H. Bartholo
mew, zullen de opgravingen overi
gens niet veel nieuws aan het licht
brengen, aangezien deze wel zo onge
veer bekend is. Het moederklooster
heeft gestaan in Herne, België, waar
ook veel monniken uit Delft ver
zameld waren. Toen het convent bij
Delft was gesticht, kwamen deze
Kartuizers zich van lieverlee weer bij
hun geboorteplaats vestigen. Om
streeks 1550 werden in de Delftse
chartreuse nogal eens misbruiken ge
signaleerd en vergrijpen tegen de on
derlinge naastenliefde en de tucht,
maar niettemin hebben de monniken,
globaal genomen, een goede reputa
tie weten te handhaven. Dat ook de
Delftse burgerij hun welgezind was,
bleek wel bij de gedwbngen afbraak,
toen de Kartuizers in de stad een
gastvrij onderdak vonden. Later trok
ken de meesten naar het zuiden. Een
van hen, Joost van Schoonhoven, be
hoorde bij de martelaren van Gor-
cum.
De meest opzienbarende vondsten
worden intussen nog tegemoetgezien,
en wel bij de ontgraving der fundamen
ten van de bijgebouwen. De rijks
dienst voor Oudheidkundig Bodemon
derzoek zal de volgende week wegens
de weersomstandigheden zijn werk
moeten staken, maar is van plan het
volgend voorjaar het onderzoek te her
openen. Als de architect van het ge
meentelijk ziekenhuis dit met zijn plan
nen overeen kan brengen, bestaat de
mogelijkheid, dat een der kloosterlijke
cellen in de oorspronkelijke staat wordt
opgebouwd. Dan zou Delft een nog tast
baarder herinnering hebben aan de ver
gane glorie van de Kartuizer episode.
Advertentie
(Bekende Schriftelijke Cursus)
Mulo A en B - Middenst.dipl. Kerklatijn.
Praktiikd. Boekhouden M.B.A. Wisk. M.O.
Handelscorr. Fr., D„ Eng. en Nederlands.
et Groot Operaboek is een nieuwe
uitgave van Elsevier, die uniek
is in haar soort. Het is een statig
werk van bijna 500 pagina's met 35 in
teressante foto-illustraties. Het bevat
de neerslag van het levenswerk van
Leo Riemens, die al zjjn gedurende 30
jaar verzamelde kennis hierin heeft uit
gestald.
Riemens heeft hiermee de litera
tuur over het verschijnsel opera stel
lig op verdienstelijke wijze verrijkt.
Het boek is vooral van nut voor hen,
die opera-uitzendingen door de radio
beluisteren, en voor de bezitters van
een opera-discotheek. Het geeft in de
eerste plaats de inhoud van alle ope
ra's, die nog steeds in het internatio
nale repertoire gespeeld worden. Ook
worden de titels vermeld van frag
menten die op platen opgenomen zijn,
maar waarvan de luisteraar de han
deling niet kent. Daarnaast worden
vele opera's beschreven, die minder
bekend zijn, maar in de ogen van
Riemens grotere aandacht verdienen.
De keuze is dus subjectief gekleurd,
zoals elke keuze; de stof wordt er
slechts pikanter door. Maar men kan
strijden over de weglatingen. In een
boek dat zoveel biedt als dit, zijn
juist de omissies veelzeggend.
Het meest interessant zijn misschien
wel de registers achterin. Er is er een
van componisten, een van bekende rol
len met vermelding van de stemsoor
ten, een van aria's, duetten en ensem
bles, die vaak door de radio te horen
zijn, een verklaring van muzikale ter
men en een opsomming van stemsoor
ten, die zo gedifferentieerd is, dat,
overdrachtelijk gezegd, alle mogelijkhe
den tussen een kanarie en ijsbeer er in
genoemd worden. Wie weten wil wat
het verschil is tussen een bariton-mar
tin en een Spielbariton, of waarin zich
een cabaletta van een stretta onder
scheidt, kan hier terecht.
Een ander facet van het boek is de
nadruk, die gelegd wordt op de functies
van opera-directeur, dirigent en régis
seur; deze worden alle uitvoerig be
sproken. Zonder twijfel is dit een juist
inzicht van de auteur, omdat er door
gaans zo weinig aandacht wordt be
steed aan het belangrijke werk dat aan
elke opera-voorstelling voorafgaat. Ook
de geschiedenis van de beroemde thea
ters van Milaan, Parijs, Bayreuth,
Hamburg en andere steden is boeiend.
Tenslotte enige critische opmerkin
gen. Het Groot Operaboek verschijnt in
een formaat dat gezag wil afdwingen.
Het suggereert de pretentie van een
vrijwel volledige vraagbaak te zijn.
Maar na het goed doorgelezen te heb
ben, krijgt inen toch het gevoel iets ge
mist te hebben. Opeens realiseert men
zich dan, dat er zo goed als geen woord
over de kern van het verschijnsel ope
ra, de muziek, wordt gezegd. Men
krijgt alles te horen over inhoud en
ontstaan, verschillende versies, eerste
en tweede uitvoeringen, zangers en di
rigenten, maar geen enkele musicolo
gische bijzonderheid. Geen enkele meer
of minder bekende melodie wordt aan
gehaald; notenvoorbeelden ontbreken
totaal, en dat is in een boek, dat stan
daardwerk hoopt te worden een gek
verschijnsel. Over orkestbezettingen
wordt niet gerept, en daar was bij com
ponisten als Monteverdi, Wagner, De
bussy of Britten toch heus wel reden
voor.
Ten tweede valt op, dat het boek niet
met de laatste gegevens is bijgewerkt.
Veel hedendaagse opera's ontbreken.
Hindemith's Mathis der Mahler wordt
in de index genoemd, maar een exposé
is er niet. Dit is er ook niet van Mil-
haud's Pauvre Matelot, van Von
Einem's Dantons Tod, van Walton's
Troilus and Cressida. zelfs niet van
Krenek's eens zo beroemde Johnny
spielt auf. En waarom, om maar een
voorbeeld te noemen, Mese Mariano
van Giordano wél, en Angélique van
Ibert niet genoemd wordt, is niet dui
delijk. De keus van de schrijver was,
zoals blijkt, zéér subjectief. Maar erger
dan een subjectieve keuze is het geheel
vergeten van de naam van Willem Pij
per, componist van de door de Neder-
landsche Opera opgevoerde Halewijn,
evenals van die van Badings (Nacht
wacht) en van Lilien (Beatrijs). Een
korte vermelding van alle Nederlandse
componisten, die zich met de muziek"
dramatiek hebben bezig gehouden. zou
dit werk niet ontsierd hebben. Waa*
blijft Wagenaar? zullen velen zich
vragen; hij is hier van meer betekenis
dan de door Riemens besproken Pools®
nationale opera Halka van MoniuszkO;
die in West-Europa volslagen onbekend
is. Dergelijke vermeldingen naast der
gelijke omissies ontnemen het overigen5
doorwrochte werk de mogelijkheid off1
als strikt betrouwbare, wegwijzer
dienen in het kleurige landschap van d®
opera. v. E'
ïiillllllllllllllilillllllllllllliliiiiilllllillilliilllllllilillllllllllilllllllllllllllllllillliilillliiliiiiiiiiiiiiliiiilillililllllllllllilllllllllii
nilllllillllHlllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllltllllllltlllllllllllllllllllHllllllllllll:
n de jaarlijkse boekenstroom, die zo
tegen Sinterklaas pleegt los te bar-
sten. is de Haagst uitgeverij Ten
Hagen N.V. dit keer vertegenwoordigd
met een roman van mr. Jan Derks, die
de intrigerende titel „De Bigamist"
draagt. Waarschijnlijk was dat de uit
gever nog niet genoeg, want op een
extra flap vermeldt hij als bijzondere
aanbeveling, dat mr. Derks een
„ongelovige gelovige" is. Bovendien ont
hult de gewone „flap" dat in de persoon
van de schrijver een politicus, een filo
soof, een apologeet, een dichter, een
zakenman, de geestelijke vader van de
De enige overgeleverde afbeelding van het Delftse Kartuizerklooster stelt de
ruïne voor. Ze dateert dan ook van 1575, vier jaar nadat het bevel tot afbraak
was gegeven.
radiorubriek „De gewone man", de tijd
spiegelaar van „De Tijd", de schrijver
van de voormalige Volkskrantrubriek
„Binnenskamers" en de reporter van
„De Telegraaf" samengaan. Na al deze
volslagen onbelangrijke kwalificaties -
de enige, die wel ter zake zou zijn: n.l.
dat de auteur reeds een reeks boeken
en toneelstukken op zijn naam heeft
staan, vermeldt de uitgever niet -
begint men lichtelijk geïrriteerd te lezen.
Het is weer zover, denkt men. Het
succes van de Katholieke emancipatie
moet blijken uit het gemak, waarmee
wij ons bewegen in situaties, waarvan
de oude Thomas a Kempis zou zeggen,
dat men er zich niet in moet begeven.
In dit opzicht echter valt Derks aan
vankelijk mee. Hij begint met de prach
tige geschiedenis van Auguste Lecomte,
die bij een eenzaam strandbad door een
plichtsgetrouwe politieman „bloot"
wordt aangetroffen en deswege gever
baliseerd. Dat verhaal is heerlijk. Het
tintelt van genoeglijke ondeugendheid
en het werkt als een pittige ouverture,
waarvan men voor de rest van de ro
man alleen behoeft te onthouden, dat
Lecomte bij die gelegenheid zijn trouw
ring verliest. Daardoor immers wordt
het mogelijk, dat zijn latere ontmoeting
in de trein met een. oudere, aantrekke
lijke en intelligente vrouw uitgroeit tot
de verhouding, waaraan het boek zijn
naam ontleent.
Lecomte is n.l. hoewel goed, zeer
slordig gekleed. Zijn vrouw - een moe
der van vele kinderen - heeft het zicht
op de details verloren en zo kan het
Advertentie
1 Tfu ODMISS 1
MET PRACHTIGE FOTOSj
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIHIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllliniilllllllllllllllllllllllllHIIII
Een der leden van de R.O.B. heeft tij
dens de opgravingen een trapje ontdekt,
dat hij naarstig verder onderzoekt. Leid
de het wellicht tot een keldergewelf?
»ime
(Van onze geheime redacteur)
p de rode kaft
van het boek
staan in het
groen vreemde te
kens gedrukt. Het
schemert de lezer
voor de ogen
een waarschuwend
teken, want eigen
lijk mogen niet-in-
gewijden dit boek
helemaal niet ter
hand nemen. Hoog
stens is het hun
toegestaan het snel
door te geven aan
degenen voor wie
het bestemd is:
jongelieden op de leeftijd, die droomt
van avonturen, spanning en geheim
zinnigheid. De titel van het boek luidt
„GEHEIM". Het is verschenen bij een
uitgeverij, die zich de passende naam
„De gemaskerde bij" heeft aangemeten.
Zoals het vroeger was, zo is het nog
steeds: de verhalen over ridders en kas
telen, over kruistochten en belegeringen
en de belevenissen van indianen met
wilde mustangs en gevaarlijke bisons
spreken sterk tot de fantasie van jon
gens in de hoogste klassen van de la
gere school en de eerste klassen van
het voortgezet onderwijs. De ereregel
van de edelen krijgt altijd nieuwe be
wonderaars. het indianenspel altijd
weer jeugdige beoefenaars.
Het boek „Geheim" biedt de knapen
een rijke verzameling gegevens en ma
teriaal om hun fantasie uit te leven.
De schrijver en illustrator L. Hugo de
Reede geeft „een leidraad voor het op
richten en instandhouden van geheime
clubs, verenigingen, verbonden en ge
nootschappen." Zonder schuilnaam kan
het spel niet gespeeld worden. De jeug
dige lezers hebben maar te kiezen: Ha
lewijn met de ijzeren vuist, Martinus
met de helm, Arnout de woeste, Edu-
ard de duister, Geert de onstuimige en
nog een dertigtal andere namen staan
ter beschikking. Idem dito voor de ge
heime indianenclubs. Er worden sugges
ties gedaan voor wapenspreuken, speur
tochten, indianendansen en geheime re
gisters en er wordt uiteraard ook flinke
aandacht geschonken aan zulke belang
rijke zaken als daar zijn het geheim
schrift, het cijferschrift, het masker,
knopen- en onzichtbaar schrift en de ge
barentaal.
In de mapjes, die bij het boek ge
voegd zijn, vindt de eigenaar „waarde
volle papieren, die beslist niet in handen
mogen komen van anderen, die er
misschien misbruik van zouden maken"
De enveloppes zijn gesloten met een
zegel; is dit geschonden, dan moet men
de uitgever hiervan in kennis stellen.
Het is werkelijk materiaal, waarvan
de jongens zullen watertanden. De vol
wassene, die ondanks het verbod toch
in zo'n mapje kijkt, zal zich wel eens
afvragen of het niet wat te veel van
het goede is de knapen ai deze stukken
zo pasklaar thuis te leveren, maar het
boek blijft in andere opzichten niet in
gebreke de zelfwerkzaamheid te stimu
leren, misschien zelfs tot toekomstige
zorg van sommige vaders, wier zonen
niet zo vaardig zijn in het bouwen van
een burcht of de installatie van ont
vangst- en zendinstallatie.
Met dat seintoestel komen we aan
een deel van het boek, dat tot nu toe
nog niet genoemd werd. Na de ridders
en de indianen moesten anno 1959 na
tuurlijk ook de ruimtevaarders aan de
beurt komen. Het gaat niet aan wel te
weten hoe een borstkuras en een wig
wam gemaakt moeten worden en aan
gaande een ruimtehelm, model Cape
Canaveral onkundig te blijven. Voor ve
le ouders zal het niet eenvoudig zijn
antwoord te geven op de klemmende^
vraag hoe een drie-traps raket gelan
ceerd moet worden, doch het hoek „Ge
heim" neemt de beantwoording van de
ze vraag van hen over. De lancering
schiet er gelukkig nogal onschuldig uit.
En hoe dient een rapport van de com
mandant bij een ruimtevlucht opgesteld
te worden? Volgens het „geheim genoot
schap van ruimtevaarders" aldus; „Aan
boord van het ruimtestation Zwerver
XI. 15.10 uur. Sinds 14.50 uur hebben
wij niets meer vernomen van verken
ner XZ-21. Peter probeerde zowel de
A- ais de B-golf. doch geen enkel te
ken van leven. Wij maken ons dodelijk
ongerust. Ik geef nu ten einde raad
opdracht over de C-golf te seinen."
Het is bepaald instructief. Slechts één
instructie kunnen we in deze uitgave
minder waarderen: de schrijver sugge
reert enige malen nadrukkelijk, dat de
jeugdige eigenaar van het (vrij prijzige)
boek in de te vormen geheime clubs
ook de lakens heeft uit te delen. Een
tikje meer democratie zou geen afbreuk
behoeven te doen aan de .spanning en
het avontuur, waarvoor deze uitgave
zulk kostelijk materiaal aandraagt.
gebeuren, dat de dame - voor wie Le
comte zijn huwelijk verheimelijkt - re
gelmatig verstelwerk voor hem verzorgt.
Als deze moederlijke vriendendiensten
- en daartoe blijkt de gehele „verhou
ding" beperkt - op een onzalig ogenblik
ook aan anderen bekend worden, krijgt
het boek opeens een onverwachte
wending.
Het lijkt of de schrijver Derks, die
tot dusver - kalm vertellend, rustig ob
serverend en lichtelijk spottend - aan
het woord was, zich plotseling een
plicht tot intrige herinnert. Opeens is
et een schoft, die Lecomte zakelijk en
moreel kapot wil maken, er duikt een
anonieme brief op en er volgen ver
wikkelingen, die het boek een thriller
karakter verlenen. Als daarbij blijkt dat
de „bigamie" een bijkans kinderlijke
bezigheid geweest is. doet de schrijver
- en het lijkt wel of hij het doet uit
schaamte over zijn eigen onschuld -
o.i. een misgreep. Lecomte, die op een
zakenreis naar Frankrijk is, vergrijpt
zich in volslagen dronkenschap aan een
barmeisje en ter gelegenheid daarvan
wordt de lezer getracteerd op een serie
religieuze beschouwingen, die èn onno
dig, èn onoprecht aandoen. Dan is
Derks de man zoals hij op de flap staat
afgetekend. Hij moet aan zoveel eisen
voldoen dat hij faalt voor de beslissen
de: n.l. die van waarachtig roman
schrijver.
Ook de Derks van het „thriller"-ge-
deelte kan ons minder bekoren. Zijn
verwikkelingen, hoe spits ook gevonden,
schijnen in dit boek misplaatst. Zij
vormen met wat daaraan voorafgaat
geen harmonisch geheel en als dit boek
kwaliteit heeft, dan is het juist om wat
zich afspeelt in de bespiegelende, traag
voortgaande beginfase vol kleine details
en puntige trekjes. Daar vindt men een
Derks met sterk autobiografische in
slag. Hij schrijft pagina's over de ge
sprekken met zijn kinderen, die ont
roerend zijn. en er is een scène, waarin
hij hoort, dat zijn vrouw weer een
kindje verwacht, zo gaaf, dat men
alleen al daarom de lezing van het boek
mag aanbevelen.
Zo is er meer, ook in het
licht humoristische genre. Derks heeft
geen weerstand kunnen bieden aan de
verleiding toch ook af en toe iets van 'n
sleutelroman te schrijven. Hij leest een
ochtendblad dat hij "De Leugenaar"
noemt. (Is dit een van de bladen, waar
aan hij volgens de flap heeft meege
werkt?) Hij leest een katholiek blad,
„De Bode", dat zo saai is. hij kent een
tijdschrift voor geloofsverkondiging dat
„De Trompet" heet en hij weidt uit
voerig uit over een politicus
die voor de oorlog zelf minister geweest
is en die nu bij iedere kabinetsformatie
een belangrijke rol speelt. Deze heer
noemt hij „Schipper".
Na deze summiere uiteenzetting ligt
de conclusie voor de hand.. Het boek
heeft een sterk, breed uitwaaierend be
gin vol kleine flonkerende details, doch
't faalt op 't moment, waarop de kroni-
keur van alle dag springt naar de diepte
van de roman. Dan klinkt het verhaal
geforceerd en lijken de begeleidende
beschouwingen over God en de mensen
krachteloos. Men constateert het met
spijt, want in dat begin lag de belofte
voor een Nederlandse roman, die zou
boeien door de glans van zijn alledaags
heid.
Om wat daarvan op vele pagina's is
overgebleven zij het boek de liefhebber
toch aanbevolen.
Alb. W.
Advertentie
Inlichtingen omtrent deze
nieuwe vorm van levensverze
kering, gebaseerd op kosten
van levensonderhoud, wor
den verstrekt door de erkende
assurantietussenpersonen en
de
N.V. Levensverzekaring-Mii
„Aurora"
Her«ngroci«t62r Amsterdam.
