Passiespel van Albert Helman
Gemeenschappelijke prestatie van
alle bevolkingsgroepen
1
ZOEK DE
EEMS OP:
Tussen Lingen en Leer
1
Religieuze hulpverlening
aan Latijns Amerika
Rome maakt zich zorgen over
grootste mis
De „Papendrecht" naar Cuba
met lading Russische olie
Het slot Bouchout bij Brussel
PARAMARIBO WACHT GESPANNEN OP HET
WKÊ
STENEN HEBBEN HUN GESCHIEDENIS
Première rond
eind augustus
pagtn
Man verborg gestolen
bankbiljet in zijn sok
Tienjarige verdronken
in Kralingse strandbad
Jongen in sluiskolk
verdronken
«tagngi
A. Bomans
V
WOENSDAG 10 AUGUSTUS 1960
m
AMSTERDAM. Het
moet voor Suriname een grote
gebeurtenis worden, als daar
eind augustus, begin september
voor de eerste maal het Passie
spel van Albert Helman wordt
opgevoerd onder regie van An-
toon Sweers. Een gebeurtenis,
waar regering én bevolking van
Suriname met spanning op wach
ten, zoals de vice-minister-presi-
dent, de heer A. J. Morpurgo,
vanmiddag op een persconferen
tie in Amsterdam verklaarde.
Mensen van alle geloof, kleur en
ras, die in Paramaribo vreedzaam
samenleven, spelen er in mee.
Hoe ook hun levensbeschouwing
is, zij hebben allen een religieuze
inslag. Vierhonderd mensen in
totaal, jong en oud, rijk en arm,
Christenen van alle slag, Moha-
medanen, Hindoes, Chinezen.
Penningmeester van het organi
serende comité is een bekende
Joodse ingezetene, leider van de
propaganda eveneens een Jood.
Wat Albert Helman zelf over zijn
spel vertelde vestigde trouwens
de overtuiging, dat zijn Passiespel
ook nog om andere redenen dan
deze een bijzonder opmerkelijk
werk is.
IN AMSTERDAM
Groot aantal
jeugdmisdrijven
ppNp
in
damse rederij Phs. van Ommeren
n.v., is thans op weg met een la
ding olie van Novorossisk aan
de oostkust van de Zwarte Zee
naar Cuba. Aan boord bevinden
zich twee Nederlandse studenten,
die de reis als vakantiewerker
meemaken en niet hadden ge
rekend op zulk een grote reis.
het Bergwegziekenhuis constateerde t
men de dood. Men vermoedt, dat de 1 stellen voor het Seven van inhcti-
band waarop de jonfien zich heeft laten tingen.
naar de scheepvaart van deze leve
N^aaili
s
<&W. V..'.:
Het uit gestrekte toneel, waarop Heimans passiespel wordt opgevoerd.
Albert Helman, die als de heer Lou
Lichtveld voorzitter is van de Reken
kamer van Suriname, vertoeft nu elf
jaar in dat land. Zelf uit Paramaribo
geboortig heeft hij een bijzondere be
langstelling voor wat er in de bevolking
groep behoorde ook Jezus. Hier zag
Helman een mogelijkheid om elk anti
semitisme te vermijden, om de Joden te
laten verschijnen als uiteenvallend in
verschillende overtuigingen en gedra
gingen, zoals ook hedendaagse mensen
verschillen.
Er wordt dus doorlopend op twee
plans gespeeld. Helman las een scène
voor, die parallel loopt met de Voet
wassing. Enkele vrouwen, de dienst
bodes van Herodes en Pilatus en de
minnares van Barabas richten een
maaltijd aan van lekkernijen, die zij
bij hun meesters hebben gestolen. Ter
wijl Jezus in dienstbaarheid de voeten
van zijn apostelen wast schimpen zij
menselijk op alle dienstbaarheid; ter
wijl Jezus op het punt staat zijn Vlees
en Bloed als spijs en drank te geven
eten en drinken zij bij wijze van bloed
wraak. Hieruit blijkt, dat het spel op
de twee plans niet realistisch op elkaar
is betrokken, dat het volk niet altijd
reageert op wat in het Passieverhaal
gebeurt, maar dat het, op simpele, aan
sprekende wijze een perspectief opent
hier op een aansprekende wijze via de
natuur helder gemaakt.
Soms lopen de beide plans door el
kaar, zoals bij de Kruisdraging, waar
bij Christus onder het volk verschijnt.
De Kruisiging zelf wordt niet gespeeld.
„Ik heb me gehouden aan de wetten
van het Griekse treurspel, zegt Hel
man, die willen dat men het gruwelijke
wel aanduidt, maar niet laat zien. Men
ziet de Romeinse soldaten dobbelen om
de kleren van Christus. En als zij drie
zeggen, of vijf, hoort men drie of vijf
hamerslagen. Van de opgerichte kruisen
zal men alleen de bovenkant zien.
reacties van het volk suggereren Wat
er gebeurt.
Inleiding en epiloog op het spel wor
den gesproken door de vier Evange
listen. „Bij het schrijven", zegt Helman,
,,heb ik voortdurend moeten denken
aan de enige goede passiemuziek die
ik ken, aan de Matthaeus Passion van
Bach. Hij geeft de reacties van het
volk stem in de koralen. Ik heb mijn
spel laten onderbreken, de bedrijven
op de christelijke inspiratie tegenóver doen aaneensluiten door bestaande spi-
het eewone menseliike doen en laten rituals, die
het gewone menselijke doen en laten.
Het uitzicht op de bovennatuur wordt
op het gespeelde betrekking
hebben, bewerkt voor koor.
De Paramaribose koren werken daar
eendrachtig bij samen, zoals Antoon
Sweers in een brief van 25 juli aan
Helman schreef. Hij meldde ook, dat
de deelname aan de repetities zeer
goed blijft: 80 tot 90 procent van de
spelers is aanwezig. Het openluchtthe
ater, dat men voor dit spel bouwt, is
vermoedelijk 1 augustus zover gereed,
dat er gerepeteerd kan worden. Veel
benodigdheden ervoor komen door de
goede zorgen van de Sticusa uit Ne
derland naar Suriname. Soms treedt
er bij de verscheping enige vertraging
op, waardoor men nog niet nauwkeu
rig de datum van de première kan
vaststellen. Per voorstelling zal men
1.000 bezoekers kunnen herbergen. Men
rekent er op, dat er vijftien voorsteilin-
AMSTERDAM, 10 augustus. Het
aantal geregistreerde jeugdmisdrijven
in Amsterdam ts in de eerste helft van
dit jaar vergeleken met dezelfde periode
In 1959 met 25,1 pet. toegenomen. Vol
gens het Adviesbureau ter voorkoming
van misdrijven van de politie zou het
aantal geregistreerde gevallen nog gro
ter zijn, als er geen sprake was van
een nog steeds toenemend tekort aan
straatpersoneel. De zogenaamde „klei
ne baldadigheid" wordt thans niet meer
gerapporteerd; sommige kleine misdrij
ven, die niet tot vervolging leiden,
evenmin. Aan de verontrustende stij
ging van de jeugdcriminaliteit in de
hoofdstad zal volgens de politie voorlo
pig wel geen einde komen.
In de eerste helft van dit jaar werden
1027 jeugdmisdrijven (vorig jaar 821) ge
registreerd. Dit betreft gevallen waar
in over beneden 18-jarigen een sum
mier rapport werd uitgebracht, of proces
verbaal werd opgemaakt. Daarenboven
werden nog 2145 baldadigheidsrapporten
ODgesteld. In 1955 waren het er in totaal
10287, terwijl dit jaar op plm. 4500 bal-
daciajgheidsrapporten wondt gerekend.
Deze aanzienlijke teruggang duidt, niet
op verminderde jeugdcriminaliteit maar
is een gevolg van de wegen® perso
neelsgebrek noodzakelijk gebleken in
krimping van de jeugdbrigade van de
hoofdstedelijke politie.
De werkelijke stand van de jeugdcri
minaliteit in Amsterdam is volgens de
politie dan ook verontrustender dan uit
de statistieken van het Bureau ter voor
koming van misdrijven blijkt.
Met uitzondering van de eenvoudige
diefstallen neemt in alle groepen de
jeugdcriminaliteit toe. Over de eerste
zes maanden van dit jaar zien de ver
gelijkende cijfer® er als volgt uit: rij
wieldiefstallen 75 (dezelfde periode vo
rig jaar 29), brorrifjetsdiefstallen 175
(108). motordiefstallen 5 (0), inbraken
88 :37), winkeldiefstallen 272 (178) en
e*nvouidiigie diefstallen 177 (256). Bij
deze cijfers dient men te bedenken dat
in het verleden is gebleken dat verhou
dingsgewijs in december de meeste
jeugdmisdirijven worden gepleegd.
Lingen ligt een steenworp van de Nederlandse grens en het is misschien
daarom wel dat er eerder over Corsica en Majorca wordt geschreven. Wat
je van ver haalt is lekker, zegt het spreekwordt en de Nederlandse toerist be
doelt hier wat ver ligt is mooi. Zou de Eems die vlak langs onze grenzen
loopt, ook niet een tochtje waard zjjn en kunnen we dan niet met de fiets
gaan of zelfs te voet? Tussen Lingen en Leer stroomt zij soms geen tien
kilometer van onze grens, voor de afstand behoeven wjj het niet te laten.
Wie het landelijke Lingen betreedt,
volgt het spoor van vele veldheren. Een
generaal, die zichzelf respecteert be
hoort Lingen veroverd te hebben en er
visor. Niet dat we Maurits zijn Duitse
naam misgunnen hij kwam tenslotte
uit Nassau maar aan zijn verovering
van Lingen is altijd stilzwijgend voor
zijn weinig volkeren op dit onder- bij gegaan. Meppel en Coevorden gun-
maanse, die het stadje niet bevochten.
Nu eerst blijkt, hoe het Nederlandse on
derwijs volledig op de helling moet.
Rome en Pompei verbleken bij de glans
van Lingen. De „Lingelaar" noemt zijn
totaal onbekende stad dan ook trots
„das Tor der Welt"!
Ik geloof, dat deze uitspraak het eni
ge is dat hier aan Duitsland herinnert
want als ik het goed begrepen heb, ko
men in Lingens historie de Duitsers
er nauwelijks aan te pas. Alleen Mo-
ritz von Nassau is er een goede beken
de. Het blijkt echter onze Mauritz te
zijn. Ook hier ons onderwijs naar de re
nen we hem wel doch das Tor der
Welt.... Toch Is hij een der weinigen,
die de poort duurzaam weet te sluiten.
Niet minder dan vier stadhouders zijn
in Lingen heer en meester geweest en
daar de laatste dier Oranjes tevens
koning van Engeland werd, kunnen we
zeggen dat het door hem gestichte gym
nasium het eerste Engelse „college" op
het Europese vasteland betekent: stuur
uw zoon naar Lingen!
De dertigjarige oorlog maakt de zaak
er nie eenvoudiger op. De Zweden
zorgen, dat de Italiaanse huurlingen van
gen zullen worden gegeven. Over drie
jaar hoopt men het spel opnieuw op te
voeren. Er wordt op het ogenblik ge
sproken over een opvoering van het
zelfde spel op Caragao en mogelijk ook
op een van de Britse eilanden.
Dit alles wettigt de overtuiging,
de opvoering van Heimans Passiespel
een gebeurtenis zal worden, die men
ook in Nederland belangstellend tege
moet mag zien. Zei de heer Morpurgo
daar leeft aan eigen cultuur. Hjj is be- Een der spelers van de Christusrol in niet terecht, dat het van het uiterste be
trokken geweest bij de opvoeringen van Albert Heimans passiespel. Alle grote lang is een culturele binding tot stand
Green Pastures, die daar onder regie rollen worden dubbel bezet, om te te brengen, omdat deze beter tegen de
van Edwin Thomas zijn gegeven. Het voorkomen dat ziekte van een hunner tijd bestand zal blijken dan staatkundi-
succes daarvan was zo groot, dat men
verder wilde en tot de overwinning kwam
dat er niets beters zou zijn dan een
Passiespel. ,,Dit zal er dan ook wel
komen", zei Helman
Het was van het begin af duidelijk,
dat dit niet een Passiespel kon wezen
ïoals men die van ouds in Europa ken
de. Het moest uitgaan van een visie
op het Evangelie, die de bevolking van
het Caraïbische gebied kon aanspreken.
Daar wonen immers samen mensen uit
vier werelddelen, de autochtone bevol
king: de Indianen: afstammelingen van
de vroegere slaven uit Afrika; de Euro
peanen, die een westers stempel op de
beschaving daar hebben gedrukt; en
sinds de emancipatie der slaven ook
veel Aziaten, zoals Chinezen en Java
nen. Er is een overheersend niet-chris-
teljjke beschaving. De samenleving is
er evenwel bijzonder vreedzaam. De be
volking, van welke levensbeschouwing
dan ook, blijkt gelukkig nauwelijks toe
gankelijk voor theologische controver
sen.
Een Passiespel, dat voor deze in
levensbeschouwelijk opzicht heteroge
ne bevolking toegankelijk zou zijn,
moest derhalve, dacht Helman, het
Evangelie eerder van de culturele
dan van de theologische kant bena
deren, maar het kon wel uitgaan van
een echte religieuze visie. Hij be-
sclfouwde derhalve als zijn eerste
opdracht het schrijven van een Pas
siespel, waarin het Evangelieverhaal
zo tot uitdrukking kwam, dat het voor
iedereen begrijpelijk was, dat het, zon
der theologische controversen op te
roepen, de christelijke ideologie ver
staanbaar maakte.
Hier voegde zich nog een tweede,
eigen opdracht aan toe, gebaseerd op
de persoonlijke ervaringen van Albert
Helman in de jongste oorlog, die hij
in Nederland heeft meegemaakt. Wat
de Joden toen hebben moeten lijden
maakte hem bijzonder huiverig voor
elke mogelijkheid van een anti-Semiti
sche interpretatie. Anders gezegd: zijn
spel moest ook voor Joden aanvaard
baar zijn. Dat hij daarin geslaagd is
bewijst de reeds genoemde Joodse deel
name.
Tenslotte leverde ook de literaire kant
enkele niet geringe moeilijkheden. Al
lereerst wilde Helman exegetisch vrij
uit gaan, geen interpretatie van het Lij
densverhaal geven, die van het Evan
gelieverhaal afweek. Hij heeft een vol
jaar genomen om dit ernstig te bestu
deren. Bovendien wilde hij een zeer
simpel, voor iedereen toegankeijlk Ne
derlands schrijven, met het eigen van
het idioom van het land. Ook wilde hij
het verhaal interpreteren in deze tijd
en op de plaats, waar het spel wordt
opgevoerd, dus het Caraïbische gebied.
Hij componeerde het daarom in contra
punt: cp het bovenste plan speelt het
eigenlijke Passieverhaal, waarbij hij
uitsluitend gebruik maakt van teksten
uit de vier Evangeliën. Hij is daarbij te
ruggegaan op de Griekse grondtekst,
op de koiné, die een volkstaal was, en
die hij in volkstaal heeft overgezet. Op
het onderste plan spelen de reacties van
het volk op het Lijdensverhaal.
De situatie van de Joden in Palestina
ten tijde van Christus bood hem hierbij
een goed aanknopingspunt op de actua
liteit. De Joden waren immers een door
de Romeinen gekoloniseerd volk. On
der hen waren ook collaborateurs en
profiteurs. Er was ook een kleine groep,
die de bevrijding van de overheersing
zocht in de mens zelf. Tot deze kleine
moeilijkheden doet ontstaan.
ge verbondenheid?
,¥v ör
de Spanjaarden de stad verlaten-
■QeV
In 1806 zien we er de Fransen.
(F
waren er al kind in huis, want rnetaJS
zevenjarige oorlog bezetten zij de P18
vier maal. Burgemeester Van Dijck, 0
al geen Duitser, weet ze eruit te pra
Dit laatste wekt het vermoede»'
Van Dijck een Nederlander was.
1813 staan de Kozakken voor de wai
illeP-
]d
Dat werd hun gemakkelijk
want Napoleon legde vele en goede
gen aan. Twee in Eemland heten
_.n[l
nog Napoleonsdamm. De Noorman
hebben er ook duchtig huis gehouden
de Romeinen werden er verslagen-
in 1947 de Polen 't stadje verlaten
ten de inwoners wel verzucht heb®
eindelijk Duits. Ze vergeten, dat
Rooms Keizer Hendrik I ook een lab
genoot was. In 900 bouwt deze de
nenburg tegen de oprukkende Hongl,„
ren. Die naam gooit ons meteen in
,j,t
(Vein onze Romeinse correspondent)
ROME, augustus Rome is zeer
bezorgd voor de godsdienstige ont
plooiing van „het grootste missiege
bied ter aarde", Zuid-Amerika, het
nominaal katholieke werelddeel, dat
bezig is zich in zeer snel tempo te ont
wikkelen. De Osservatore Romano
heeft in de afgelopen maanden enkele
artikelen gewijd aan de plannen en het
program van religieuze hulpverlening,
uitgewerkt door de Pauselijke Com
missie voor Latijns Amerika van de
Noordamerikaanse en Canadese bis
schoppen. Gisteren meldde het Vati
caanse blad, dat de katholieke leken
van overal uitgenodigd zullen worden
om mee te werken aan de verwerkelij
king der initiatieven die voor Zuid-
Amerika genomen zijn.
De commissie heeft de bedoeling
een grote beweging in het leven te
roepen, die der „Pauselijke vrijwilli
gers voor de medewerking aan het
apostolaat in Latijns Amerika". De
leden zouden zich als deskundigen in
de verschillende takken van het le-
kenapostolaat ter beschikking stel
len van de Zuidamerikaanse bis
schoppen, Zonder te raken aan de
verantwoordelijkheid van de plaatse.
Hjke leiders der katholieke organisa
ties en bewegingen zouden zij dezen
terzijde staan. Wij kunnen dus spre
ken van een plan tot technische as
sistentie op het godsdienstig terrein
voor Zuid-Amerika.
Al is het denkbeeld van een interna
tionaal hulpcorps van leken als zoda
nig nieuw, het staat niet geïsoleerd.
In Spanje bijv. is men reeds geruime
tijd bezig met het werk voor Zuid-Ame
rika. Er wordt veel gedaan aan de voor-
üch.ing over de verschillende proble
men, vooral de godsdienstige aldaar.
In de laatste tien jaar stond Spanje
een honderdtal priesters af, naast de
normale uitzending doorx de missione
rende ordes en congregaties. Thans be
staan er twee speciale seminaries van
priesterstudenten, die na hun wijding
naar Zuid-Amerika zullen vertrekken.
De twee seminaries tellen samen thans
120 leerlingen.
Dichter bjj huis is er het College
voor Latijns Amerika aan de universi
teit van Leuven. Dit college leverde tot
heden 40 priesters af, Zuidamerika
nen en Europeanen, en dit jaar komen
er nog tien bij. Het pastoraal instituut
van de katholieke universiteit van Ot
tawa (Canada) is begonnen met cur
sussen ter voorbereiding van de uit
zending van priesters, religieuzen en
leken. Verschillende Canadese bis
schoppen hebben reeds toegezegd le
ken te zullen opleiden en priesters ter
beschikking te stellen voor Zuid-Ameri
ka, ook al zou men in het eigen dio
cees met een tekort aan priesters te
kampen hebben.
De Pauselijke Commissie is thans
bezig de bisschoppen der priesterrijke
kerkprovincies in Amerika en Europa
te interesseren voor haar streven en
haar plannen.
ROTTERDAM. 9 aug. In een café
aan de Havenstraat heeft vannacht de
44-jarige sloper J. K. uit Rotterdam een
bankbiljet van 100,uit het hand
tasje van een bezoekster gestolen. De man
werd -ter plaatse aangehouden. Aan
vankelijk was het biljet nergens te
vinden, maar aan het hoofdbureau kwam
het te voorschijn uit 's mans sok
ROTTERDAM, 10 aug. De| schip inmiddels aankwam en een la-
Nederlandse motor tanker „Papen- f-1"" Vafrt in
time-charter voor een Duitse trans-
drecht eigendom van de Rotter-1 por-tmaatschappij. De beide Neder -
Zaterdag jl. bevond de 10.746 ton
metende „Papendreoht" zich op weg
van Wismar naar Novorossisk, waar het
landse studenten hadden van de Rotter
damse rederij gelegenheid gekregen om
tijdelijk deel uit te maken van de be
manning. Toen bleek, dat het schip
naar Cuiba zou gaan varen, begrepen
de studenten, dat zij nooit tijdig in
Nederland terug zouden kunnen zijn en
wilden zij van boord. Op kosten van de
n.v. Phs. van Ommeren zullen zij van
Istanboel, aanloophaven van de „Pa
pendrecht", per vliegtuig naar Neder
land worden vervoerd.
Voor zover bekend is de „Papen
drecht" het enige Nederlandse schip,
dat Russische olie naar Cuba transpor
teert.
ROTTERDAM, 9 augustus. Gis
termiddag is de tien-jarige Chris-
toffel tlondervan uit de Compagnie
straat in het Kralingse Strandbad ver
dronken. Eên 12-jarig meisje had de
jongen, die niet kon zwemmen, met
een opgepompte autoband het water
zien ingaan. Enige tij'd later trof men
de jongen op de bodem van het diepe
gedeelte van het bad aan. Onmiddellijk
heeft men aan de E.H.B.O.-post kunst
matige ademhaling toegepast, totdat de
geneeskundige dienst de behandeling
van de drenkeling kon overnemen. In
ROTTERDAM, 9 aug. Gisteravond
is de 16-jarige suikerwerker W. A.
Somvoorde uit de Rosier Faassenstraat
in de oostelijke sluiskolk van de Park
sluizen verdronken. Na een stoeipar
tijtje op de brug wilde de jongen over
een 1 meter breed bruggetje over de
sluiskolk, dat alleen voor personeel
van de brug is bestemd, weglopen.
Reeds bij de eerste stappen op het
bruggetje gleed hij uit en viel hij van
6 meter hoogte in het water van de
kolk. Hij kon niet zwemmen en toen de
brugwachter met een schipper arri
veerde was hij al in de diepte ver
dwenen. Met een dreg haalde de schip
per de jongen boven water. Kunst
matige ademhaling mocht toen niet
meer baten. In het Coolsingelziekenhuis
constateerde men de dood. De jongelui
die bij dit ongeluk aanwezig waren
wordt verzocht zich met het politie
bureau Oostervantstraat in verbinding
Wt
Op een paar kilometer van
waar in 1958 de sprookjeswe-
dc Heyselvlakte bij Brussel,
rcld van de Expo stond, ver
heft zich midden op een brede
wal een kasteel dat aan de
middeleeuwen doet denken:
Bouchout.
Er is veel verbeelding nodig
om uit zijn bouw en ligging op
te maken dat het behoort tot
de burchten waar in voorbije
eeuwen dag eij nacht wachters
op de transen stonden, om te
waken en alarm te slaan als
een Of andere vechtlustige
seigneur uit de buurt het in
zijn hoofd zou krijgen een
aanval te ondernemen, hetzij
om echt of verondersteld on
recht te wreken of, wat méér
het geval was, om zün bezit
tingen uit te breiden. In de
ver achter ons liggende tijd der
hertogen van Brabant, was dat
schering en inslag. Zó is het
ook met het slot Bouchout ge
gaan.
Het oudste deel van deze
burcht dateert uit de Xlle
eeuw. Toen was zij werkelijk
een bolwerk van haar eerste
bewoners tegen een of andere
roofridder uit de buurt, in
1600 en veel later, in 1830, on
derging haar primitief aspect
grondige wijzigingen, doch in
haar grote lijnen heeft zij nog
steeds de allure van een ver
sterkt slot, waarvan de stenen
van een lange en zeer bewogen
geschiedenis getuigen zijn ge
weest.
Volgens een kroniekschrijver
was Bouchout oorspronkelijk
met niet minder dan vijf wal
len omgeven, waarover een
lange brug naar de grote toe
gangspoort leidde. De vierkan
te oppervlakte waarop het slot
zich bevond, was met vijf to
rens geflankeerd van verschil
lende vorm en afmetingen: vier
ronde en één, de machtigste,
vierkant. Er viel alleen licht
in langs de schietgaten. Bui
ten de wallen lag een groot
park, met een hoeve en an
dere gebouwen. Vanaf de rand
der hoofdstad strekte het do
mein zich tot de dorpen Op-
hem en Meise uit
Eeuwen lang is dat allemaal
sau had toebehoord.
Nadat de dochter van Leo
pold- I, keizerin Charlotte, in
eigendom geweest van fiere
en krijgszuchtige ridders, die
naast bloedige ook roemrijke
bladzijden in de historie van
Brabant hebben geschreven.
In 1870 kocht koning Leo
pold II het domein, samen met
een belendend kasteel van ba
ron Van der Linden d'Hoogh-
vorst, dat was opgetrokken op
de plaats waar vroeger een
burcht had gestaan, die aan
het leengoed Grimbergen-Nas-
1866 uit Mexico was terugge
keerd, waar later haar man,
keizer Maximiliaan door rebel
len werd gefusilleerd, werd de
ze krankzinnig geworden Bel
gische prinses door haar broer,
Leopold II, ondergebracht in
diens kasteel te Tervueren.
Toen dat kort daarop een prooi
van vlammen werd, bracht hij
haar naar het domein van Bou
chout. Daar heeft zij nog tien
tallen jaren lang geleefd, af
gezonderd van de wereld,
waarmede zij nog slechts één
maal per jaar contact had, als
de processie van Meise door
het domein trok. waar een
rustaltaar was opgesteld. Zij
was dan omgeven door een
paar trouwe dignitarissen, doch
gaf zich geen rekenschap van
wat rondom haar omging. In
haar verbeelding „sprak" zij
voortdurend met haar geliefde
man, de gefusilleerde keizer..
Zij overleed in het kasteel
Bouchout op 19 januari 1927,
in de ouderdom van zevenen
tachtig jaar.
Na haar dood. bleef het kas
teel tien jaar lang onbewoond.
Daarna verkocht de koninklij
ke familie het aan het Rijk,
dat in het park een botanische
tuin Het aanleggen.
Zo blijft dit historisch ge
bouw bewaard voor België, aU
een stille maar belangrijke ge
tuige van vele gebeurtenissen,
die er zich honderden jaren
lang hebben afgespeeld.
Ja, ook stenen hebben dik
wijls ht'n geschiedenis
B.
pre-historie. Toen Troje nog Sest'°ef
moest worden, maakten de Hünen
hun bed al op. En dit is nu iets.
de toerist aanslaat. Voor het H°llaIUj5
trapgeveltje van Lingens raad1
vraagt hij zich verwonderd af, w ef.
Kozakken bewoog hun Kaukasus te v
laten. Zijn verbeelding moet aanV.r
len wat het heden niet toont en die
beelding moet dan niet zwak °ntVa)1-
keld zijn. Bij hunnebedden is dat
ders. Hij kan er een klap op geve"
zijn handen zullen tintelen van wat
Hun daar neerlegde. Bezoek de
ke Hümmling ten noorden van
pen en u zult er talrijke vinden. Ga
vens de Hüvener Mühle niet voorbö
zeker niet het imposante Clemenswe
het jachtslot van de bisschop van
ster, u weet wel de prelaat, die m
Rampjaar naar Groningen oprukte-
kasteel is enig op de wereld. Het
acht muren met vensters, vensters
op de acht lanen van loofhout
zijn. Daar het stervormig gebouw
zijn er ook acht dichte muurvlak
Hierop zijn in relief van boven naar
neden jachttattributen uitgehouwen-^
lanen vangen aan bij acht jachthui
die geen van alle het zicht op de la^j
belemmeren, doch wel de diepte va»
bos accentueren. Die „suffragaan
teeltjes" dragen de wapens van bisd^j,
men. Of de aartsbisschop hier het
ledig episcopaat ter jacht node, r
meer de Kerkhistorie
vi®f'
Af I
Haselünne aan de Hase, een zijri
tje van de Eems, is een Hansest3'^
doch het moet de geringste ond<?r -t
groten geweest zijn. De handel h
je®3
ijjS'
zich nu verplaatst naar het Dortmua
Eems-kanaal. Uren kunnen we
k0
Hief
0ieC
ader van het nieuwe Duitsland,
vreest het ergste voor Rotterdam- «jj,
al wordt er aan verbreding geW®
Machtig zijn de olietankers, die
knikkers tussen Eems en grens er
om laten liegen.
- Het
De Eems is geen Rijn of Loire, g p,
namelijk de Eems. De veenkoloni®
penburg mag de langgerekste geme
van Europa heten, dit vergoedt h®
mis aan natuurschoon in deze streo0|t
niet. Liefhebbers van moerassen, en
die hebben hun bekoring, kunneh
het Bourtanger Moor terecht.
me er niet in terecht. Wat de
wél biedt is zitjes aan het water-^^
GaS'
mis je nu weer aan de Loire-
scherfahr in Leschede is zelfs een -
hof: volledige rust gegarandeerd!
tronomen melden zich in de Waaë
Leer maar kunnen ook de Ratsk® -j
ter plaatse afdalen. Bij mooi we®
het restaurant bij de Eemsbrug te
fereren. 's Avonds valt het op doof
vrolijke illuminatie. We wanen °nlepi'
werkelijk in het buitenland. De 0p
is hier op zijn breedst en Duitslan
zijn smalst want na een paar kil®18^'
zit u al in Nieuwerschans. Dat i®
derland want Nieuwerschans werd
op school door Maurits veroverd-
L.' v
Het Hollandse geveltje van het
raadhuis te Lingen.
