Spanning wndom de eerste primaire Deltadam
Werkers
Plaatsing van onneembare vestingmuur
afhankelijk van
Veerse gat
in cijfers
„Wij zijn niet voor één
gat te vangen
m
tIv
yécz'fih L
ZATERDAG 22 APRIL 1961
Geen sensatie
B^ïgfej 3 4-
Walcheren
Het teleurstellend begin van de operatie is al zowat vergeten.
In de nabijheid van het Veersegat verkeren de heren van de
Rijkswaterstaat en van de aanr.emerscombinatie n.v. Dijks-
bouw met hun talrijke personeelsleden in de roes van de komende
gebeurtenissen: de plaatsing van de zevende en laatste caisson,
extra feestelijk vanwege de komst van de koningin, en de algehele
blokkade van de zee tussen Walcheren cn Noord-Beveland. Dat die
eerste caisson niet zo best wilde, och, er zijn inderdaad enkele,
ovei igens leerzame, fouten gemaakt, en niet voor niets was het plan
voor het Veersegat aangekondigd als een generale repetitie. Dan
mag er wel iets mis gaan. En zelfs als do uitvoering opnieuw
tegenslag mocht ondervinden, zullen de gevolgen niet catastrofaal
zijn. Er is een ruime reserve ingecalculeerd. Immers, de duizenden
berekeningen die het werk voorafgegaan zijn on blijven begeleiden,
bieden nooit volstrekte zekerheid. De wispelturigheid van de' elemen
ten die de mens in zijn vermetelheid wil breidelen, maken het nood
zakelijk om op eventualiteiten voorbereid te zijn. Het is bijvoorbeeld
niet uitgesloten, dat het precies aaneenketencn van de zeven caissons
in het Veersegat mislukt. Er kunnen openingen blijven bestaan zodat
er voor de laatste caisson te weinig ruimte overschiet. „Niet erg",
zegt ir. H. A. M. C. Dibbits van de Rijkswaterstaat, die in het
zuidelijk Deltagebied het bewind voert, „dan zetten we die laatste
er eenvoudig naast".
Boven op het werk
Specialisafie
Jzm m
I
'M
DONDERDAG GAAT HET V EERSE GAT DICHT
(Van onze speciale verslaggever)
Vrouwenpolder, april. Natuurlijk
verlenen de zandzuigers, kra
nen, bokken, sleepboten, vracht
auto's, draglines, bulldozers,
eenstorters en caissons het spectacu
laire element aan een werk als de dich-
hng van het Veersegat, maar de hon
derden mensen die in dit woeste we
reldje onder de kille adem van de zee
door elkaar krioelen, maken het pas
werkelijk interessant. Men loopt daar
allerlei figuren tegen het lijf die in de
massa nauwelijks opvallen, maar in
een persoonlijk gesprek iets van hun
edthousiasme onthullen om aan dit
Project mee te kunnen werken. Want
er heerst een opmerkelijke teamgeest
onder alle betrokkenen, van hoog tot
laag. Men beschouwt het Veersegat als
°°n nationale zaak, waard om met
energie aan te pakken. De mensen zijn
soms wekenlang van huis, moeten wer
ken onder zware omstandigheden en
m weer en wind, maar behouden hun
Eoede humeur. Zo ondervinden per
soonlijke voldoening van het aandeel
°at ze in het karwei hebben geleverd.
Wij zijn even bij de heer J. Faasse
Uit Westkapelle in de kabine gekro
pen, een stoere Zeeuw van 26 jaar, die
met zijn zware truck mijnsteen, zand
an andere materialen vervoert. He't
aantal kilometers dat hij dagelijks af-
Jegt, is te verwaarlozen, maar des te
groter is de hoeveelheid handelingen
aie hjj achter het stuur moet verrich-
I°n. Scherp let hij op zijn achterwie-
Jcn, -want rijdt hij even te ver naar
achteren, dan krijgt hjj ofwel de lading
Djinsteen boven op zijn kabine, ofwel
op rijdt de afgrond in. Met donderend
geraas stort de steen in de laadbak.
Magen schudt cn trilt, maar Faas-
se trekt zich van het gedreun niets
aan en praat bedaard door. Nog één
knijp" van de grijper, en de auto kan
de berg op, Maar de mijnsteen wordt
dpgeslagen. Achteruit in de ..gearing"
inet een vaart van anderhalve kilome-
'?r per uur. Zo'n helling, naar schat-
I'ng toch bijna veertig graden, bete
kent voor hem nog niets. Op het ogen-
Puk dat de M'agen naar ons idee op het
Punt staat naar beneden te storten,
Faasse zijn wagen stil, de laadbak
r,Jst omhoog en opnieuw geschud en
Setril, Intussen wijst onze chauffeur
J. FAASSE
..iets moois.,..
Psar de nieuM'e dijk, M<aarvan de glooi
ing ligt te glanzen in de zon. ,,Zo'n
,aiud is heel wat moeilijker te bewer-
,e'i. De vrachtauto's zitten dan met
rottingen aan elkaar vast." De heer
haasse is in de dijkbouw in zijn etè-
Ejont. Hij vindt het ,,iets moois". In het
r'gemeen trouwens prefereert hij \va-
wi'Werk. Hij verheugt zich al op zijn
aandeel jn het komende karwei: de af-
r'cding tan de dijk met bitumen. Dat
-i?t Merk nu toevallig op Walcheren en
yoord-Beveland verricht wordt, inte-
?°sseert hem als Zeeuw minder. ,,A1
'°u het in Amerika zijn, ik zou het
Ven fijn vinden."
VEERSCH E GAT
N.-Bev.
TP||r20apr 21apr |22apr. j23apr. j24apr Jl8apc Jllaprs"
7 \ZZPjs
5 sleepboten ver
voeren telkens
slechts 1 caisson
J Caisson7vormt de riskante
v .AfasevandesluitinqHe stroom-
k ^o/-, O A/ A jrAJ snelheid van het water bedraagt
4-"5 dan n.l.ca.118km per uur
De cijfers op de caissons geven de volgorde van plaafsing in hehVeerscheGah aan
CAISSONS
Het tweede caisson wordt naar zijn plaats gesleept.
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimmmiimiiiiiiiiiimiiiimm
tt et sluitgat tussen Walcheren
l—l en Noord-Beveland ivas twee
I. JL weken geleden 320 meter
breed. Hierin zijn thans vijf
caissons geplaatst, die ruim 45 meter
lang, 20 meter hoog en 20 meter
breed zijn. Ze zijn qua afmetingen
te vergelijken met een schip van
5000 ton. De resterende opening is
derhalve nog ruim negentig meter
breed. Morgen en maandag worden
de laatste twee caissons ingevaren
en geplaatst. Om de betonkolossen te
borgen tegen de stroom zullen aan
weerszijden 10.000 ton loodslakken
en 10.000 ton basaltstortsteen wor
den aangebracht. Op de caissons
komt een zandbaüast van 3000 m3
per stuk. Zandzuigers zijn nu al aan
het persen om het zandlichaam voor
de dijk op te bouwen. In één maand
zullen zij twee miljoen m3 zand
spuiten. Het hele werk vraagt een
hoeveelheid zand van 3,5 miljoen fii3.
In de depóts voor de materialen is
een reserve van dertig procent opge
slagen om op eventualiteiten te zijn
voorbereid. Totale kosten: tussen
veertig en vijftig miljoen gulden.
Streefdatum van oplevering: 1 no
vember van dit jaar.
iiiiiiiiMiiiiiiiiiHiiiiiiiiiMiiiiimiMiiiiiiiiiiiiiniiimiiiiiiiimii
9}
K. SPERLING
.geen verschil.
Er is één man, die uit eigen erva
ring kan vertellen, hoe de drem
pel op de bodem van het Veerse-
Gf. gat waar de caissons op rusten,
U t ul,zict- Dat is de heer K- Sperling
^.Dordrecht. Zijn taak M as het om in
'Nernalv nvor rin «tnrtstpon te krui-
Un e" van /"'Jn bevindingen te vertel-
stJ ,aan de heren van de RijksM'ater-
l>en
veui AJJii ut" v liiuiugc:
sta ,aan do heren van de RijksM'
hiiH cn. de aannemers. Gezien heeft
overigens niets; het zicht op elf
■t,diepte is 0,0. ,,Je kunt net zo
Jtp J* ogen dichtdoen." Ook naast de
jf, 'hpel heeft dc heer Sperling gedo-
ongeveer 32 meter onder de op-
■ktc. Per dag legde hjj een af-
h>Hlla_af van 120 oieter, kruipend en
:?hd
*he}'ISen overal tastend over de twee
*te„ dikke en zestig meter brede
\vejjko'empel. Het werk schijnt hem
sensatie op te leveren. „Of ik
hui,
i»!
water zit of gewoon in de
sKamer, dat maakt mij weinig ver-
(Voor vervolg laatste kolom)
De hele campagne is omgeven met
zoveel voorzorgsmaatregelen dat er in
feite geen sprake meer is van een ge
waagd experiment. Toch is er bij al die
ruige bedrijvigheid in het grensgebied
tussen zee cn land een zekere spanning
voelbaar, in weerwil van het vertrou
wen waarmee de afloop van de actie
M'ordt tegemoet gezien. En deze is niet
alleen te verklaren als de opwinding
die met zulk een enorme energieont
plooiing van nature verbonden is. Aan
genomen, dat technisch en theoretisch
de zaak klopt ,dan blijft nog de mense
lijke factor. Hoe reageert hij op de on
verwachtheden, en zal hij zijn instructies
nauwgezet uitvoeren? Om nogmaals ir,
Dibbits te citeren: ..dit werk hangt van
veel details aan elkaar. De tijdstippen
van plaatsing der caissons bijvoorbeeld
zijn tot op dc minuut berekend. Dat geeft
er bij ons de spanning aan". Intussen
betekent de afgrendeling van het Veer
segat de eerste „echte" dam in het
Deltaplan. De verbinding tussen dc
twee eilanden in de Zandkreek heeft
immers maar secondaire waarde en
gold op haar beurt als een generale re
petitie voor het werk bij Vrouwenpolder.
Afgezien van dc Brielse-Maas-dam, die
al klaar was vóór de ramp in 1953,
opent het Veersegat dus de rij van
zeegaten aan onze westkust die binnen
twintig jaar geen zeegaten meer zullen
zijn. Terwijl de smalle kwetsbare strook
tussen de twee eilanden nog gedurende
enkele maanden tot een voor de zee
onneembare vestingmuur zal worden
uitgebouwd, is het werk voor de af
sluiting van dc Grevelingen al begon
nen, vordert dat voor het Haringvliet
gestaag en zijn voor het meest giganti
sche project in het kader van het Delta
plan: de dichting van de Oosterschelde,
al dc nodige berekeningen opgesteld.
Deze volgorde is zeer welbewust ge
kozen. De werkzaamheden bij liet
Veersegat hebben duidelijk aan
getoond, dat de keuze juist is ge
weest. Toen dit karwei een paar jaar
geleden begon, had nirn nog niet de be
schikking over de materialen cn hulp
middelen om een deugdelijke afsluiting
te verzekeren. Achteraf gezien was het
risico dat de rijkswaterstaat en de aan
nemers daarmee op zich hebben geno
men, niet gering. Het procédé met de
nylonmatten op de zeebodem „baby-
zeil" genoemd in de volksmond was
nog in het begin der ontwikkeling toen
de aanval op het bedreigde punt bij
rouwenpolder al geopend was. Toch zou
het met goed mogelijk geweest zijn om
een solide drempel in hel sluitgat te
maken zonder dit moderne funderings-
materiaal aan tc wenden. De moeilijkste
opgave was evenwel om dit nylonta-
pijt egaal op de bodem uit te spreiden
en de volgende ontwikkeling was toen
een speciaal hiertoe geconstrueerd ap
paraat, dat elf nieter onder het water
oppervlak de matten afrolde en vlak-
streek. Nog een voorbeeld van een tij
dens de duur van liet werk ontwikkelde
methode: de steenstorter. Dc afsluit
dijk kon nog gebouw d worden met behulp
van eenvoudige onderlossers. maa*- daar
was het verschil tussen hoog en laag
water meestal niet meer dan negentig
centimeter. In het Veersegat bedraagt het
getij-verschil bijna drie meter, en om
de bodem in snel tempo te versterken
moesten drastischer maatregelen ge
troffen worden. Het resultaat van lang
durige studies leverde dan tenslotte de
steenstorter op. een drijvende bak mei
zestien laadruimten, die hydraulisch
omhoogkunnen worden geheven, waar
door de inhoud meestal bestaande uit
mijnsteen, loodslakken of basaltblok
ken geleidelijk het water in plonst.
Ook nu nog is dit apparaat druk in de
weer. Zodra er weer een caisson is ge
plaatst treedt de steenstorter aan om dag
en nacht bij iedere kentering van het
tij, dus vier maal per etmaal, ladingen
stortsteen aan beide zijden van het ge
vaarte omlaag te kieperen. Twee jaar
geleden was het steenstorten nog een
kwestie van handwerk, maar ook in het
Deltaplan heeft de mechanisatie zich als
een onontkoombare cis aangediend.
De steenstorter indetienaast een caisson. Op deze manier is het mogelijk in recordtijd de bodem met stortsteen ie ver
sterken. Du nieuwe systeem is nog tijdens het werk bij Vrouwenpolder ontwikkeld.
Edan natuurlijk het voornaamste
bestanddeel van dc afsluiting daat
bij Veere: dc caisson. De zeven
stuks die voor het amputeren van
de zeearm nodig zijn, behoren tot een
bijzonder type, de zogenaamde tralie-
ligger. Deze weinig onthullende betite
ling wil aanduiden, dat de boven- cn
onderrand van dc caisson vervaardigd
zijn van gewapend beton, terwijl dé lang
ste zijkanten bestaan uit diagonaal ge
plaatste stalen staven, zodat het water
er gewoon door kan stromen. Dit sys
teem heeft het grote voordeel, dat de
waterbouwers de zeven caissons op de
meest geschikte ogenblikken kunnen
plaatsen zonder dat de getijbeweging
ernstig wordt aangetast. Het was name-
ijk met mogelijk om de zeven kolossen
bijvoorbeeld op een dag te plaatsen.
Met opzet is er tussen de plaatsing van
de eerste en de tweede een week ver-
Jopen om iedereen gelegenheid te geven
om met de vereiste manipulaties ver
trouwd te raken.
Want nogmaals, de menselijke factor
is overheersend. Als de mens met de
snel uitbreidende mechanisatie niet
weet mee tc komen, moet dc technische
evolutie op een fiasco uitlopen. Met de
grootste moeite is liet ir. M. J. P. de
Lint, die in dienst is van de Hollandsclie
Aanneming Maatschappij, een der deel
hebbers in liet project Veersegat, en
als directeur van de n.v. Djjksbouw op
treedt, gelukt om 56 mensen te bekwa
men in het bedienen van het afsluitings
mechanisme der caissons, l^eze moeten
volgende wee'.: donderdag de algehele
blokkade bewerkstelligen door de schui
ven neer'te laten die daarmee de stroom
afgrendelen. Iedere man heeft tot taak
twee schuiven te bedienen, en het liefst
had ir. De Lint het dubbele aantal man-
schappen willen recruteren. Maar ook het
Deltaplan ontkomt niet aan personeels
gebrek
Die algehele blokkade belooft overi
gens nog enkele spannende ogen
blikken op te leveren. Diverse
mogelijkheden zijn overwogen.
Men zou bijvoorbeeld alle schuiven in
één handeling neer kunnen laten. Toch
is hiervan afgezien in verband met het
risico, dat één schuif, of misschien
meer dan een. mocht weigeren. Er is
dan, in verband met de waterstands-
verschillen, tc weinig gelegenheid om
de storing op te sporen en te verhel
pen. Daarom geschiedt het werk in
étappes, en wel bij de gemiddelde wa
terstand, dus N.A.P., om liet verval te
beperken tot ten hoogste anderhalve me
ter. De onderschuiven gaan bet eerst
dicht, dan de bovenschuiven gedeeltelijk
(2 uur 's nachts) cn om half oil geheel.
Direct na de definitieve sluiting ko
men de zandzuigers in werking. Gedu
rende vier weken zuilen zij continu
zand persen in en bij de caissons om
de smalle landstrook tussen de twee
eilanden Walcheren cn Noord-Bevelaiul
op te bouwen tot een onverwoestbare
streng, die een eind maakt aan het
meestal dartele, maar soms ook wrede
spel van de zee in deze natuurlijke in
ham. erkorting van dc kustlijn" ple
gen de waterbouwers ecu dergelijk
werk met een nuchtere term 1c nor
men. Met alle ingebouwde reserve heb
ben zij de redelijke zekerheid dat bet
karwei slagen zal. „Wij laten ons niet
voor één gat vangen", heeft ir. Dibbits
eens gezegd. Al zal dit dan het Veerse
gat zijn.
HANS STEVENS.
(Vervolg van eerste kolom)
schil." Misschien komt dat omdat het
duikersvak voor Sperling een familie
traditie is. Zijn vader heeft nog bij de
ramp met de „Berlin" bjj Hoek van
Holland geholpen, en nog drie familie
leden zitten in het vak. Anderzijds gaat
hij op deze traditie wel degelijk prat.
al voelt men dit meer aan dan dat hij
het in evenzoveel woorden duidelijk
maakt. Met moeite kon de foto ge
maakt worden. „Wat ben ik nu zonder
mijn pak?" vroeg hij schouderopha
lend.
IR. M. J. P. DE LINT
....man van de praktijk....
Ir. M. J. P. de Lint voert het bewind
over de n.v. Djjksbouw. waarin zes
grote aannemersmaatschappjjen sa
menwerken. Eind van dit jaar is
hij vijfentwintig jaar in dienst Van de
Hollandsclie Aanneming Maatschappij.
Hjj is de man van de praktijk, iemand
die boven op het M'erk wil zitten om te
zien, of alles volgens plan verloopt.
„Ze zitten in de keet nog te confere
ren, maar ik ben maar even M-eggelo-
pen. want hier komt liet tenslotte op
aan," vertelt hij terwijl hij nauwlettend
de verrichtingen van de steenstorter
volgt. Die steenstorter is een van do
onderdelen, die het mogelijk maken de
afsluiting in het voorgenomen én
vereiste tempo te doen geschieden.
Ir. De Dint is over de prestaties bij
zonder tevreden. Het vaartuig was
aanvankelijk bedoeld als proef, maar
er zullen nu wel meer van dergelijke
apparaten in gebruik komen. Voor het
Brouwershavenscgat zal men namelijk
in veel grotere proporties moeten den
ken. De meeste ervaring heeft ir. De
Lint in het buitenland opgedaan, cn
wel in de buurt van Marseille, waar
hij acht jaar achtereen belast was met
de taak om rotsformaties te laten
springen. Eentonig werk? „O nee, bij
zonder interessant, omdat de situaties
telkens anders waren." Maar ook het
Veersegat heeft zijn bijzondere belang
stelling, speciaal wegens het afwijkende
type caisson waarmee gemanipuleerd
wordt.
Een van degenen op wie het don
derdag aankomt, is de heer A.
van den Heuvel uit Beverwijk,
voorman in dienst van Van Hat-
tum en Blankevoort. Hij staat die dag
aan de winch op een der caissons en
zal de schuiven op het juiste ogenblik
moeten neerlaten. Geen ogenblik twij
felt hij er aan of het karwei zal een
volledig succes worden. Wekenlang is
er tevoren geoefend. Hij kent het me
chanisme door en door, en het hijs- en
montagewerk is zijn specialiteit. Zijn
mensen zijn nauwkeurig geïnstrueerd.
Nog juist heeft hjj tijd om ons te ver
zekeren, dat hij in dit bijzondere kar
wei bijzonder plezier heeft.. Dan stapt
hjj in een auto om snel M'eer ergens
anders behulpzaam te zijn. Iedereen
heeft immers haast, het M'erk is tot op
de minuut voorbereid, en de zee moet
op haar zwakste ogenblik worden aan
gepakt.
A. VAN DEN HEVVEL
.succes verzekerd.
