VOOR HET EERST EEN GROTE OVERZICHTS
TENTOONSTELLING IN NEDERLAND
Het vroeg leeggebloeide talent
m i
Y
Eerste bewoners reeds aangekomen
Bisdom Rotterdam heeft
—eigen klein»
Financieel vijfjarenplan
tot dusver groot succes
I
m
E
I,-
ÈMme
•*r
I
mm
De man uit het
souvenirwinkeltje
Maria of Christus?
V B
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1961
t.4A
A vi
..aiMtflÊÊLmmSk
oor het eerst is er in Neder
land een grote overzichts
tentoonstelling van de won
derlijke Belgische schilder James
Ensor georganiseerd. Kort geleden
verbleven de doeken in het mu
seum Kröller-Müller op de Hoge
Veluwe, thans is de expositie
te zien in het museum Boymans-
van Beuningen te Rotterdam.
Uiteraard is het werk van de
schilder uit Ostende wel bekend
in ons land. Op tal van manifesta
ties waren zijn doeken te zien
maar een groot overzicht, met de
mogelijkheid dieper in te gaan in
het vreemde leven van de man,
die nog jarenlang het winkeltje
met souvenirs, een stap vein de
Hoogen Dijk erfenis van zijn
Engelse vader voortgezet heeft,
is er binnen onze grenzen nog
niet gegeven. Hoewel ik in de
loop der jaren veel werk van En
sor bekeken heb de intocht van
Christus te Brussel kom je ge
woonlijk wel eens per jaar ergens
tegen moet ik toch bekennen
dat deze tentoonstelling mij een
geheel ander, een nieuw beeld van
de schilder gegeven heeft. Nu pas
realiseer ik mij, dat de man in
die 89 jaren van zijn bestaan
slechts ruim dertig jaar gewerkt
heeft, maar dan met een bezeten
heid en een beheersing van de
materie die aan het ongeloofwaar
dige grenst.
iiiiHiimiHHWHHmtimmmtHHiHiiwiinMiHdinmiHHiiiiii
nieuwe klein-seminarie van het
equivalent in schilderkunstig oogmerk, bisdom Rotterdam, tiet zijn enkele
Dan moet ik zeggen dat naarmate de franciscanessen van Aerden-
hout, wier aantal nog zal aangroeien
tot ongeveer 15 wanneer het gehele
complex in gebruik zal komen. Te
midden van loodgieters, electriciens
en allerlei personen met onduidelijke
maar blijkbaar onontbeerlijke be
zigheden gaan de zusters al rustig
hun gang in het fraaie klooster, dat
bescheiden achter de lerarenflat ls
weggedoken. Zij zullen er straks me
de voor moeten zorgen, dat deze
nieuwe gemeenschap in de landelij
ke dreven van Noordwijkerhout zich
voorspoedig ontwikkelt en aan de
hoge verwachtingen, die men er al
lerwegen in het diocees aan toekent,
zal beantwoorden.
Jm
ÊmÊÊÊÊmÉiP
Liturgische weekkalefl^f,
van JAMES ENSöIl
betogende kracht van Ensor in zijn werk
toenam, zijn zuiver coloristische sterkte
zich beperkte. En hiermee is eigenlijk
bij Ensor de waarschuwing in de wereld
gegaan. Weinigen hebben beseft hoe
zwaar de last woog. Noch Paul Klee
heeft het geweten, hoewel hij een tijd
lang aanhanger van Ensor geweest is
(zijn dagboeken getuigen daarvan).
Noch OtteDixof EmileNolde en ni on
ze tijd Luceber*. weten het. De betogen-
c' kant van Ensor bestaat namelijk uit
rancune. Zelfs Turner moest hij als
luminist in herinnering roepen (niet
Monet) om zijn „Uitdrijving uit het pa
radijs" te realiseren. Bijna de Jugend
stil (of Art nouveau) herleeft in
de slecht begrepen Turner. De
Jugendstil ziet men steeds weer terug
in navolging van Toorop, zoals in
het doek van de schilderijenhande
laar en het Ave Maria. Men mag
dan Strindberg herkend hebben in
de massa-optochten en zij hebben mo
gen dienen als illustratie van de
„Opstand der horden" van Ortega y
Gassel, de latere tekeningen van En
sor dalen naar een dieptepunt, waarin
hij blijkbaar zijn talent verloochent en
als hij werkelijk rancuneus wordt ten
aanzien van de critici, dan moet men
erkennen, dat de eerste de beste spot
prenttekenaar het beter doet.
Hammacher ziet Ensor als een tegen
hanger van Vincent van Gogh. De laat-
i ste verliet huis en haard, terwijl En
sor altijd thuis bleef. Hij kon niet los
komen van de haardstede en daarom
zijn de gezichten uit zijn atelier-raam
dan ook altijd gefixeerd gebleven op
I het uitkijk-venster, kijkend over zee,
blijvend binnen de eigen bescherming.
Bij alle bewondering groeit bij zulk
een overzichtstentoonstelling steeds meer
de scepsis ten opzichte van Ensor. Zijn
maskers, temidden waarvan hij zelf met
een bloemetjeshoed opduikt, komen mij
aic charlatanerie voor, maar anderen
Detail van het enorm grote schilderij: De binnenkomst van Christus te Brussel, een der laatste opzienbarende werken denken er beslist anders over. De late
van de meester uit Ostende. koolstronken, stillevens uit de jaren '90,
mmmnmnmm—nnbHiven^uUleve- j mog
VY f
V :S
In 1860 is hij geboren, in 1880 had hij
reeds een aantal bijzonder even
wichtige werken, zeer zuiver van kleur
en tonaliteit, vervaardigd. De daarna
volgende tien jaar gaat het snel in stjj
gende lijn voort met grandioze interieurs
in schaduwrijke, druk gestoffeerde ka
mers. Dan komt het surrealistisch ele
ment met de maskers, de stoeten en
optochten. Op 33-jarige leeftijd is het
practisch gedaan, dan zakt het genie
ineen met schriele, akelige rancuneuze
tekeningetjes, die niets meer van zijn
grandioze visie op de warme materie
van de verf bezitten, die de spanning
tussen licht en donker missen. Daarna
heeft Ensor nog ruim vijftig jaar de tijd
om met een verbitterd gemoed de vruch
ten van zijn aanloop te plukken. Als hij
geëerd wordt vervalt hij in een soort
geschiedschrijving omtrent zichzelf, er
mogelijk niet voor terugschrikkend da
teringen te wijzigen' orndat een zekere
ontwikkeling hem in een ander verband
juister voorkomt.
Prof. A. M. Hammacher heeft bij de
catalogus een bijzonder mooie en in
dringende inleiding geschreven, die een
waardevolle aanvulling betekent bij de
vele biografische aantekeningen cn ana
lyses die op het „geval-Ensor" gepleegd
zijn. Uiteraard is daar de psycho-ana
lyse niet bij achter gebleven want hier
kan men spreken van „Gefundenes Fres-
sen!" Wat is het geval, wanneer wij de
gewone biografie raadplegen: de jonge
Ensor groeide op bij zijn vader, terwijl
zijn moeder weini aanwezig was. Va
der voelde zich als Engelsman niet thuis
in Ostende, ondanks de zakelijke suc
cessen van de winkel in souvenir-arti
kelen. De man schijnt veel te hebben ge
dronken en stierf tenslotte op straat. Zijn
enige zuster trouwde in Berlijn een
Chinees, woonde later in bij haar broer,
na een scheiding, en zij heeft bekend
nooit enige aandacht aan de werken
van het genie besteed te hebben, -tnsor
studeerde aan de academie te Brussel,
uiteraard zonder succes omdat hij alles
veel beter deed dan zijn leermeesters,
kwam weer terug in Ostende, bemoeide
zich een tijdlang met de cercle XX te
Brussel en ging weer terug naar Osten
de. Er was in die tijd enig contact met
Nederland door de figuur van Jan
Toorop, die Ensor enige malen de hand
boven het hoofd heeft gehouden. Een
periode, waarin James de tekenstift
voor de etsnaald verruilt geeft weer
nieuwe boeiende aspecten aan zijn
oeuvre maar ook hier signaleert men
de neergang.
Men is in zekere zin geneigd Ensor
te vergelijken met Vincent van Gogh.
Ook bij de schilder uit Nuenen de op
bloei in een beperkt aantal jaren, ook
bij hem een totale uitlevering van een
persoonlijkheid aan de kunst in nau
welijks twee decennia, ook bij hem de
bijna surreële groei van een kunste
naarschap, maar bij nadere beschou
wing: wélk een verschil. Vincent ging
gfiü ladder op, een ladder die naar geen
eind voerde of het moest het eind van
de zelfvernietiging zijn. James Ensor
gaat ook de ladder op maar klimt dan
behendig op de steiger om op een hori
zontaal vlak een aantal scenes op te
voeren, die hoe boeiend ze ook zijn, sterk
de comedie verraden. Daarna daalt de
meester de ladder weer af om met ge
kruiste armen, onder langzaam aangloei
end applaus te danken, terwijl hij zijn
eigen opvoering als het ware via een
film steeds weer opnieuw ziet.
Nu moet ik er haastig aan toevoe
gen dat deze min of meer simplisti
sche vergelijking deerlijk mank gaat.
Ook Ensor is aan zijn eigen schep
pingsdrift kapot gegaan, evenals Van
Gogh. alleen Vincent veroordeelde
zich ter dood en James kreeg levens
lang, een situatie waarin hij zich met
alle mogelijke burgerlijke genoegdoe
ning trachtte te schikken. Wat is er
erger voor een kunstenaar, het einde
van de eerste, of in de adelstand ver
heven te worden, retrospectives te krij
gen tot in de Salie du Jeu de Pauir.e
te Parijs, terwijl je weet niets meer
te kunnen, niets meer te willen, al
leen maar voort te drijven op verge
ten jaren van ooit gedroomde vitali
teit. En de nabloei van de maskers,
dat waren niet de vitale juist ontdek
te negermaskers met de schroom der
inwijdingsfeesten, nee het waren de
banale carnavalsmaskers uit het fin-
de-siècle. Zelfs het uitbeelden van die
époque moest Ensor aan Henri le Tou
louse Lautrec overlaten.
Wij zijn in onze wereld altijd bele
digd wanneer iemand het spel niet he
lemaal uitspeelt. Wanneer hij plotseling
om welke volledig verklaarbare reden
dan ook ophoudt. Wij zijn dan bereid te
zeggen dat ie laf is. Maar is dat wel
helemaal juist? Een mens die optreedt
in het openbaar, weet dat de mensen
zich van hem meester maken. Waarom
mag die man niet op een gegeven mo
ment schuil gaan in de massa, schuil
gaan zoals iedereen, waarom moet die
Dreesmann of etaleur of laat hem een i - '„;rTernon Bosch Rii de
souvenir-winkeltje beheren met kitschi- vwseleken met wezenlijk
ge schelpen en waardeloze beeldjes in laatste blijkt pas hoe een wezenujK
roze en blauw. Waarom is het laf wan- kunstenaar geboeid blijft d"° d -
neer iemand zich terugtrekt uit de mentaire dingen van een vok leven.
kluist, terwijl iedereen, toen hij in de
kunst ging meende dat ie een opschep-
was. Zelfs Ensors moeder meende
Men komt er natuurlijk alleen maar
uit door de uitdrukking: „Noblesse
oblige".
Welnu de „noblesse" is aan Ensor
toegekend met een officieel certificaat,
iets wat in Engeland of België nog mo
gelijk is, maar wat men in Nederland
belachelijk zou vinden!
Men moet dus Ensor bezien als de
jonge Ensor Een gefrustreerde jongen
die hooit het huwelijk aandurfde. Een
heel fijne schilder, die in zijn jeugd tot
ongelooflijke expressie-mogelijkheden
kwam. Men bezie de schilderijtjes uit
die tijd: Het lage land van Vlaanderen,
h-t badkoetsje. En daarna komen de
warme interieurs, de binnenkamers
waaruit de schilder zich nooit zou kun
nen verheffen Blij en vredig (wat een
vreemd woord) moet hij zich gevoeld
hebben in 'ie grootmoederskamers. Het
is soms of Bakker Korff vanachter het
alkoof meespreekt. Maar Breitner had
met zijn reuzen vegen op het palet de
sfeer al verbroken, Floris Verster (die
Ensor gekend heeft) zou nog vasthou
den aan tra 'itie zij het in geheel ver
nieuwde schilderkunstige mediamiek.
Ensor heeft op twintigjarige leef
tijd meer meegemaakt dan tal van
onze jongeren in veertig jaar kunnen
bemachtigen. Zijn doeken uit die tijd
getuigen va-" een heel bijzondere
rarmte. Dr. A. Stubbe is zelfs ge
neigd hem te vergelijken met Jan
an Eyck, een voorstelling van zaken
waarmee ik mij niet verenigen kan.
Hoewel Stubbe uiteindelijk zegt: „Zo
kwam het dat zijn levenspassie in
één laaiende gloed uitbrandde en dat
de als bourgeois herontwaakte mees
ter het niet meer aandurfde de boor
den van het mysterie tenzij als tou
rist te betreden; als een man die wist,
dat alle voorzorgsmaatregelen getrof
fen waren: de diepten overbrugd, de
daimonen geborgen, het comfort en
het middagdutje verzekerd.'
MARIUS VAN BEEK.
De „woonwijk" op
het terrein van het nieuwe kleinseminarie: vier gebouwen op een rij, waarvan hier drie zio
htb<tar'
De bisschop heeft op de Katholieke
Jeugdraad een beroep gedaan om te
helpen bij het schoonmaken der gebou
wen. Vorige week zijn de eerste groepen
jongens en meisjes gearriveerd.
(Van ppn onzer verslaggevers) [meastellende delen van een seminarie uit
(Van een onze ss elkaar om ze later als losstaande eenhe-
De eerste bewoonsters hebben den te ordenen tot een verband waarin
hun intrek genomen in het de rechte lijn zou overheersen. Aan de
liuxi e> 1 ar*4* aIiic? do van smart.**
maar mgr. Jansen heeft het voornemen
te kennen gegeven om het Godshuis
7 oktober te consacreren, zodat met
man en macht aan de afwerking wordt
voortgearbeid.
Het landgoed Stoutenburg bij Amers
foort, eigendom van de orde der Fran
ciscanen, waarin de eerste klassen van
de Rotterdamse priesteropleiding gehuis
vest zijn geweest, is dezer dagen ont
ruimd. Het huis komt opnieuw beschik
baar voor de Franciscanen. Ongeveer 15
leerlingen zullen de eerste klas van
Stoutenburg op het nieuwe klein-semi-
narie moeten overdoen. Voorts bedraagt
het aantal aanmeldingen 73, zodat de
eerste klas van het nieuwe Rotterdamse
seminarie met een totaal van een kleine
negentig jongens een zeer bevredigend
beeld geeft.
Maandag 11 september zullen deze
eerste klassen beginnen. De tweede, der
de en vierde klassen, die enkele dagen
eerder met de lessen beginnen, omvatten
tezamen 141 leerlingen. Het klein-semi-
narie start dit jaar dus met een totaal
van bijna 230 jongens. De vijfde en zesde
klassen blijven nog op Hageveld te
Heemstede, zolang de onderwijsinspectie
de toestemming tot het deelnemen aan
staatsexamens nog niet heeft verleend.
Dit zal over twee jaar het geval zijn.
Het onderwijs zal gegeven worden
door dertien priester-leraren en zeven of
acht leken. Van de priester-leraren wa
ren er negen tot dusver aan Hageveld
verbonden, de overige vier komen van
Stoutenburg. Tot regent is benoemd Nic.
Ph. J. van Ruyven en tot rector der
school G. van der Poel. De zusters Fran
ciscanessen zullen in hun werk terzijde
worden gestaan door een aantal meisjes,
pet
die kamertjes zullen betrekken m
klooster. mS'
Het bisdom Rotterdam is er t01. eI1o-
verre volledig in geslaagd de L pet
digde financiële middelen voor
klein-seminarie te verwerven nei
bouwencomplex inclusief inrichting elJ
begroot op een totaal van zes
gulden. Daarvan kon de bisschop e
miljoen als lening krijgen, het en ej
restant legde hij, zij het met ze®„wen'
schroom, maar ook met enig vertrou
op de schouders van het diocees.
werd een vijfjarenplan: ieder Jaiir jjjj
miljoen gulden uit de parochies. Da
niet te hoog greep, blijkt telkens
nieuw wanneer de parochiële bijdi-oJji
binnenkomen. Inderdaad heeft het bi»
Rotterdam sinds het ogenblik waardjf
actie begon, ongeveer drie en een g,
miljoen gulden voor het seminarie .j
offerd, en wanneer de campagne
volgend jaar wordt
hoogstwaarschijnlijk de
bijeen zijn.
Mgr. Jansen heeft onlangs een oei jp
gedaan op de Katholieke Jeugdraao^gt
zijn diocees om hem te helpen bU ge
schoonmaken van de gebouwen. v®rSte
week is aan zijn oproep voor deet
maal gehoor gegeven: een aantal Je® igO
gen van middelbare en V.G.L.O.-scn ^gt
hielp de zusters bij de verhuizing> Jgr
schrobben der vloeren, het zemen jg
ramen en alle verdere voorkom
werkzaamheden. Deze bijstand is
overbodig, want men kan zich ondei
huidige omstandigheden al moeihJK ?cii
noeg voorstellen, dat 7 september ejj.
hier de eerste leerlingen komen vesUBgp
Het zal dan ook zeker tot het einde
dit jaar duren aleer het nieuwe
seminarie voor het bisdom Rottd,
kant en klaar in gebruik kan kome
afgesloten,
benodigde
De oestereetster, eveneens een
Deze absolute uitspraak eist ook een
Naar vorm en opzet onderscheidt het
seminarie zich al direct van soortgelijke
instituten. Nu een belangrijk deel van
het complex na aan zijn voltooiing toe is,
valt dat verschil des te duidelijker te
onderkennen. Een belangrijk principe:
scheiding van school en internaat, van
werken en wonen, vindt zijn gestalte in
enerzijds een geheel vrijstaand school
gebouw en aan de andere kant de vier
woonblokken, keurig in het gelid ge
plaatst als in een moderne stadswijk. De»
werkzaamheden worden thans bepaald
door twee inmiddels vastgestelde data:
7 september de ingebruikneming van hel
eerste woonblok, en 7 oktober de conse
cratie van de kapel.
„Praktisch, maar sober, architectuur
van deze tijd, maar niet modieus, kortom
een seminarie waar de priesterstudent
van nu zich thuis zal voelen, maar ook
zijn opvolger in het jaar 2000". Aldus
had mgr. M A. Jansen, bisschop van
Rotterdam, zijn opdracht in 1957 gefor
muleerd aan het Haagse architectenbu
reau Thunnissen Van Kranendonk.
Daarnaast ontvouwde de bisschop enkele
gedachten over de vorm die zijns inziens
een modem instituut voor de vorming
van priesterstudenten zou moeten heb-
ben. Het vestingachtig karakter dat veel
van dergelijke instellingen, naar de geest
van vroeger jaren, dragen, diende plaats
te maken voor een toegankelijker, vrien
delijker aanzicht. De tijd van het defen
sief is immers voorbij.
groot w&to da prille opbloei van James Ensor.En zo wierpen de architecten de sa-
ene kant dus de luchtigheid van aparte
elementen, tot zelfs de toren aan toe,
anderzijds de samenvoeging tot een
strakke onderlinge verhouding De domi
nerende rechte lijn vindt alleen een
tegenwicht in de ronde kapel en de vijf
hoekige aula. Sober is het complex even
zeer geworden. Nergens een spoor van
overdaad, al evenmin in de vormgeving,
die allerminst van een uitbundige pro
gressiviteit is, maar eerder de koele
hedendaagse sfeer ademt van doelmatig
heid. Niets in het uiterlijk aanzien van
dit geheel zal ooit tot de gedachte aan
leiding kunnen geven, dat de bewoners
daarvan wereldvreemde lieden zouden
zijn, bezield met het verlangen om zich
zo weinig mogelijk met hetgeen rondom
gebeurt, in te laten. De flexibele opzet
waarborgt integendeel de mogelijkheid
om zich af te zonderen evenzeer als de
mogelijkheid om met de wereld daar
buiten in contact te treden.
Het Rotterdamse klein-seminarie be
staat uit een schoolgebouw, een losstaan
de gymnastiekzaal, een aula, een kapel
met campanile, vier woonblokken en een
klooster. Drie der woongebouwen zijn
bestemd voor de leerlingen en één voor
de leraren. De flats voor de leerlingen
zijn berekend op 120 bewoners elk. Er
zijn geen gemeenschappelijke slaapzalen,
maar voor iedere jongen is een apart
kamertje beschikbaar met eigen wasta
fel. Wel zullen de maaltijden gezamenlijk
worden gebruikt. In het gebouw voor de
leraren zijn de recreatieruimten onder
gebracht. Naast het schoolgebouw is een
voetbalterrein in aanleg, terwijl daar
naast nog een terrein van 8000 vierkante
meter beschikbaar is voor het beoefenen
van andere sporten. Het gehele, negen
hectare beslaande, territoir, deel van net
vroegere landgoed Leeuwenhorst, is door
laag geboomte omzoomd. Alleen aan de
voorkant zal een brandsloot het terrein
scheiden van de openbare weg. Er komen
geen hekken, alweer een symptoom van
het open karakter waarmee het klein
seminarie zal worden toegerust.
De aannemer, de firma gebr. Struy-
ken uit Tilburg, heeft met grote vol
harding een behoorlijk tempo kunnen
handhaven. Enkele keren dreigden
personeelsmoeilijkheden en materiaal-
schaarste de bouw te stagneren, maar
het gevaar kon tijdig worden bezwo
ren. Op 7 september, de dag waarop
de eerste leerlingen het terrein zullen
binnentrekken, zal het complex nog
lang niet voltooid zijn, maar wel zullen
de lessen kunnen beginnen. De school,
het klooster en drie der woongebou
wen zijn de elementen die het eerst
worden opgeleverd. De toren, die ruim
veertig meter de hoogte in zal reiken,
blijft zolang in halfvoltooide staat. Ook
de kapel verkeert nog in volle opbouw,
Zij-aanzicht van het klooster der zusters Franciscanessen van Aerdenhout. OP
achtergrond de toren die een hoogte krijgt van ongeveer veertig
n de reeks theologische monogra
fieën „Woord en beleving", die uit-
{;egeven wordt voor priesters en
eken, is een studie van de Duitse
theoloog Otto Semmelroth S.J. opgeno
men over „Christus als doel der Ma-
ria-verering".
De titel: „Maria of Christus?" zou
doen vermoeden, dat hier sprake is
van een soort polemiek met het Pro
testantisme. De schrijver ontkent ech
ter nadrukkelijk deze bedoeling te heb
ben. Wat hij beoogt is uitsluitend alle
aandacht te vestigen op het feit, dat
elke vorm van Maria-devotie en elke
beschouwing over de Moeder Gods pas
dan geheel verantwoord is, wanneer
daarin duidelijk tot uiting komt haar
gerichtheid op Christus, waarin haar
bestaan als Moeder van de Verlosser
en als Moeder der mensen alleen ge
grondvest is en waardoor alle echte
Maria-verering tot Christusverheerlij-
king wordt. Wordt deze betrokkenheid
op Christus veronachtzaamd, dan be
staat inderdaad het gevaar, dat de Ma
ria-verering ontaardt. Om dit te ver
mijden heeft de auteur deze „overwe
gingen" gepubliceerd, die welbewust
geen theologische verhandeling willen
zijn. In het eerste deel beschouwt hij
de zuivere leer over de Moeder Gods,
zoals Openbaring, Traditie en theolo
gie ons die voorhouden, in het tweede
komen de daaruit te trekken conclu
sies aan de orde over de praktische
Mariadevotie. Het is een mooi en rus
tig geschreven boek, niet te zwaar,
niet te uitvoerig, waarmee menigeen
zijn geestelijk leven aanzienlijk kan
voeden. De serie „Woord en beleving"
is een uitgave van de firma Lannoo te
Tielt-Den Haag.
L.
(Advertentie)
ZONDAG 6 AUGUSTUS. Gedaan^V
andering van Onze Heer Jezus p1
tus: eigen Mis: credo: oref.
Drieëenheid: wit eJ'
MAA .DAG: H. Cajetanus, belijdt
gen Mis: 2e geb. H, Donatus: „el:
DINSDAG: H. Joannes Maria V?a
belijder: Mis Os justi: 2e ëeif-
Cyriacus, Largus en Smaragd1-13,
telaren:
wit
WOENSDAG: Vigilie v. d. H- hN.
tius, martelaar: eigen Mis: 2e
Romanus: paars
DONDERDAG: H. Laurentius,
laar: eigen Mis; (Rotterdam:
rood pibK
VRIJDAG: Mis v. d. 11e zondag na ga
steren; 2e geb. HH. Tiburtius
sanna: groen .,i3 P1'
ZATERDAG: H. Clara, weduwe:
lexisti: wit on''r
ZONDAG 13 AUGUSTUS: l2e, Z. pre''
na Pinksteren: eigen Mis: eren
v. d. H. Drieëenheid; ffoea
de
fac(
ik
