N
NOOR DO OSTPOLDE R, „MAASTRICHT"
Welvaart ligt er
harde zakelijkheid ook
I Goed beeld van boeiende stad
j in het zuiden
Id
Mensenwerk mist nog kleur E ten, die deze stad bezoeken. Waardevol
Aantrekkelijke fotopocket
*>4"
"fr is
Zakelijk
^1,'%
ZATERDAG 9 SEPTEMBER 1961
Toch is er iets benauwends in
de weidse ruimte van de polder.
Men zou het - met aiïe respect
overigens voor de prestaties -
een gebrek aan sfeer kunnen
noemen. Het leven moet er nog
De brug bij Ramspol, de navelstreng welke het oude en het nieuwe land verbindt. kleur aan geven.
zegt de dorpskapper van
Nagele, terwijl zijn schaar
S)1 ?0r. mÜn haar vliegt met
rj emeid, die mij doet denken
*°renmaaier, welke ik een
er tevoren had staan be-
veirj langs een gouden tarwe-
kaalgeschoren werd.
VW zit hier bepaald geen
's nu te. vangen. De herensalon
vo]0p llstig, omdat de boeren nog
<teaan het oogsten zijn, maar
damessalon (met negen
Njri is het vaak zo druk, dat
"Hp rie kapsters het werk niet
iinen". Het dorp Nagele telt
Nta] honderd huizen en een
°tay VersPreide boerderijen, in
h^e.sr] drieduizend inwoners. Ik
er geen kapper te zullen
die hoogstens een kruidenier,
v'Pstrf1)0 sc'huurtje ook nog een
a§e]P dad staan. Tenslotte is
^ijistp geen Emmelo°rd, dat ten-
hog een stad genoemd
en"
Geen sfeer
Respect
Modern
Gemaakt
t()o
WiA^uwt m'j iets in de on"
ffr In' et'n bocht in de wes
Verschil
i i sssssmmaesssaaasBm m i {sssss
Dit jaar is het 25 jaar geleden, dat de Dienst van de Zuiderzeewerken een begin maakte met de boew ven
de ring rijk, welke thans de Noordoostpolder omspant. Na vier jaar (1940) was de dijk dicht en kon het water
uit de nieuwe polder gepompt worden. Twee jaar daarna, 9 september 1942, vandaag dus 19 jaar
geleden, viel het land droog. Daarna begon het moeizame werk van het cultuur-rijp maken. Hoe
wel de oorlog veel vertraging bracht, kon reeds in 1947 de eerste grond worden uitgegeven.
Het ligt allemaal nog maar zo dicht achter ons, dat velen zich de Noordoostpolder nog
indenken als een woestenij, slechts bevolkt door een handjevol pioniers, die zowaar
kans zien om uit de zeebodem golvend graan en gepluimde suikerbieten te
laten opschieten. Landgenoten en vreemdelingen staan stomverbaasd
wanneer zij binnen de veilige dijken een weelderig land ont
dekken bezaaid met boerderijen, doorsneden door voor
treffelijke wegen, welke welvarende dorpen aaneen
rijgen. Ze zien er duizenden mensen wonen,
die niet alleen huizen hebben, maar ook
winkels, kerken, scholen. Waar
25 jaar geleden nog vissersbo
ten over het water scheerden,
heetft zich een nieuwe gemeen
schap gevormd. De welvaart
straalt er van af. Met stijgende
bewondering ziet de bezoeker,
dat er zelfs zwembaden in de
polder liggen, dat er uitgestrekte
wandelbossen zijn aangelegd,
die reeds enige allure hebben
en dat het hotel in de hoofd
plaats Emmeloord zijn gasten
omringt met service van inter
nationaal niveau. De ontwerpers
en bouwers hebben blijkbaar
niets vergeten.
de. kaPPer van Nagele
Mijn efft f.en- d?t hij maar negen ca-bi-
riVoc>r zyn dames-klanten. Waar
''da r m kianten vandaan? De
JW1 Ovpllffkf een weids armgetoaar:
kar.' 6vPn J u't de polder. De dames ne-
de auto om zich hier te laten
is
vaa teveL dunkt m(j, kenmerkend voor
lÏCTtlri llet n'cuwe land. De wel-
XL. c,r boven op. De vrij-
WK0tdr-jn?®,nbuizen van de boerderijen
jj«t ®dls „Sd door kleurige tuinen met
pk, b&stoelen, waarin de dames
,'Miamaken. Ook de ar-
groepjes over het
Van de poldertoren in Emmeloord af heeft men een mooi gezicht op de nieuwe stad. Deze foto laat het centrum zien.
In het midden staat de parochiekerk (met toren).
iiiHHiiiimHHMHmmiiimiHmHtiiiiHHiHHHHHHiutiiiiiMiiMtmiHiiimiimtmniitHHiiiHiiiuiiiHiNiHimimiHHtHiHinmi
H^'^üit aS'n°engeschoven
ersn -
dor., 'le'd of met enige honderden
liebben, maar ongetwijfeld zijn derge
lijke wulpse gedachten van voorbijgaan
de aard geweest. Waar ik een bocht in
de weg zie liggen moet ik dwingende re
denen veronderstellen.
land zonder sfeer
zien er
svrlvu' ,Pe t.v.-voelsprieten op de
-k'ónil!>ol'seren de koopkracht van
s' evenals de moderne, weï-
^hn
\^Ve°nwe\ -
h'sck11 etltelk dit doen-
Jkh i; nstijd zie ik de kinderen
rii+<^men- Zij dragen geen klom-
betekent niet alleen, dat de
S°ed zijn
Nu mogen die dwingende redenen
niet gebagatelliseerd worden. Het zal al
lemaal wel zo moeten zijn. Maar het
gevolg hiervan is, dat de polder
sfeer mist. Dit is dunkt mij het
meest karakteristieke verschil tussen
het oude en het nieuwe land. Ik wil
graag geloven, dat de boerderijen een
maximale produktie opbrengen, maar
een gezellig klapbruggetje is er niet bij.
De afwatering is ongetwijfeld weten-
ruige boerensloot met een door de wind
misvormde knotwilg zal men er tever
geefs zoeken.
„Kleiskoek", zegt een boor. met
wie ik bij de benzinepomp in Ens
een praatje maak. „Van klapbrug-
get.jes en knotwilgen kan ik niet eten
en ik ben hier niet komen wonen
voor het V.V.V."
De man heeft gelijk. Er is geen spij
ker tussen te krijgen. Maar dit neemt
mijn benauwenis niet weg, integendeel.
Wanneer ik 's avonds op een terrasje
jawel, een terrasje in de Noordoost
polder een pilsje drink met een be
vriende ambtenaar („maar zet m'n naam
niet in de krant"), /.egt hij met even
veel ontzag als geringschatting in zyn
stem: „Allemaal bikkelharde boeren
hier. Gediplomeerden van de middel
bare landbouwschool zijn geen uitzon
deringen. Het zijn over het algemeen
jonge kerels, die bepaald niet uit Fries
land en Brabant of van Walcheren zijn
weggegaan om hier een kneuterig ge
doetje te beginnen, maar om geld Ie
verdienen, veel geld. En daar willen
ze hard voor werken. Men moet deze
mentaliteit overigens niet te gauw ver
oordelen, want er zit ook een gezond
stuk pioniersgeest in. Maar kom niet
aandragen met de flauwekul, dat het
boerenland van de Vlist bij Schoon
hoven zo pittoresk is, want daar heb
ben zij maling aan."
rin, die in de avondschemering zo
vredig onder de kastanjeboom zit S
kousen te stoppen. Die boer bij de
benzinepomp in Ens geeft het rond- E
uit toe: „Er valt hier niet veel aan
af te zien. 't Is hier geen Staphorst E
of Giethoorn. Maait voor mij hoeft het E
ook niet." E
Het land van de harde zakelijkheid.
Deze constatering houdt geen verwyt
in. De ontwerpers en uitvoerders heeft E
het niet ontbroken aan menselijkheid.
Zij hebben hun best gedaan om het E
leven in de polder leefbaar te maken. E
Daarom hebben zü wandelparken ge- S
projecteerd, want de mensen moeten
recreatiemogelijkheden hebben. Daar- E
om zijn er zwembaden in Emmeloord
en Kraggenburg, want de jeugd zoekt
ontspanning. Daarom is er een schouw-
burgzaal, want de bewoners moeten 5
er aan cultuur kunnen doen. Het is
er allemaal. Maar het is er allemaal E
7.0 helemaal volgens plan, zo zakelijk
verantwoord. E
Dit moet zijn weerslag hebben op de
samenleving in bet nieuwe land. De E
mensen passen zich aan bij hun om-1
geving. Men vindt er een zakelijk inge- E
steld volk, dat van aanpakken weet.
Het "lees is er beter dan de benen. E
zyn. Den zy maling aan. inucHnye rnuutKn n
Machtige machines maaien het koren in de Noordoostpolder.
Dit neemt niet weg, dat men res-
peet moet hebben voor de bewoners, E
die kans gezien hebben om er 111 mm- E
der dan twintig jaar een nieuwe ge- E
meenschap op ie bouwen. Mensen uit E
alle delen van het land, die hun ge-
boortegrond verlaten hebben om op de S
kale bodem van de zee een beter stuk
brood te verdienen dan in het oude E
land, hebben er elkaar gevonden in
een soort lotsverbondenheid. Hiervan E
getuigt het verenigingsleven, dat in
alle sectoren bloeit, van toneelclubs tot S
Maastricht gezien vanaf de Maas.
N o loh,
N® '6i 1J?' zoals Nagele, Kraggenburg
ti;%^der--IL0VQri&ens noS maar sim-
H ngen vergeleken bij Em-
fp»„ ,0ofdPlaats van de polder,
(Mit een stad noemt. In de
h?. h^ch drukke winkelstraat,
winkets aaneen, die in
U bc?^b. njdse Lijnbaan niet zouden
V hph all tel drie hoge kerktorens
WamLuit r«st de zeventig me-
1 Vb en 1; '"toren, die tevens uitkjjk-
v, eria„Sn machtig carillon bevat,
Nr wijsjes speelt.
'e^i-iijl,e^rlandse stad, geen twijfel
w 1 br
marktplein staan
£ie, fkra galletje, een ystent en een
16 i? hulp °P de muur van een
.Kek" Is ik in krjjtletters „Nel-
ptl& n'et u, zeifs de nozems ontbre-
- v-vait uanneer de avondscheme-
ZÜ als uit het niet
■s Un. Opeens is de Lange Ne-
van knallend lawaai uit
dend« en
ronkende lastdieren
- St ..Het 1 welvaart aangevreten
NunÜb Plaatselijk restaurant no-
ViÜd .fas,:en weliswaar uit een
l! zeeM^ehruiken „op de bodem
echto ,niaar de zee is weg; er
eh. e stad voor in de plaats ge-
Wat deze ambtenaar als zijn erva
ring vertelt, bevestigt mijn indrukken.
De pachters in de Noordoostpolder heb
ben weinig meer gemeen met wat ve
len in Nederland nog onderboeren
plegen te verstaan. Het zijn managers
van landbouwbedrijven, met de allures
van zakenlieden. De spreekwoordelijke
bóeren-zuinigheid (die overigens niet
zelden de wijsheid bedriegt) heeft hier
afgedaan. Dat men op de meeste boer
derijen een auto vindt, wordt niet alleen
verklaard door de lange afstanden.
W'he 5 gee-,
V Sen,^an WVlTaTaS meer of de inpol-
P tbatl Usselmeer een succes
en n. di? y"orden. De boerderijen,
ko„s 'd' de wegen, de brug-
agend .nveldan l'Sgen llet suc-
u te bewijzen.
Er is een streven naar luxe en com
fort, dat; zich moeilijk laat rijmen met
de landelijke eenvoud, welke men ten
onzent de boerenbevolking zo gaarne
toedicht. Een blik op de etalages in
Emmeloord staaft deze bewering. Ik
heb er de modernste meubelen gezien
en een winkel vol produkten van bin
nen- en buitenlandse kunstnijverheid.
Voor dit alles moet in de stad (8000
inwoners) en in de gehele polder
(30.000) een afzetgebied bestaan. Ik
ben bij een katholieke boer in huis ge
weest, wiens zitkamer met Deense
meubelen was ingericht. „Toen ik hier
kwam, had ik een mahonie-houten kast
met Sint Antonius onder een glazen
stolp er bovenop", zegt hij. „Maar dat
is niets voor hier."
Men zou de Noordoostpolder het nieu
we iand van de harde zakelijkheid kun
nen noemen. „Het is opvallend," zegt
mijn ambtenaar, „dat vooral de Ameri
kaanse toeristen enthousiast zijn over
wat zij hier zien. De Nederlanders
als ik even mag generaliseren bewon
deren de technische prestatie wel, maar
worden toch niet stil bij de aanblik
van het nieuwe land. Zij zijn er trots
op, dat die knappe ingenieurs toch maar
kans gezien hebben om dit stuk land
op de zee terug te wfnnen en z(j heb
ben respect voor de mensen, die het
werk hebben uitgevoerd, maar
echt mooi vinden zij het toch ei-
niet."
Hoe dan ook, men rekent in de
Noordoostpolder in ieder geval wel
af met de gekleurde-ansichtkaarten-
romantiek: geen wit-geklompte boe-
testad samen te stellen. Maastricht met
S vele historische monumenten en
karakteristieke plekjes, zo redeneerde
hij, is een fotopocket waard. De plaat-
selijke uitgeverij N. V. Leiter-Nypels
E dacht er ook zo over met als resultaat:
de uitgave van een aantrekkelijk foto-
E boekje over de veel bezongen schoon-
heid van Neerlands oudste stad, Maas-
1 tricht-
Het boekje bevat een negentig foto's,
MÉllfr" T"»WfflPrfr' j" die 6011 SoeH beeld geven van het boei-
jjygljfeOlS rigajaagestijende ieveo in de meest zuidelijke stad
i v van ons land. Om dit resultaat te be-
j 'iS:%ètËkZ' S reiken bespiedde de fotograaf de Maas-
%$Êjk trichtenaar in zijn dagelijkse doen
en laten. Hij vermeed geforceerde
E opnamen en ging er bij de samenstel-
IMlaiWIliiiBMÜ ling van zijn uitgebreide fotocollectie
$PgPpÉ|§iS l E van uit, dat Maastricht meer is dan al-
S m 1 leen maar een museumstad. Derhalve
sawsaKww besteedde Leon Bemelmans veel aan-
In Oostelijk Flevoland is het dorp Dronten in aanbouw. Men ziet alleen nog viaar dacht aan de mens in liet schilderach-
i::i! huizen in steigers, maar de bewoners zullen niet lang meer op zich laten wachten. tige stadsbeeld. Op die manier ontstond
gemyK een levensecht werk over het oude,
71 j j 7 7= maar eeuwig jonge Maastricht, dat een
CJ althans wat de foto's betreft. Van de
E tekst, gelukkig erg summier gehouden,
vakorganisaties. Ook de politieke partij- kunn?n we dit belaas niet zeggen. Tekst
en zijn er present, hoewel de tegen- schrijver Stef Kleijn voorzag het boekje
stellingen er niet scherp zijn. „De men- E namelijk van een al te nadrukkelijke en
sen zyn hier te veel op elkaar aange- bovendien nog eenzijdige reclametekst,
wezen en hebben te veel gemeenschap- E die een vertekend beeld van Maastricht
»eIzSendemktpplrSt van ^ac^le Illllillllllllmimi)
e Maastrichtse amateur-fotograaf geeft en te weinig interessante wetens-
Leon N. Bemelmans is op de ge- waardigheden bevat om waarde te heb-
lukkige gedachte gekomen om ben als herinnering.
fctxjpocket over zün gehoor-
mot Wanneer de tekstschrijver by een
eventuele herdruk dezelfde gedragslijn
zou volgen als de fotograaf, dan ont
staat, naar onze mening, een fotopocket,
waarop Maastricht in alle opzichten
trots kan zijn.
C. B.
„Maastricht", foto's Leon N. Bemel
mans, tekst Stef Kleijn. Uitgave: N.V.
Leiter-Nypels, Maastricht 1961.
o
- On l wwiutm Ltitui
tlst®r\vbft,zich onophoudelijk
ahclei-p de ene kilometer asfalt
onder my wegglijdt.
li
van de polder. Het laat
Doder woorden brengen,
aan
voi«Ch, het zó zeggen: dit
tnAi,' 'nBj "'Maan, maar gemaakt.
Ml. t»an„enPnhanden gemaakt,
SeiJlet nl' s,'hetsen en tekenin-
'<1 4i„a^1t P_nselUke hrcin ontsproten.
,Z|, h®re 7i„ee" bedoeling te hebben,
naar-/B' Het toeval, het zinloze,
i- I). "Her-meer is totaal af-
u.
l,UB('eoj,'llkki-ir ''oeht, als langs een 11-
nL' huizen staan in wei-
re- a e Hi'-J» e, dorP«?o üggen op
nj J erg(Tit deT1 van elkaar. En
'i '"sb'1- Il(,, n mU onbekende reden
bii^i-s ondenkbaar, dat een -*> -';li|gg: ms* iMMtn;
K ^0 gedacht heeft: kom. jf 4 'PW '-«t
't-,',"n 'ekk,, VE>n Espel naar Creil ii SSt
L' (i^oclitje tekenen cn dBt
V'Jt jT'"erlen een bocht gemaakt Tussen het oude land en (h- nieuwe polder Oostelijk Flevoland Hgl het langgerekte Veluwcmeer. Aan de voUIrrziide
Speej.DgPlyk, dat de ontwerpers zijn enige zand-strandjes vrijgegeven voor recreatiewaarvan bii mooi weer reeds gebruik wordt gemaakt, hoewel de
bui - —IJ-~
En hij kan het weten.
Ik heb niet kunnen achterhalen of
deze mensen wel eens heimwee heb
ben naar het oude land. Wel is mij
opgevallen, dat velen wanneer men
over uitgaan en ontspanning spreekt
met nadruk verzekeren, dat Kam
pen, Meppel en Zwolle niet ver weg
zijn. „Binnen drie kwartier met de
auto", zegt de kapper van Nagele.
Nu roept Meppel by my geen specia
le associaties op met vrolykheid en
vertier, maar ik kan mij het ver-
schy'nsel toch wel voorstellen.
Overigens is dit dunkt mij een
.westie van tyd. Er groeit reeds een
jeneratie op, voor welke het nieuwe
land niet nieuw meer zal zijn, maar ge-
Aoon levend land. Er liggen in de bo
dem al mensen begraven en er zijn al
honderden kinderen geboren; liet le
ven heeft bezit genomen van het nieuwe
land. Het zal er in de toekomst zeker
nog meer kleur aan geven.
ooit zoiets gedacht
polder nog vrijusel onbewoond is.
Wat de Noordoostpolder nu reeds aan
kleur gewonnen heeft, ervaart men by
een bezoek aan de nieuwste IJssef-
meerpolder, Oostelyk Flevoland. De
ringdijk werd vijf jaar geleden gesloten
en een jaar later viel het land droog.
Thans is ongeveer de helft van de E
polder in cultuur gebracht, maar vaste
bewoners zijn er vrijwel nog niet. De E
hoofdplaats Lelystad is nog nauwelijks
meer dan een barakkenkamp en de
eerste stenen woningen, die onlangs be- E
trokken zyn, staan verloren in de on-
afzienbare ruimte. Ergens midden in E
de polder is het dorp Dronten in aan- 2
bouw: enige tientallen huizen in de stei-E
gers. De bouwvakkers zyn er nog de s
enige levende wezens in deze trooste- E
loze verlatenheid.
Nauwelijks vijftien jaar geleden moet E
dit het beeld geweest zijn van de Noord- e
oostpolder. Wanneer ik dit bedenk
groeit weer mijn respect voor hetgeen
daar reeds tot stand is gebracht. Overs
enige jaren zal het ook in Oostelijk Ie- e
voland zo zijn. Al kan men zich dit nu s
nog maar moeilijk indenken, midden e
in deze kale, kale ruimte.
En ik kon, in de polderkantine van E
Dronten, zo hartgrondig meevoelen met S
die vrachtrijder, die achter zyn kotne
zachtjes in zijn eentje zat te zingen
„Ach was ik maar... by moeder tuis-
geble-heven."
NIC. SCHRAMAË
Nonnetjes onder een óude poort.
