Het levenswerk van een nu zeventigjarige
Overzichtstentoonstelling van
MAX ERNST in Londen
f*
- m
De nieuwe Chinese muur
In het hart van ons Europa..
Geen
medebeslissing
binnen de onderneming
wel beraad
„Verantwoordelijkheid kan niet
gedelegeerd worden"
Slauerhoff-herdenking in
Utrecht
Engelman spreekt op zelfde
plaats als 25 jaar geleden
DOOD"EN„WEDERGEBOORTE
Alleen doden
mogen er
vrij door...
■I
Verbond van Ned. Werkgevers
Remmende
factoren
JJe krant kunt gij met missen
olS
Drie boerderijen van
„Vrije boeren" verkocht
m
ap
Werkschuw
Vlees met een kleurtje
Invloed
De krant kunt U niet
missen, geen dag
.jm
Verzending zeepok
VRIJDAG 13 OKTOBER 1961
PAGINA 1
/8S3I
Erkenning
9V
DE jeugd van Max Ernst ver
liep dromerig en zonder
schokken. Hij was de zoon
van een schilder van geringe
faam, die als leraar was verbon
den aan een doofstommeninstituut
te Brühl bij Keulen. Na het beëin
digen van zyn gymnasium speelde
hij met de gedachte om psychiater
te worden. Twee jaar lang is hij
als student in de wijsbegeerte in
geschreven aan de Universiteit
van Bonn. In zijn eigen woorden
„vermijdt hij al die studierichtin
gen, die mochten degenereren in
blote broodwinning". Bij bezoeken
aan krankzinnigeninrichtingen
ziet .hij kunst van geesteszie
ken. Een reeds aanwezige creatie
ve drang wordt hierdoor gestimu
leerd en hij verliest het plezier in
de studie. In 1911 ontmoet de
jonge Ernst de te Bonn woonach
tige August Macke. Het door deze
vertegenwoordigde expressionis
me maakt diepe indruk op hem en
in 1912 wordt wat hij zelf ge
maakt heeft op de Berlijnse na
jaarstentoonstelling van „Der
Sturm" geëxposeerd. In 1913 ont
moet hy bij Macke Apollinaire en
Delaunay. Hij moet en zal nu naar
Parijs gaan, hetgeen nog datzelfde
jaar gebeurt. Het werk van Picas
so is een latijns tegenwicht voor
een teveel aan germaanse geest.
Klee en Kandinsky spreken hem
trouwens meer aan dan de pathe
tische Noordduitsers. In 1914 ont
moet hij de Elzasser Jean Arp
maar nog datzelfde jaar breekt de
oorlog uit en Max Ernst, die als
artillerist onder de wapenen werd
geroepen, zegt van zichzelf, dat
hij op 1 augustus 1914 overleed
om op 11 november 1918 te her
rijzen als een jonge man, die erop
uit was om de mythes van zijn tijd
te ontdekken, 's Kunstenaars ei
genlijke rol in het kunstleven van
zijn tijd begint dan ook pas als de
tribulatiën van een onzinnige.oor
log voorbij zijn.
Keulen en DADA
Keulens bloei
en verval
Parijs
Surrealisme
Actie-comité om nan
verplichtingen te voldoen
-
Ernsts bijdrage
Nieuwe verbeelding
„Nog niet definitiefi
£8
I
Springend uit een raam va'1
Chi
inese muur
..Fantastic Art, Dada, Surrealism" in
het Museum of Modem Art te New
York. De hierdoor ontstane breuk is
niet meer te helen en twee jaar later
verlaat Ernst de groep. Het zijn mijn
laatste jaren in Europa. Ir. 1941
vertrekt hij via Portugal naar de V.S.
in gezelschap van Peggy Guggenheim,
met wie hij korte tijd gehuwd was. Hü
slaat zijn tenten op te New York en
krijgt tentoonstellingen in enige grote
steden, die de een voor de ander nog
grotere mislukkingen blijken. Maar de
jongeren lopen warm voor hem en ra
ken onder zijn invloed. Het is reeds va
ker opgemerkt, dat abstract-expres
sionism" als benaming van de in Ame-
•ika heersende iehting beter en juis
ter door .abstract-surrealism" vervan
gen zou kunnen worden. Inderdaad heb
ben de surrealisten, die men tijdens de
oorlog te New York bijeentrof. w.o.
Ernst, Masson en Duchamp, een duur
zaam stempel gezet op de kunst van
eigen Ixidem, die toen net haar periode
van incubatie doormaakte. Max Ernst's
experimenten met het druipen en spet
teren van verf kwam zojuist ter sprake.
Zn de Tate Gallery is een uitge
breid overzicht te zien van het
levenswerk van de nu zeventig
jaar oude Max Ernst. Deze ten
toonstelling is samengesteld door Ro
land Penrose, zelf een surrealist en
jeugdvriend van de kunstenaar, en
staat onder de auspiciën van de Arts
Council of Great Britain. De catalo
gus bevat ruim tweehonderd num
mers en een „Informal life of M.E.
(as told by himself to a young
friend) een levensbeschrijving vol
introspectie en pedanterie. De vele
afbeeldingen bieden een houvast ter
herinnering en een uitstekende biblio
grafie rondt het geheel af. De expo
sitie duurt tot 15 oktober.
„De Horde" van Max Ernst uit de collectie van het Stedelijk Museum.
Verwaarlozen wij een handvol vroeg-
werk, dat curiositeitshalve aanwezig is,
dan begint de tentoonstelling te Londen
met een beschilderd reliëf uit 1919,
„Vrucht van een lange ervaring", dat
zich qua makelij baseert op Picasso
en Archipenko, maar dat in zijn quasi
wetenschappelijke aanwending van de
..ready mades", waarmee ook Marehel
Duchamp zijn toeschouwers choqueer
de, reeds DADA naar de geest was.
Hieruit immers sprak het verlangen om
buiten de grenzen van de schilder
kunst in enge zin „au dela de la
peinture" was ook de slogan van die
tijd te treden. DADA gaf hieraan een
stoot zoals geen andere bewoging. DADA
had meerdere centra en meerdere ge
zichten. Keulen met Ernst, Baargeld en
korte tijd Arp, was als centrum een
laatkomer naast Zürich, Parijs. New
York en Berlijn. Toch was Keulen in
Duitsland belangrijker dan Berlijn, om
dat de Berlijnse DADA-beweging een
overwegend politiek karakter droeg en
Keulen niet aleen bet accent op poëzie
?n kunst legde, maar bovendien de an-
"nnes richtte op parijs, DADA. dat als
irotest en démasqué was begonnen, pa-
allel met een anarchistisch Communis-
"10, ontpopte zich in het werk van zijn
anhangers als een visionaire beweging:
erst had DADA de conventie doorbro-
:en, daarna onthulde het de mogelijk-
leden voor een nieuwe creativiteit. Met
name exploiteerde DADA de wetten van
het toeval om aldus te ontdekken, dat
dit zogenaamde toeval vaak steunt op
het mechanisme van ons onderbewust
zijn. DADA was van instelling nihilis
tisch, maar wat het bewust ondermijnde
was niet zozeer de kunst als zodanig
alswel de voorstelling die een ingesla
pen bourgeoisie zich gaandeweg van de
kunst gevormd had. DADA preekte daar
bij niet, maar toonde een nieuwe waar
heid in actie, waarbij de daad belang
rijker was dan het ding.
enkel te doen om een esthetisch arran
gement van fragmenten, maar ook om
hun absurde combinatie. Pachtige voor
beelden hiervan bezit het Museum of
Modem Art te New York en op deze
tentoonstelling is ,,Le Massacre des In
nocents" een hoogtepunt in dit genre.
De „pittura metafisica" van Giorgio de
Chirico was een ontdeking, die Ernst
In datzelfde jaar maakte en waarvan
v/ij aanstonds de neerslag vinden in zijn
werk.
Keulen als één der centra van DADA
beleeft zijn hoogtepunt in de sensatio
nele tentoonstelling van het drietal Arp,
Ernst en Baargeld, in 1920 in een kroeg
gehouden en gesloten op orders van de
politie. Ernst toont er vooral collages,
ontmoet Kurt Sohwitters en wordt door
André Breton naar Parijs gehaald om
ook daar te exposeren. In 1921 komt
Eluard naar Keulen om Ernst de illus
tratie van een aantal van zijn gedichten
op te dragen. De zomer van 1921 brengt
Ernst door in Tyrol in gezelschap van
de opperste DADA's: Tristan Tzara,
Arp, Sophie Tauber, Van Doesburg.
Toen Aru eenmaal voorgoed naar Parijs
was vertrokken en Ernst in 1922 besloot
om zich ook daar te vestigen, was het
met Keulen als centrum van DADA ge
daan. Baargeld gaf het schilderen op en
stierf in 1927.
In 1943 ontmoet de kunstenaar de
Amerikaanse schilderes Dorothea Tan
ning. Met haar zou hij het verdere deel
van zijn leven slijten en met haar gaat
hij jaren later wonen in Sedona (Arizo-
na), waar het woestjjnachtige landschap
zozeer beantwoordt aan zvjn inwendig
visioen. De oerwouden maken plaats
voor tafelbergen en Mexicaanse tem
pelcomplexen, maar wat nog wezen
lijker is: het visioen van angst en be
klemming gaat over in een visioen van
betovering en verwondering. De liefde
maakt zijn wereld milder. In 1947 no
teert hfj niets anders dan: „Sedona:
building, sculpting, painting, writing,
and-last (not least1 loving (Dorothea)".
In 1953 besloot Ernst om toch weer naar
Parijs terug te keren, maar Parijs is
niet meer het Parijs van zijn jeugd en
hü geeft de voorkeur aan een klein dorp
ir. de Touraine, nog steeds zijn woon
plaats. Officiële erkenning blijft niet uit,
hetgeen bleek uit de eerste prijs op de
Biënnale te Venetië in 1954 en uit de re
trospectieve, die het Parijse Musée d'Art
Moderne hem in 1959 inruimde. Hierop
wigden Chicago en New York. en nu
Londen.
In het werk van de laatste drie tot vier
decennia lijkt Ernst kapitaal te maken
van de experimenten en ontdekkingen,
waaraan de eerste vijftig jaar van zijn
leven zo rijk waren. Zijn stijl verbreedt
en vertakt zich, hij stroomlijnt
hem en geeft hem som een
esthetische „faee-lifing" maar ver
dieping kan men er moeilijk in
zien en nieuwe vondsten zijn zeldzaam.
Maar men kan niet zijn leven lang een
pionier blijven en Ernst komt de ver
dienste toe, dat zijn werk steeds kwa
liteit vertegenwoordigt en niveau heeft.
Behalve als schilder is Ernst als beeld
houwer actief geweest. Ziin bronzen
hebben een totemachtig karakter en roe
pen vergelijkingen op met een andere
schilder, tevens beeldhouwer: Picasso.
Tenslotte heeft Ernst tal van albums en
boeken geïllustreerd en is hij de
auteur van teksten aan de vernif wingen
van zijn kunst en de kunst van zijn tijd
gewijd.
DK. J. H. M. VAN DER MARCK
WAT ZULLEN DE MENSEN in de
eenentwintigste eeuw zeggen als ze wei-
licht eens toevallig lezen, dat in onze
twintigste eeuw tweede helft) ergens
een nieuwe, Chinese muur is gebouwd?
Een muur, niet om het land tegen de
invallen van barbaarse horden te ver
dedigen, tegen Mongolen en Tartaren,
maar om twee gedeelten van een groot
land gescheiden te houden en de inwo
ners van een wereldstad de weg van
het westen naar oosten en omgekeerd te
versperren? Misschien zullen ze dan
ook lezen dat deze nieuwe Chinese muur
in het hart va-n het beschaafde Europa
al direct een bezienswaardigheid werd en
door toeristen uit aNc hoeken van^ de
wereld wordt bekeken, toeristen, In sight
seeing cars uit West Berlijn aange
voerd. Ja. een der voornaamste attrac
ties van het hedendaagse Berlijn is een
tocht met een autobus naar de oosteliikc
sector. De regering van Oost-Duitsland
heeft deze tochten genadig toegestaan,
tenminste voor buitenlanders.
Zo'n tocht begint meestal met een be
zoek aan de Brandenburger Tor, het be
roemde monument, in welks nabijheid,
op het gebied van West-Berlijn, zich het
Sovjet-Russische monument voor de
gevallenen verheft, door Sovjet-Russis-
sohe soldaten bewaakt Vlakbij is een
kein kampement van Engelse soldaten,
met tenten, kantine, keuken en een voet
balveldje voor hun ontspanning. Soldaten
bewaken er soldaten en de burgers kij
ken met open monden toe. Niet ver hier
vandaan strekt zich de prachtige vlakte
van dc Tiergarten uit, met zijn grote
weiden, waar wilde konijntjes spelen en
uitgestrekte vijvers, waarin eenden dar
telen. Hier komt vooral zondags half
West-Berlijn bijeen, op zijn mooist uit
gedost. Maar aan één karlt doemt de nieu
we Chinese muur op en hier bevinden
zich ook enkele straten, waarvan de
trottoirs aan wcerszijuen, wesienjK. zijn t
de huizen aan de oostelijke kant echter §en °P c?n afstand. Maar ze kan n
oostelijk. De benedengedeelten zijn dicht- ,°Yelï z^n,- Evenmin kunnen de op
gemetseld, de toegangen tot de zijstra-1 da' En zo kon het gebeuren, c!a> tijd
v I oan Antrmminfl eacsn man irmmi; £»r» 7(101'
ten met een betonnen muur afgesloten
of zo gebarricadeerd, dat er geen doorko
men aan is.
GEWEND AAN
TRAANGASBOMMMN
Geen doorkomen aan toch probe
ren op deze punten en andere, soortge
lijke elders langs de „grens", bewoners
van Oost-Duitsland naar het westen te
ontkomen. Men heeft zopas nog kunnen
lezen, tot welke tragediën dit kan lei
den en op welk een verraderlijke wijze
de Vopo's proberen, Wesl-Berlijners te
ontvoeren, daarbij er niet voor terug
schrikkend, de weerloze vluchtelingen
neer te schieten. Dit zien de toeristen
niet. Maar ze staren nmet ontzag en een
zekere griezel naar de plaatsen we'ke
kort te voren nog in het gemengde
nieuws zijn geweest.
De West-Berlijners zelf die in de
omgeving van „Chinese muur" wo
nen, zijn reeds gewend aan traangas-
bommen en schietpartijen. Overal, waar
hei mogelijk is, proberen ze met hun
vrienden, familie en bekenden, die thans
van hen gescheiden zijn, in contact te blij
ven. Wanneer er aan weerszijden een op
loopje dreigt te ontstaan, maken de Vo
po's er met een traangasbom een einde
aan. Als de gruwelijke rook ervan is op
getrokken. lopen de mensen weer te
hoop.
Maar het zal niet zo lang duren, want
zoals gemeld, zijn de communisten be
zig, de straten, waar de Chinese muur
doorheen loopt, te ontruimen. Ze zetten
dan propagandaborden aan de westkant
waaracher de meubelwagens worden
opgesteld en de bewoners worden ge
dwongen, met het allernodigste hun huis
te verlaten. Op de borden staan leuzen
als „Vrijheidsgrens" en „Leve een Ver- j
enigde Duitsland
ONTSNAPT.
Dc West-Berlijnse politie houdt o.a. bij
dc Brandenburger Tor de nieuwsgieri-
een ontruiming een man, vrouw en zoon-
tje uit een raam aan de achterkant w-C
de vierde verdieping van een huis ont
snapten. De brandweer, door West-Berlij
ners gealarmeerd, hield een valscherBJ
op en het drietal kwam behouden in Wes'
Berlijn terecht, op het trottoir „weste
lijk"
in de Bouché Strasse, ook zo'n grens*
straat, hebben de West-Berlijnse bewo
ners een speciale pas. De West-Berli.in'
se politie sloot haar af, teneinde te v°,,r'
komen, dat jongelui relletjes uitlokten. ('J
de hoek van dc Heidelbergstrasse en oe
Bouchéstrasse is er echter een soort
ping en hier kunnen West. en Oost-Bef'
lijners weer met elkaar in contact W
men, waarvan ze een druk gebruik ma
ken, voor het uitwisselen van boodschap
pen De een vraagt of een brief is aan
gekomen, de andere informeert n»a>
een pakketje levensmiddelen. Heb je he
ontvangen? En zo gaat het de hele das
door. Tot ook hier de Vopo's er een eW*
aan maken. Familiebanden, vriendschap
pen, ze zijn door dc Chinese muur °n'
meedogend verbroken. Niemand
er meer passeren. Alleen voor de doden
is er een uitzondering gemaakt. Uljke"
kunnen, zo luidde een zopas afgekond'»^
de bepaling, de sectorgrens vrij passe
ren. mits voorzien van de noodzakelijk
papieren
Zfjn debuut te Parijs, waar hij een
huis deelt met Eluard, maakt Ernst met
een groot doek, dat getiteld is „Au ren
dezvous des amis", en dat zich ook op
de tentoonstelling bevindt. Stijfjes ge
groepeerd vindt men hierop de Parijse
vriendenbent aan, in de boezem waar
van het surrealisme ontstond. Een bij
zonder karakter krijgt dit werk doordat
ook Rafael en Dostojevski voor de ge
legenheid van de dood verrijzen. Het ge
heel maakt een zeer litteraire indruk,
maar voor Max Ernst bestond er geen
veschil tussen poëzie en schilderkunst
beide steunden voor hem op beelden
en hij gebruikte zijn beelden zoals de
dichters in een vrije en vaak onverwach
te associatie. Terwijl DADA reeds opge
houden had te bestaan ontfermde het
surrealisme zich over Max Ernst en
juichten zijn vertegenwoordigers hem
toe als een van de beste vertolkers van
hun geest.
ASSEN, 13 okt. I„ het paleis van
justitie alhier zijn vanochtend drie van
de zeven boerderijen verkocht van de
z.g. „vrije hoeren" die hebben gewei
gerd hun verplichtingen jegens het land
bouwschap na te komen. De bedrijven
die zijn verkocht zijn van K. Hartman,
D. van der Sleen en B. Nijmeijer allen
te Holtandscheveld.
Deze percelen zijn op de inzet blijven
staan. Ze werden respectievelijk op
ten waken, dat ons loonniveau niet eerst i 17.000 gulden, 70.500 gulden en 9 000 gul-
op het peil van de ons omringende land i ^en door het landbouwschap ingezet,
komi en dat vervolgens ten onzent nog i qv: r rechtszitting, die geleid werd door
allerlei aanpassingen op grond^van ,iuur- cje president van de rechtbank mr. A. i
- -G
In 1919 zijn de Keulse DADA-isten in
beslag genomen door experimenten met
toevalligheidseffecten en door het spon
tane of automatische schilderen. Auto
matisme van handschrift liep paral
lel met automatisme van woordvorming.
De intentie telde meer dan de daad en
de daad meer dan het resultaat. Deel
van de intentie was de bewuste vernie
tiging van de individualiteit. Max Ernst
maakte in deze jaren collages of mon
tages met knipsels van behang, foto's
en technische gravures. Deze vignet
achtige gravures haalt hii uit tekstboe
ken en handelscatalogen en anders dan
de kubisten vA<s- t-°m is het hem niet
In 1924 verkoopt Ernst ai zijn werk
en neemt een boot naar het Verre Oos
ten. Onderweg ontmoet hij Eluard en
diens vrouw en als hij drie maanden la
ter terugkeert te Parijs heeft Breton zo
juist zijn eerste surrealistische mani
fest uitgegeven. Met een ander drie-di
mensionaal schilderij, „Twee kinderen
bedreigd door een nachtegaal", sluit
Max Ernst zijn vroege surrealistische
periode af. In 1925 doet hij een belangrij
ke ontdekking met zijn „frottage-tech-
niek". Als kind reeds was hij gefasci
neerd geweest door het lijnenspel in zijn
mahoniehouten bedpanelen. Nu tracht
hij het toevalskarakter van hout en an
dere materialen naar willekeur op te
roepen door profijt te trekken van het
„tekenen", van een ruw oppervlak,
wanneer men er papier overheen legt.
Van doordrukken tot herscheppen van
soortgelijke effekten, van papier en inkt
ide Chinese ..ïethode) tot doek en oh®-
verf was niet meer dan een stap. De
verdienste van het zetten van deze stap
komt Ernst toe, zoals Ernst ook degene
was, die in de jaren 1942-43 reeds spet
ter- en druipmethod.es heeft gebezigd,
waarop de School of New York met
Jackson Pollack aan het hoofd zich na
hem zou beroepen. Twee courante werk
methodes van de abstracte schilderkunst
kan men aldus 'erugvneren tot de na-
tuurexploratie van het surrealisme.
Ernst's nieuwe verbreding
Vanaf 1925 als om zijn technische ver
worvenheid in dienst van een nieuwe
verbeelding te stellen, schildert Ernst
veel bossen, ondoordringbare wouden
met het aanzien van een machtig oprij
zende muur, vaak doordrenkt van een
du ster visioen van ruïnes en een sfeer
van onheil en ondergang. Boven deze
woeste en desolate landschappen hangt
een abstract zonnewiel, ternauwernood
geïntegreerd met de omgeving. Soms
nemen de bomen de gestalten van geu
zen of windbruiden aan en dringen zij op
in horden, zoals bij Klee viaducten be
nei, krijger en en masse marcheren.
Een sterke indruk maakte de „Horde"
uit de collectie van ons Stedelyk Mu
seum in Amsterdam op deze tentoon
stelling. In 1928—29 is Max Ernst vol
van de geheimen van schepping en voort
planting, verbeeldt hjj deze in de motie
ven van vogel (bij voorkeur een duif) en
ei. Hoe cuieus ook, behoort di werk
niet tot zijn beste. Het motief van de
bossen, nu vaak met droomsteden aan
de einder, blijkt vruchtbaarder en wordt
nog gevoed door de nostalgie van Cas
par David Friedrioh. Het werk, wat in
de jaen dertig ontstaat, doet denken aan
de fantastische Italiaanse barok met
zijn griezeleffecten en vertoont punten
van overeenkomst met andere surrea
listen zoals Dali en Magritte.
ENSCHEDE, 12 okt. Het Verbond van Nederlandse Werkgevers stelt zich
op het standpunt, dat er geen reden is wijziging te brengen in de juridische
grondslagen van de huidige vennootschapsstructuur. Dit zei vandaag de heer
H. J. de Koster, algemeen voorzitter van het verbond, in: zijn rede voor de
algemene ledenvergadering te Enschede. De leider van een onderneming, aldus
de heer de Koster, kan veel bevoegdheden delegeren, maar de verantwoorde
lijkheid niet. Daarom wijzen wij de medebeslissing binnen de onderneming af
daar deze strijdig is met het wezen van de onderneming als hiërarchisch
opgebouwde organisatie. De positie van een personeelslid is een heel andere
dan 41e van een staatsburger. Een personeelslid wordt niet binnen de onder
neming geboren; hij treedt er in dienst op een arbeidsovereenkomst en hij
heeft het recht dc onderneming te verlaten, een recht waarvan recentelijk
zeer veel gebruik wordt gemaakt.
houdi dat de openheid van het onder
nemingswezen groeit. Het is mijn over
tuiging, dat er voor ons verbond en met
name voor onze bestuurscolleges een
taak ligt om deze ontwikkeling te stimu
leren. De sfeer van te grote geheimzin
nigheid, welke in het verleden rondom
de ondernemersactiviteiten heerste,
heefi geleid tot verkeerde veronderstel
lingen en foute conclusies. De kritiek,
waaraan wij blootstaan richt zich meest
al op de gedachte dat zovelen afhanke
lijk zouden zijn van de willekeur van zo
weinigen. Ik geloof, dat men door de
zaak zo te stellen zich op een misver
stand ten aanzien van de feitelijke situa-
Daarmee zijn zowel de rechten als de
verplichtingen van andere aard dan die
van een staatsburger tegenover de volks
gemeenschap. Een afwijzing van het
medebeslissingsrecht binnen de onderne
minp impliceert echter niet een afwij
zing van het beraad binnen de onderne
ming. De ondernemingsraden zijn naar
onze mening in grotere bedrijven zelfs
onmisbaar. Het is goed dat de leiding tie baseert,
van de onderneming periodiek verslag
uitbrengt aan de werknemers over het
wei en wee van het bedrijf. Allerwegen
ziet men een tendentie ontstaan, die in-
verhogingen, gemeenschappelijk land
bouwbeleid en wijzigingen in d e socia
le sector moeter plaats vinden.
Wat de prijzen betref' zei de heer de
Koster niet té kunnen verhelen, dgt dc
bijdrage, welke door de industrie aan
het prijsbeleid wordt geleverd, nie meer
gelijkmatig verdeeld -is. In vele loonln-
tensieve sectoren, alsmede in die be
drijfstakken welke in massa of in grote
series producten, worden de marges
het meest aangetast. Dit zal er niet toe
mogen leiden, dat voor onze vo'.ks'nuis-
h< aiding belangrijke cnnsumpti -goederen
of diensten niet meer met de nodige
zi.rg kunnen worden geproduceerd of
verleend.
Het uitgangspunt - een stabiel prijs
niveau als doelstelling aanvaardend,
zullen toch onderlinge verschuivingen
in de prijzenstructuur en aanpassingen
mogelijk moeten zijn.
Ivïaassen, is niet geboden.
De boerderijen van B Martens, B. van
der Weide en J Wachtmeester, allen te
Eliin, en die van de gebroeders Redder
in Hoogeveer werden nirt verkocht.
•Tutst voor rte executie kwam het be
richt af dat een actlcécomlté bestaande
uit „vrije boeren" ha,] verklaard aan
de verplichtingen var, deze boeren te
zullen voldoen.
Van en massaal optrekken naar As-
sen en de aangekondigde demonstratie is)
weinig terecht gekomen.
Wel was de gehele gemeentepolitie
geconsigneerd en versterkt met rijks- j
politie.
Het landbouwschap herinnerde er des
gevraagd aan. dat het vonnis nog niet
d- fmitief is.
Waarschijnlijk zullen de betrokken
D" heer de Koster zei verder van me- boeren rustig op de boerderijen blijven
tiing te zijn, dat er een aanzienlijke wij- z« Pact» ta;e"' z° df'der m,e"
ziging in de salarissen van hoger ge- ^eIdfr "?ee' la ,1 denkbaar, dc
plaatste ambtenaren moet komen. Onze hgt landbouwschap de boeren het aan-
ministers kunnen niet op alle plaatsen b°d zaJ ^oen ??ai 21,1 boerderijen t -
tegelijk zijn Zo moeten zij zich in het rug Kunnen krijgen voor het bedrag dat
E F G -vlak in belangrijke mate laten j het landbouwschap er voor heeft be
biistaan door hoge ambtenaren, van wie taald, uiteraard zo zei men, met aftrek
grote deskundigheid en inzich: wordt van de koslen die het landbouwschap
verlangd. Ons verbond is van mening, voor deze procedure heeft moeten ma-
f**
dat de salariëring van deze ambtenaren
tengevolge van de reeds jaren toegepas
te nivellering, belangrijk is achtergeble
ven bij het noodzakelijke minimum
ken.
Het bestuur zaï'. zich over de nieuwe
ontwikkelingen nog moeten beraden
Ik ben er namelijk van overtuigd, dat
de ondernemers beslist niet over te veel!
ongecontroleerde macht beschikken. Er
zyn immers een aantal remmende facto-1
ren, zoals de concurrentie, dc snelle j
opkomst van nieuwe produkten, het uit
gebreide stelsel van overheidsmaatrege
len en het globale overheidstoezicht op
het economische gebeuren. Al deze za
ken verminderen de vrijheidsgraad van
de ondernemer Ook de pers vervult een
nie' te onderschatten controlerende func
tie.
Er -is volgens de heer de Koster, eer
der alle aanleiding ervoor te waken, dat
de vrijheidsinperking, die er reeds is, op
de duur niet zo ver gaat dat er een kli
maat ontstaat, waarbij de ondernemer
me, meer m staat 'f zijn ideeën uit te
werken en in de praktijk te brengen Ook
bestaat er een kans. dat de kapitaalver
schaffers zouden weigeren d e voor de
investeringen beloofde middelen ter be
schikking te stellen Zulk een situatie
za o.a ontstaan indien andere belangen j
he' recht zouden krijgen een deel van
de commissarissen aan te wijzen Als
c<,n missaris behoren, volgens de heer de
Koster, personen te worden gekozen die
in hei college cuta deskundigheid, inzicht
en ervaring passen De teamgeest binnen j
hu college is even essentieel als die bin
nen welke afrieling van de onderneming i
ook In dit kader past dan ook geen eom-|
mtssaris-algemeen belang en evenmin;
I eer commissaris - werknemersbelang
I iff heer de Koster sprak verder over;
-de spanning welke dc huidige economie
dan waarschijnlijk zonder zijn kennis hethHheerst D ^r!^'ntini'ri.t'eHd vaTiTn bè- j
ISW, geneigd zijn m.t|
DEN HAAG, 13 okt. - Een 51-jarige te
kenaar uit Delft heeft zich voor de Haag
se rechtbank te verantwoorden wegens
diefstal van fietsen. Zodra hij die had ge
stolen, verkocht hij de fietsen in Den
Haag.
„Je was knap werkschuw", zo consta
teerde de president van de rechtbank, en
vond het gemakkelijker om te stelen dan
te werken".
De officier van justutie wees erop. dat
het vooral ook de drank was. welke de
moeilijkheden veroorzaakte en eiste 10
maanden gevangenisstraf waarvan twee
maanden voorwaardelijk met een proef
tijd drie jaar en aftrek van de tijd pre
ventief doorgebracht.
De rechtbank heeft uitspraak gedaan
en verdachte veroordeeld tot 9 maanden
gevangenisstraf waarvan drie maanden
voorwaardelijk met proeftijd van .drie
jaar benevens aftrek van drie maanden
preventief doorgebracht.
DEN HAAG, 13 okt. Het leek een
puzzel, hoe het sulfiet in de biefstuk
tartaar en in het gehakt was gekomen,
maar de eigenaar van een Delftse slagerij
moest er voor terecht staan. Hij schoof
de schuld door naar het personeel, dat
Dat sulfiet werd in het verleden gebruikt i
om vlees en vooral gehakt, dat er niet 1
al te „kleurig" meer uitzag, een nieuw en
fris kleurtje te geven. Gevolg was vaak,
dat niet dan tenzij het ruikbaar was, het
allé mogelijke middelen middelen wel-j
kr wij soms afwijzen zich te verzekeren)
var de nodige arbeidskrachten Het ligt
vno1 de hand da' dez? situatie, die reedsi
klanten Het eebiuik van dat su ningen op de arbeidsmarkt zouden kun-;
In 1936 neemt Ernst deel aan de eer
ste tentoonstelling van het. surrealisme
te Londen en ondank» het veto van
Breton aan Alfred Barr's befaamde
klanten. Het gebruik van dat sulfiet
daarom verboden en vervangen door een
andere kleurstof.
De slager betoogde dat er waarschijnlijk
in de zaak nog restjes sulfiet hadden ge
staan en die door het personeel in tartaar
en gehakt zijn verwerkt.
Maar de officier van justitie bij de
Haagse rechtbank vond het nogal een
kras geval. Want terwijl eertijds de-maxi
male hoeveelheid sulfiet welke gebruikt
mocht worden 0,3 pet bedroeg, was in
de tartaar en gehakt niet minder dan
0,44% aangetroffen. De officier geloofde
ook niet erg dat het sulfiet door een fout
daarin terecht was gekomen. De eis luid
de daarom voor de tartaar 80.- boete
en voor het gehakt f 50,- boete.
De politierechter twijfelde echter aan
de opzet en liet die twijfel in het voor
deel van verdachte gelden. Daarom vol
stond hij met resp. 40,- en 25,- boete.
Tartaar en gehakt werden verbeurd
verklaard.
nen leiden tot een ernstige loon- en prijs
inflatie, een ontwikkeling welke in de
kiem reeds duidelijk merkbaar is Deze
spanningen worden nog vergroot tenge-
voig< van het hogere loonniveau in de
ons omringende landen Binnen de EE G
zullen wij uiteindelijk g<~n strikt natio
nal. loon. en prijspolitiek meer kunnen
voeren Deze integratie is echter van
daag nog niet zover voortgeschreden.
We' zullen wij er ondertussen voor moe-
(Van onze Utrechtse redacteur)
UTRECHT, 12 okt. in Boekhandel
Broese, waar 13 oktober 1936 tien
dagen na zijn overlijden de dichter
en schrijver Slauerhoff is herdacht, werd
gisteren opnieuw een avond aan zijn
persoon en werk gewijd.
Het was ook nu Jan Engelman, die
sor&k. nadat eerst dr. Garnït Stuiveling
Slauerhoff vooral als prozaïst had be
licht. Stuiveling wees erop, dat he' pre
za bij Slauerhoff de poëzie nie' heeft
verdrongen en hij zei daarin het typi
sche van een dichter te zien. Als pro
zaïst past hij vee] minder in het normale
maatschappelijke, dan we zo zei spre
ker bij deze zwerver en outcast zou
den geloven. Hij is in zijn novellen gro
ter dan in zijn romans: er is een andere
vorm van stijl en sfeer. Is Slauerhoff
ir. de lyriek onmiddellijk aanwezig) de
heer Stuiveling is van oordeel, dat dit
in diens proza niet het geval is. Daar-
>m gaat er een grootser en algemener
leven uit op dan dat van de schni-
ver alleen.
Jan Engelman begon met enige bij-
zonderheden uit de laatste levensjaren
van Slauerhoff en enkele persoonlijke
herinneringen te vertellen, Hij las een
fragment voor uit de rede, die hij 25
jaar geleden op deze plaats uitsprak,
waarin hij o.a. zei, dat het heengaan
van Slauerhoff ons meer trof dan deze
zelf, want zijn leven was een vida rista.
Hoe hii hii zijn heimwee naar het in
tieme,'het bu-gerltjke geluk zelfs, dat
hii ontvluchtte, zwerfziek is gebleven
en trouw aan de zee, zijn sombere ge
liefde.
De gedichten van het ogenblik zo
vervolgde Engelsman zijn wel zeer
verschillend van die van Slauerhoff en
als voorbeeld stelde hij tegenover elkaar
een wat hij noemde nihilistisch gedicht
van Hugo Claus uit „De Wiegeliedjes"
en „De Renegaat" van Slauerhoff. Slau
erhoff hecht veel meer belang arn het
anekdotische, minder duister woordge
bruik en meer aan het fetischisme van
het ene duidelijke woord.
We kunnen alleaq maar gissen, al
dus de heer Engraft, at «vac 25
jaar Hugo Claus of andere experimen
tele dichters nog als onvervangbaar
zullen gelden, zoals Roland Holst Slau
erhoff heeft getypeerd. Hij was dc
meest begaafde, de meest fantasierij
ke van de tijd tussen de twee wereld
oorlogen, ondanks zijn opzettelijke
slordigheden.
In letterkundige beschouwingen komt
de laatste tijd wel de vraag naar voren
in hoeverre et verband bestaat tussen
het leven en het werk van een dichter
of schrijver. Van Slauerhoff wordt be
weerd, dat hij eigenlijk autobiografisch
heeft geschreven. Globaal moge dit vol
gens Engelman misschien juist zijn,
maar dan met vele restricties. Men is
tegenwoordig etg. geïnteresseerd in de
kleinste bijzonderheden van een kunste
naar, maar zij kunnen ons op een dwaal-
spuor brenger Engelsman majnde daar
om tot grote voorzichtigheid in het han
teren van brieven of persoonlijke mede
delingen. waarbij hij hekelde, dat men
met publiceren van brieven niet wacht
tot minstens de nabestaanden van een
schrijver zijn overleden. Het eerste en
voornaamste is een gedicht van de dich
ter op de hand te wegen.
Engelman eindigde met het voordra
gen van enige van Slauerhoffs gedich
ten, waaruit de eigenschappen van de
dichter duidelijk naar voren komen en
o.a. zijn grote vernietigingsdrang blijkt.
DELFT. 13 okt. Prof. ir. C. M. van
Wijngaarden, hoogleraar in de werktuig
kunde aan de Technische Hogeschool is
gisteren zeventig jaar geworden. Hij is
bijna veertig jaar hoogleraar
Prof. v Wijngaarden werd in Slie-
drecht geboren In 1913 studeerde hij
aan de TH af als werktuigbouwkundig
ingenieur en in 1916 werd hij scheeps
bouwkundig ingenieur. Hij was zes iaai
verbonden aan de N. V. Scheepswerf
Dordrecht toen hij werd benoemd tot
J.,hoogleraar in Delft.
DEN HAAG. 12 okt. - Met de vo'»^
de schepen kan zeepost worden v r\e']'
den De data, waarop de correspo'LdJ'
tie uiterlijk, ter post moe» zijn beZ^/
staan, tussen haakjes, achter dc
van het schip vermeld. f
Staten van Amerika: ss „Queen
(15 okt); ss „Kamperdijk" (18 o»J y
Argentinië: ms „Atnati" (15 okl .yi
„Buenos Aires" <18 okt); ms „Ar»
na" (22 okt). -)((,
Australië: ss „Groote Beer" (1? P
ms „Willem Ruys" (18 okt): ms
ber" (19 okt) (C
Brazilië: ms „Alnati" (15 okt)-
„Cap Ortegal" (19 okt). d
Brits-Oost-Afrika: ms „Le Nata'
okt); ms Europa" (19 okt). öje
Canada: ss Queen Mary" (15 0td'
ms Pr. Willem van Oranje"
ss Arkadia" (19 okt).
N3fi:
fpj?
Chili: ts Leipzig" (19 okt).
Ned. Antillen: ms Oranje
(17 okt.).
Ned.-Nw.-Guinea: ms „Willem
(18 okt). (1'
I Nieuw-Zeeland: ms „Willem Ruy=
okt).
Suriname: ms „Marathon" -
Unie van Z.-Afrika en Z-W -Afri^j^
„Athlone Castle" (15 okt): ss -'.-(ie"
<17 oktss „South Afne»n Slav-'
(19 okt.);
Inlichtingen betreffende de ve;'-e'stK'
data van postpakketten geven de P°
toren.
