Katholieke bisschoppen in Zuid-
Afrika veroordelen de Apartheid
j,Alleen een wonder van Christelijke
naastenliefde kan dit land redden
w
'A aartsbisschop van Durban
pleit voor rechtvaardigheid
D
k
Ori l wikkeling
D
D
m
Oud brood
D
STEMRECHT GEBASEERD OP HUIDSKT.F.TTR
likaanse landen
gillen Z.-Afrika
de V.N. stoten
IS
AMSTLEVEN
Topbedrdg voor een goed idee Udenhoutse attracties
Caspar di Roblesmuur
VERANTWOORDELIJK BOUWEN
p ZUID-AFRIKA
remier Ver woerd
ehoudt absolute
J{ Meerderheid
Cwïeid«r
"jp-s ,s,»-
VRIJDAG 20 OKTOBER 1961
5?
Alleen een wonder van christe
lijke naastenliefde kan dit
aa Ja.nc* n°S redden," zei de
^«bisschop van Durban mgr.
ju, 'A5 E. Hurley, „Ik ben werke-
fliep bezorgd over de toekomst
1 Zuid-Afrika. Vijf jaar geleden
va, eP bezorgd over de toekomst
2 n.:Zuid-Afrika. Vijf jaar geleden
(je ik, dat we nog tien jaar had
Af Waar het gaat zo snel in
£Qfika. Toen ik in 1956 in de
bja„?° was, voorspelde ik, dat de
"utbken
er nog vijfentwintig jaar
tee ,en> waarop iedereen protes-
sirw dit wel bijzonder pes-
Siiei1St'sch was... Het gaat uiterst
chri .en, alleen een wonder van
la *teiyke naastenliefde kan dit
{J n°g redden..."
van ?0r een merkwaardige speling
ry„i lot vinHt Hp in NpHprlanH
lot vindt de in Nederland
Ve;7n aPostel der apartheid, dr.
hef, Sel AT.Aoet.ba?eren 9P het
lijke opponent inzake de rassenpo
litiek een andere „Nederlandse"
Zuid-Afrikaan tegenover zich, de
Anglikaanse aartsbisschop van
Kaapstad, dr. Joost de Blank.
Diens felle protesten, welke uiter
aard alle aandacht krijgen in de
Engelse oppositiepers van Zuid-
Afrika, worden via de internatio
nale persbureaus gewoonlijk ook
wel wereldnieuws.
Dat het standpunt van de ka
tholieke bisschoppen in Zuid-Afri
ka in deze rassenaangelegenheden
meestal slechts met een enkel
summier citaat wordt belicht, is
zeker niet omdat zij minder moe
dig of minder duidelijk voor hun
mening zouden uitkomen; vooral
mgr. Hurley, een uitstekend publi
cist, neemt bepaald geen blad
voor de mond.
Kaarslicht maakt uw tafel
tot feestdis!
GOUDA KAARSEN
ton inAde v°r
^ÖtieJ.Zuid-Afi
««;Z.Ud-\dfXrdt "e
Jtdvv.
7 ,ifl 4wïï Tn me< het feit- dat
Zuid-Afrika s bevolking uit meerdere,
Scheepsbouw. Vak voor mannen met verantwoordelijkheid voor
het leven van ongetelde duizenden, die de zeven zeeën bevaren.
U bent de verantwoordelijke bouwer van het schip dat de leden
van Uw gezin naar hun toekomst vaart. Bouw dan veilig. Bouw
met zekerheid. Bouw met een polis van AMSTLEVEN!
AMSTLEVEN samen mei de ARNHEMSCHE voor al Uw verzekeringen
levensverzekering
Advertentie
Mgr. Denis E. Hurley o.m.i., aartsbisschop van Durban.
té lang misschien is het een Engelse
blanke kerk" geweest. Dit wreekt
zich nu op twee fronten: er zijn on
voldoende katholieke negerleiders, en
het aantal Afrikaans-sprekende blan
ken dat katholiek is, bedraagt slechts
2000.
Om hun eigen identiteit te behouden
hebben de Zuid-Afrikaanse boeren on
getwijfeld een epische strijd geleverd,
zowel tegen de Britse cultuur als te
gen het numerieke overwicht van de
Bantoes. Een prominente rol in de ge
schiedenis van dit volk speelde daar
bij de religie.
,,Het Afrikaans Calvinisme is het
godsdienstig ingrediënt van de nationa
le geest", schreef mgr. Hurley in een
brochure tegen het hedendaagse Boe-
rennationalisme in het onderwijs. „De
Zuid-Afrikaner is een godsdienstig mens,
en zijn religie spiritualiseert, canoni
seert bij wijze van spreken zijn natio
nalisme... Hy ziet dat nationalisme als
een manifestatie van Gods wil. Hij
wordt daarin gestaafd door zijn karak
teristieke oud-testamentische vroomheid
en haar tendens om een uitverkoren
volk-mentaliteit te creëren. Het is daar
om voor Zuidafrikaanse politici niet
moeilijk in alle oprechtheid te geloven,
dat zij het uitgekozen instrument van
Gods duidelijke wil zijn". Het is onder
meer deze mentaliteit, die de apart
heidspolitiek Van dr. Verwoerd en zjjn
aanhangers zoveel „dogmatischer"
maakt dan zij onder de Engelsen was.
Dit volk meent de roeping te bezitten
om in dit gedeelte van donker Afrika
de blanke christelijke cultuur te hand
haven, en het gelooft in die roeping, de
enkele progressieve dominees, en de
bezorgdheid onder enkele nationalisti
sche intellectuelen ten spijt. De -zucht tot
zelfbehoud en de angst voor de'zwarte
meerderheid versterken dit geloof
slechts. „Verwoerd?" zei de aartsbis
schop, „een man met een briljante
geest. En hij gelooft even vast in zijn
eigen politiek als ik in de Heilige Drie
eenheid
ligt. ..Soms wordt ze beschreven als ge-
SlSüL jn .iT 'ing waardoor gesug
gereerd wordt, dat de verscheidene ras-
A mriï? zouden krijgen hun respec-
e? culturele ontwikkeling
maAr {la streven. Alleen op die
nwiein' zouden deze rassen
rwic !gen-s de Voorzienigheid
Kn^An^wrKioAe gescheiden ontwikke-
,h e suprematie werpt de
L A A AV in feite op tot uitvoer-
AA T u A Wi1. en vertolker van Zijn
wlfAi li j bepaalt immers hoe
biankp nnt Jn?i- r grenzcn zich de niet-
blanke ontwikkeling dient te voltrekken.
Men heeft om de blasfemie, die daar-
AoAf,fnbfa rlc vergrijpen tegen de
toeschrijft welk1 de rechtvaardigheid
ike de noodzakelijke be-
mèn apartheidspolitiek vor-
i S'A ATAG?i br'ef waarschuwen de
bisschoppen dat volledige gelijkberech-
Gstie van een pennestreek
graHe ziin donmiddelli'ike totale inte"
gratie zyn de verschillen te groot,
Mn oo benadrukken ze de nood
le geleidelijk proces, waar-
hfAivf„ <r sH™" 1 voor de gekleurde
fb611 de waarschuwing
vastknopen, dat een revolutie geen op
lossing brengen zal. Maar er dient een
begin gemaakt te worden, anders „gaat
anddr?uara"?e,zaliSC toekomst tege-
maar•de^onlA J-8 kort? dAnood dringt
van grootTormTaf #L^.A?manschaP
.jAKA0ttAChAen, zif. ook "een ernstiS
veimaan tot do katholiokcn
n^fomcieef A'^tijk van 'scheiding
jh de kerk erkend is,
karakteriseert deze toch Vele kerkelijke
verenigingen scholen, seminaria, kloos
ters, hospitalen en het sociale leven
van onze mensen..."
vor'g jaar is nog veel
ml. Ai.uiic,y,
- Vjern oio i mnnn 'i <v v>i ctn l/nnl/'O-
'erb^^op^ABURG- 20 okt. (AFP)
tin 'eziiiD-o gehouden parlements-
A'Uilfi pgcnjn Zuid-Afrika heeft de na
il» de ai i van premier Verwoerd
Zr. partij van tf meerderheid gekregen,
tl» s tei„„Verwoord bezet thans 105
tin» terenia 02 in het oude parlement,
b» ?s'tie»rgde '>artij, de voornaamste
t>h toaA s'eeg van 42 op 49 zetels.
*etel ne viel terue van 11
hl» "e zet»i j- Nationale Unie behield
bnel bezette in het oude Parle'
^d'rtl0oSoreSHeve Part«' die wordt ge-
ca behheim„r f multimiljonair Harry
holpPagiie het eG£t ln de verkiezjngs-
fö'ek voortA0gd dat Zuid-Afrika zijn
De katholieke kerk in Zuid-Afrika
vormt echter slechts een kleine
minderheid. Zij maakt niet meer dan
5.7 pet. van de bevolking uit, waar
bij het aantal katholieke blanken
slechts 125.000 is. Historisch wel be
grijpelijk,^ maar daarom nie< minder
tragisch is het feit, dat de kerk in
ae eerste negentig jaar van haar ves
tiging m dit land haar aandacht bjjna
geheel gericht heeft op de Europese
christenen die ze daar vond, en met
'lam®. °P de Engels-sprekende groep.
uf-'A er dan. momenteel in de re-
pubhek van Zuid-Afrika 584.000 negers
en by na 90.-000 kleurlingen katholiek,
;VerSch.an bekwaamheid en niet
tfeJ'ng, j. ln huidskleur. Maar de voui-
enfAen van Nationale Party heeft
v» hian Hii)ri!rnier Verwoerd als de
leJi-n Uid-Afr f „blanke beschaving"
vi meer i„a rodden, heeft ken-
ZijV°ur Verwóo^J gemaakt.
vOn» -antorstan ,staat nu de weg open
stat 'et in de uit te voeren,die
in 2uiri \°/minS van zeven neger-
Nel"2 zijn „dA£rika- Critici van de op-
Advertentie)
de^'ng vaned>ia", overtuigd," dat' de uit-
lEnd nken za P1'an. belastingen voor
er zeke,- i dubbelcn e)1 dat het
i p door te gronde z-1 gaan.
vdi.8ing van si °kt" ,(^Ep) °e "f-
s I'Ifet-l A de Verenig-
^fVp^ mUsraail t,e. waarin <le
In te stoten
doeldV
"OQf 4 --
derinles'uitenWfl?,Gr?n gehoor te geven
uit de Verenigde
?e^eidaPo1füeke WOrdu gGZegd dat de
rede k 4!eï bedlmiging voor
c .vormt en dat Zuid-Afri-
6 vitat'e ondfS?- Van dG vuiaere
bl2t IIanri?bnl' ,Kracbtens artikel
rlr.. eyeiin d^Gst kan een land „op
le Alfremln Veiligheidsraad"
'0,en wa,?1 Vergadering worden
maakt m 1 l et voortdurend in-
Sa^X®st zjjn vervat"glnSelen die in het
-*i\<jljfkt v°°r zjjn resolutie steun
a tr^pj,. aa de Brazzaville-groep.
•en ïiwwit onde.- a„:A:
ift k», onder de Afro-Aziatische
„.,n C". alSemeen steun te ver-
Vn.rT'Votlnv ^solutie, die niet al-
"'om verbrpkp Verenigde Naties,
Ȇu matioke K,lfkG" .vai1 de handels- en
beoogt üetlekkingen met Zuid-A-
Mijn zoon bezoekt sinds
enige tijd het kleuter
schooltje en ik vind wel
dat rulks een veredelende
invloed op herr heeft.Hij
heeft thuis bereids een
nieuwe methode van voor
en na het eten .bidden in
gevoerd cn ook enkele
krachttermen, die ik tot op heden
slechts buiten de deur durfde te ge
bruiken.
Die heeft hij geleerd van ene Fred
die, naar ik heb vernomen een vrij
postig jongetje, dat voorgaat in het
niet luisteren naar de zuster. Mijn
zoon heeft warme vriendschap met
hem gesloten. En zijn onafhankelijk-
heidsgevoel neemt dan ook met de
dag toe. Na de eerste schooldag
kwam hij ietwat witjes thuis, maar
nu wil hij nog wel eens met loshan
gende jas en het petje frivool achter
op het hoofd binnenstormen. „Ben je
braaf geweest?" vraag ik en hy ant
woordt triomfantelijk: „ja, maar
Freddie zei, donder-op".
Enfin, ik juich het toe, dat hij onder
de mensen komt, want hy moet toch
maatschappelijk geschoold worden.
Daar kun je niet vroeg genoeg mee
beginnen, vind ik. Ik hoop alleen dat
ik hem kan bijhouden.
Laatst heb ik hem, mjjn zoon, maar
weer eens meegenomen naar „Artis",
want behalve het menselijke ras moet
hij toch ook de fauna, die op deze
wereld zo welig tiert, in de gaten
houden. Ik moet zeggen, dat het een
doorslaand succes is geworden.
In de trein terug riep hij enthou
siast in het rond:
„Ik ben naar Artis geweest."
Treinpassagiers zijn over het alge
meen vriendelijke lieden en zij hoor-
aan mededebnS dus glimlachend
„Ik heb een neushoorn gezien."
•Jok deze informatieve opmerking
viel in goede aarde.
„Ja";, zei mijn zoon, aangestoken
door zijn kennelijk succes, „en hij"
met een hoofdknik in mijn rich-
ting -— „hy dacht dat het een olifant
was.
riemaal wijdden de katholieke bis
schoppen in de afgelopen tien jaar
een herderlijk schrijven aan het
rassenvraagstuk. Het zijn bijzonder
heldere uiteenzettingen van de katho
lieke visie op een probleem, dat toch wei
veel gecompliceerder ligt dan het van
uit menige Nederlandse, letterlijk en
figuurlijk makkelijke stoel of vanachter
een „zou-uw-doch ter-met-een-neger-
mogen-trouwen" televisieforum-tafel
even in een handomdraai wordt opge
lost nfet de alle-mensen-zijn-gelijk-logi-
ca.
„Er is geen gemakkelijke oplossing
voor het rassenvraagstuk", betoogden
de bisschoppen reeds in 1952, „en daar
om is het te betreuren, dat het zo vaak
de speelbal wordt gemaakt van partij
politiek..."
Elke eerlijke poging tot een oplos
sing dient echter uit te gaan van de
fundamenteel christelijke visie op de
mens, die ongeacht zjjn huidskleur, en
ongeacht zijn sociale status of cultureel
ontwikkelingspeil geschapen is naar
Gods beeld en gelijkenis en daaraan
en aan zyn verlost zijn door Christus
zyn Unieke waardigheid ontleent.
„Als resultaat van historische om
standigheden", schreven de bisschop
pen, „oezitten de Europeanen, die on
geveer één vijfde van de totale bevol-
King uitmaken het meeste land, de groot
ste rijkdom, en de gehele politieke
macht. De niet-Europeanen (negers
Aziaten en kleurlingen nebben prakusch
geen aandeel in het landsbestuur en zijn
bij wet en gewoonte uitgesloten van ge-
lyKe kansen met Europeanen waar het
om betekkingen gaat... Deze politieke
economische en legale „colour bar'
hoeft ook een psychologisch effect: het
leidt veie Europeanen ertoe de niet-
Europeanen te beschouwen als behorend
tot. een inferieur ras, dat nooit recht
zal hebben op volledig staatsburger
schap en voiledige gelykheid. Het na
tuurlijk gevolg daarvan is, dat onder
niet-Europeanen het ressentiment, de
animositeit en het wantrouwen groeien..
Gecompliceerder achten zij het pro
bleem door het feit, dat de grote
meerderheid van niet-Europeanen en
vooral van negers nog niet het sta
dium heeft bereikt dat hun integratie
in een homogene gemeenschap met
de Europeanen zou rechtvaardigen.
Vele anderen echter zouden reeds wei
de kwaliteiten bezitten om volledig
aan het sociale, politieke en econo
mische leven van hun land deel te
nemen.
Een oplossing zagen de bisschoppen
alleen ü.m.v. een wijze en zorgvuioige
planning en het in praktijk brengen
van lieide en rechtvaardigheid, waar
bij ze de voorzichtigheid benadrukten
bij het in contact brengen van de
minder-ontwikkelden met de vruchten
van de hogere beschaving om geen
breuk te veroorzaken in liet eigen so
ciale leven. Reeds toen achtten zij het
nodig de gelovigen te wijzen op het
bestaan van een aantal onschendbare,
lundamenteei menselijke rechten, waar
aan geen enkele wet of autoriteit af
breuk mag doen, terwijl de staat boven
dien ook een onrechtvaardigheid be
gaat, wanneer hij de secundaire rech
ten zou beknotten van diegene, die daar
een verantwoord gebruik van maken
kan. Discriminatie uitsluitend gebaseerd
op huidskleur kwetst de natuurlijke mén
selijke waardigheid, waarop ieder mens
een fundamenteel recht heeft. Arbeids-
en beroepsbeperking ligt in hetzelfde
vlak, temeer waar er met het gezins
leven van de betrokkenen geen reke
ning wordt gehouden... Onder de secun
daire rechten noemden zy het stem
recht.
e verklaring over de apartheid,
die de bisschopsconferentie in
1957 publiceerde begon met ander
maal te stellen, dat de niet-Europe.
an en een strikt recht hebben zich te
ontwikkelen tot volledige deelgenoten
in het politieke, economische en cultu
rele leven. Aangezien het regeringsbe
leid echter integratie ondenkbaar acht
en apartheid ais enige formule be
schouwt, geven zij vervolgens hun vi
sie op deze apartheid:
„De grondslag van de apartheid is
het bewaren van wat genoemd wordt
„blanke beschaving". Deze wordt ge
ïdentificeerd met blanke suprematie,
wat erop neerkomt, dat alleen de blan
ke zjjn volledige politieke, sociale, eco
nomische en culturele rechten geniet.
Mensen van een ander ras moeten te
vreden zyn met hetgeen de blanke oor
deelt, dat hun kan worden toegestaan
zonder dat cfe eigen geprivilegieerde po
sitie in gevaar komt. De blanke su
prematie is een absoluut gegeven: ze
gaat boven de rechtvaardigheid, ze is
belangrijker dan de leer van Christus.
Ze is een doel dat alle middelen hei-
dnngender van toon- „Wij zijn
ernstig bezorgd over de toekomst
van ons land er al zijn bewoners.."
Als er niet spoedig een oplossing komt
in het hcnt van de christelijke begin-
sei!n "Is *l.wein'g hoop op vrede en
orde, aangezien de tegenstellingen zul
len groeien, de vooroordelen zullen ver-
I^a„„2lmnVGr<?raagzaamlleid, en de
zal 'eiaen tot wanorde-
ly kneden en geweld
In dat verband wijzen zij ook op liet
^SSG"dhJet^ >,'an <zwart) nationalis-
op het Afrikaanse continent, gaan
ulE°ig co"creter dan in vorige
brieven, m op de praktische problemen.
op verschillend r.iveau staande etnologi
sche groepen bestaat.
„Wij erkennen dat de staat het recht
a Li'001! k alSemeen welzijn bepaal-
de beperkingen op te leggen, maar
wij betreuren de tendens dele bèperkin-
gen zo talryk te maken, dat zij een
ondraaglijke bittere last worden. Ze re
sulteren (voor de gekleurden) haast in
GGnu1v^olledige onderdrukking van het
recht om zich vrjj te bewegen, waardoor
het recht op arbeid en levensonderhoud
ernstig wordt benadeeld Ook een te
werkstellingssysteem waarbij het gezin
de gekleurde kostwinner niet mag vol
gen is in strijd met de rechtvaardige
sociale orde."
Ze wijzen erop, dat de verschillen
de bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika eco
nomisch afhankelijk zyn van elkaar en
dat deze economische solidariteit groter
dient te worden en niet kleiner. Veel
beperkende bepalingen zouden kunnen
worden opgeheven, veel vooroordelen
overwonnen, veel angst weggenomen.
Zij constateren dat er veel angst
is in het land: angst van sommigen
(de blanken) om politiek en econo
misch overspoeld te worden. Het zou
volgens de bisschoppen verkeerd zijn
om degenen die „cultureel verder
ontwikkeld zijn in deze fase te be
roven van een effectief aandeel in
het landsbestuur of hun economische
status te laten reduceren, maar de?e
protectie hoeft niet en mag niet die
nen tot onderdrukking van andere be
volkingsgroepen..."
Zij vragen een stemrecht dat niet
gebaseerd is op huidskleur, maar op
rechtvaardigheid: wie verantwoord
van zijn stemrecht .gebruik kan ma
ken dient die mogelijkheid te krygen.
Ook in de industrieel-economische sfeer
hoeft de structuur niet abrupt te ver
anderen, maar het algemeen welzijn
vraagt dat hun die de kwaliteiten be
zitten, de kans dient te worden gebo
den om vooruit te komen.
Ook op sociaal terrein moet de essen
tiële eenheid van het menselyk ras pre
valeren: iemand die een bepaalde ont
wikkeling bezit, mag in het officiële
verkeer of in de informele omgang niet
gemeden worden omdat hjj een andere
huidskleur heeft. „De wetgeving is
daarbij al zover gegaan dat ze het
individu beroofd heeft van fundamen
tele menselijke rechten als de vrije
keuze van een huwelijkspartner een
verbod dat noch van goddelijke noch
van natuurlijke morele orde is. Ook de
„Group Area Act" (die gekleurden en
kleurlingen verbant "aar bepaalde woon
gebieden) is een schending van fun
damentele rechten, aangezien ze het
recht op bezit beknot..."
Opmerkelijk is. dat deze laatste
brief er uitdrukkelyk op wijst, dat
de huidige status quo niet perma
nent hoeft te zijn. „Er kunnen nationale
groeperingen in een vMksgemeenschap
bestaan", schrijven ze> „maar de wet
tige aanspraken die ze hebben dienen
zo ondergeschikt te maken aan het al
gemeen welzijn. Ze komen voort uit de
geschiedenis of bepaalde tradities, maar
ze zijn niet onveranderlijk. In de loop
der jaren kunnen ze veranderen en zelfs
verdwijnen doordat de betrokken groe
pering opgaat in andere groepen, wat
overgelaten dient te worden aan de
Voorzienigheid Gods, die zonder enige
twijfel zowel de bestemming van naties
als die van de mensen regeert. Hoe
sterk de groepsloyaliteit ook moge sti
muleren om voor deze groep en haar
vooruitgang te werken, prioriteit dient
toch een hogere loyaliteit te hebben, de
loyaliteit tegenover Gods wil en de
alle verschillen te boven gaande een
heid van alle mensen..
„Er is geen andere weg dan die
van de naastenliefde en de rechtvaar-
digheid", zei aartsbisschop Hurley,
„en wat die angst voor de „African" S
(neger) betreft... wat wéét de (blan-
ke) Zuid-Afrikaan van hem af! Ze
denken dat hij is zoals zij hem zien..."
Wie zich verplaatst in do situatie van
de blanke minderheid, zal zich realise
ren, dat dé oplossing verre van eenvou-
dig is, misschien zware offers van hen
eisen zal en aparte risico's met zich
brengt. Om die moeilijke weg te ver-
myden hebben zy hun eigen „oplos-
sing waarbjj alles bij de oude apart
heid blyft. Zelfs onder de katholieken,
die ik sprak, waren er die meenden,
dat de bisschoppelijke brieven over de
hoofden der gelovigen heen „meer voor
Verwoerd" bestemd waren.
Dat de risico's van de „apartheids-1
oplossing" veel groter zyn is nog niet
gebleken. Nog niet, maar het gaat snel
in Afrika...
J. W. HOFWIJK I
Verschenen: Nieuwzeevaartboek van AMSTLEVEN. Ditmaal in handig pocketformaat 144 Pagina's
Ruim zestig foto's van zeefotograaf Cees van der Meulen. Tekst: brieven van zeevarenden.
Stuur briefkaart met f 1.- extra aan postzegels aan Amstleven - Postbus 1072 - Amsterdam of
aan de Arnhemsche Verz. Mij. - Postbus 14S - Arnhem, en U krijgt het franco thuisgestuurd.
Tijdens een bijeenkomst van de „Rijksideeënbus", donderdagmiddag in Den
Haag, heeft minister Marijnen een bedrag van f 10.000 overhandigd aan de
Heer J. A. Brakman voor diens idee met betrekking tot de verharding
van die wegen, die voor moderne landbouwmachines moeilijk of niet te
begaan zijn. Het uitgereikte bedrag is het hoogste dat tot dusver door de Rijks-
ideeënbusorganisatie is toegekend. Op de foto de minister met een indrukwek
kende rol bankjes van honderd samen met de gelukkige winnaar.
illlllllllllllilllllllllllllMMlIllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllIHMIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Dc oude en te lage sluisdeuren in
de haven van Harlingen zullen
bij zware stormen geen zwakke
plek in de Friese zeewering
meer vormen. Er is enkele tientallen
meters verder zeewaarts een grote
nieuwe sas gereedgekomen, die erop
berekend is aan stormgeweld en ab
normaal hoge waterstand het hoofd te
kunnen bieden. Ook de omgeving van
de sas wordt in liet kader van dit
Deltawerk op hoogte en sterkte ge
bracht. Men zal nu beginnen met de
aanleg van een muur, waar Oosl-
Berlijn jaloers op zou kunnen worden.
De muur, die een lengte van ongeveer
een halve kilometer krijgt, wordt op
getrokken uit gemetselde basaltste
nen' twee rijen met een ruimte er
tussen in, welke wordt opgevuld met
gewapend beton. Het bouwsel wordt
drie meter breed en komt over de
hele lengte op zes meter boven
NAP. wat betekent dat het op som
mige plaatsen 3,20 meter hoog wordt.
De muur zal van de nieuwe sas (aan
sluitend op een weg die bjjna drie
meter boven het wegdek van thans
komt te liggen) langs de Havenweg
tot ongeveer bij de Caspar di Robles-
straat lopen en daar een aansluiting
krijgen op dc zeedijk. Voor het spoor
wegverkeer naar de haven moet een
opening in deze waterkering worden
vrijgehouden, die bij noodweer met
deuren zal kunnen worden gesloten.
Een sluis op liet. land dus. De enorme
muur zal officieel wel geen naam
krijgen, maar door sommigen wordt
ze nu reeds de Caspar di Roblesmuur
genoemd.
Op de zeedijk, waarop de muur zal
aansluiten, staat, als een van de
merkwaardigste monumenten in ons
land, een gedenkteken voor Caspar di
Robles, de Spaanse kolonel, die als
bezettende machthebber na de ramp
van de Allerheiligenvloed in 1570
krachtig ingreep en de Friezen dwong
bjj Harlingen hun dijken te verster
ken. Volgens oude bronnen werkten
er ruim drieduizend personen van
's morgens vijf tot 's avonds zes uur
aan deze dijkvernieuwing, waarbij er
met onwilligcn niet al te zachtzinnig
werd omgesprongen. In 1576 kwam
dit voor die tijd gigantische werk ge
reed en daarmede tevens een eind aan
de overstromingen, welke bjj zware
stormen het gewest teisterden. In de
volksmond, wordt het monument „De
stenen man" genoemd. Het bestaat
uit een hardstenen gedenkzuil, waarop
een bronzen Januskop. De gezichten
zien naar beide zijden over de dijk.
Wie wandelsport, toerisme, na
tuurgenot en culinaire genoe
gens eens wil combineren met
gezelligheid en van het geheel
nog een artistiek aandenken wil over
houden, moet op zaterdagmiddag 21
oktober in Udenhout zijn. Daar wordt
nl. voor het vierde achtereenvolgende
jaar een herfstwandeiing gehouden,
waaraan diverse attracties vastzitten.
De deelnemers gaan, na zicli in het
centrum van het dorp het beroem
de „Kruispunt" te hebben laten in
schrijven, per auto naar hotel Bos en
Duin aan de rand van het natuurreser
vaat de Loonse en. Drunense Duinen
en beginnen daar aan een 15 kilome
ter lange wandeling. Het eerste deel
van de route loopt op de grens van
duinen en akkerland naar het café
„De Rustende Jager", tegenwoordig
ook wel „De Rustende Soldaat" ge"
noemdmwr de organisatoren van de
plaatselijke zullen zeker gezorgd
hebben dat de militaire belangstelling
op de dag van de wandeltocht verstek
zal laten gaan. In het genoemde café
worden de deelnemers onthaald op
koffie met „Udenhoutse Broeder" zün
de geen vleesgerecht maar een
verrukkelijk streekgebak, dat over
vloeit van honing en andere zoete sub
stanties. Daarmee gesterkt gaan de
wandelaars de woeste duinen in Gid
sen zullen de wandelgroepen hier vnnr
verdwalen behoeden, zodat men mag
aannemen dat allen tijdig arrivSen
Ts .en ,Duin> waar de eerste hazen
\an het nieuwe jachtseizoen intussen
verwerkt zullen zijn voor de reeds be
faamd geworden jachtmaaltijd
en Haag krijgt de komende drie
maandagen te maken met een
landolyk nieuwtje, dat vermoe-
delyk maar matig gewaardeerd
zal worden. De Haagse Bakkerijcom-
'T'ssLe heeft "a Ia"g beraad besloten
dat de maandagen 23 oktober 30 okl
tober en 6 november „bakloze" dagen
zullen zyn. Aan alle Haagse bakkers
s verzocht op deze dagen hun win
kels gesloten te. houden en geen bé
zorgers uit te sturen. Hier en daar in
den lande zyn en worden ook proeven
genomen met „bakloze" en-of be-
zorgloze" dagen, maar daarbij ging
het steeds om een dag midden in dl
week. In Den Haag is eerst aan de
donderdag gedacht, doch daar bleek
een van de werknemersbonden be
zwaar tegen te maken en zo gaat men
het dan nu maar eens met de maan.
dag proberen.
drie vrb1 ,dagen behoeven nau
welijks een verklaring: ook het bakke-
njpersoneel wil een kortere werkweek
en wanneer daar nu niet wat aan ge
daan wordt bestaat er een grote kans
dat de zaken straks met d® feestdagen
helemaal spaak lopen. Ergo eet Den
Haag de komende weken des maan"
dags brood van zaterdag. Wie dins
dags nog boterhammen mee moet ne
men naar z'n werk, eet dan hrnlS
vier daepn r>nH tn tooq. 3n
zllf gesteld is nn V con.sument, die
zal wll Ll p 7'n vn-'e zaterdag,
se werkweek!61 f66St ^"^^daag-
