Twaalf en een half jaar zegenrijk bestuur
„Schemertoestand" is
bewoners echter liever
De TONELLI'S hebben een zeer
gedisciplineerd en riskant leven
Bondsrepubliek krijgt de
correctiegebieden keurig
„bij gepoetst"' weer terug
MET PIJN
DOOR DE
THEATERS EN
MUSICHALLS
Veel verbeterd
ZATERDAG 28 OKTOBER 1961
Maandag 23 oktober was het
precies 12y2 jaar geleden
dat aan de oostelijke grens
an ons land enige grenspaaltjes
*n de richting Duitsland werden
her?et en dat enige „correctiege
leden" onder Nederlands bestuur
erden gesteld. Het geheel om-
atte 6931 ha met 9553 inwoners
O de grootste correctiegebieden
aren die van de Selfkant bij Sit-
tard (4205 ha met 5630 inwoners)
van Elten (1887 ha met 3255
nwoners)Er was er ook een bij
d ,mmersum' dat 7 ha omvatte en
at vier (4) inwoners telde. Er
i ,ar°n ook zeven correcties die te
lein waren om in de gebruike-
Jke oppervlakte-eenheid uitge
rukt te kunnen worden. Binnen
kenbare tijd worden naar alle
aarschijnlijkheid de grenspaal
Weer verzet, nu in omgekeer-
richting. Verreweg het groot-
,e gedeelte der grenscorrectiege-
leden, waaronder de Selfkant en
°n, zullen dan weer aan West-
gUitsland worden terug gegeven.
n dat zal dan gebeuren op grond
ia? verdrag dat op 8 april
bi) jn Qen Haag werd onderte-
tem c'00r de ministers van bui
de ïndse za^en van Nederland en
ov ?°ndsrepubliek, een verdrag
Wr?l,lgens dat nog van kracht moet
de n door de goedkeuring van
j- wederzijdse parlementen. Het
hana-parlement heeft met de be"
„^deling daarvan reeds een begin
Die fa^t' het Nederlandse parle-
Wei nog niet- Maar men ma§ dus
ka taannemen dat zowel de Self-
in h als .Elten te zijner tijd weer
dom zullen worden opge-
men. Wat vinden de bewoners
c0rVan. en h°e hebben „wij" die
afJ^tiegebieden gedurende de
beh twaalf en een half jaar
die 6er.d? E&t zijn de twee vragen,
den^ bezig hielden en intrigeer-
Zoeb k n dezer dagen een be-
eo bracht aan de twee grootste
st ectiegebieden, die op het punt
n hergecorrigeerd te worden
Wat
Foordat de drie kwieke Tonel-
li's 's avonds het toneel van
Carré opstormen om in Slees-
wijks revue hun razendknappe
acrobatennummer te vertonen,
maken ze kreunend van pijn wat
lichaamsoefeningen tussen de cou
lissen. Alle drie hebben ze de laat
ste tijd verwondingen opgelopen
na een salto of een cascade die te
hard aankwam. Ze doen er overi
gens niet meewarig over. „Wij
houden van risico'smaar dan
mag je niet huilen over een blauwe
plek of een zere spier: zonder risi
co's geen internationaal nummer."
ELTEN en TUDDERN willen eigenlijk -bij
Nederland blijven
front gevochten en het was hem toen
gebleken, dat de best „geschliffen" sol
daat de meeste kansen had om de zaak
te overleven. Hij zag het in het defen
sieve en bepaald niet in het agressieve
vlak. Goede soldaten overleven de ca
lamiteit eerder dan slechte. Dat was
zijn gedachtengang.
Voor de rest was hij „politisch ge
sehen Europaer". Het is mij opgeval
len, dat de Europese gedachte waar
schijnlijk nergens méér leeft dan in de
schemergebieden van de Selfkant en
Elten. Duitser of Nederlander? Neen,
Europeeër. In Elten gaf mij een winke
lier deze raad:
„Warten sie bitte, einige Jahre.
dann sind wir allen vielleicht Ameri-
kaner."
Politjek gezien is het de mensen in
de correctiegebieden om het even. Het
liefst zouden zjj zjen dat het bij het
schemergebied bleef. Die status immers
levert het meeste rendement op. Maar
dat kan dan niet, zij zullen een keuze
moeten doen. Een keuze?
Als er één bezwaar is, dat de inwo
ners van Elten en de Selfkant hebben
tegen het verdrag tussen Nederland en
de Bondsrepubliek, dan is het dit, dat
zij nergens in gekend zijn.
Nederland of Duitsland? „Men heeft
net ons met gevraagd. De heren in
Den Haag en Bonn beslissen over ons".
Dat was nogal eens het antwoord op
mijn vraag. Als zij, politiek gezien, iets
denken over de terugkeer naar Duitsland,
dan is het dit dat hun het zelfbeschik
kingsrecht onthouden is. Een Duitser in
Elten zei mij: „Uw Papoea's kent u
zelfbeschikkingsrecht toe, ons niet.
Waarom geen volksstemming in Elten
en de Selfkant?"
Van die volksstemming kan uiteraard
geen sprake zijn. Maar als zij gehou
den zou zyn geworden dan had men aan
de uitslag nauweljjks kunnen twijfelen.
Men zou voor Nederland gekozen heb
ben. Maar de Nederlanders hebben het
er in de afgelopen twaalf en een half
jaar dan ook naar gemaakt. Zjj hebben
de bewoners in (jc. correctie-gebieden
niet alleen behandeld als „Hollander",
misschien hebben zij nog iets méér ge
daan.
Neem de Selfkant. Hoe was aldaar
de situatie m 1949» De wegen verkeer
den in erbarmeiyke toestand, vrijwel alle
woningen waren in mindere of meerde
re mate beschadigd, het elektriciteitsnet
verkeerde in een deplorabele toestand,
de ''ru'?watervoorziening was uiterst
gebrekkig, evenals de elektriciteitsvoor
ziening; men telde er slechts twintig
Tuddern, het centrumdorp van de Selfkant. Het gebouw rechts is nog politie
kazerne. Straks wordt het wéér grenskantoor.
telefoonaansluitingen met handbe
diening. Van de 1113 woningen verkeer
den 82 in onherstelbare, 347 in zeer slesh-
te, 323 in herstelbare en 361 in draag
lijke staat.
Sedert de grenscorrectie werden in de
Selfkant 1.158.824 gulden geïnvesteerd
in de verbetering van het wegennet..
Wat o.m. hierin resulteerde, dat men er
nu beschikt over 63 km gemeentelijke
asfaltweg; in 1949 was er slechts spra
ke van 13 km in zeer slechte toestand
verkerende asfaltbetonwegen. Rijkswa
terstaat legde een grote Noord-Zuid ver
keersweg aan, die in het Drostambt een
lengte van 65 km heeft en die tot op
heden 3 miljoen gulden heeft gekost.
Er werden na de grenscorrectie 637 nieu
we woningen gebouwd. Voor de rest
verkeren 956 huizen nu in goede be
woonbare conditie en slechts 15 nog zeer
slechte woningen moeten door nieuwe
worden vervangen. In de bouwsector
werden 17.126.000 gulden geïnvesteerd;
3.153.330 gulden daarvan werden sinds
1 januari 1956 door de Duitse overheid
gefourneerd.
De plaatselijke nijverheid verschafte
in 1949 slechts aan 36 procent van de
mannen en 8 procent van de vrouwen
werkgelegenheid. De werkgelegenheid in
de plaatselijke nijverheid is inmiddels
gestegen tot 50 procent van de beroeps
bevolking, die nu 2200 personen telt. Van
de 1090 forensen vinden thans 60 procent
werkgelegenheid op Nederlands en 40
procent op Duits gebied.
De agrarische sector heeft zich snel
aangepast aan Nederlandse normen. En
de zeer gunstige bedrijfsresultaten be
haald met de uitvoer van de landbouw-
produkten naar Duitsland tegen aantrek
kelijke prijzen, werkten een snelle om
wenteling zeer in de hand.
Het onderwijs. In 1949 kende men in
de Selfkant 5 tweemans- en 4 eenmans-
scholen met 8 klassen. Thans treft men
er 2 viermansscholen, 1 driemansschool
5 tweemansscholen en 1 eenmansschool
voor gezamenlijk 600 leerlingen aan. Hil-
lenensberg. waar men destijds géén wa
tervoorziening kende, werd aangesloten
op het waterleidingnet Zuid-Limburg, het
telefoonnet werd volledig geautomati
seerd en op ruim 220 aansluitingen ge
bracht.
In Elten liggen de zaken verhoudings
gewijs hetzelfde. Er werd in de alge
lopen twaalf en een half jaar een ka
pitaalsuitgave gedaan van drie miljoen
gulden, in de woningbouw werd
f 1:385.000 geïnvesteerd (dat betekende,
o.m. de nieuwbouw van ruim 100 wonin
gen) en aan de verbetering van het
wegennet werd 700.000 gulden besteed.
Ziehier enkele cijfers, die wellicht na
der kunnen illustreren, waarom de be
woners van de gecorrigeerde en her te
corrigeren gebieden in ruime mate ge
porteerd zijn voor Nederland, of althans
voor een handhaven van de bestaande
toestand. Zij hebben het zo slecht nog
niet gehad en zij hebben volop gedeeld
in de algemene welvaart, die zich van
het Nederlandse „moederland" had mees
ter gemaakt. Verre van als stiefkinderen
behandeld te worden, zijn zij als eigen
kinderen gekoesterd. Wat gebeurt er als
zij naar de Westduitse Bondsrepubliek
terugkeren? Vervallen de Selfkant en
Elten dan weer tot de status van ver
geten uithoeken, die zij tot 1949 geweest
waren? Men vreest het.
De bewoners van de correctiegebie
den hebben inmiddels veel geleerd.
Zij hebben ondervonden wat welvaart
betekent en wat het betekent voor vol
te worden aangezien. Een bevoegde
'zegsman in het Drostambt Tuddern zei
1 mij: „Wij hebben ze de democratische
beginselen bijgebracht. En bij de her-
cóTrectie zullen ze misschien aan de
andere zijde van de grens wellicht nog
last krijgen met de jongere generatie.
Die jongelui staan niet meer automa
tisch' in 6e houding. Zij zijn heel wat
vrijer geworden. Het „Maul halten,
Miitzen a'o, s'tramm stehen" is er vocjr
hen niet meer bij". Wij hebben ze wat
gegeven en wij hebben ze ook 'ets af
geleerd. Ook dat nog.
Maar de economische motieven zjjn,
zoals gezegd de doorslaggevende, waar
het gaat om de weerzin die de bewo
ners hebben teg;en de terugkeer. Blij
ven ze in de nieuwe situatie werken,
dan gaan ze er op achteruit, de zaken
lieden zien, paradoxaal genoeg, hun
achterland inkrimpen. Het toerisme zal
achteruitgaan. De belastingen zullen
vrijwel hetzelfde blijven, maar het stij
gen van de huishuur bijvoorbeeld zal in
Duitsland niet op te vangen zijn.
Nochtans het gaat gebeuren: de we-
deraanslmting aan Duitsland. Sinds 1
april 1960 doet het Postamt -Tuddern
geen investeringen meer, dan in overleg
met de Duitse instanties, want zij zullen
straks toch voor rekening van Duits
land komen. De samenwerking is overi
gens, zo werd mij verzekerd, zeer pret
tig.
Als straks de bordjes in alle letterlijk
heid verhangen worden, dan kunnen wij
Nederlanders in ieder geval er staat
op maken, dat wij bij de voormalige
gecorrigeerde gebieden een zeer goede
beurt hebben gemaakt. Wij geven ze
keurig bijgeboend weer terug. Zo zijn
wjj. En als de bewoners al lang weer
Duits ,en vergeten zullen zijn. dan zul
len ze zich „ons" waarschjjnljjk nog met
weemoed herinneren.
Ach, ook de liefde tot de „Heimat"
schjjnt bij vele mensen door de maag te
gaan. En de restaurateur in Elten heeft
dat, misschien onbewust, altijd heel
goed begrepen. Hij adverteert althans
smas 1949 aan het raam van zijn etablis
sement. „Worstjes met Brot".
Straks zal hij weer gewoon „Würstchen
mit Brot" moeten aanbieden.
HERMAN HOFHUIZEN
welvaart van uw land. Wij hadden er
nog het voordeel bij, dat wij toeristisch
gezien ineens belangrijk werden. De Hol
landers wilden het „veroverde" gebied
wel even bezichtigen. En zij dronken
er een Duits biertje bij en aten nog wat
na ook. Dit zal allemaal afgelopen zijn
als wij weer bij Duitsland ingelijfd wor
den. Dan worden wij weer de vergeten
uithoek, ditmaal van de „Bondsrepu
bliek."
Ik registreer hierbij, dat Elten in het
jaar 1959 niet minder dan 5.023.405
grenspassanten telde, dat er in dat jaar
3.631 autobussen en 21.180 personen
auto's parkeerden. In 1949 was het aan
tal grenspassanten 172.712, het aantal
parkerende autobussen of personenau
to's was nihil. De vergeten uithoek!
Is er dan geen sprake van vader
landsliefde waar het gaat om de keuze
tussen Nederland en Duitsland? Balan-
Het marktplein in Elten.
ceert zij tussen het betalen van belas
ting en „Steuer"? Neen, niet helemaal.
In Tuddern sprak ik met een Duitser
over de terugkeer naar de Heimat. Het
bleek voor hem een indifferente kwestie.
„Jawel", zei ik, „maar als u naar
Duitsland terugkeert zal de dienst
plicht weer ingevoerd worden."
„Allicht", antwoordde hij, „maar als
wij bij Holland zouden ingelijfd zijn
zou hetzelfde gebeuren."
„Waar zou u het liefst dienen",
vroeg ik, „in het Nederlandse of het
Duitse leger."
Hij antwoordde zonder aarzelen:
„In het Duitse. Want de Duitse solda
ten „sind besser geschliffen".
En hij bedoelde dat helemaal niet
kwaad. Hij had destijds aan het Oost-
tjes
Vrog v'lnden de mensen er van? Ik
etayv l aan de waardin van een
door '®sernent 'n Tuddern, waar mij het
Lied ra<3io galmende „Sing mir das
ore noch einmal" ietwat ironisch in de
„Ach klonk- Zij zei, schouderophalend:
Steu'r,hier betalen wij belasting, gind.-
Op 23 april 1949 trokken Nederlandse troepen het gecorrigeerde gebied binnen.
(Van een verslaggever)
Welgemoed bouwen zo overdag ver
der aan de uitbreiding on perfectione
ring van hun act. Daarbij traint Julio
Kalo, de leider van het trio, op de gang
voor de kleedkamers zijn twee doch
ters, de negenjarige Annette en de elf
jarige Marie-Christine. Niet dat hij ze
nu graag zo gauw mogelijk liet toneel
op wil jagen. Maar hij bereidt ze voor
op een speciaal kindergala dat met
Kerstmis in Parijs wordt gegeven. Bo
vendien eist <le traditie dat hij ze oe
fent. Want Julio Kalo is Van een Hon
gaarse familie die al generaties lang de
acrobatie als vak in ere houdt en dat
zal hij niet staken.
De andere twee, George en Nino Bo
no, zijn broers uit Frankrijk. Van de
Bono's zijn zij de zesde generatie acro
baten. De zevende generatie Richard
Dominique, de zoon can Nino ligt se
dert drie weken in de wieg, waar hij
dagelijks voor een heel klein ontroerd
publiekje zijn nummers toont.
Veertien jaar geleden hebben ze Julio
Kalo ontmoet, die een nummer met hen
is gaan opzetten. Julio is inmiddels hun
zwager geworden, getrouwd met het
in
W
w0n;
der
M daarme
u "™rmee lag de zaak dan meteei
vyaar nosal materialistische vlak
IhuN rj overigens. menen wij,'ook we
Procent014, Als bet waar is, dat 80
lenrt van de 'n de correctiegebiedei
nae mensen, Duitsers, Nederlan-
"S p *-n e. 11 i/Ul lövi A I VWS-
bij N„ri"^emengden", eigenlijk het liefs
en rta?erland zouden willen blijven
V,-Tzew. yerd mij in vele toonaarden
Van a dan zal het zijn op gronc
inBe,Jïc>nomische motieven. Een Duitse
Wifi7"e van Elten zei het zó: „Toer
Wij p" L949 werden „ingelijfd" warer
daehtk ,en tegen. Wij waren bang. Wi
W t" dat de Hollanders ons, de „mol
ij, u wel eens even zouden krijgen
ba?fp0r zou ons deel zijn. Tot onze ver-
'andef"W?,rden WÜ behandeld als „Hol-
Onzp Onze wegen werden verbeterd,
en „Aernielde huizen werden hersteld
Wü i®U,Te woningen werden gebouwd.
J meelden ten volle in de ontluikende
Een goed deel van hun welvaart hadden de gecorrigeerde gebieden te danken aan het toerisme. Ook dat houdt binnenkort op.
tiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiii
vrouwelijke lid der Bono's, ook een
acrobate, maar nu voor alles huisvrouw
Het nummer van de Tonelli's staat nu
al bijna tien jaar bij de theateragenten,
revuedirecteuren en circuspatroons, en
in de vakbladen L'Echo en Organ in de
hoogste klasse gekwalificeerd. Hoewel
ze in de zomermaanden met vele grote
circussen door Europa zijn gereisd, zijn
ze vooral ook te vinden in grote Europe
se theaters, casino's, cabarets en tele
visiestudio's. Als ze in Monaco optreden
weten ze soms prins Rainier en prinses
Gracia onder hun publiek, en in het
Romeinse Casino della Rosa ex-koning
Faroek. Hun nummers moeten ze enigs
zins aanpassen aan de beschikbare
ruimte, zodat ze bijvoorbeeld hun om
vallende menselijke toren niet kunnen
laten zien onder een lage zoldering. En
het tempo van hun nummer verandert
vaak. Zo draaien ze in een Engelse re-
we dezelfde capriolen die ze m Carré
in acht snelle minuten vertonen, in vier
bliksemende minuten af. Dan hebben ze
hun werk gedaan voor een dag, maar
zij weten van elkaar hoe uitgeput ze
zijn. In de Sleeswijkrevue moeten zij
zich dan nog haastig verkleden voor de
finale. Met danspasjes en zingend moe
ten zij dan over het toneel en de passe
relle, Nederlands zingend... en dat gaat
ze niet zo goed af als ze ook nog op
hun benen moeten letten. Maar nie
mand van het publiek ziet dat zij niets
anders zingen dan ,,un, deux, quatre,
trois, un deux, quatre, trois..."
Hun kortstondige, maar haastige
werk maakt het nodig dat zij zichzelf
voed in acht nemen en zich stalen met
het eten van paardevlees en veel sui
ker Ze moeten in die spannende minu
ten helemaal zeker van elkaar zijn.
Acrobaten kunnen zich niet verzekeren,
zelfs niet onder de meest gevarennjke
categorieën van de assurantiemaat
schappijen. Een verkeerde landing in
een stoel na hun wervelende salto s, een
harde smak op het toneel en het is af ge-
lopen met de loopbaan van de acrobaat.
Hoe hij met zijn gezin er voor het ver:
dere leven nog doorkomt, moet nij
maar zien.
Veertien jaar werken ze met elkaar.
Maar ruzies hebben ze nooit gehad. Ze
zijn vrienden die elkaar elk moment
broodnodig kunnen hebben en zich te-
een gevaar en sterke concurrentie moe-
(,n weren. Ze zijn ook te gediscipli
neerd voor ruzies. De tucht is hun van
ionesaf ingeprent, zoals dat gewoon is
in ton milieus. De kinderen worden met
straffe hand opgevoed. Dat direcl
ook al te zien aan Annette en Marie-
Christine. Voordat zij zich opstellen
voor een foto hehben ze iedereen in de
omgeving met een réverence en een
handdruk begroet. Met een glimlachend
zwijgen horen zij de uiteenzettingen aan
en nadat de presentatie snel en vlekke
loos is verlopen, verdwijnen ze graci
eus groetend om zich onvoorwaardelijk
weer onder de hoede van hun terzijde
wachtende „maman" ,teTs4®Ue?TMls':'"
pline, daarmee zijn ook Julio, Nino en
George groot geworden, favoriete ver
schijningen in de wstfblmd^de sterren
parades van de befaamde Parijse, han-
dense en Romeinse music-halls en thea
ter!.
„Hoe doet-ie
het?" vragen (links) Julio Kalo en (rechts) George Bono over de
prestatie van de derde gentleman-acrobaat Nino Bono.
De 9-jarige Annette (onder) en de ll-jarige Marie-Christine (boven) herein.*
zich onder de toeziende ogen van de Tonelli's voor op een kindergala in Partf?.
