Treffend „monument" in West-Berlijn
EEN SIMPEL HOUTEN KRUIS
AAN DE BERNAUERSTRASSE
Waar een Oostberlijnse vluchteling
door Volkspolizei vermoord werd
i
I
E
z
D
KERK EN REFORMATIE
Niet de gehele Orthodoxie
veroordeelt het Concilie
Moskou verwijt katholieke
kerk politieke oogmerken
D
w
m
Wir sind die
Starkeren
ROME EN DE RUSSISCH-ORTHODOXE KERE
m
C ommunistische
provocatie in de
Franse sector
-uv
mmmiimn
m
1
In Berlijn vindt men vele impo
sante monumenten, die her
inneren aan historische ge
beurtenissen. De vermaarde Over
winningszuil, in het park Tiergar-
ten, heeft betrekking op de Frans-
Duitse oorlog van 1870, en het
gedenkteken van de luchtbrug,
voor de ingang van het vliegveld
Tempelhof, doet ons terugdenken
aan de blokkade van ruim dertien
jaar geleden. Ik heb dezer dagen
ook een bezoek gebracht aan het
zeer pompeuze Russische oorlogs
kerkhof in het Oostberlijnse park
Treptow, waar meer dan vijfdui
zend Sovjetsoldaten in massagra
ven rusten. Deze soldaten, zo
wordt u daar verteld, zijn gevallen
in de strijd voor de „bevrijding"
van Berlijn. De kolossale bronzen
beelden van de knielende Russi
sche strijders, midden op dit
kerkhof, hebben mij echter, met
al hun pathetische uitdrukkings
kracht, niet zo diep getroffen als
een simpel houten kruis op het
trottoir van de Bernauerstrasse.
ET
UÏÏQ
S3 O 83
WEST-
BERLIJN
ÖÖSf-
e Russisch-Orthodoxe Kerk Russische kerk juist nü de Kerk..van
Ddoet het in het blad van
het Moskouse patriarchaat
voorkomen, alsof zij in naam van
heel de Orthodoxie spreekt. Het
is echter een onmiskenbaar feit,
dat „de" Orthodoxie beslist niet
het negatieve standpunt van Mos
kou ten aanzien van 'het Concilie
deelt. Ofschoon het zeker niet
onze bedoeling is de ene patriarch
tegen de andere uit te spelen,
mogen wij toch niet de geheel en
al positieve houding van patriarch
Athenagoras van Constantinopel
over het hoofd zien, evenmin als
de wellicht iets meer gereser
veerde duidelijk welwillende
stellingname van de Wereldraad
van Kerken ten opzichte van het
komende Concilie.
oz
door
f ANTOINE WENCER A-A-
de"-
u>:
sd?
vv
Tegen de achtergrond van de Oostberlijnse huizen staat in de Bernauerstrasse een
simpel houten kruis, ter nagedachtenis aan een man, die, voor hij de vrijheid kon
veroveren, door de Vopo's de dood in werd gedreven.
Dit geïmproviseerde gedenkteken, dat,
recies een maand geleden, door de
ewoners van een Westberlijnse straat
werd opgericht, zou men kunnen zien
als een antwoord van de vrije wereld
op ,,Das Sowjetische Ehrenmal" van
Treptow. Wat die zogenaamde bevrij
ding van Oost-Berlijn door de Russen in
werkelijkheid voor consequenties heeft
gehad, beseft men weer eens als men
net verhaal hoort van dat eenvoudige
kruis aan de sectorgrens. Op dit kruis
is een bordje bevestigd met het volgende
opschrift:
Von Vopos in den Tod getrieben.
be
Bcrnd Lünsert
Für die Freiheit gestorben.
Voor het kruis hebben
ners, in conservenblikken
4-10-61
neergezet, kreeg ik van een Westber
lijnse agent de vriendelijke waarschu
wing, dat de Vopo's aan de overkant
me wel eens een paar stenen naar
het hoofd konden gooien. Maar er ge
beurde niets, en de groene figuren op
Oostberlijns grondgebied stootten el
kaar alleen maar grinnekend aan, ter
wijl zij naar mijn fototoestel wezen.
Langs dit deel van de Muur rijdt
voortdurend een Westberlijnse auto met
een luidsprekerinstallatie heen en weer,
en aldus wordt antwoord 'gegeven pp Ul-
brichts propaganda, die zich ook van
luidsprekers aan de sectorgrens bedient.
In Oost-Berlijn heeft men onlangs de
identiteit ontdekt van de vier inzitten
den van de Westberlijnse anti-propagan-
dawagen, en een Oostberlijns Volksge
rechtshof heeft deze vier mensen bij
verstek tot twintig jaar dwangarbeid
veroordeeld.
Openingen in de Muur (15 lot JO meier breed]
Prikkeldraadversperring
Muur (Betonnen blokken etc.)
Uitkijktoren (Met gewapend schildwachten)
Doorlaatpost voor West-Berlijners (Op vier
plaatsen)
Doorlaatpost voor West-Duitsers (Op twee
plaatsen)
Doorlaatpost voor buitenlanders (Friedrich
sïrasse)
Vliegveld TEGEL'
Gesundbrunnen
Wedding
Öo/nha!merst?ass£
Bernauerstrasse
randan outger
des 17 junv
Strasse
r*mcw (Ruv.rsct-
Friedrichstrasse
Vliegveld
TEMPELHOF
H
Sinds enige tijd is de bewapening van de Westberlijnse politie verbete"0
ziet, hoe twee van hen, staande voor de Brandenburger Tor, een stengun
schouder dragen.
n de Muur, die ongeveer vijftig kilo
meter lang is, zijn nog zeven offi
ciële openingen. Er is eén doorlaat
post voor buitenlanders (Friedrich
strasse), vier doorlaatposten voor West-
berlijners en twee voor burgers van de
Westduitse Bondsrepubliek. In Oost-Ber
lijn werken nog ongeveer zeshonderd
mensen die in West-Berlijn wonen. Het
zijn vooral hoge communistische partij
functionarissen alsmede enkele artsen.
Aan alle grensovergangen, behalve die
aan de Friedrichstrasse, is maar heel
weinig verkeer. Slechts in zeer zeld
zame gevallen krijgen Westduitsers toe
stemming Oost-Berlijn binnen te gaan.
Een van de twee doorlaatposten voor
Westduitsers is die aan de Bornhol-
merstrasse in de Franse sector van
West-Berlijn. Het is een stalen brug
over een spoorlijn die in een ravijn
loopt. Hier grenst de Westberlijnse
stadswijk Gesundbrunnen aan de Oost
berlijnse stadswijk Pankow. Op het
midden van de brug is op het weg
dek een witte verfstreep gezet, die
de sectorgrens markeert,. Tussen de
bogen van de brug hebben de Oost
berlijnse autoriteiten boven de weg een
rood spandoek aangebracht, waarop
in witte letters te lezen staat: ..Der
Sozialismus triumphiert. Wir sind die
Starkeren". Daar achter staat midden
op de weg een bord met het bekende
embleem van een hamer en een sik
kel omkranst door korenaren en het
opschrift .Twaalf jaar DDR". (De
naam Duitse Democratische Republiek
heeft de Sovjetzone van Duitsland zich
in 1949 aangemeten). Om te onder
strepen hoe sterk ze wel.waren, lie
pen gewapende Vopo's op de brug heen
gebaar. Vóór de Westberlijnse oprit
van de brug waren intussen arbeiders,
onder leiding van een Franse militair
bezig met de bouw van een hoge hou
ten uitkijktoren.
lders in deze zelfde stadswijk Ge
sundbrunnen maakt men de bui
tenlandse bezoeker met veront
waardiging attent op een recente
provocerende daad van Ülbricht.
Plotseling wordt men hier in West-
Berlijn geconfronteerd met een kolos
saal opschrift „DDR" dat in zwarte let
ters geschilderd is op een hoge witte
watertoren. Wat is de verklaring van
dit raadsel? Uit het antwoord blijkt
weer eens, hoe gecompliceerd de situa
tie is in deze verdeelde stad en hoe bru
taal de communisten zjjn in de inter-
tiiiiiiiiiiiimiiiiiiinMiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiii
liiiiiiiiMiiiHiiiiiiiuiiiiii limn iiiiniiiiiuiMiii mini mini hui
pretatie van de rechten die zij Krach
tens het bezettingsstatuut bezitten. De
witte toren voorziet de stoomlokomotie-
ven van de bovengrondse treinen van
water, en in heel Berlijn staat het
spoorwegennet (inclusief de bijbehoren
de gebouwen) sinds het einde van de
oorlog onder Oost-Berlijns beheer. De
autoriteiten in de Franse sector erken
nen het recht van de Oostberlijners de
watertoren te gebruiken, maar toen de
toren onlangs voorzien werd van de ini
tialen van de Duitse Democratische
Republiek is daar uiteraard van Franse
zjjde krachtig tegen geprotesteerd. De
toren staat op Frans bezettingsgebied
en Voor Frankrijk bestaat er eenvoudig
geen D.D.R. Maar om te beletten, dat
de Fransen de uitdagende letters zullen
overschilderen hebben de Oostberlijners
de watertoren op het ogenblik tot een
soort vesting gemaakt. Het gebouw is
en weer, en toen ik hen wat dicht i onlangs bezet door een groot aantói
naderde, maakte er één 'n dreigend zwaar bewapende manschappen van de
Oostberlijnse Transportpolitie, en de
Fransen hebben het niet op een geweld
dadig conflict met deze Trapo's willen
laten aankomen. Wel hebben de Fransen
het spoorwegemplacement rond de wa
tertoren laten omsingelen door soldaten
met machinegeweren. Zo staan hier
voortdurend Trapo's en Franse mili
tairen met de wapens in de aanslag
dreigend tegenover elkaar. Zoals de
Amerikanen hun prestige-strijd voe
ren met Oost-Berlijn rond de door
laatpost Friedrichstrasse, zo hebben de
Fransen hun eigen politiek conflict met
de communisten in de wijk Gesundbrun
nen.
o nemen in Berlijn, vooral sinds 13
augustus de spanningen nog steeds
toe, al schijnen de West-Berlijners
zich niet bijzonder druk te maken
over de hachelijke situatie waarin hun
vrije stpd zich bevindt. Aan de weder
opbouw van West-Berlijn wordt nog al
tijd hard gewerkt, en zo is onlangs het
fraaie nieuwe gebouw van de „Deutsche
Oper Berlin" in gebruik genomen. De
Opera staat in de Bismarckstrasse in de
stadswijk Charlottenburg. Het exterieur
dat de vorm heeft van een grote platte
kist, is niet bijzonder indrukwekkend,
maar het interieur met de lichte zwe
vende trappen, de diep in de zaal han
gende loges en het brede diepe toneel,
dat van iedere zitplaats volledig te over
zien is, treft de bezoeker bijzonder aan-
gt naam. De akoestiek is voortreffelijk,
en dat de nieuwe directeur, Gustav Ru-
dolf Sellner, succes heeft met z\jn be
leid, bleek ons dezer dagen uit de over
weldigende belangstelling voor een op
voering van Puccini's „Madama But
terfly" met Pilar Lorengar in de titel
rol.
Ondanks de gehate Muur en ondanks
de toenemende communistische druk
op de bewoners van liet vrije stads
deel, heeft liet moreel van de West-
berlijners niet merkbaar geleden. Z\j
hebben hun gevoel voor humor niet ver
loren, en zij wijden zich met bewonde
renswaardig élan aan de modernisering1
eh verfraaiing van hun stad, die als een
Feniks herrijst uit de as van de oorlogs
verwoesting. ruïnes van het weste
lijke deel van de oude rijkshoofdstad
verdwijnen in een snel tempo om plaats
Westberlü-
en flessen
witte chrysanten en rose dahlia's neer
gezet. Zij hebben aldus hulde willen
brengen aan een tweeëntwintigjarige
Oostberlijner die hier op 4 oktober j.l.
langs de regenpijp van een Oostberlijns
huis naar liet Westen wilde ontkomen,
maar die bij deze ontvluchtingspogmg
door de Oostberlijnse Volkspolizei ge
snapt werd. Toen hij op het dak van
het huis stond, om zich voorzichtig naar
beneden te laten glijden, kreeg hij een
duw van een Vopo, en hij viel te pletter
op het trottoir van de Westberlijnse Ber
nauerstrasse. Het kruis herinnert nu
aan deze moord. Het huis dat het to
neel was van dit verschrikkelijke gebeu
ren, is door de Oostberlijnse bewoners,
op bevel van de Vopo's ontruimd, en ook
de andere huizen aan de Oostberlijnse
zijde, van de Bernauerstrasse staan nu.
leeg. Maar aan de overkant van de
straat, in de Westberlijnse stadswijk Wed
ding, wonen mensen die sinds 13 augus
tus heel wat geslaagde en mislukte ont
vluchtingspogingen met eigen ogen heb
ben aanschouwd. Verderop aan de Ber
nauerstrasse staat nóg zo'n kruis; op
de plaats waar een 59-jarige vrouw de
dood gevonden heeft, toen ze uit een
venster sprong.
Een tócht langs de Beriijnse sector
grens is een confrontatie met de
tragiek van een verscheurde stad.
ffsn ziet de Muur van grijze be
tonblokken, die anderhalve maand ge
leden gebouwd werd, en hier en daar
bespeurt men achter die Muur Vopo's
met het geweer over de schouder. Als
ge een foto maakt, neemt zo'n Vopo
onmiddellijk zijn verrekijker om u nauw
keurig op te nemen; een volstrekt zin
loos gebaar, want de man kan met hel
blote oog ook we! waarnemen wat ei
aan de overkant gebeurt.
Toen ik, op een bepaald punt langs
de Muur, op een trapje ging staan,
dat de Westberlijnse politie daar had
te maken voor twintigste-eeuwse ar
chitectonische creaties, en de flatge
bouwen van het Hansaviertel bijvoor
beeld wekken de bewondering van ie
dere bezoeker die oog heeft voor de ver
worvenheden van de hedendaagse bouw
kunst.
H. BRONKHORST
wezigheid. Het is samengesteld
(Ti(*lp»i S..I mMlf>u'A<*kin£ VW
e uitgeverij L. C. G. Malmberg te
den Bosch is met een nieuwe se
rie begonnen, die tot algemene
titel heeft: ,,God en mens" en
ten behoeve van studieclubs, gods
dienstcursussen, discussiegroepen en de
hoogste klassen "an M.O.scholen een
reeks onderwerpen tot geloofsbezinning
bevat. Men is uitgegaan van het gecon
stateerde verlangen naar een aantal
kleinere boekjes, géén lijvige werken,
waarvan elk deeltje ongeveer binnen de
tijd van één trimester doorgewerkt, kan
worden. Daarin moeten vragen behan
deld worden, die onder de jeugd leven,
waardoor de kloof tussen godsdienst en
dagelijks leven' overbrugd kan worden.
Vooral de grondwaarheden van het ge
loof dienen ter sprake te komen en de
behandeling van de verschillende thema-
ta zou zo moeten zijn, dat er nog genoeg
gelegenheid overblijft voor leider of le
raar om zelf aanvullende verklaringen
te geven. Uiteraard is dit geen lichte
taak. Men wil echter in samenwerking
„naar een oplossing toe experimente
ren". Het Katechetisch Centrum Cani-
sianum heeft over deze nieuwe uitgave
het oppertoezicht.
Het eerst verschenen hoekje heet:
„Kerk en Reformatie", een historische
bezinning op het beleven van Gods aan-
confrater M. Hijmans. De lezer,
hier met de Reformatie in ken
bracht en aan de hand daarvan on*
men hem duidelijk te maken, oaS
geloof in Gods aanwezigheid ono pr-
in de Kerk ons het meest yanj~Hfit
formatie scheidt. De stof-behano „if1
wezenlijk historisch, ook hier W*1 u(j br
de bedoeling de eigen geloofs"1" \'s»
ter te leren kennen en belev^ et*
daaruit wordt dan verklaard. b®*
verantwoord oecumenisch ge*P
hoort te worden gevoerd.
Wij menen, dat er aan een
boekje een werkelijke behoefte gir
De tekst is levendig en duideu j0,in
schreven en maakt gebruik van o ;el-ie-
iten in deze moeilijke n rf.cf
ted\ie
ste inzichten
De schrijvers hebben zich o.i.jea
niet geroepen gevoeld een v ,e
weergave van het Protestantism(el
ven. De praktijk der geloofsbeleving j,ei
gen zij vooral uit en daardoor 1 [<a'
hun de beste contactpunten tu„tgro11
tholiek en Protestant op de v0.t 0ec*'
te plaatsen. Wij achten dit vanuu v£.r-
meniseh standpunt -jezicn een z «giiD*
dienstelijk boekje, dat wij graag
velen.
Rome ervan beschuldigt het Cohcilie te
willen misbruiken ten behoeve van de
politiek.
Goed- of kwaadschiks moet de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk wel meedoen met
de communistische propaganda, die het
Vaticaan verwijt een derde wereldoorlog
voor te bereiden. Bij elke gelegenheid,
die zich biedt, steunt de Russische kerk
inderdaad de politiek van de Sovjet-
Unie, zoals oniangs nog bleek toen pa
triarch Alexius zich voorstander toonde
van de demilitarisering van West-Ber
lijn. Anderzijds stelt de Russisch-Ortho
doxe Kerk alles in het werk om de
andere christelijke confessies te winnen
voor haar politieke vredesopvattingen.
Onloochenbaar duidelijk trad deze opzet
aan de dag tijdens de al-christelijke
vredesconferentie te Praag van enkele
maanden geleden.
Wie zich boven de Muur waagt om een foto te maken van Oost-Berlijn, loopt het. risico een paar stenen naar zijn hoofd
te krijgen. In dit geval ziet men, hoe een van de drie Vop o's aan de overkant slechts op demonstratieve wijze zijn
veldkijker naar de ogen brengt.
Het is verder van belang aandacht te
schenken aan het feit, dat de Russische
kerk een dergelijke negatieve houding
tegenover Rome aanneemt op het ogen
blik, dat zij toelating vraagt tot de
Wereldraad van Kerken. De vrees ligt
voor de hand, dat de Wereldraad ge
ïnfecteerd wordt door deze vijandigheid,
die onverenigbaar is zowel met de oecu
menische doelstelling van de Raad als
met de meest elementaire, historische
objectiviteit, met rechtvaardigheid en
christelijke liefde. Alle christenen beho
ren in te zien, dat in de tegenwoordige
tijd geen enkel initiatief van welke kerk
of confessie ook, op voorwaarde, dat
het voortkomt uit een eerlijk verlangen
naar eenheid, de andere kerken of
confessies onverschillig mag laten.
Het ergste zijn uiteraard de insinuaties
en beschuldigingen waarmee hét Mos-
i kouse artikel stemming tracht te wek
ken tegen het Concilie onder voorwend
sel, dat dit politieke doeleinden zou
nastreven. Wij hebben altijd begrip en
liefde getoond ten aanzien van de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk, die in de niet
zelf gekozen situatie, waarin zij zich
bevindt, verplicht is enigszins mee te
gaan met een regiem, dat wezenlijk vij
andig staat tegenover de Kerk en dcae
slechts duldt voor zover het er nut vw
heeft.. Daarom geven wij openlijk uit
drukking aan onze teleurstelling, dat de
e schrijvers van het artikel in
het blad van het Moskouse pa
triarchaat kunnen geen enkele
tekst citeren, waaruit zou blij
ken, dat de paus aan het Concilie een
ander dan een geestelijk doel heeft
gesteld. De wereldopinie heeft onlangs
nog overduidelijk onderstreept, dat de
jongste sociale Encycliek, waarvan het
thema toch uiterst dich! in de buurt
komt van vele, nuidige ideologische
twistpunten, totaal niets bevat, dat
Christenen kan hinderen of tegenstan
ders kwetsen. Bij alles wat de paus
doet of zegt, óverheerst zijn pastorale
bezorgdheid.
Om de Katnolieke Kerk en de H.
Stoel vrij te pleiten van de valselijk
tegen nen ingebrachte beschuldigingen,
moge ik volstaan met het citeren van
een tekst, waaruit zowel de bovenna
tuurlijke bedoelingen van de H. Vader
duidelijk blijken alsook zijn scherp be
sef van de moeilijkheden, die de Kerk
nog zal hebben te overwinnen op de
weg naar de eenheid. Het is een passage
uit een gelegenheidstoespraak van de
paus tot de Paters van Het H. Sacra
ment. waarin zijn diepe gedachten bij
zonder duidelijk tot uiting komen.
„Het oecumenisch Concilie wil onder
de opengeslagen vleugels van de Ka
tholieke Kerk de gehele erfenis van
Jesus Christus omvatten. God moge aan
de hernieuwing der Kerk en haar aan
passing aan de eisen van de tijd nog
een ander resultaat toevoegen, namelijk
lust herstel van het Mystieke Lichaam
van onze Heer. Dit zij dan het gevolg
van de stichtende aanblik, die de ver
nieuwde Kerk aan de wereld
twintig eeuwen tien wij deze a
wing als de voornaamste taak
Concilie. Met de hulp van Gods
zal zij zeker tot stand komen. j^iiF
Wachten wii ons voor gemal\, we
Wachten wij ons voor ge,1
en goedkope illusies. Als ons i
kelijkheid zou zijn geworden,
deróaad het uur aangebroken
op wij onze deuren en huized pai
kunnen sluiten om ons, onder ne
van Hosanna, op weg te begeve v.o"
de hemel. Het zal nog lang durei^,0
dat alle volkeren der aarde 0® t 0
schap van het Evangelie volm» g
grijpen; enorme inspanningen
ons nog moeten getroosten om je]
taiiteit, het streven en de v0°lvet"lcv)ij'
te veranderen van hen, die een v Pu
achter zich hebben. Daar komt gs<
dat wij zorgvuldig hebben na
Hoofdredacteur van hei ^a"w"
I katholieke dagblad „La Cr0'
rbe'd
in hoeverre de geest van de tijd. dcafticL
selijke tradities en gebruiken w g tic
en echte werkelijkheid aan ons 0
ben onttrokken. „asf
Intussen blijft ons verlangen eSjj,
door Christus gewilde en gebod^jt
heid levend en onaangetas( en
n»"
,c!c", tv
len wij verflauwen in ons wel!n]e
de uiteindelijke vereniging van a, -t.s
1. jJ. st.af]
keren door de zoete banden van
Credo van Christus' H. Kerk
jaren, maanden en dagen
maar eén betrekkelijke beteken
moeten altijd klaar staan eIi
woorden op de roep van de ^e<Lven
alle krachten onvermoeibaar .jj
de verwezenlijking van Gods o^ Al
verbreiding van het Evangelie, d' „r
wilUrf»
genade en liefde brengt en daa'
hele sarde vervult van geluk
aar is hier sprake van
langen naar overheers^j
vandaag de dag in vei''b- r
het pausdom verwijst
4, 5-11, zoals het Moskouse w® (jï°..\e
herinnert op zijn hoogst aan ge"
Inquisiteur. Literatuur, ook„;ets v
Dostojevski, heeft^
ii>
werk van
doen met het beeld, dat hel
heden aan de wereld toont.
Wij blijven dan ook hope"- Yfj
bewuste artikel in het MosK°
triarchaatsblad niet het 'aats^erK- „,1
is van de Russisch-Orthodoxe n
hopen, dat onze Oosterse broede'f
eigen traditie andere beelden CF0«1 ïifjj
symbolen zullen vinden om de „n
Petrus aan te duiden en te VfrS. zjjU. ge
weten, dat dit niet moeilijk zfl val-jd'
Voor
het voorgaande artikfJ pe
heer Wenzer verwijzen wij nsar .vte"
Ette Maasbode van zaterdag 2*
