Gebouw voor onderwijs en
onderzoek in landbouw-
Wshoudkunde geopend
K
Opkomst en ondergang van
het Rijk
H
Vrijwel alle facetten van
Duitse leven onder Hitier
DUITSE ENQUÊTE: Verwachtingen van leken
ten aanzien van het Concilie (slot)
c
MYLFLAM
J
oningm eregast
111 Wageningen
Reina Prinsen
Geerligsprijs
y°or Van Gestel
Kamer onzeker
over verlangens
van Suriname
2f BTfi'gns
°öd
sprijs voor
ert jungk
a/s tjonge'
Huwelijkssluiting
volgens Slavisch-
Byzantijnse ritus
Politieman voor rech
ter wegens knoeierijen
EEN AANKLACHT EN EEN WAARSCHUWING
°delijk ongeluk
r Haaren (N.B.)
l„
VRIJDAG 24 NOVEMBER 1961
SARDAM, 24 nov. In de aula
la aS do „"?eer|te-Cniversiteit is van-
ijpl njto. Reina Prinsen Geerligs prijs
A,eg l£?leikt- De jury, bestaande uit
Wat is er met de
R.T.C. gebeurd
jphisir
et standaardwerk van W i 1-
1 i a m S h i r e r is nu,
in het Nederlands vertaald
door J. F. Kliphuis, bij B e c h t
te Amsterdam in twee kloe
ke delen verschenen. Na ettelijke
kleine en grote monografieën over
de aanvoerders van Nazi-Duits-
land; na uitvoerige politieke, mili
taire en sociale beschouwingen
over die afschrikwekkende pe
riode; na de memoires van gene
raals, opper- en onderofficieren
van goede en kwade faam; na de
films en journaals; na verdedigin
gen, aanklachten en zelfrechtvaar
digingen van figuren die een rol
hebben gespeeld in het Derde Rijk,
is dan het boek verschenen dat
het langgewenste overzicht geeft
op vrijwel alle terreinen van het
Duitse leven voor en onder Hitiers
regime.
h,
kw,
TUNGSRAM
*h i&'oKr«ea te de, Franse
Vrijheid der
wetenschap
Huwelijk en gezin
Liturgie
door
J.W. HOFSTRA
DIRECT REGELBARE VLAM
Voor Dames en Heren in 142 dessins en
uitvoeringen leverbaar. Voor de handel:
A. VAN ASPEREN N V. i.o. - UTRECHT
HET ST. NICOLAASGESCHENK
BIJ UITSTEK
r im «s
v.
\V4r Van 0nze corresP°ndent)
34 nov- Door het
?en vprr? van een doek, waardoor
')0U\v I,™ foto van het nieuwe ge-
»ut ?iph4vhet embleem van het insti-
L^'iann r werd, opende koningin
•joiity 3 Slsteren hier officieel het ge-
lanau°r onderwijs en onderzoek in
^'like0uwhuishoudkunde. Onder de
Jhr. v aanwezigen bevonden zich o.a
oou^,lvlarjjnen, minister van Land
sarjs'j '"r. H. w. Bloemers, commis
tlerlan,ier koningin in de provincie Gel-
van vit' nir- M. De Niet, burgemeester
Ontbast s,eninRen, de heer J. S. Rice,
'r. J ^,(>ur der Verenigde Staten, en
t'an
"•0 ri„ VWellen, directeur-generaal
In ze Oudbouw.
uestuurn Onctie van voorzitter van het
wPbdkunj?11 de Stichting Landbouwhuis-
van Onderzoek schilderde ir. A.
v&n Hp .der Plassche de ontwikkeling
°ori0g ^odbouwhuishoudkunde. Na de
uab h«a l)s spreker, kwam duidelijk
det Vennvht> dat de mogelijkheid tot
aanslüifp j ten van studies en daarbij
yerbetpni onderzoek, gericht op de
and n"ng van de huishouding in ons
e hiepn ak- Deze behoefte werd des
,Van do gevoeld door de grote viucht
v*n huinv, dniek in het vervaardigen
e hiiinuoudeltike apparatuur en nieu-
ver4 ifnoudelijke produkten. In 1955
aishn„^?rvoor de Stichting Landbouw-
'lstloudk
tichting
undig Onderzoek opgericht.
jan on£ .praktijk gerichte instituut
?es y-jinogelljk zijn werk naar de eisen
11 Eton verr'chten, wanneer het niet
Unen op een zich steeds ontwik-
Jlton
UOl) ri Bt Uc UIllUll!,b UVcrlci
j,c'hmt Vielen, Clara Eggink, dr. J. W.
p„'""d'iolt en Karei Jonckheere,
n pr te hoï8esteld met de prijs van dit
v00r v°ncn de heer Peter van Ges-
v®vens s|zlJn bundel „Vier Verhalen",
ArP'elrtin ZÜ voor om een eervolle
ir Kn,.toe ie kennen aan de heer
ren brik li De Reina Prinsen Geer-
bi voor m 1 eenmaal per jaar uitge-
K,., "e ipn(,.'.'jerair werk, aan schrijvers
jb'tig Van twintig tot vijf en
Woi ÓA1 Gestel werd in 1937 gebo-
sdmS van ?Qsterdam. Tot nog toe werd
«es etl, dio gepubliceerd. Twee hoor-
kprïeef woÓP samen met André Kuyten
flat -'h haar n uitgezonden. De jury te-
Sr.u'p .,ep„c raPPort over zijn werk aan,
dn "Wrani re#.rbk open en zorgvuldige
schii?ltniOetinCT 0611 beschrijving van
Va» bend- ""K tussen mensen van ver-
iVorjbet generaties) de eenzaamheid
hwt in Pp?enselÖk bestaan openbaar
4 a1 ngen vergeefsheid van deze ont-
n:?n tra'A ai?Ult een eerder berusten
de^ de A levensopvatting".
he?J geboro»r kuyten werd in Amster-
bovpii^erd ev?neen„ in 1937. Van
gepubliceerd de
'flho.6®1. dat6 sclu'Dvers is de jury van
IflroÜdt vnl' bun werk goede beloften
'en. "or de toekomst van onze Iet-
kelende wetenschap; hier ligt dus voor
de afdeling landbouwhuishoudkunde van
de landbouwhogeschool een belangrijke
taak, aldus mevrouw prof. Visser, hoog
leraar aan de landbouwhogeschool. B(j
de beschouwing van het „waarom" van
deze studie, moet men uitgaan van het
feit, dat het gezin terecht gezien wordt
als een hoeksteen van het maatschap
pelijk bestel; het Is daarbij van niet te
onderschatten belang, dat het gezin de
verantwoordelijkheid voor zijn eigen le
venswijze draagt, autonoom zijn eigen
huishouding voert en niet de speelbal
wordt van de krachten, die er in de
geïndustrialiseerde wereld op worden
uitgeoefend. Overal waar het boven
staande erkend wordt, is een ontwikke
ling waar te nemen van activiteiten als
huishoudonderwtys, voorlichting op het
gebied van de huishouding, voeding- en
gezondheidszorg, met het doel het ge
zin beter in staat te stellen de eigen
verantwoordelijkheid te dragen.
Voor de uitvoering en voor de leiding
van al deze activiteiten zijn deskun
digen nodig, zelfs academisch gevorm
de huishouddeskundigen, om het werk
actueel en doeltreffend te houden.
Daarbij wordt ook de behoefte gevoeld
aan een dieper inzicht in de feitelijke
situatie en het levenspatroon van de
gezinnen op het platteland en in de
stad; terwijl wetenschappelijk onder
zoek noodzakelijk is om de kennis om
trent de doelmatigheid van de produk
ten, die de Industrie op de markt
brengt, van woningen, die voor de ge
zinnen gebouwd worden, van de voor
zieningen, die van overheidswege wor
den getroffen) aan te vullen. Zowel de
werkzaamheid van de Stichting Land-
bouwhuishoudkundig Onderzoek en de
afdeling landbouwhuishoudkunde van
de landbouwhogeschool is gericht op
de vermeerdering van dit inzicht en
kennis, waarbij aan de laatste het meer
fundamentele deel van het onderzoek
toevalt, aldus prof. Visser.
Het thans geopende T-vormige nieu
we gebouw is ontworpen door de archi-
techten Van Tijen, Boom en Posno uit
Het nieuwe gebouw voor onderwijs en
onderzoek in de landbouw-huishoud
kunde.
Rotterdam. In het gebouw, dat een in
houd heeft van 26.000 kubieke meter
zijn ondergebracht een afdeling textiel,
huishoudelijke apparatuur, voeding en
voedselbereiding, wonen en algemene
landbouwhuishoudkunde. De bouwkos
ten bedragen drie en half miljoen gul
den.
(Advertentie)
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG, 24 nov. In de kerk
van de H. Engelbewaarders aan de
Brandtstraat zal morgen om elf uur een
huwelijk worden gesloten volgens de
Slavisch-Byzantijnse ritus. De plechtig
heid is bijzonder interessant ter verge
lijking van de riten. Een dergelijke hu
welijkssluiting heeft vorig jaar in de
kerk van O. L. Vrouw van Goede Raad
zeer grote belangstelling getrokken.
UTRECHT, 24 nov. Gisteren pro
moveerde hier de heer F. G. J. Jaarts-
veld (Boxtel) tot doctor in de diergenees
kunde op het proefschrift getiteld „Bij
drage tot de diagnostiek van mastitis
bij runderen in het kader van een geor
ganiseerde bestrijding." Promotor was
Prof. A. van der Schaaf.
(Van onze parlementaire redacteur)
DKN haag, 24 nov. ,,Wat is er
na het klaroengeschal en het dreunen
d3Ü Ae t. "oninkrijkstrommen met de
K.I.C. tussen Nederland en Suriname
en de Nederlandse Antillen gebeurd?"
/K-^7 ïfv'ce-admiraal Moorman
g'st-eren aan minister Kort
hals in de Tweede Kamer bij' de be
handeling van de begroting van Alge
mene Zaken, voorzover deze betrekking
?^0!i iOIi West. De heer Moorman
zei dat de goede oude opvattingen weer
ingang moeten vinden en dat een RTC
te worden gehouden wan-
Koninkrifk Urele wijzig">sen van het
nHnèlnfel» orde zijn, die van
principiële en historische betekenis zijD,
vanedekdonrrl«d ^iIde naar aanle'ding
hrarhta Suriname naar voren ge-
zelfstandhzp hnPns' te komen tot ecn
fandse hetrovw artlglng van de buiten-
'rekkingen weten hoe de ver-
ReSnffwoHÜ'feUsUjk zijn. Met de heer
(V-V.D.) wilde de heer
Moorman meer weten omtrent de wijze
e landen van het Konink-
1 w»°rdelijkheid voor de
defensie praktisclx dragen.
.."Kjnd mei is de R.x c pieeht!g
beurd® F^6?.'is er sindsdien ge-
R-T.C. is onder de cSn-
onrechte uft h6*1 Ro11s Hoyce' die ten
nnrftr iL o ^rage is gehaald, is
onder de automobielen", aldus de
Wetering0r(C^T\Ook de beer Van de
.1,-H-wl14e „klare wpn
Hij was teleurgesteld over de wijze
se Zalten a ,fni?lster van Buitenland-
woord van i de vraRe" heeft beant-
man over de a^or De Gaay Fort
ml tot een v?rlan&ens van Surina-
komen gen re'Presentatie te
(Van onz-e correspondent)
ageism deï' 2t Een hoofd-
en "ün lchtïenetmee"tepo,Uic te Haren
middag VOO? 2 e moesten zich gister
middag voor de rechtbank alhier ver-
van^aelden ™K,fns het a<l>terhoudèn
Utaten gebnilkt knoeion 1,1 inteken-
lUsten georuikt voor een autotochtje
voor ouden van dagen.
va^voorhf^i^T W'aS 11(1 V'an ket COmité
r^ee dff aIng en kreeS enkele lijs
ten mee, die door zijn vrouw tegen
«froKf HVaAde opbrengst werden
gevaTlen lagere hJe/k dat z" in diyerse
fe dan zii in °P de l«St zet-
tfg gulden stak u -heid ontvin&: der-
ug guiaen stak ze in eigen zak Rii
nader onderzoek bleek tevens dat ér in
de lijsten was geknord De vrouw gaf
ze aan haar man ter
hand had gesteld, ontkende ze Óók de
politieagent hield' vól dat Mi zich hier
aan niet had schuldig gemÓakt.
Tegen de vrouw eiste de officier
van justitie f80 boete subsidiair veer
tig aagenAiechtsnis en veertien dagen
gevangenisstraf voorwaardelijk met
een proeftijd van drie jaar. Wel is be-
^ezea dat er 'P de lijsten is geknoeid,
maat door wie is onzeker; daarom
vroeg de officier van justitie tegen de
nn itipmnn vHios.
Bolitieman vrijspraak,
itspraak; 7 december.
Advertentie
William Shirer is gedurende de eer
ste helft van het korte bestaan van dit
Rijk, in Duitsland werkzaam geweest
als journalist en heeft dus uit eigen
aanschouwing Adolf Hitler en zijn onder
horigen persoonlijk leren kennen. En hij
brengt als een van de vaststaande
feiten in dit grote en boeiende boek
naar voren: dat Hitier een geniale dui
vel was en dat het sprookje als zou hg
een marionet geweest zjjn van degenen
die verborgen achter de schermen het
bloedig stuk wilden opvoeren, een fabel
is die wü allemaal al te graag in een
bepaalde periode van ons leven hebben
geloofd. Hitier verschijnt uit deze blad
zijden als de enige echte auctor intel-
lectualis van alles waarvoor het Nazis
me stond. Hij is degeen die de motor
was en bleef. H« nam de besluiten, als
enige. Hij was voor alles tot in de klein
ste details verantwoordelijk. De ande
ren waren de marionetten. En het ver-
bijsterendste is wel dat deze anderen,
ze mogen dan Goering of Schacht of
Himmler hebben geheten, zich daartoe
hebben laten gebruiken. Het is ook niet
waar, dat zijzelf een diabolische robot
hebben gebouwd, een golem die
op een bepaald moment een eigen
wil kreeg en hen alleü in het
verderf meesleepte. Hitier heeft zich
zelf gemaakt en hoe hij dat zou doen,
iioe hij allen naar zijn hand zou zetten,
hoe hij de wereld zou trachten te be
stieren. hoe het lot der volkeren door
zijn wil zou worden bepaald, heeft de
man heel duidelijk, toen hij nog een on
betekenende politicus was, in dat vreem
de en verwarde, en toch zo duide
lijke boek „Mein Kampf" den volke
verkondigd.
Maar niemand, ook zijn felste tegen
standers van het eerste uur af, niet,
heeft geloofd aan wat in dat boek stond.
Omdat zij de onvergeeflijke fout hebben
gemaakt, dat boek, na doorbladeren
naast zich neer te leggen. Zij
konden zich niet realiseren dat
„Mein Kampf" een handboek was,
een leidraad, waarvan Hitler in
opperste konsekwentie nooit is afgewe
ken. Een ieder die zich tot het Natio-
naalsoeialisme bekende, had kunnen we
ten hoe de toekomst zich zou ontwikke
len. En een ieder die met een spottend
lachje, een schouderophalen, en ver-
HOLLYWOOD, 24 nov. Stanley
Kramer, wiens film „Judgment at Nu
remberg zijn wereldpremière zal bele
ven op 14 december in de Kongresshalle
in West-Berlijn zal zjjn nieuwste film,
A Child is waiting" niet zelf regisseren.
De regie van deze film, waarin Burt
Lancaster en Judy Garland de hoofd
rollen spelen, zal worden gevoerd door
John Cassavetes, bekend toneel-, tv- en
filmacteur, die kortelings grote faam
verwierf met zijn debuut als regisseur
van „Shadows". De opnamen zullen in
januari van het volgende jaar beginnen.
correspondent)
'Si-^Kerkei-.'?3. nov. Vannacht is op
J°chtnebautn ,n Haaren (N. Br.) een
34 grote vaart uit de
■arn hierbij om het leven. De
6 3-' iSevlom», LRrote vaaï't "it de
Uto.CÓarjL,B gen- Een der inzettenden,
ku,„_ ®.e.r L. Rooijackers (onge-
de heer V Hendriks
6 autr, hep een shock op.
Werd
zeer zwaar beschadigd.
'Advertentie)
°rescentiebuizen
GEMEENSCHAP IN LIEFDE
t|,>W
M'hmMe <UPU Aan de
(lA'UttioiioL R°bert Jungk is
rt ."iM. Op "«aio Vrede.finriie" Wcr».
*0V (UPI)
toege-
van
V^C01, een ti vredesprijs" t.
vK.'a H?diRen hiterriationale jury vm
<a 5o^ofjM°r ïün boek „Ik woon-
V De prijs ten bedrage
rAu,''.'! door n8»6 'ranken zal op 2
,n Rd Worden8 Albert aan dnngk
in^tevoatJ°Pale
e,erst toegekend en
C Mndige d0Ar de stad Luik
V>ta h
vredesprijs werd
TQtge TT" Qe stad Luik om
shKÓhehanrtonlNi? de.00rl°s
G? ó;bh®nUe21aad®'e'n~tè eren
N. ós en c^uhBrnei en i
In de
schrö
Maurice
o >1 de en aiaurice
elSen Roger Dodart
Tenslotte treft men in het verslag,
dat „Wort und Wahrheit" geeft
van de Duitse enquête over het
consilie. Men acht het een beslis
te eis de atmosfeer in de Kerk te wij
zigen. De Kerk is immers niet bedoeld
als een soort moreel instituut, dat zich
uitsluitend bezig houdt met kwesties
van disciplinaire aard of betreffende
het zesde gebod. Zij moet integendeel
ruimhartig en royaal denken en hande
len als een echte liefdesgemeenschap;
zij moet niet zozeer dwalingen veroor
delen als wel initiatieven stimuleren.
Alle problemen behoren benaderd te
worden vanuit de theologie der liefde
en der vrijheid bovendien vanuit een
doorleefd besef van broederlijkheid. Is
het niet zó, dat de katholieken zeer veel
missen, doordat zij de eeht-evangeli-
sche christelijke vrijheid en persoonlij
ke verantwoordelijkheid in het geeste
lijke niet als een erkende levenshou
ding hanteren? Er is een onbetwistba
re behoefte aan meer wederzijds ver
trouwen en waarlijk vrije gedachten-
wisseling, omdat juist daardoor het ge
vaar van „onderhuidse ketterijen" kan
bezworen worden, wat zeer zeker een
atmosfeer van verdachtmakingen en
voorbarige verboden in de hand werkt.
Vrijheid voor de wetenschap vra
gen praktisch aller. Vooral, zegt
men, op het gebied der exegese,
waar de laatste halve eeuw zo'n gro
te vorderingen zijn gemaakt, al moet
men helaas toegeven, dat dit ge
schiedde in een voortdurende vrees
voor veroordeling. Het is toch geen
gezonde toestand, dat men bevreesd
moet zijn om een goed gefundeerde
mening te uiten. Wijsbegeerte en theo
logie eisen natuurlijk eveneens deze
vrijheid, omdat men alleen zó een
verantwoord gesprek met de geest
van de tijd kan hebben. Wanneer de
Kerk haar heilszending ernstig op
neemt, is het dan verantwoord zich
zozeer vast te fcjjtën in een aristote-
lisch-thomistisch denken en net te
doen of men met een tijdeloze waar
heid te maken heeft? Natuurlijk is de
vrijheid der wetenschap geen doel in
zichzelf. Men vraagt slechts terecht
of een rationalistisch gededuceerd
systeem van geloofswaarheden niet
een geloofsverkondiging tot gevolg
heeft, die totaal geen vat heeft op
hen, die toch al aan de periferie van
de Kerk leven? Dit geldt uiteraard
ook van de zedenleer.
In dit verband werd de Index ter
sprake gebracht. Is deze methode wel
met de meest elementaire regels van
rechtvaardigheid in overeenstemming'''
Het modernisme heeft tot op de dag
van vandaag evenmin als het integra-
lisme een innerlijk afdoend antwoord
fekregen. Als crypto-ketterijen leven
eide nog duidelijk voort. Hier ligt,
naar veler oordeel, een zeer belangrij
ke taak van het Concilie.
Aan huwelijk en gezin worden zeer
behartenswaardige opmerkingen ge
wijd. In een totaliare wereld is het huwe
lijk belangrijk als Eucharistie en door;
daardoor wordt immers eerst leven en
blijven leven mogelijk. Men eist dan ook,
dat het welzijn van het gezin ir het mid
delpunt van d© zielzorg komt te staan.
Men verwacht derhalve van het Con-
eea herwaardering van het hu-
welqk. Onmisbaar is een uitgewerkte
theologie van huwelijk en gezin. Men
kan immers niet ontkennen, dat de mo
derne wetenschap en levensbesChou
wing alles doen om de fundamenten
\an huwelijk en gezin te ondergraven.
Is het voldoende wat de Kerk zegt en
doet ter verdediging van huwelijk en
gezin? Met morele voorschriften alléén
komt men er niet! Men eist, dat de ka
tholieke huwelijksmoraal, in het volle
besef van de sociologische verworven
heden en steunend op een werkelijk
persoonlijk begrip van de men-©lijke
natuur, zó geformuleerd wordt, dat zij
i°r Jl V e "M de Blijde Boodschap
gelooft, ook begrepen wordt als daar
mee wezenlijk verbonden, iedere intel
lectueel voelt de moeilijkheid, die er
ligt in een beroep op de natuur ais ba
sis voor een wetenschappelijke funde
ring der geloofs- en zedenleer. Men
vreest, dat hier enigszins voorbarig
met begrippen wordt gegoocheld. Het
wachten is op een werkelijk overtuigen-
de uitwerking van de natuurrechtelijke
tundenng van kunstmatige geboortebe
perking. Om de meeste huwelijken een
zo zwaa - kruis op te leggen, wordt er
gezegd, is een onweerlegbare argumen
tatie nodig!
De theologie van het huwelijk be-
hoort ook de tweede en de volgende
doeleinden van het huwelijk zeer posi-
'orniuleren. Het gaat immers
®Gal,Iee?.,°m de ordening der begeer
lijkheid, óok om het juiste beleven der
helde, zowel tussen de beide partners
tegenover God en de Kerk.
zelfs. dat het gezin in een
onmiddellijke en existentiële zin veel
meenschap^" iS dan de parochiege-
Wat de hervorming der liturgie be-
treit, daarover worden, begrijpeliiker-
wöze, talrijke voorstellen gedaan. Het
zy voldoende er hier twee te releve
ren: Men vraagt rekening te houden
met de menselifke mogelijkheden tot
godsdienstige aandacht. Deze wil men
psychologisch laten onderzoeken Ver
der wenst men, dat de eredienst ook
voor de oningewijde verstaanbaar
wordt.
Tenslotte de hereniging der Chris
tenheid. Nog nooit in de geschiedenis
der Kerk heeft daarvoor zo'n grote
belangstelling bestaan. De providen
tiële leiding bij het initiatief van de
Paus wordt algemeen bevestigd.
Daarom kan men ook onmogelijk
aannemen, dat de hereniging niet
overal de achtergrond zou vormen
van de Concilieactiviteiten. Het
Tan t li' wél van.:-lf, dat men
bij .-nder verheugd is over de instel-
ling van het Secretariaat tot bevorde
ring van de eenheid onder de Chiste-
nen. Weliswaar is men zich terdege
bewust, dat de uiteindelijke eenheid
nog lang op zich zal doen wachten,
dat het een uiterst moeilijke taak is,
maar toch is men ervan overtuigd,
dat het Concilie niet mag besloten
worden, vooral eer beslissende stap
pen gezet zijn op de weg der toena
dering. Anderzijds wordt met klem
gevraagd, dat het Concilie geen
nieuwe partij-vorming ii de hand zal
werken en geen nieuwe kloven tus-
sende Christenen onderling zal ver
oorzaken. De echte broederlijke men
taliteit tegenover de niet-katholieke
mede-Christenen ligt vooral in een
boetebereidheid voor de eeuwen van
strijd, vervolging; en zelfverheerlij
king. Concreet wil men daaraan ge
stalte geven door alle verantwoorde
nadruk te leggen op het gemeen
schappelijke in het geloof, op eerlijke
samenwerking op basis van dat ge
loof, op de noodzaak van een oprecht
gesprek onder gelijken en van het af
zien van overbodige beklemtoning der
voorrangspretenties in de omgang
met de gescheiden broeders.
De kernvraag der hereniging is en
blijft ongetwijfeld dogmatisch. Op dit
terrein weet de Kerk van geen wijken.
Toch zal het onvermijdelijk zijn een ern
stig en grondig onderzoek in te stellen
of niet toch hier en daar historisch ge
groeide tradities gelijkgesteld zijn met
de goddelijke Traditie en of derhalve
historisch bepaalde elementen niet ver
absoluteerd zijn geworden. Een derge
lijke houding zou reeds veel ter verbe
tering van het klimaat kunnen bijdra
gen.
Vooral de harde formulering: extra
Ecclesiam nulla salus zou op het Con
cilie gezaghebbend moeten verklaard
worden en wel zo, dat daardoor ook
aan de niet-Christenen duidelijk gemaakt
wordt, dat het Christendom in zijn we
zen waarlijk verdraagzaam is. Het mo
ge voor velen een bemoediging zijn dat
deze beide laatste punten geformuleerd
werden door enkele zeer bekende theo
logen.
achtelijk misprijzen, het boek in de pe
riode voor 1933 als onzin veroordeelde,
had beter kunnen weten.
Het wonderlijke is dat niemand, of
hij vriend was of vijand, de man se
rieus heeft genomen. Een kollektieve
verblinding heeft ten opzichte van
Hitier en zijn boek geheerst, ten de
trimente van volken en culturen. Wij
zijn met schade en schande wijs ge
worden.
William Shirer's boek is daarom zo
interessant en belangwekkend, omdat
zowel de weinig-wetende ooggetuige die
hij voor de oorlog is geweest, als de
historicus hier aan het woord zijn ge
komen. De inbeslagneming van het groot
ste deel van de geheime archieven van
de Duitse regering en haar tal
loze instanties waaronder het
ministerie van buitenlandse zaken,
leger en vloot, de partij en Himm-
ler's geheime politie, heeft een zo uit
gebreide schat aan gegevens verstrekt
aan de geschiedschrijver, als wel nooit
tevoren geschied is in de gehele his.
torie der mensheid. Persoonlijke dag
boeken, zeer geheime redevoeringen, ver.
slagen van konferentles, afschriften van
telefoongesprekken van de nazileiders
die werden afgeluisterd door een spe
ciaal bureau dat Goering op het minis
terie van luchtvaart had ingericht, wor
den in Shirer's boek aangehaald en als
bewijsmateriaal gebruikt.
Shirer bekent volmoedig dat hij noch
zijn tijdgenoten iets wisten van wat er
zich achter de schermen heeft afge
speeld, achter de fagade, door het Der
de rijk opgetrokken. Nu weten we het
en het resultaat is verpletterend. Alle
leugen en bedrog waartoe de mens in
staat is op politiek, menselijk en mili
tair vlak, blijkt in extenso te zijn uitge
voerd. Het duivelse plan tot wereldheer
schappij dat in het brein van één enke
ling is opgekomen, staat nu in dit kapi
tale boek te lezen.
Shirer bekent volmondig dat hij noch
schrikkelijk boek de woorden van Thu-
cydides uit diens „Geschiedenis van de
Peloponnesische Oorlog" aangehaald:
„ik beleefde de gehele oorlog en was
oud genoeg om de gebeurtenissen te
begrijpen en er mijn aandacht aan te
schenken, teneinde er de nauwkeurige
waarheid over te weten te komen."
Voor zover het een mens mogelijk is,
bleef Shirer objectief en liet hij de
feiten voor zichzelf spreken. Hij be
weert dat er vijf of zes gevallen zjjn,
waarin inderdaad sprake is van spe
culatieve veronderstellingen, omdat de
feiten ontbreken. Dat is op zo'n enorm
werk wel heel weinig. Men mag dan
ook wel zeggen dat "Shirer's boek in
ztjn totaliteit HET boek is geworden
over het Duitse Rijk in de zwartste
tijd van zijn bestaan. Het „menselij.
ke, al te menselijke" van Nietzsche
ziet men op iedere bladzijde, en Goe.
the's uitspraak dat de mens dwaalt
zolang hij streeft, wordt in vrijwel
ieder plan van een van de duizenden
die met Hitier samenwerkten en te.
gen hem samenspanden bewaarheid
De schroef der omstandigheden waar
in zij kwamen te verkeren door één
maal toegeven, knelt op iedere pagi
na van dit kolossale geschiedenisboek
Êijnlijker. Het: wie A zegt, moet ook
zeggen, gaat op den duur een nacht
merrie worden, juist in de misschien
wel goedwillenden. En deze duizen
den van het toenmalige Duitse volk
zijn in de kuil gevallen die zij voor
Hitier hebben gegraven. Wat wij b.v.
ooi; willen beweren van de generaais-
opstand, het kan nooit zijn dat deze
anti-Hitier-Duitsers niet eerst hebben
geprofiteerd van zijn alles overrom
pelende stuwkracht, zjjn listen, zijn
WILLIAM SHIRES
opblazen van dat, wat er na Ver
sailles nog aan „Deutscher Geist"
in het land was overgebleven. Hoeveel
kleine Schachten en Von Papens heeft
het Rijk niet gekend, die met hun al
len zich nu op de borst slaan en be
weren dat zij door hun toegeven en
handelingen hebben getracht erger te
voorkomen?
Dit boek is natuurlijk een aanklacht.
Het is echter ook een waarschuwing.
Het noopt degenen die met welke be
stuursfunctie in 'a lands belang dan ook
zijn belast, ernst te maken met het be
studeren van de geschriften van hen,
die, in vroeger tijd en nu, de totalitaire
staten hebben aangevoerd. Onderkennen
wij moedig onze eigen malaise? Lezen
de Europese en Amerikaanse generaals
nu de boeken van Mao Tse tune? Ken
nen zij de geschriften van Lenm? Het
negeren van „Mein Kampf" is fataal
gebleken te zijn. En nog steeds zijn
wu, om een rustig leven te kunnen lei
den, geneigd net te doen alsof wij bij
voorbeeld Burckhardt niet horen, die
aan een vriend schreef, vol verwachtingen
wat betreft de revolutionaire en nationa-
listiesche beweging van voor 1848:
„Niemand van u heeft tot nu toe
enig idee wat een volk is en hoe ge
makkelijk een volk ontaardt in een
barbaarse menigte. Gij weet niet wat
de heerschappij betekent van een ti
rannie, die uw geest zal ^aan bedrei
gen... Wij zullen mogelijkerwijs allen
ondergaan; maar ik voor mij zal al
tijd de zijde kiezen van de zaak waar
voor ik zal en onder gaan: de cul
tuur van het oude Europa... (Zie
Burckhardt's brief van 5 maart 1846
aan Schauenburg)."
Het zwakste hoofdstuk van Shirer's
boek is dat waarin hij de intellectuele
wortels van het Derde Rijk onder de
loep neemt.Hier generaliseert hij veel te
veel en interpreteert hij de maximes
van de vroegere filosofen en kunste
naars veel te absoluut. Precies zo heeft
het Derde Rijk hen aangehaald en uit de
kontekst gerukt. Dit zou men met vrijwel
iedere staatsfilosoof en sociaal-psycho
loog kunnen doen. De half-intellectueel
die deze geschriften leest, een man zo
als Hitier zelf dus, trekt uit bepaalde
uitspraken altijd konklusies die absurd
zijn. Met Fichte en Nietzsche wordt ook
heden ten dage nog net zo gesold als
met de H. Thomas van Aquino. Dat
zegt niets van Nietzsche of Fichte noch
van de kerkvader. En wat de Janse
nisten de H. Augustinus in de schoenen
geschoven hebben is ook niet mis. „Ces
Messieurs de Port Royal, toujours ces
Messieurs" zoals Lodewijk XIV zei,
die twistten dat de „graces" niet „suffi-
santes" waren, maar „exitantes" (zie de
tweede propositie van Jansénius die
veroordeeld werd) interpreteerden ook
(Advertentie)
op deze wijze. Kat neemt niet weg, dat
de biografische notities over Gobineau
en Houston Stewart Chamberlain op hel
dere manier inzicht geven in de gedach-
tenwereld van de twee wonderlijke fa
natici.
Het boek wemelt van pikante bijzon
derheden die evenwel vaak zo luguber
ztjn, dat men telkens weer tot de kon-
klusie komt, dat de waarheid altijd nog
gekker kan z\jn dan de meest bandeloze
fantasie. Het komplot om de hertog en
hertogin van Windsor te kidnappen,
waarover Walter Schellenberg in zijn
memoires uitvoerig schreef, is een
schamplicht op belangrijke plannen. Dat
Windsor's uitlatingen, die nu in extenso
voor ons liggen, de hertog sympatieker
maken, zou men niet kunnen beweren.
Ribbentrop heeft tegen Schellenberg ge
zegd dat er 50 miljoen Zwitserse franks
voor de Windsors in Zwitserland zou
den worden gedeponeerd, en voegde er
aan toe dat de Führer volkome., be
reid was tot een nog hoger bedrag te
gaan. Windsor overwoog n.l. een publie
ke verklaring af te leggen waarin hij
zich zou distantiëren van de Engelse
oLitiek en met zijn broer zou breken.
>e zaak was dat na Engelands neder
laag, de hertog koning zou worden. Nog
op 15 augustus 1940 telegrafeerde de
Duitse gezant in Lissabon aan
Berlijn: „Vertrouwensman heeft zo juist
telegram van de hertog uit Bermuda
ontvangen, waarin wordt gevraagd hem
te waarschuwen zodra zijn optreden ge
wenst is. Moeten wij hierop antwoor
den?" Het was niet meer nodig. Midden-
augustus had Hitier al het plan Groot-
Brittannië met wapengeweld te verove
ren. Een koning was niet meer nodig.
Op 1 augustus 1957 heeft de hertog via
ztjn advocaten verklaard dat alles leu
gen was; later heeft het Engelse mi
nisterie van buitenlandse zaken dit be
vestigd. De telegrammen bestaan ech-
ter.
Hitier heeft precies geweten wat hij
wilde onder zijn „nieuwe orde": een
door de nazi's geregeerd Europa, waar
van de hulpmiddelen in dienst van Duits
land zouden worden gesteld, waarvan
de volkeren de slaven van het Duitse
heersersras zouden zijn en waarvan de
ongewenste elementen, vooral de Jo
den, maar ook vele Slaven in Oost-Euro
pa, en hieronder speciaal de intellec
tuelen, zouden worden uitgeroeid.
Shirer's boek moet men lezen, w...it
wel niemand zal de waarschuwende
stem van Santayana in de wind willen
slaan: Zij die zich het verleden niet
herinneren, zijn gedoemd het opnieuw te
beleven-,
