KERSTPRIJSVRAAG VOOR DE JEUGD
f
Werken van Schütz en Bach
e
'M.
Wn'
OSRAM
m
£8 21
hJLwW v6
Utrecht
Mr. W. Derks legt wet
houderschap neer
EVEN AANDACHT VOOR
ZATERDAG 23 DECEMBER 1961
•y» zo
H1Z
W
H 105
Y46+15
V88
SMTUS 1/C3e
Drie zondagen achter elkaar
dit jaar. Veel hè. En als je
de zaterdag meerekent,
'genlijk vier. Wat doen wij al die
tagen? Wel, niemand hoeft zich
e vervelen, want iedereen die
lGt ouder is dan twaalf jaar kan
eedoen aan deze prachtige Kin-
kerstpuzzel.
Ï2r
le
2lin 25 mooie prijzen:
Prijs: een jongens- of meis-
jesarmbandhorloge
Prijs: fototoestel
~'Q Prijs: een paar rolschaatsen
Prijs: radio-bouwdoos
Prijs: schooltas
Prijs: meisjes- of jongensvul-
pen
Prijs: vliegtuigbouwdoos
Prijs: scrabblespel
Prijs: monopolyspel
Prijs: boetseerdoos
Prijs: schilderdoos
Prijs: schaakspel
Prijs: damspel
Prijs: foto-album
Prï.is: kleurdoos
t/m 25e prijs: Kuifje-boeken.
5e
6e
«e
9e
l0e
Ue
12e
13e
14e
l£e
Ve
Schütz en Bach vormen het
onderwerp van deze gram
mofoonbespreking. De vol
tooier en de grootste van zijn
vele voorlopers. Het is historisch
juist, dat men Schütz beschouwt
als de voornaamste van Bachs
voorgangers, maar er zit iets
vreemds aan het feit dat men over
hem juist altijd spreekt als over
de voorloper, terwijl men dit over
de talloze kleinere meesters, die
deze functie ook vervuld hebben
maar een geringere zelfstandige
waarde vertegenwoordigen, ge
meenlijk nalaat.
Bach-cantaten
lampen
l
Wie wil er een armbandhorloge winnen?
nnViRil
H>VM|
hUui
I
Si^^N M
di^0' het moet? De jongens en meisjes,
h'oi' zaterdag de puzzel in ons blad
tlir °®ren op te lossen, zien natuurlijk
atjrtp Wat zij moeten doen. Maar de
\>-r ei» zullen het ook wel ontdekken,
of het anders maar aan je ouders,
•foiere broer.
(j betekent horizontaal; V verticaal,
et is cen fiinke kluif, deze keer.
I)e Jullie behoeven je niet te haasten,
fla». Passingen moeten uiterlijk maan-
binn Januari 1962 met de ochtendpost
Schn-*Un"
'ijls jlrW. de oplossing netjes en duide-
sin» f rÜen onder elkaar. Doe de opios-
Han j11 een enveloppe en adresseer deze
®Uker u bureau van dit blad. Zet in de
de j "bovenhoek „Kerstprijsvraag voor
eVen ®u.Sd". Vader of moeder wil wel
kijken of de adressering juist is.
l Juij:
orn t Zlen' ^at ^et moeite waard
ÜT vinrt e Proberen de goede oplossing
J.'et jG Doe je best. Vergeet vooral
ill)E naa'n en adres onder de oplos'
pft - - - -
uiiri Vermelden. En zet er ook je
4*ar m ->u Want kinderen van twaalf
n°g we' meedoen, maar
nietViVêel succes!
Op die manier wordt Schütz' beteke
nis als vinder van muziek enigszins ge
relativeerd, alsof hij alleen maar be
langrijk zou zijn in zoverre hij in het
perspectief van Bach verschijnt. Hij
dankt die onrechtvaardige betrekkelijke
waardering juist aan zijn eigenstandige
grootheid. Hg reikt tot de hoogte van
Bach. Hij doet door zijn kracht, zijn
diepgang en zijn oorspronkelijkheid in
de stijl van zyn aera de barok, waar-
van hij een vroegere faze beheerst
altijd aan hem denken. Hij kan aan
hem gemeten worden en die vergelij
king uithouden. Maar hij kon niet de
vervuiler zijn van een lange ontwikke-
ling omdat hij te vroeg in de tijd leef
de. De evolutie was nog niet rijp. Schütz
leefde een volle eeuw op Bach vooruit.
Als de laatste geboren wordt, is Schütz
al dertien jaar dood.
Schütz is een echt? transiioire figuur
en dit wordt ook daardoor gekenmerkt
c.-t hij tweemaal in zijn leven wat voor
die tijd veel is naar Italië trekt en
daar enige jaren verblijft. Hij brengt
uit Venetië de nieuwe Italiaanse mu
ziek over de Alpen. Er is te dezer
piaatse al eens op gewezen in verband
met zijn geestelijke drama's, de His-
toriae, maar hij vervult die functie ook
met betrekking tot het muzikale idioom
zelf. Als men wil nagaan hoe hij dat
doet, vindt men geen mooier voorbeeld
dan op de opname, die Philips deed
verschijnen in haar Franse serie ,,Dis-
cothèque classique" (641 408 AXL): een
bloemlezing uit zijn motetten, Uitgevoerd
door de zangers en de instrumentalis
ten van de Los Angeles Concerts
onder leiding van Robert Craft.
Maar eigenlii' beveel ik u Schütz nu
alweer aan in zijn betrekkelijke histo
rische waarde. Men moet maar in de
eerste plaats luisteren om de pracht
van muziek, die hij maakt. De rest
leert men wel op de koop toe.
Deze hier uitgevoerde motetten zijn
hoofdzakelijk ontleend aan de bun
dels „Symphoniae Sacrae" en „Can-
tiones Sacrae". De Cantiones verte
genwoordigen een eenvoudiger soort
van motetbewerking en dateren uit
Schütz' jongere jaren (1625). toén hij
evenwel reeds zijn eerste reis naar
Venetië, waar hij bij Gabrieli studeer
de, ac' er de rug had. Ze zijn geschre-
en voor de vier solostemmen met
basso continuo en ze baseren zich dus
nog niet op dë concertante stijl en
de rijke, echt barokke bewerking van
de Symphoniae. In deze laatste wor
den verschillende instrumentale be
zettingen, solo-stemmen en koor door
elkaar gebruikt. Vandaar dan ook de
titel Symphoniae. Onder deze naam
is practisch iedere vormgeving moge
lijk en stijgt de architectuur menig
maal tot het monumentale. Dit hangt
voor Schütz niet eens af van de hoe
veelheid der middelen, die hij toe
past. Een motet als „Fili mi, Ab-
solon" is voor nogal eenvoudige
middelen geschreven: enkele trom
bones en een solo-bas. Dat is genoeg
om een grootse klaagmuziek te doen
ontstaan. Een typische muziek ook
onder de invloed van de Italiaanse mo-
nodische expressie, maar dan weer
in de instrumentale stemvoering ge
bonden in de traditionele Duitse poly-
phonie.
De groots - betekenis, die Schütz voor
de ontwikkeling heeft gehad ligt in het
feit, dat hij het Italiaanse concerteren
de en expressieve muziekidioom ver
bond met de strenge meerstemmigheid.
Een schoon voorbeeld daarvan is het
motet „Anima mea liquefacta est" als
ook „Adjuro vos, filiae Jerusalem",
waarin zowel de Duitse als de Italiaan
se traditie tri een zeldzaam afwisselend
geheel verknoopt worden. Strenge po-
l.vphonieën, die overschakelen naar
tekstde-" mr' 'sche accenten en zelfs
uitvoerige gemoedsschilderingen op een
enkel woord. Het recitatief in de manier
van Monteverdi komt er ook nog aan
te pas, doch dezelfde tekst wordt in
aansluiting daarop ook nog eens in vrije
imitatie behandeld.
Uit de bundel Cantiones Sacrae zijn
'wee voorbeelden gekozen, waarvan de
ene geheel in Italiaanse, de ander ge
heel in Duitse stijl is. In de laatste
zijn ook gehouden twee motetten op Duit
se tekit, ,,Du Schalksknecht" en „Es ging
ein Seemann aus". ontleend aan de in
1648 gepubliceerde verzameling ,,Geist-
Iiche Chor-Musik". De manier is con
sequent volgehouden meerstemmig
heid, maar de factuur zou nooit gewor
den zijn zoals zij is zonder de grote
voorbeelden van Gabrieli. in [let laatst
genoemde motet leidt dit tot een soort
van couplet met refrein-vorm, die
steeds rijker wordt van vocale en in
strumentale stemvoering, tot in het slot-
refrein een volkomen uitgewerkt instru
mentaal gefigureerd koor te voorschijn
treedt. Daar kan Bach beginnen Om te
besluiten met de tekst van dit refrein;
„Wer Ohren hat zu 'nören. der höre"
Hiertegenover verschijnt Bach al
lereerst in een van zijn lichte
buien, waarin hu speelt op grond
van de verworvenheden die hij
zich eigen heeft gemaakt uit het werk
van zijn voorgangers. De cantate in
dit geval nauwkeuriger aangeduid met
„dramma per musica" ,,Der Streit
zwischen Phöbus und Pan" is een voor
beeld van de barokke nummer-cantate,
die zich baseert op solozang met be
geleiding van instrumenten omraamd
door koorstukken. Men ziet de vermen
ging der stijlinvloeden die Bach tot
een synthese brengt: het expressieve
sologezang tegen de concerterende in
strumenten, niet zelden solistisch tegen
een ripieno-fond behandeld de poly-
phone koortechniek, soms steunend op
een eenvoudige harmonische bas dan
weer ov-rgaand in fugatische bewerkin
gen. Alle technieken van de periode die
hii besluit staan Bach ten dienste.
Men ziet hem in deze cantate ais
een man die bezig is zjjn maatschap
pelijke positie te verdedigen. Onder
het mom van de allegorie polemi
seert hjj tegen zijn belagers. Hij kiest
daarvoor de sttfld tussen de lier spe
lende Apollo en de bosgod Pan die de
fluit als zijn instrument heeft' Maar
terwijl de tekst nog spreekt over het
bespelen van de instrumenten laat
hij de strijd rustig uitvechten met
zingen. Spitta stelt helder in het licht,
dat Bach zich inderdaad wilde ver
dedigen tegen aanvallen op zijn voca
le stijl, gedaan door een invloedrijk
benijder, die hij met name noemt
en die hem naar Bachs eigen me
ning kwaad zpu kunnen berokkenen.
De hoge diepzinnige kunst van Apollo
is die van Bach, de populaire ver-
maaksmuziek valt in de smaak van
de grote hoop der anderen. De rech
ters kiezen voor Apollo, maar Midas
die Pan de Lauwerkrans wi] toeken
nen, groeien ezelsoren aan.
Misschien is Bach te zeer bewogen
geweest door de verwezenlijking van
zijn bu de kunst gelegen bedoelingen.
De aria's, waarin hij die oogmerken na
streeft, z\jn niet het belangrijkste. De
koren zijn het mooiste zeer' sterk is
liet aanvangskoor, dat zich openstelt
UTRECHT, 22 dec. De wethouder
van openbare werken en volkshuis
vesting, mr. W. H. J. Derks, is terug
gekomen van zijn bereidverklaring, voor
de komende raadsverkiezingen op
nieuw een kandidatuur te aanvaarden.
Dit betekent dat hij na september 1962
zijn portefeuille ter beschikking zal
stellen.
Mr. Derks heeft deze beslissing ge
nomen op grond van huiselijk-medische
omstandigheden; ook wil hij meer tijd
vrijmaken voor het advocatenkantoor,
waarvan hij de leiding heeft. De poli
tieke activiteiten van de heer Derks
zullen zicli in de toekomst beperken
tot het vervullen van het voorzitter
schap van de gemeentelijke centrale
van de K.V.P. en misschien ook tot het
provinciaal bestuur; hij is namelijk
door de Utrechtse afdelingen van de
K.V.P. kandidaat gesteld voor de pro
vinciale staten.
4 rivertenr.ie
voor de geest der Muze. Apollo's prijs-
veroverend gezang is een beste aria
volgens alle regels van de hoge kunst,
maar men raakt er niet van vernietigd,
mals h?t t ch zou behoren- Merkwaar
dig is, dat de aria waarin rechter Tnio-
lus aan P" bus de prijs toekent een
zeer ontroerend stuk is. Hij beschrijft
daarin de schoonheid van Apollo's ge
zang, doch maakt die al zingende ook
tot op grote hoogte waar, wat de aria
van Apollo zelf niet doet. Dat schijnt
wel verband te houden met het veel va
ker voorkomende verschijnsel, dat de
besp-egeling c ver de schoonheid sugges-
evc werkt dan dat wat de schoon
heid zelf pretendeert te incorporeren.
Vandaar dat de veronderstelling wel
§eopperd is, dat de schoonheid pas on
erkend wordt door de reflectie.
Wat hiervan zij, het is een goede
voor de kennis van Bach heel interes
sante cantate, die nochtans niet over
weldigend is, goed maar ook weer niet
meeslepend sterk uitgevoerd (in de Ar-
chiv-serie van D.G.G. op 14162 APM),
door een reeks lofwaardige solisten
het Thomanerchor. het Stadt- und Ge-
wandthausorchester te Leipzig onder
leiding van Kurt Thomas.
L. H.
Dat het
|4« aantal lan-
den, dat door
middel van
.a.mls.a postzegels de
aandacht op
het kerstfeest vestigt, ieder jaar groter
wordt, is een verheugend verschijnsel.
Er worden door het uitgeven van post
zegels weieens minder belangrijke ge
beurtenissen op de voorgrond geplaatst
Het Vaticaan zette de in 1959 begon
nen traditie voort met een emissie van
drie zegels (15, 40 en 70 L.), waarop
men een schilderij ziet, voorstellend
Christus' geboorte van de Chinese kun
stenaar Lukas Tschen.
In Australië verscheen een 5d., waar
bij de tekening bestaat uit een openge
slagen boek met op de linkerpagina een
HllflIillHIIHIIfimiH'H
bisschopswijding plaats. De katheder
van de H. Petrus in de St. Pieter en een
afbeelding van de H. Vader vormen de
tekening van resp. de 70 en 115 L.
Griekenland. Dit
jaar is het een
eeuw geleden dat
de eerste Griekse
postzegels werden
uitgegeven. Ze
droegen de markan
te kop van Hermes,
de bode van de go
den uit de Griekse
mythologie. Destijds
vervaardigd door de
beroemde Franse
graveur Albert Bar
re en te Parijs ge-
drukt, behoren deze
zegels met steeds tot de fraaiste klas
sieke van de gehele wereld.
Bij dit eeuwfeest kwam een serie van
zeven waarden in koers, die elk als te
kening dragen een van de eerste zeven
zegels, bij de verzamelaars bekend als
de „Parijse druk met de grote Hermes-
kopOm moeilijkheden door fraude of
wat dan ook te voorkomen, zijn de af
gedrukte eerste postzegels zowel in de
lengte ais in de breedte een millimeter
groter dan die van de emissie 1861 De
nieuwe reeks bestaat uit: 20 1., 50 1 1 50
dr., 2.50 dr., 4.50 dr.. 6 dr. en 10 dr.
middeleeuwse afbeelding van het kerst
gebeuren, terwijl op de rechterbladzijde
de tekst „Ere zij God in de hoge en
vrede op aardevoorkomt.
De Nieuw-Zeeland-kerstzegel 2\d.)
draagt als afbeelding een detail van de
„Aanbidding door de koningen" van Al-
brecht Dürer (1471—1528).
Vaticaan. De 80ste verjaardag van
Paus Joannes XXIII werd ook gememo
reerd door de uitgifte van zes zegels,
waarvan er in ons nummer van 6 de
cember reeds enkele werden afgedrukt.
Op de 10 L. komt het wapen van de fa
milie Roncaili voor en op de 25 L. de
kerk van Sotto il Monte, waar de paus
werd gedoopt; in de kerk van Santa
Maria in Monte Sancto te Rome (op de
30 L.) werd de paus priester gewijd en in
de basiliek van de H.H. Ambrosius en
Carolus in Rome (op de 40 L.) vond de
'BondsreP-> Op 25 decem-
laar gleden van Wilhelm
ES™ von Ketteler, bis
schop van Mainz, werd geboren. Hij
verrichtte baanbrekend werk op maat
schappelijk terrein, was schrijver van
talrijke uitstekende brochures, die de
Kerkelijke en sociale vraagstukken van
zijn tijd behandelen en vormde de ge
vaarlijkste tegenstander van de moder
ne staatsideeën uit die dagen.
i M
