SPEELSTIJL UIT DE VORIGE EEUW
Geldgebrek vertraagt de
nieuwbouw
Vormgeving rond de Gijsbreght
Loudi Nijhoff
weg bij Studio
Duidelijker beleid
inzake klachten
CHAPLIN SLAAT TERUG
Draad van
Ariadne
Amsterdam-Rotterdam
Volledige kwartierdienst
2
Binnenkort
ook vlees
op vrijdag
Emmy Verliey soliste bij NSO
PLAAT
Duits cabaret
UNIVERSITEIT UTRECHT
LEUKE UITGAVE VAN PROOST PRIKKELS
Letterkundigen
solidair met
toneelspelers
Eerste ronde
om RSB-titel
DENH
Perronkaartje blijft op 30 stations
4
mm
MINISTER EN POLITIE
va!V,
3V
V
r
NIEUWE DAG
DONDERDAG 12 JANUARI 1967
Tijd voor een
Spotprent van A. Molkenboer in het bijvoegsel van De Kroniek van januari 1895. Theo Mann-Bouw-
meester haast bezwijmend als Badeloch en Gijshreght (C. van Schoonhoven) zich losrukkend uit de
handen van enige stompzinnig kijkende figuranten.
m
T. V-CONTRACTEN
.,Een vandaal in de stalles", tekening uit het Weekblad voor Neder
land (januari 1885) naar aanleiding van een voorstelling van de
Gijsbreght uit die dagen.
Door KEES FENS J
,4
pltêtf
Nieuwe kandidaten
Tweede Kamer
1<> V
Münchener Lach- und Schiessge-
sellschaft: ,,Die Pharisaer prohen
den NotstandPolydor (serie
„Kabarett-Literarische Kleinkunst")
237.823 (stereo).
Brigitte Grothum, Renata Calani,
Wolfgang Neuss, Wolfgang Preiss
e.a.: „Die Mordsplatte" Elec-
trola (serie Extra Produktion")
83.491 (stereo/mono).
„Wolf Biermann (Ost) zu Gast hei
Wolfgang Neuss (West)" Phi
lips (Twen-serie) 843.742 PY (ste
reo/mono).
„Hildegard Knef spricht und singt
Tucholsky" Decca (serie ,,Wort
und Stimme"SDSC 13.903 (Ste
reo).
VIER LANGSPEELPLATEN uit de
recente Duitse produktie: satirisch ca
baret, dat al jarenlang in de beide
Duitslanden een nieuwe bloeiperiode
beleeft. Cabaret dat het vooral zoekt
in de actualiteit. De Münchener groep
heeft zijn tienjarig bestaan dan ook
gevierd met in zijn dertiende program
ma Bonns heetste hangijzer aan te
vatten: de noodtoestands-wetgeving,
onder een op Günter Grass („Die Ple
bejer proben den Aufstand") geïnspi
reerde titel. Aan noodtoestanden geen
gebrek „zij breken uit zodra een re
gering dat wil en een Duitse regering
kost het weinig moeite haar zin door
te drijven" (tekst-schrijver Klaus-Pe-
ter Schreiner). Genadeloos worden
West-Duitsland en de Westduitsers van
1966 en die zijn zéker in twaalf da
gen nog niets veranderd te lijf ge
gaan. Het Duits cabaret hoeft daar
voor nog steeds niet naar de botte
bijl te grijpen; ensemble-nummers als
„Dichter-Ackerdemie" en „Sprachlee-
re" bevatten naast een schat aan
woordspelingen en -vondsten brokken
humor die nog nét niet bitter wordt,
al laat zij van veel Blut- und Boden-
gedoe niets heel. Berlijners en Mün-
cheners krijgen hun speciale hebbelijk
heden onder de neus gewreven in een
kostelijk nummer dat is geënt op de
actualiteit van 1972, wanneer Mün-
chen zich de organisatie van de Olym
pische Spelen door Berlijn uit handen
genomen ziet.
Electrola komt met twee plaatkan
ten humor van een meer macaber
soort, een soort keten van Duitse „sick
jokes", op het surrealistische af, of
verpakt in heel geraffineerde kolder.
Er zijn teksten van onder anderen We-
dekind („Der Tantenmörder"), Brecht
(„Apfelböck oder die Lilien auf dem
Felde") en Goetz („Hokuspokus").
Wolfgang Neuss biedt onder meer een
uitgekiende voordracht van Schnell-
pfeffer's „Was willst du werden?",
maar kan meer zichzelf zijn op de
curieuze uitgave in de Twen-serie die
hij samen met de befaamde Oostber-
lijner Wolf Biermann heeft gemaakt.
Belangrijker nog dan die unieke sa
menwerking is wat beiden over el-
kaars én het eigen Duitsland te zeg
gen hebben. Neuss' humor is cere
braal, hard, meedogenloos, tot geen
concessie bereid; met een tekst als
„Der Schlachter" is hij veel meer de
satiricus die zijn publiek ook bij
deze zaalopname langdurig onder
pijnlijke spanning zet dan dat hij het
met een lach zijn waarheid voorhoudt.
Biermann is op zijn best in poëtische
balladen als „Kleinstadt-Sonntag", zijn
suggestieve „Soldatenmelodie" en
„Was verboten ist, das macht uns gra
de scharf", een lied als een credo
maar dan niet van Biermann alleen.
Met dit soort teksten heeft hij zich
dan ook prompt officiële ontstemming
op de hals gehaald: uitstoting uit de
communistische partij, een verbod nog
langer op te treden en wat een kun
stenaar dan nog meer kan worden
aangedaan.
Men kan zich verheugen om wat er
in het politiek cabaret der beide Duits-
landen allemaal kan worden gezegd;
toch slaat de hoop de bodem in,
ook in de Bondsrepubliek: Neuss heeft
zijn ldhd inmiddels moeten verlaten.
Weer wordt de kunst geconfronteerd
met de huiveringwekkende actualiteit
van de vrijwillige ballingschap die al
lang vóór '40 aan de orde van de dag
was. Kurt Tucholsky de herleefde
belangstelling voor zijn werk past
maar al te goed in dit beeld koos
destijds de uitweg die geen terugkeer
kent. Wie nu naast onschuldiger tek
sten als „Rezepte gegen Grippe" na
zoveel jaren „Wie wird man General-
direktor?", „Der Kontrollierte" of Die
Unpolitische" hoort, beseft dat er nog
nauwelijks iets veranderd kan zijn.
Hildegard Knef's voordracht is intus
sen zó voortreffelijk dat het allemaal
nog alleen maar -harder aankomt.
Nog nauwelijks verschenen staat
evenals „Die Mordsplatte" trouwens,
Inmiddels de ontmoeting Neuss-Bier
mann hier al in de uitverkoopbakken
Ook al een veeg teken?
K-e
AMSTERDAM, 12 jan. Het be-
•stuur van de Vereniging van Letter
kundigen heeft een brief gericht tot
de minister van C.R.M., mej. dr. M.
Klompé, waarin het zegt zich ten volle
solidair te verklaren met het optreden
van de toneelkunstenaars, die zo
als hekend met ingang van 15 ja
nuari niet langer contracten ten behoe
ve van de televisie zullen onderteke
nen. Ook bij de Nederlandse letter
kundigen bestaan, zo schrijft het be
stuur, ernstige grieven ten aanzien
van de honorering en het algemene
culturele klimaat waarin zij bij radio
en televisie moeten werken."
Tevens is het bestuur in bijzondere
mate verontrust over de aantasting
van de materiële belangen die door
deze aktie der acteurs veroorzaakt
wordt. „Er is een aanzienlijk aantal
letterkundigen in ons land, wier ge
zinnen onmiddellijk in hun bestaans
mogelijkheden worden bedreigd door
het wegvallen van vaste inkomsten
uit televisieopdrachten. Immers het
werk van letterkundigen is zonder ac
teurs veelal niet te realiseren, noch
in dramatische produkties, noch in
poëzie-, cabaret- en kinderprogram
ma's, zelfs niet in films of shows
De zekerheid dat deze in de nieuwe
situatie geen doorgang zullen vinden
en de catastrofale gevolgen daarvan
voor een groot aantal acteurs, ver
plichten ons bestuur een ernstig be
roep te doen op de bemiddeling van
uwe excellentie om dit conflict op de
kortst mogelijke termijn tot een be-
redigende oplossing te brengen."
voerig artikel te schrijven over de
vormgeving rond de Gijsbreght. Dat
artikel vormt de basis voor de verde
re Prikkels. In een groot aantal bij
lagen illustreert men de beschouwing,
waarvoor men de hulp ingeroepen heeft
van het Toneelmuseum, het Vondelmu
seum en het Prentenkabinet te Dres
den. Bovendien is er een samenwer
king tot stand gekomen met het Ge
luid- en Beeldarchief van het Toneel
museum in Amsterdam. Deze nieuwe
HET EERSTE NUMMER van 1967
van Proost Prikkels", het huisorgaan
van Proost en Brandt, Amsterdamse
papiergroothandelaren n.v., staat deze
keer helemaal in het teken van de tra
ditie en ontwikkeling in de Gijsbreght-
opvoeringen sedert 1638. Het is een
verrassend interessant en aantrekkelijk
nummer geworden en het bevat een
schat aan gegevens en overzichten, die
met het befaamde treurspel van Joost
van den Vondel te maken hebben.
Men mocht niet anders verwachten
dan dat de Prikkels-redactie ook een
keur van afbeeldingen in het nummer
zou opnemen. De „Proost Prikkels"
zijn in de loop der jaren een lichtend
voorbeeld geworden van samenspel
tussen commercie en fantasie, een
hoogstandje op het gebied van de intel
ligente en artistieke reclame. De num
mers bevatten meestal beschouwingen
over muzische en actuele zaken, waar
bij de redactie op een prettige manier
kans zag de grote verscheidenheid aan
papier en druktechnieken lezenderwijs
te tonen.
Voor dit eerste nummer in „de
maand van Gijsbreght" vond men prof.
F. W. S. van Thienen bereid een uit-
instelling beoogt de uitingen van he
dendaags toneel, ballet, opera, musi
cal en cabaret voor het nageslacht op
film en band vast te leggen en te be
waren.
Deze samenwerking heeft nu een
zeer goede documentatie over de Gijs
breght tot resultaat. Het is een kleine
stijlgeschiedenis geworden, waarvoor
dank zij het toneelmuseum en het Ge
luid- en Beeldarchief vrij veel onbe
kend materiaal verzameld is over de
oeroude Amsterdamse en enige Neder
landse toneeltraditie, de opvoeringen
van de Gijsbreght in de maand januari
en alles daar rondomheen. Dus ook het
drukwerk.
AL DAT MATERIAAL is op een ple
zierige manier, zo vrij mogelijk, ge
reproduceerd, deels binnen het tekst
boekje, deels als losse bijlagen. Daar
zijn hoogtepunten bij zoals de repro-
duktie van een mooi primitief illumi
natiekastje, in kleur, met een tafereel
uit het vierde bedrijf van de Gijsbreght
of een bijgevoegde grammofoonplaat,
die o.a. tweemaal hetzelfde fragment
laat horen: de monoloog van Rafaël
de eerste keer door mevrouw Theo
Mann-Bouwmeester, gesproken aan het
begin van deze eeuw, de tweede maal
door Willy Haak, zeer recent opgeno
men.
Verder is er een fotoserie van ver
schillende opvoeringen bijgevoegd, een
lichtdruk van een pagina uit het
Weekblad voor Nederland" van zon
dag 18 januari 1885, waarop een teke
naar de verschillende reacties van het
publiek heeft vastgelegd waaruit men
kan concluderen dat de Gijsbreght als
theater-evenement ongeveer dezelfde
reacties oproept als heden ten dage.
Ook zijn er een aantal kostuum-ontwer
pen gereproduceerd terwijl bij de be
schouwing van professor Van Thienen
een keur van oude prenten en foto's
is opgenomen, die zijn tekst, doorspekt
van bijzonderheden en anekdotes, steu
nen.
F. DU.
(Van onze correspondent)
UTRECHT, 12 jan. De senaat vanl
de universiteit heeft zich met een brief
tot de raad van- ministers gewend
waarvan een afschrift is gezonden aan
de Eerste en Tweede Kamer over de
beperkte omvang van de gelden die
voor investeringsdoeleinden in 196 7
aan de universiteit zijn toegewezen.
Daardoor zou in 1967 de bouw van
een nieuwe kliniek voor de inwendige
ziekten ten behoeve van de faculteit
der geneeskunde niet kunnen beginnen.
Alleen reeds de bouw van de kli
nieken voor verlos- en heelkunde van
de geneeskunde vraagt in 1967 een be
drag van rond zestien miljoen. Nu is
voor de nieuwbouw van de faculteit
der geneeskunde voor 1967 wel een ex
tra bedrag van vijf miljoen toegekend
maar dit betekent dat altijd nog voor
de bouw van de genoemde klinieken
een bedrag van elf miljoen moet
worden geput uit het gewone investe
ringsbedrag. Gelet op de vele en veler
lei huisvestingsnoden bij andere facul
teiten achten de curatoren het met
verantwoord nog eens zeven miljoen
aan dit bedrag te onttrekken, hetgeen
nodig zou zijn voor de te beginnen
nieuwbouw van de kliniek voor inwen
dige ziekten.
De senaat voelt het als een onbillijk
heid dat bij de vaststelling van het aan
de universiteit toe te wijzen investe
ringsbedrag in zo beperkte mate als
thans het geval is rekening wordt ge
houden met^ de enorme bedragen die
de nieuwbouw voor de faculteit der ge
neeskunde vordert. De senaat dringt
er dan ook bij de raad van ministers
op aan te willen bevorderen dat er
alsnog aan de universiteit voor de
nieuwbouw van deze faculteit een be
drag wordt toegewezen dat overeen
stemt met de werkelijke uitgaven die
ten behoeve van deze faculteit zou
den moeten worden gedaan.
Voorts wordt gevraagd een extra
toewijzing voor de noodzakelijke bouw
van een nieuw gebouwencomplex voor
de tandheelkunde. Bij bestendiging van
de huidige situatie kan in 1967 ook
niet begonnen worden met de bouw
van de zo dringend nodige zusterschool
en het isotopenlaboratorium voor de
faculteit der geneeskunde. Er moet
dan een bedrag van elf miljoen ge
ïnvesteerd worden in de drie bestaan
de academische ziekenhuizen. De nieuw
bouw eerlang van het academisch zie
kenhuis in De Uithof zou gedurende
ongeveer twaalf jaar ongeveer 25 a 27
miljoen gulden per jaar gaan opeisen.
Gevraagd wordt daarom voor de aca
demische ziekenhuisbouw een afzon
derlijk bedrag op de rijksbegroting te
brengen.
Tenslotte wordt er op gewezen dat
binnen het raam der tot dusver be
schikbare middelen in 1967 belangrijk
geringere bedragen in de binnenstad
kunnen worden geïnvesteerd, om de
aanwas van het studentenaantal op
enigszins redelijke wijze te kunnen op
vangen.
Per 30 november 1966 waren reeds
ongeveer 11.200 studenten ingeschre
ven. De verwachting is dat dit aantal
in 1970 tot 15.000 mensen en in 1980
tot 20.000 zal zijn gestegen. Indien geen
ingrijpende maatregelen inzake de
nieuwbouw genomen worden en het
jaarlijks te investeren bedrag geen of
nauwelijks enige stijging ondergaat zal
dit betekenen dat de huisvesting van
de universiteit in De Uithof in een
zeer langzaam tempo voortschrijdt.
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 12 jan. De actrice
Loudi Nijhoff zal het volgend seizoen
geen deel meer uitmaken van de to
neelgroep Studio, waar zij drie jaar
lang opmerkelijk heeft gewerkt. Het
repertoire van het nieuwe seizoen is
zo samengesteld, dat er voor haar
weinig of geen emplooi zou zijn. De
directie heeft haar laten weten, dat
zij daarom van haar diensten geen
gebruik meer kan maken.
Nog enkele andere spelers gaan het
gezelschap verlaten. Frans Vorstman
beëindigt een jarenlange verbintenis
en gaat over naar Centrum. Wim de
Haas, nog maar kort geëngageerd,
vertrekt naar de Nederlandse Come-
die. Aart Staartjes gaat meewerken
aan een musical bij het Cabaret Lure-
lei. Cocki Boonstra verhuist naar
Theater in Arnhem. Johan Greter ten
slotte, op wiens naam onder meer de
opmerkelijke regie staat van het re
cente Lorca-programma, gaat free-lan-
ce werken.
Het is te verwachten, dat daartegen
over ook nieuwe engagementen zullen
worden aangegaan. Daarover blijken
nog geen mededelingen beschikbaar.
(Van onze schaakmedewerker)
ROTTERDAM, 11 jan. In gebouw
„Atrium" aan de Karei Doormanstraat
werd zaterdagmiddag door ruim 140
senior- en juniorschakers de strijd om
de RSB-titels begonnen, die tot mei
zal voortduren.
In de hoofdklasse (om het kampioen
schap van de Rotterdamse Schaakbond
1967), die dit keer niet voor 100 pet.
representatief geacht mag worden voor
het RSB-topschaak, was het reeds in
de eerste ronde van dik hout zaagt
men planken. Er viel niet één remi
se!! De gekozen speeldag is er de oor
zaak van dat vele (andere) prominen
ten verstek lieten gaan. Ook het feit
dat het toernooi over 4 maanden is
uitgesmeerd, was voor velen een re
den er (voorlopig) maar eens mee op
te houden.... Zodoende kregen enkele
veelbelovende jongeren een onverwach
te kans, zo ook een speler, die vorig
jaar in de promotieklasse de vijfde
t.m. zevende plaats bezette!
Strijdlust was er overigens volop.
Mevrouw Vreeken gaf ds. Bohlmeyer
in een magnifieke aanvalspartij geen
schijn van een kans en Dries toonde
RSB-jeugdkampioen J. Riksen dat de
„ouwetjes" nog steeds meetellen: een
dikke één voor de grootste routine.
Ben Riksen brak in een verloren stel
ling af tegen ir. Van Donk. Zelfde
commentaar. Van Maaren was de eni
ge jeugdige speler, die het tot winst
bracht; hij versloeg Sio. Reitsma won
dank zij een kolossale misgreep van
Van Ommen, die zo zoetjes aan
een schaakvakantie toe is. Er is ech
ter geen haar op Van Ommens hoofd
die daar aan denkt....
Landsbergen had in een vooruit ge
speelde partij reeds van Van Baarle
klop gekregen. Kerkhoff tenslotte
stampte tegen John van den Berg een
aanval (met zwart) uit de grond, die
met een miraculeus paardoffer werd
afgerond.
Sammelius-drs. Hoogendoorn en Dek
ker-Leemans werden uitgesteld.
In de promotieklasse vielen de volgende
uitslagen: v. d. KleijVan Geffen 1-0: Jan
VisJan Visser 0-1; DegelingDoornhein
1-0; Tak—De Vrij V2-V2mr. Kijlstra-Lager-
waard 0-1: D. VerschoorVijgeboom V2-V2',
Kouwenhovenmevr. Roodzant ii-Vx-
Jeugdkampioenschap RSB: (eerste ronde)
Groep A: Van Vugt—Voorberg 1-0. Kerk
hof—De Quack 0-1. J. HuijzerPosthumus
V2-H. Pluvmerd—mej. v. d. Giessen V2-V2,
SchoenmakersG. den Uyl V2-V2, Zappeij
Böhm 0-1 (w.n.o.).
Groep B: v. d. Herikv. d. Wall 1-0,
Van WijgerdenBij de Vaate 1-0. v. d.
WerffVan Dyk 1-0. Dijkstra—Voortmeijer
V2-V2. BernhartDe Neef V2-V2, Aarnoudse—
Hagendijk Vx-Vx-
KNSB-competitieVoor de wedstrijd Rot
terdamPhilidor (Leeuwarden) werder, twee
partijen vooruit gespeeld, t.w. ir. Kuypers—
Scholl 0-1 (Kuypers' eerste nederlaag voor
Rotterdam!) en Jongsma—Van Wijngaar
den 1-0, de vierde overwinning in successie
van Lex Jongsma. Voorlopige stand dus:
1-1.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG, 12 jan. Wij moeten
ervoor zorgen, dat de politie niet zó
onder de indruk raakt, dat zij liever
een straatje omgaat dan de openbare
orde handhaaft. Deze waarschuwing
gaf de minister van Justitie mr. A.
Struycken, toen hij gisteren bij de
behandeling van de begroting van zijn
ministerie, die z.h.s. werd aangenomen
een aantal maatregelen aankon
digde in verband met het klachtenbe-
leid. Het moet niet zo ver komen, al
dus de bewindsman, dat de politie haar
taak verzuimt. Dan zal er een nieuwe
klacht komen, dat er bij de politie
een tekort is aan activiteit.
Bij de behandeling van het klachten-
beleid wenste de minister zich te be
perken tot de klachten, die het vermoe
den wekken, dat van de zijde van de
politieeen strafbaar feit is gepleegd.
Mr. Struycken splitste de klachten in
die, welke worden ingediend over poli
tieoptreden tijdens ongeregeldheden en
die, welke in een verwijderd verband
staan tot de ongeregeledheden. Voor
klachten over behandeling op het po
litiebureau na ongeregeldheden zullen
strengere normen gelden dan voor
klachten over politieoptreden tijdens
ongeregeldheden. Mr. Struycken wees
erop, dat een onderzoek naar het ge
drag van de politie tijdens ongeregeld
heden veel ingewikkelder is dan een
onderzoek van een op zichzelf staand
incident. Hij deelde mee, dat in de
toekomst een strafvervolging tegen de
politie zal worden ingesteld wanneer er
aanwijzingen zijn, dat er ten onrechte
gebruik is gemaakt van wapens of
dat de politie iemand ten onrechte van
zijn vrijheid heeft beroofd. Aan deze
normen zal het Openbaar Ministerie
ook het optreden in het politiebureau
toetsen. Er zal naar worden gestreefd
de klager zo snel mogelijk na het indie
nen van de klacht te horen. Wanneer
een politieautoriteit na een klacht niet
wordt vervolgd, zal de direct belang
hebbende bij de klacht worden inge
licht en zal het feit, dat niet tot straf
vervolging wordt overgegaan, zoveel
mogelijk worden gemotiveerd.
Het klachtenbeleid zal, zo deelde mi-
nister Struycken mee, onderwerp blij
ven van de regelmatige besprekingen
van de procureurs-generaal. Alle
klachten over politieoptreden, die dit
jaar worden ingediend, zullen worden
verzameld en verwerkt. Bij de indie
ning van de begroting voor 1968 zal
al het materiaal over klachten en de
afdoening daarvan aan de Tweede Ka
mer worden voorgelegd.
Minister Struycken wees erop, dat
het indienen van klachten over de po
litie geen spelletje mag worden en
dat het geen middel mag worden om
publiciteit te verwerven. Wie het erop
aanlegt bewust de wet te overtreden,
aldus de bewindsman, weet van tevo
ren dat de politie het nodige geweld
zal kunnen gebruiken ter handhaving
van de openbare orde. Hij meent dat
het niet sportief is det degenen, die
bewust op een rel aansturen, zich ach
teraf beklagen over een paar blauwe
plekken.
Minister Struycken zei de indruk te
hebben, dat de taak van politie en
justitie de laatste tijd gesimplificeerd
wordt. Hij bracht dank aan de commis-
sie-Enschede, die een onderzoek heeft
ingesteld naar de achtergronden van
de ernstige ongeregeldheden op de 13-
de en 14 juni in Amserdam. Zijn
dank ook namens zijn ambtsvoorgan
ger minister Smallenbroek gold voor
al de korte termijn, waarin de com
missie erin geslaagd is het eerste deel
van haar opdracht uit te voeren.
Het eerste gedeelte van het rapport
beslaat zeshonderd getypte vellen
waarvan de minister op zo kort moge
lijke termijn de publikatie zal bevor
deren, naar hij zei. Overigens zal niet
het hele rapport aan de openbaarheid
worden prijsgegeven. Volgens minister
Struycken hebben enkele bij het onder
zoek betrokkenen verklaringen afge
legd onder voorbehoud, dat deze ver
klaringen vertrouwelijk zouden blijven.
Verder is er in een aantal gevallen
bezwaar tegen publikatie in verband
met redenen, die het landsbelang ra
ken.
De 77-jarige Charlie Chaplin wiens jongste film in Engeland slechte
kritieken kreeg heeft in Parijs teruggeslagen. Hij nam daar zijn doch
ters voor mee: Josephine en Victoria. Op een persconferentie zei hij
niets te begrijpen van de bezwaren tegen zijn ,,A countess from
Hong Kong". „Als ik objectief ben, moet ik zeggen het een briljante
film te vinden," zei hij. ,,lk heb op deze film minder kritiek dan op
mijn andere werken."
HET IS ALTIJD PRETTIG,
een auteur niet zelf in zijn boe
expliciete verklaring geeft van a JJ
ervan. Wie over her boek moet s ((s
ven, krijgt dan gelegenheid naa„|
interpretatie van de titel te zoeke^ f
tegelijkertijd een ziMeving ff
hoofdtrekken van het Doek is. ^ej
IIOUIUUCAACIX V O.li. GU»
kan natuurlijk volkomen wille,j,(f
vod
o*1
zijn, maar daarvan ga je bij
niet uit. (De naam van het nu
den tijdschrift „Merlyn" was hele)'0/
willekeurig; het had ook ,,BlanCe - f
of „Arthur" kunnen heten. Ni®
vermakelijk was het te zien, wel"
banden aanvankelijk gelegd '"ri
tussen naam en inhoud van het B jf
Arthur Lehning gaf aan een f
ling van essays en commentaren j
schreven tussen 1927 en 1965,
tel „De draad van Ariadne". 19,
drachtelijke zin is die „draad V
middel om zich uit de moeilijk ji
te redden; in die zin laat de titel
men, is het schrijven voor J
duidelijk een middel tot verhel" J
van die problemen, hetgeen zijn e i-
zo'n levendig karakter geeft. Ma3 f
al waar de individuele vrijheid
interpreteren: alle jaren bij
veelsoortige, vooral politieke Pr"j>
inhoud van het boek laat nog eea^
dere verklaring toe: steeds en
moderne maatschappij, in welke g
tieke constellatie ook, aangetast "j»
te worden, komt de strijdbare Le
in het geweer Jf
In een stuk over Domela NieuWe
citeert Lehning Proudhon: „Het^i!
J
lisme is geboren door een
op de vrijheid; de uitoefening va
macht zal het doden". Deze
spraak zou de geloofsbelijdenis
Lehning zelf kunnen zijn, belijden!'[f
in zekere zin ook zijn historischJ
paalde tragiek is. Lehning is tot Uf
tiek bewustzijn gekomen in de J(/
vlak na de eerste wereldoorlog!
er, meer dan in welke jaren v® (1
twintigste eeuw ook, in politiey
kunst (en hoe speelden die
niet samen) grootse verwacht' g?
heersten die op beide inspireren® e;(
werkt hebben en in de kunst tot f(
rijkdom van nieuwe strominge1^/
ideeën hebben geleid die daarna 'J
meer gehaald is. Hoe meer men 21 )j-
de periode 1918-1929 verdiept,
meer men het idee krijgt vSj'
die jaren in de kunst eigenlijk
gebeurd is; latere perioden 1 11
slechts variaties geven op toen
ne thema's.
Lezen van de twee jaargangen jjf
het door Lehning geredigeerde
schrift van de internationale avan j
de i 10
on1"
het eerste nummef
scheen in 1927 kan al dit
punt verdedigbaar maken. In de
tiek leek het leven van de vrije
soonlijkheid in een socialistische nU:
schappij tot de zeer nabije mogeN je<
den te behoren. Die mogelijkheid
een utopie, reëel genoeg echte' f
de begeesterden van eens nie
dromers maar tot blijvende
baren voor hun ideaal te 111
Zij horen nergens bij, maaiJ
de noodzakelijke waakzamen, die./'
welke machtsvorming ook, voortd"
waarschuwen uit naam van de
soonlijke vrijheid.
En daar de geschiedenis v '$l,
rend nieuwe maar in hoofdtr
niet ongelijke machtsvormingen 1
geeft, behouden hun waarschut"^#
uit het verleden een bepaalde a°
teit. Die blijvende actualiteit yil
het Lehning mogelijk ook oudel^jtej
dragen, waarvan de behandelde
wel maar de geest achter de
niet tot de geschiedenis behoren,
bundel bijeen te brengen.
Daar machtsvorming door vel
noodzakelijk en de macht doo jji.
minder velen als garantie voor J
heid wordt beschouwd, zijn pO' (f
ten van het type Lehning altijd d* ;f
drijvers tegen de algemene opin' M
onruststokers, brengers van onv <jf
held Met woordvoerders va jjl'
en" (i,
raken zij in conflict. Aan verzet Tf
genen die ook op ideële grO®
gen voor machtsvorming pN
raken zij in conflict. Aan verzet
en polemiek met zulke "woordv°e
danken veel van de essays en com pj
UTRECHT, 12 jan. De Nederland
se Spoorwegen zullen op de lijn Am
sterdamRotterdam een volledige
kwartierdienst invoeren. Tussen Haar
lem en Zandpoort zal de halfuurdienst,
die thans alleen in de spitsuren wordt
geboden, ook buiten die uren worden
voortgezet. Enkele lange afstandsver
bindingen naar Groningen en Vlissin-
gen worden tijdens de spitsuren ver
sneld. Eveneens tussen Tilburg en
Utrecht/Amsterdam.
Speciaal ten behoeve van het woon
werkverkeer worden enkele sneltreinen
extra ingelegd tussen Amsterdam en
Alkmaar; tussen Utrecht en Hilver
sum geeft in de spitsuren een derde
trein per uur kortere aansluitingen
(Van onze verslaggever)
UTRECHT, 12 jan. Van het ker
kelijk verbod op vrijdag vlees te eten,
zal binnenkort ontheffing worden ver
leend. De afkondiging van deze ont
heffing door de bisschoppen van Ne
derland is spoedig te verwachten nu
alle benodigde voorzieningen getroffen
zijn. Van de zijde van de H. Stoei zou
er geen bezwaar zijn, er waren voor
namelijk nog enige reële praktische
bezwaren die hebben voorkomen dat
de Nederlandse katholieken eerder het
voorbeeld van hun geloofsgenoten in
andere landen hebben gevolgd.
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 12 jan. Maandag
16 januari start voor de vijftiende keer
de traditionele tournee van het Ne
derlands Studenten Orkest met een
concert in de Petrus en Pauluskerk te
Bergen.
Voor de veertiende keer leidt Jan
Brusse het orkest, dat dit jaar be
staat uit 82 leden, 47 jongens en 35
meisjes, op een na allen student. So
liste is dit keer de violiste Emmy
Verhey.
Het programma bestaat uit werken
van Mozart, Vioolconcert in A groot,
Vaughan Williams, Fantasy on a the
me by Tallis, Haydn, Symfonie no.
104, en Nico Schuyt, Hymnus. Het stuk
van Nico Schuyt is geschreven in op
dracht van het N.S.O., hiertoe in staat
gesteld door het Prins Bernhard
Fonds.
Voor deze derde lustrum-tournee
heeft de koningin zich bereid ver
klaard het beschermvrouwschap op
zich te nemen. Er is voor deze gele
genheid een geheel nieuwe affiche ont
worpen door Mare de Klijn, zoon van
de violist Nap de Klijn.
Na de première in Bergen trekt het
orkest achtereenvolgens naar Utrecht,
Haarlem, Groningen, Apeldoorn (voor
de eerste maal), Arnhem, Eindhoven,
Rotterdam, Den Haag en Amsterdam;
de laatste twee concerten zijn in gala.
Het concert in Rotterdam (25 januari)
vindt voor het eerst plaats in De Doe
len. Prinses Beatrix en prins Claus
zulien het concert in Den Haag (26
januari) bijwonen, terwijl na afloop
van het slotconcert in het Amsterdam
se Concertgebouw de opbrengst van
de tournee bekend wordt gemaakt. Op
nieuw is deze opbrengst bestemd voor
de stichtingen Het Nederlands Studen
ten Sanatorium en Het Universitair
Asyl Fonds. De concerten in Den Haag,
Arnhem en Amsterdam zijn nu al uit
verkocht. Zoals gebruikelijk wordt er
één concert in het buitenland gegeven,
ditmaal in het groot-auditorium van
de Vrije Universiteit van Brussel op 21
jgnuaiï.
naar of van Arnhem en Den Bosch.
Op minstens dertig spoorwegsta
tions blijft de in- en uitgangscontrole
gehandhaafd. Het zijn Groningen,
Leeuwarden, Zwolle, Deventer, Henge
lo, Utrecht, Amersfoort, Amsterdam
(alle vier stations), Haarlem, Zaan
dam, Alkmaar, Leiden, -Den Haag
(Hollands Spoor), .^elik *0"er^,m
(C.S., Blaak en Zuid), Schiedam Dor
drecht, Eindhoven, Den Bosch Tilburg
Arnhem, Nijmegen, Venlo, Maastricht
en Heerlen.
Op de overige spoorwegstations
wordt de in- en uitgangscontrole zo
spoedig mogelijk opgeheven. Het tem
po is afhankelijk van de plaatsing van
bussen bij de uitgangen waarin de ge
bruikte kaartjes kunnen worden ge
deponeerd en de oplossing van het per
soneelsproblemen. Vast staat reeds dat
de in- en uitgangscontrole op korte ter
mijn op 22 stations wordt opgeheven.
Daarbij bevinden zich grote stations
als Almelo, Enschede, Roosendaal,
Den Haag SS en Middelburg. Gelijktij
dig wordt de controle in de treinen
verscherpt.
De verkoop van plaatsbewijzen wordt
verder gemoderniseerd en gerationali
seerd. Het per giro betalen van plaats
bewijzen, waarmee op 15 mei werd
begonnen, heeft een omzet opgeleverd
van bijna drie miljoen gulden. Het ge
middeld bedrag per kaartje bedroeg
bijna 15.
Begin van dit jaar zal een Pr°ef
worden genomen met voorgedrukte
normale kaartjes, waar met behulp
van een kasregister prijs en datum
worden aangebracht,
overleed.
DE VIJF NIEUWE kandidaten voor
de Tweede Kamer voor de VVD wor
den op 18 januari om 20 uur in het
Rijnhotel in Rotterdam aan de Rotter
damse kiezers voorgesteld door de af
deling Rotterdam van de VVD.
bcticu vcui j-ieniung nun ay
hij op veel punten nu achteraf J
blijkt te hebben, is, dunkt rol' ft.
zo belangrijk. De geschiedenis h3
ook in andere dan zijn (toeV f
denkrichting kunnen ontwikkelen
polemisten en individualisten vaIU i,
nir.gs soort ontlenen aan hun lat® fO
lijk ook niet de mogelijkheid tol
want de ene ontspanning is n°9 ee,
opgetreden of een nieuwe spanning p
nieuwe bedreiging vormt zich. plVj
verzet begint opnieuw met al®
baar niet te doven vuur de 1
van eens. Wat men in een boe
„De draad van Ariadne" krt^^.
een recente geschiedenis, gesc -
door een eigenzinnig comments
zich, en dat is zijn kracht a1® \t
mist, door geen enkele sloga
beethemen.
de
MET OPZET heb ik me bepa®
een algemene typering. Het
alleen veel plaats vragen op de -«
derlijke politieke stukken in te
ik matig me ook niet aan ov
kwesties (waarvan sommige
mij heel ver weg liggen) een <lri
te hebben. Men kan echter v® K
Lehnings opstellen lezen zond
met hem eens te zijn, als men
bedenkt welke noodzakelijke
kracht een onrustig makend ®c t 0
van deze soort is, tot welke s® ^01
mensen als Domela Nieuw
Erich Wichmann, Joris beeP^^o^
ren, aan wie niet toevallig U p"
wingen voortreffelijke in
worden gewijd. a "y
Herdrukt werd in „De dr f, t
Ariadne" ook Lehnings bijz®° sló
de en rijk gedocumenteerde
„Marsman en het express: (L
waarin binnen de beperkingen je j(
west-Europese cultuurges ;dI.<J
wordt geschreven. Afgedrukt p p
de door Lehning in 1961 geho
denkingsrede over Slauerhol ctP ,4
meer de essayist dan de t^e ij,
schrijver aan het woord is' begCPj
werd ee„ poging tot persoo etfi .f
ving en door de nauwe s ^et
tussen leven en werk irnp u.
beschrijving van het dichtw
„De draad van Ariadne" doo grl
Lehning. - Uitgeverij F°i3JV
Gennep, Amsterdam.
