HANDEL
IN COCOBLADEREN
Servies van de Tsaar
in Londen te koop
SINDS REVOLUTIE NIET GEBRUIKT
Goud in de
brandkasten
van Teoponte
Een broeinest
van politieke
intrigues
Indiaanse
offers voor
..El Tio"
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1967
H PAZ, febr. Bij de ingang van de mijn
ei p een poppetje. Een afschuwelijk poppetje
laat met lJ0Ze' om n*et te zeSSen wrede ge-
tstrekken. De mijnwerkers van Bolivia zijn als
«°od zo bang voor dit poppetje, dat zij „El Tio"
Va5*n, oftewel „de oom". „Oompje" nu is de god
gu" 6 fijnen, wiens stemming zij voortdurend zo
Q s'ig mogelijk moeten beïnvloeden. Want als
qAmPie" werkelijk kwaad wil, gebeuren er diep
kepr de hoge bergruggen van de Andes verschrik-
'Jke dingen. Daarom wordt er van dag tot dag
si °r „El Tio" geofferd, staan er voor zijn beeltenis
fretten, flessen bier en cola, kortom van alles
1 v°or de Indianen waarde heeft, het geheel tel
kens zorgvuldig met confetti bestrooid
Wij zagen „El Tio" bij een der ingangen van de
Millunimijn, drie uur rijden van Bolivia's feitelijke
hoofdstad La Paz. Ook deze mijn heeft een rol ge
speeld bij de bloederige onlusten van ruim twee
jaar geleden, toen het revolutievuur weer eens hoog
oplaaide in deze grimmige Andesrepubliek, die
men beter nog dan Tibet beschouwen kan als het
dak van de wereld.
De Indiaanse mijnwerkers, heel zorgvuldig opge
hitst door linkse elementen, gingen toen het ge
vecht aan met het leger. Een gevecht dat, zoals
meestal hier, op basis van geven en nemen werd
beëindigd, maar dat altijd weer, plotseling en met
grote hevigheid, opnieuw kan losbarsten.
De Mijnkerkhoven zijn groot en onheilspellend.
Zoon van een wonderlijk en tragisch volkje.
t.
LONDEN, 18 febr. Voor de
eerste maal sinds het jaar 1920
zullen de Sovjets een aantal
kunstschatten in het Westen ver
kopen. Tot die kunstschatten be
horen schilderijen, meubelen,
goud en zilver. De eerste zending,
die bestaat uit het kostelijke eet
servies van tsaar Nicolaas I
1742 stuks met een gewicht van
omstreeks 2800 kilo is in ok
tober al in het geheim naar Lon
den overgebracht. 21 maart be
gint bij Christie's de veiling.
Aan cocabladeren geen gebrek.
Nikolaj Gerassimov, van de Sovjet-exportonderneming Novoëxport
en Anthony du Boulay, een der directeuren van Christie's veilingen
In Londen, waar het eetservies van Tsaar Nicolaas I wordt geveild.
HAYE THOMAS
j|:!r
Het rommelt in de mijnen van Bolivia
(Van onze speciale verslaggever)
„MADURODAM"
Van de dood
MIJNWERKERS vormen een
wonderlijk als tragisch volkje
®teraars. Het zijn kleine, ietwat ge
il Indiaanse' mannetjes van ge-
iLat'e op generatie vertrouwd met
werkzaamheden op zeer grote
voor ons hoeven er niet
!e denken om dag in dag uit op
Sr.h0°gte, die soms de Mont-Blanc
me' drilboren en houwelen
kort te zi''n' zouden binnen de
bjogelijke tijd buiten adem door
gaan en met zware hoofd-
kti ,,n Snel naar lagere regionen moe-
te °rden afgevoerd, weg uit die bar-
*il js geving, waar de lucht vreselijk
waar overdag de zon onbarm-
V6t kan schijnen, de temperatuur
""der het vriespunt dalen.
"s hier, ver boven de vierdui-
"heter grens, dat Bolivia uit zijn
vol van deze bladeren, die men hier
op grote schaal kweekt, wordt door
de Indianen gekauwd. De sappen in
hun mond slikken zij in. In de maag
nu ontstaat een soort verdoving. Men
wordt ongevoelig voor honger en ver
moeidheid. Of het kauwen van de co
cabladeren, die men overal in Bolivia
voor een paar centen al kopen kan,
direct schadelijk is, blijft een vraag
waarop men tot nu toe het antwoord
niet weet. Wel is het duidelijk dat er
indirect wel degelijk schadelijke gevol
gen aan verbonden zijn. Het leidt on
der andere tot ondervoeding en over
vermoeidheid en ondermijnt als zoda
nig de gezondheid. Met de beroeps
ziekte van de mijnwerkers, de „Sili
cosis", een soort TB veroorzaakt door
het mijnstof in de longen, beschouwt
men dit kauwen toch als de oorzaak
van het hoge sterftecijfer in de mijn
streken van Bolivia.
*init hvoorraden put en ook lood,
v«er koper wint. Tin is voor onge
uit v Pr°cent bepalend voor de ex-
e dit land, dat in totaal meer
Net Gri nhljoen vierkante kilometer
"""aar slechts drieëneenhalf mil-
nw°ners telt. Een niet onbelang-
V ®r°ep da*arvan wordt gevormd
Nbw 8 m"jnwerkers, die in lage,
Nu e "Nederzettingen om de gebou-
Nf,311 de mijn leven. Hier hebben
„""dei- N""kere amobehutten, vaak nog
j ip:r '"cht en andere voorzieningen.
llRe, 6v"nden zich ook hun reusach-
ll> dg Sltl'stere kerkhoven, de graven
v°r"n van grillige huisjes uit
Nas, n leem opgebouwd als een soort
rjv^^ 11 ""dana-van-de-dood". Die kerk-
Nn Zijn aanzienlijk groter dan de
l!Variri mbere armoedige oorden der
Nen tn e"" naast. Want in het alge-
G n men nog altijd stellen dat
ac<riiri.ï_, j- T„ai=ï5in-
ER IS HIER in de laatste jaren
toch veel veranderd. De dagen van
de meedogenloze „tinbaronnen" en hun
kliek van uitbuiters zijn voorbij. In
1952, onder de keiharde en vaak van
fascistische denkbeelden betichte Vic
tor Paz Estenssero, ging Bolivia over
tot de nationalisatie van mijnen en de
onteigening van het grootgrondbezit
ten behoeve van de „peones", de In
diaanse landarbeiders. De mijnwerkers
kregen hun belangen en verenigden
zich per mijn in vakbonden, geleid
door een door hen aanvaard kader.
In dit kader verschenen al heel spoe
dig de oproerige elementen, bij wie
men een duidelijke scholing in o.a. Cu
ba en Tsjechoslowakije vermoedde.
In oktober 1964 kregen deze elemen
ten de wind in de zeilen en raakte
g?rn men nog aitija s»'"
k' hmddelde leeftijd van de Indiaan-
Ne kerker de dertig niet ver te
«ze gaat. ook de kindersterfte in
■Oft 1
s, ïïia ,Lieien is nog bijzonaer
Ht N"ben werken in de mijn ruim
r* aan een stuk. Ze zijn dan
(Ngep .de donkere slecht gestutte
J sta-! e vaak gedeeltelijk onder wa-
t ®t *n tal van mijnen wordt nog
th 6 Dnri nd geboord, alleen in de gro-
7akt "Nemingen wordt gebruik ge-
t s Avnatl modern materiaal.
t% j trekken de mannen zich
"hid? hun lage vochtige hutten om
hi "Nodi?11 van hun vaak talrijk gezin
"Vat ,b°eveelheid pure alcohol,
®"nas vermengd, tot zich te
h,.cabjarien °m te kauwen op de zg.
h^dei h n' een sterk bedwelmend
Nikt elders in de wereld ge-
het °rdt voor de vervaardiging
gevaarlijke cocaïne. Een hand-
Bolivia in de greep van revolutionaire
acties. De chaos was compleet. De op
standelingen opereerden zelfs met eigen
clandestiene radiozenders van Tsjech
ische makelij. De meedogenloze Paz
Estenssero die er in het hart van La
Paz een aantal gruwelijke martelkel
ders op na hield verdween. In zijn
plaats regeert thans de militair René
Barrientos met duidelijke steun van
het leger. Men kan stellen dat er nu
een zekere rust in het land heerst,
maar in tal van mijnen smeult nog
steeds het vuur van de opstand. De
gemiddelde inkomens van de mijnwer
kers schommelen rond de tweehonderd
gulden per maand en het is duidelijk
dat die in geen enkele overeenkomst
zijn met het zware werk dat zij moe
ten verrichten, in een voortdurende
wisseling van kou en hitte en in een
„South American Placers". De staat
heeft in dit goudcentrum hele gebie
den tot fiscale reserves verklaard, maar
er omheen is nog ruimte genoeg voor
de Amerikanen. Zij laten hier hun reus
achtige baggermolens varen op de ri
vieren, waar men het goud hoopt te
vinden. Deze molens zuigen alles op,
rivierzand en hopelijk goud. In de mo
lens zijn ingenieuze zeefsystemen aan
gebracht, waardoor men tenslotte mod
der en goud overhoudt. Via een spe
ciale vibratie valt nu ook de modder
af en rolt via een stalen buis het goud
in een soort brandkast, waarvan al
leen de kapitein van de baggermolen
de sleutel heeft. Hij is het ook die
deze kast eenmaal per week leeghaalt.
De bemanning van de molen krijgt daar
niets van te zien...
In dit opzicht is er nog maar weinig
veranderd in dit geweldige land. Men
kan stellen dat het grootgrondbezit en
de totale uitbuiting van de Indiaanse
landarbeiders voorbij is. De Indianen
hebben nu hun eigen stukje grond.
Maar meer dan hun persoonlijke be
hoefte levert dit in het algemeen niet
op. Zij bewerken hun lapjes grond op
primitieve wijze. De produkten eten zij
voor een belangrijk deel zelf op. Het
restant wordt vaak per voet naar de
plaatselijke markten gedragen. Van het
geld dat men daarmee verdient koopt
men uiteindelijk de twee felbegeerde
artikelen van de Indiaan: de fiets en
de transistor radio. Daarmee is hij vol
komen tevreden. Die staan als zijn
grote pronkjuwelen in de woon- en
slaapkamer van hun wankele hutten.
Naast de varkens, de kippen en soms
(Van een correspondent)
Dit is in Londen bekend gemaakt
door Nikolai Gerassimov, een functio
naris van de Sovjet-exportonderneming
Novoëxport. Hij voegde er aan toe, dat
er op dit ogenblik in Rusland een twee
de zending voor de verkoop in het Wes
ten wordt klaargemaakt.
De veiling van deze kunstschatten,
die voor Christie's een primeur vormt,
is het resultaat van de onderhande
lingen, die men de. afgelopen twee jaar
met de Russen gevoerd heeft. Hoewel
het geen geheim was, dat de Russen
een deel van hun overschot aan kunst
werken wilden verkopen, zal de onthul
ling van Gerassimov in internationale
kunstkringen grote belangstelling ge
wekt hebben.
Dezer dagen heeft men van de kant van
Sotheby's, de grootste concurrent van
Christie's verklaard, dat haar direc
teur, Peter Wilson met een team van
vijf deskundigen is uitgenodigd voor
een bezoek aan Moskou om daar de
mogelijkheid te bespreken van de ver
koop van ikonen, schilderijen, zilver,
porselein, gouden voorwerpen en tapij
ten. Zij zullen eind februari naar Rus
land vertrekken en in Moskou niet al
leen optreden als de vertegenwoordi
gers van Sotheby's, maar ook van de
Amerikaanse zustermaatschappij, Par-
ke-Bernet.
Gerassimov verklaarde op een pers
conferentie dat geen van de in het
Westen te verkopen kunstwerken uit
een museum afkomstig is. Hij voeg
de er later nog aan toe, dat hij liever
zou zien, dat het porselein in een mu
seum terechtkomt dan bij een parti
culiere verzamelaar. De vorige ver
koop van Russische kunstwerken heeft
in zeer kritieke tijden plaats gehad.
Ze zijn verkocht om brood „en andere
dingen" voor het Russische volk te
kopen, aldus Gerassimov. Hij ontken
de ten stelligste, dat het veilen van
kunstwerken in strijd is met de marxis
tische principes. Hij onthulde, dat hij
ook door Amerikaanse kunsthandelaren
benaderd was.
Toen men hem vroeg of de Russen
ook kunstwerken in Amerika zouden
verkopen, antwoordde hij: „Dit hangt
van de voorwaarden af." Hij vond, dat
de verkoop van Russische werken, waar
onder werken van nog levende Rus
sische kunstenaars, de culturele be
trekkingen tussen zijn land en het Wes
ten alleen maar zou bevorderen. „Wa
hebben zeer veel kunstvoorwerpen,"
voegde hij er aan toe, „en we willen,
dat uw volk die leert kennen."
Het servies zal door Christie's wor
den verdeeld in acht eet- en dessert-
serviezen, twee kleinere eetserviezen,
vier dessertserviezen en een aantal
kleinere, gemengde partijen. Het ser
vies werd oorspronkelijk gebruikt voor
de tsaristische banketten ter gelegen
heid van kroningen en bij kerkelijke
en diplomatieke gelegenheden. Geras
simov verklaarde, dat het servies sindt
de revolutie niet meer gebruikt is.
De decoratie van de serviezen va
rieert. De meeste hebben echter ver
gulde randen of 'n goud middengedeel
te en zijn gedecoreerd in rood, groen
en blauw met het keizerlijke wapen
van Rusland de tweekoppige ade
laar die zowel op de randen als op
het middengedeelte voorkomt. Sommige
stukken dragen de inscriptie: „Nicolaas
Tsaar en Souverein van alle Russen"
in Cyrillisch schrift.
omgeving die ons als bepaald troos
teloos voorkwam. Het hagelde die gu
re middag van ons hezoek aan de
Millunimijn, een van de ondernemin
gen waar men dan nog van een ver
beterde toestand kan spreken. Er
worden 's avonds bii wijze van aflei
ding films vertoond, waarvoor men
met zelfgetekende affiches de aan
dacht trekt. Er is hier ook een soort
schuur, dat als ziekenhuis, dienst doet.
Hier worden de zieken opgenomen en
door hun eigen vrouwen of moeders
zo goed mogelijk verpleegd. Tegen de
avond ziet men die met bordjes eten
binnen komen om de mannen te voe
ren. Er is één dokter aan het zieken
huis verbonden, die met behulp van
een röntgen-apparaat de aard van de
ziekten kan vaststellen. De patiënten
zonder hoop worden nu in tegenstel
ling tot vroeger, naar La Paz afge
voerd, waar zij met een minimaal in-
komentje hun laatste dagen kunnen
slijten. Tenminste wanneer zij dat wil
len. Velen geven er de voorkeur aan
om hier hoog in de bergen te blijven
bij hun familie en kennissen en om
daarna op een door hen zelf uitgezoch
te plek te worden begraven.
ONDANKS DE NATUURLIJKE
rijkdom aan mineralen is er sprake
van een arm land, dat op de weg van
sociale verbetering en vooruitgang
maar heel moeizaam vordert. Er zijn
formidabele achterstanden op het ge
bied van onderwijs en medische voor
zieningen. Er is een groot gebrek aan
goede verbindingen tussen de verschil
lende plaatsen en het gemis van een
eigen haven doet zich heel sterk voe
len. Men is nu vooral aangewezen op
de Chileense haven van Arica, met
alle kostenverhogende factoren voor
de im- en export van het land. Voor
het brengen en halen van de goederen
moet men gebruik maken van vaak
gebrekkige spoorlijntjes of autovervoer
over wegen, die vaak door zeer on
herbergzame op maanlandschappen ge
lijkende streken voeren en soms door
sneeuw- en steenval volkomen onbe
gaanbaar zijn.
De reeksen politieke strubbelingen van
de laatste jaren weerhouden buiten
landse ondernemingen er van om hier,
ondanks de goedkope arbeidskrachten
industrieën te vestigen. Toch gaat er
nog heel wat buitenlands kapitaal om
in het dagelijks leven van Bolivia.
Vooral de Amerikanen zijn er actief.
Zij zijn het ook, die in het gebied van
Teoponte de gouddelving bedrijven. Een
geheimzinnige onderneming, die voor
al steunt op de activiteiten van de
een paar koeien, die hier 's nachts de
ruimte met het gezin delen. Die dieren
bepalen zijn bezit, staan als het ware
borg voor zijn onafhankelijke positie.
De dood van een koe bijvoorbeeld trekt
de Indiaan zich ook veel sterker aan
dan het sterven van een van zijn kin
deren. Want hij gaat van het standpunt
uit dat nieuwe kinderen er veel ge
makkelijker komen dan de aanvulling
van zijn veestapel. De vrouw vervult
in dit oude door bijgeloof en tradities
getekende leventje een opvallend nij
vere rol. Behalve als moeder van het
gezin vult zij een dagtaak op het land,
hoedt zij de schapen en draagt zij de
groente en aardappels, vaak in dagen
lange marsen, naar de markt. Meestal
heeft zij dan nog een kind in een doek
op haar rug gebonden en houdt zij in
haar vrije hand een soort klos waar
mee zij wol spint.
Deze vrouwtjes gaan zeer kleurig ge
kleed en geven ook met hun parman
tige bolhoeden het stadsbeeld van La
Paz kleur, rommelig, druk, maar niet
ongezellig. Velen van hen verzamelen
zich 's avonds, weer of geen weer,
voor de poorten van het stadion, waar
zij in het licht van tientallen fakkels
de „anticuchos" bereiden, de stukjes
geroosterd koeiehart aan lange pen
nen geregen. Men kan hier ook de zg.
„Saltenas" kopen, een soort loempia
van vlees, kip en ei, rijkelijk gekruid
met „agi", de felle Spaanse peper. De
vrouwen zitten er giechelend in lange
rijen voor hun vuurtjes, ook als de
honger van de klanten beneden de maat
blijft. Vandaag slecht, morgen beter.
Een instelling waarmee zo vele Boli-
vianen volkomen vertrouwd zijn.
