Y
I
DE TIJD
ZATERDAG 4 MAART 1967
5
GOEDE ZACHTE DOOD", zoais hartaanval vroeger genoemd
"erd, is een meedogenloze killer geworden: bijna de helft van de Nederlan-
ft nu aan hart- en vaatziekten. Volgens de meest recente gegevens
al Bureau voor Statistiek zijn in 1965 van de in totaal 98.000
sterfgevallen er 44.000 „o-
r°°rzaakt door deze ziekten, een percentage van
ongeveer 45. Kan
er m Nederland, zoals kennelijk in Frankrijk, ook gezegd
worden dat dui /l
zen en van deze hartpatiënten medisch gezien gered hadden
kunnen worde
H Wanneer de materiële omstandigheden geld, personeel en
outillage -het
er waren geweest? Wij hebben het gevraagd aan dr. C. L. C.
henhuizen, hartspecialist uit Utrecht, in zijn functie van voorzitter
VaU WetenschaPPelijke adviesraad van de Hartstichting.
v,
itta,
ggfehéll
Nieuwe chirurgische technieken dienen zich aan, maar de wachtlijst voor de operatiê is lang, voor
a de patiënt soms te lang.
Prof. Lenégre: „Het aantal
hartpatiënten dat voor ope
ratie in aanmerking komt
is in vijftien jaar vervier
voudigd."
Het aanbrengen van plastic hartkleppen: al min of meer een routine-operatie geworden.
P. VAN DER EIJK
Een hartpatiënt wordt gedurende de gevaarlijkste periode bewaakt
door een elektronische „schildwacht", die permanent een cardiogram
doorgeeft. De dokter controleert de hartslag, terwijl er een schei
gaat wanneer de situatie kritiek wordt.
HET HART
De goede zachte dood
een meedogenloze killer
:H pp* !|i
P' 1
PHI;;'
j
'ét:
DE HARTSTICHTING is 'n overkoe
pelende organisatie die het wetenschap
pelijk onderzoek naar de mogelijkheden
tot 't bestrijden en voorkomen van hart
en vaatziekten zoveel mogelijk wil be
vorderen. Een vergelijking trekken met
de situatie in Frankrijk vindt dr. Van
Nieuwenhuizen in zoverre moeilijk om-
dat er, ook in de gezondheidszorg, gro
te verschillen zijn tussen beide landen.
seaar °ok constateert een kloof tus-
den de nieuwste medische mogelijkhe-
Bctl ep de toepassing ervan op grotere
hui2pn' En hoewel dr. Van Nieuwen-
deel n d8Ze kloof voor een belangrijk
elke "^mijdelijk acht, inherent aan
toch vanlbche ontwikkeling, spreekt hij
Probleern,,ee" "verschrikkelijk moreel
dat ef ook weet maar al te goed
de wachtlijsl".Nederland patiënten „op
de reddende 0 Sterven> v°°rdat zij aan
boekt stondenPkratleS' waarvoor zij ge-
voor de veldheer°nCien toelcomen. Zoals
dat hij veel wint °°k voor de do°d
Die wachttijd voo* nlets dan ti;id-
wel variëren van 3°r tlartPatienten kan
en voor sommigen hTa"06" tot 1 iaar
wachtlijst is een gevolg" 'ang' Die
aan. opname-capaciteit nm 6en tekort
d- dan ook. Een Tl
hartpatiënten eer snel eré!< is' dat
bedden moeten gaan bezetting
evervolle ziekenhuizen Een h 3
ook ziin het r, barrière kan
tal onderzoeker ^at^"16 g6ring aa""
in de ronton i 11 Plaatsvinden
bartcathet n amer met behulp van de
Bevaiw ',Welk ooderzoek in veel
«evaüen noodzakelijk is. Het is een in-
of twintig donors nodig en het is wel
eens moeilijk deze te vinden.
Waar dr. Van Nieuwenhuizen in het
algemeen hartgrondig tegen kan fulmi
neren is de zijns inziens ook in ons
land volstrekt onvoldoende belangstel
ling voor de hart- en vaatziekten, bij de
overheid zowel als bij de burgerij al
zegt hij erbij dat de interesse wel groei
ende is onder de druk van de geweldi
ge bedreiging die deze ziekten zijn voor
leven en gezondheid. De psychologische
achtergrond zal wel zijn dat er nog
veel is overgebleven van het fatalisme
waarmee vroeger de hartaanval en dé
„aderverkalking" „het gaat niet om
aders en het is geen verkalking, maar
voor de rest is het een goed woord"
zegt de hartspecialist werden aan
vaard. Er waren andere ziekten die het
leven meer bedreigden en aan het hart
infarct kwamen de meesten niet toe bij
de veel lagere gemiddelde levensduur.
Er was medisch gezien ook niet veel
aan te doen en arts en patiënt be
schouwden het als een onvermijdelijke
slijtage van een der belangrijkste orga
nen. „Men moet toch ergens aan dood"
zei men berustend en wanneer men
naar de lijdensweg keek van bijvoor
beeld de „teringlijder" was een hart
aanval op oudere leeftijd zeker niet de
meest afschrikwekkende dood. De laat
ste tientallen jaren echter is er veel
veranderd.
maker", het elektro-motortje dat een
vertraagd hart op gang houdt. Het
kunsthart, dat tijdens de operatie tijde
lijk de functie van het echte hart over
neemt heeft zijn intrede gedaan en het
aanbrengen van plastic hartkleppen is
min of meer een routine-operatie ge
worden.
Dit alles heeft de actieve belangstel
ling nog onvoldoende kunnen voeden.
„Vijfentwintigduizend gulden subsidie
hebben we maar van de overheid",
klaagt dr. Van Nieuwenhuizen. ..K°rt
geleden nog zijn we van de financiële
ondergang gered dank zij een fusie
De directeur van het bureau van de
hartstichting zegt dat deze schildering
al te pessimistisch is, maar dit lijkt
meer ingegeven door voornamelijk tac
tische overwegingen. Kanker blijkt meer
op het gemoed en de portemonnee
van de Nederlander te werken, al
hoewel deze ziekte minder slachtoffers
eist (Al was het in '85 toch wel in
31 procent van de gevallen de doods
oorzaak). De angst voor kanker
sommigen krijgen het woord niet over
de lippen; zij spreken van de „ge
vreesde ziekte" is aanmerkelijk gro
ter dan die voor het hartinfarct. Ge
volg: een subsidie van de overheid van
drie ton per jaar en een totaal jaar
inkomen van het Koningin Wilhelmi-
na Fonds van vier miljoen.
Wat dr. Van Nieuwenhuizen ook be
treurt is dat de niet-academische zie
kenhuizen geen cent mogen uittrekken
voor onderzoek omdat deze kosten
niet mogen drukken op de verpleeg-
prijs. „Zij kunnen daardoor gemakke
lijk afzakken tot routine-stations. De
research is een prikkel voor de me
dici en van groot belang voor de pa
tiënten", zo zegt hij.
WAT BETREFT de moderne tech
nische uitrusting: ook in Nederland
heeft men de beschikking over elek
tronische bewakings-apparatuur voor
hartpatiënten en klachten over een
schreeuwend tekort zijn er eigenlijk
niet.
Deze toestellen, hier bekend als „schild
wacht", alarmeren wanneer het niet
goed gaat met de hartslag van de
patiënt. Kostbaar zijn ze niet: voor
drieduizend gulden heeft men al een
niet al te gecompliceerd apparaat. Er
is ook al aanvullende apparatuur voor
handen, die niet alleen alarmeert, maar
die ook en wel geheel automatisch
maatregelen neemt wanneer hel
verkeerd gaat met de patiënt. Het
toestel kan in dat geval zelf overgaan
tot het geven van sterke elektrische
schokken aan de patiënt, die het hart
reguleren, een technische oplossing
waarvan men nog geen gebruik heeft
willen maken: men geeft de verant
woordelijkheid voor een mensenleven
liever nog niet geheel en al over aan
de kille machine.
Overigens is dr. Van Nieuwenhuizen
enthousiast over de nieuwe mogelijk
heden die zich in het hartonderzoek
en de -chirurgie nog steeds blijven
voordoen. Zo is er sinds kort in Ne
derland een in Amerika ontwikkelde
techniek geïntroduceerd waarmee rönt-
genfilms gemaakt kunnen worden die
een betere localisatie van afwijkingen
in de kransslagaders mogelijk ma
ken. Dit zal ook weer de weg openleg
gen voor nieuwe chirurgische technie
ken, waarbij een vat uit de borsthol
te wordt getransplanteerd in de hart
spier. Ernstige afwijkingen en plaatse
lijke afsluitingen zullen dan kunnen
worden opgeheven.
Een sterftecijfer van 44 procent voor
hart- en vaatziekten: er ligt nog veel
te veel werk te wachten op de
Hartstichting.
1
In Frankrijk sterven
25.000 hartpatiënten volstrekt onnodig
HET AANTAL slachtoffers van hart
en vaatlijden nam door verschillende
oorzaken sterk toe, waardoor het f-it,
gree" ""uu^aKeliJk is. Het is een in- dat ook in de bestrijding van deze ziek-
(joorP' VVaarbl1' het onderzoekinstrument ten zeer veel was verbeterd, volkomen
h ader °f slagader tot in het werd overschaduwd. Medicamenten,
uit W°rdt gebracht. Vertragend op de waarmee voor verreweg de meeste
voering van een hartlijders moet worden volstaan, en
spectaculaire nieuwe technieken van
de hartchirurgie maakten geleidelijk
veel meer mogelijk. Honderden Neder
landers lopen al rond met de ,jpace-
'vi viagcuu vy uc
*iin lng Van een °Peratic kan ook
W een tekort aan bloeddonors, vooral
nneer het gaat om een weinig voor
komende bloedsoort. Voor een hart-
P«ratie i& soms wel het bloed van tien
IN FRANKRIJK sterven per
jaar 25.000 hartpatiënten onno
dig. De artsen weten dat dit
legioen medisch gezien gered
kan worden, maar dat alleen
gebrek aan geld, aan voldoen
de personeel en aan moderne
ziekenhuisruimte er de oor
zaak van is dat niet van de
medische mogelijkheden ge
bruik gemaakt kan worden.
Deze bittere klacht is kort
geleden geuit op een in Parijs
gehouden congres van Franse
hartspecialisten, dat was be
legd om de aandacht te vesti
gen op deze, wat de congres
sisten noemden „dramatische
ontwikkeling". Het tekort aan
outillage in Frankrijk is op het
ogenblik zo groot, dat hartpa
tiënten maandenlang moeten
wachten voor zij de noodzakelij-
ke, wellicht levenreddende
operatie kunnen ondergaan.
Het vereist weinig verbeel
dingskracht ongeveer te begrij
pen wat deze situatie voor de
patiënten zelf betekent voor
zover zij ervan weten en
hoe de arts zich eronder voelt.
Prof. Lenègre heeft ver
klaard dat er bij hem meer pa
tiënten sterven terwijl ze nog
op de wachtlijst staan dan door
een mislukte operatie. Boven
dien worden door het uitstel
de operaties veel riskanter. „De
ze situatie is mede ontstaan
doordat door de steeds grote
re mogelijkheden van de hart
chirurgie het aantal hartpatiën
ten dat geopereerd kan worden
in vijftien jaar tijd van tien
procent is toegenomen tot jder
tig veertig procent", zo licht
te hij toe. Zoals in vele landen
zijn de hart- en vaatziekten ook
in Frankrijk de voornaamste
doodsoorzaak geworden. zi]
kosten jaarlijks meer dan
200.000 Fransen het levan °p
een totaal van 600.000 sterfga"
vallen. Hiermee worden kanjer
en het verkeer als andere e-
langrijke doodsoorzaken sterk
overtroffen Het meest ont
stellende vinden de Franse hart-
snecialisten dat men zich met
de situatie verzoend lijkt te heb
ben Dat men zonder emotie ac
cepteert dat tienduizenden ster-
ven die in leven gehouden kur.-
neAlsW°voonrbeeld wordt ge-
voor hartpatiënten di® b
paalde vorm van nfarct heb
ben gehad waarbij hun lev n
de eerste crisisdagen elk cigen
blik kan eindigen. Zijn zil
die gevaarlijke periode een
maal goed doorgekomen dan
kunnen zij, mits zu zich in acht
nemen, nog vele jaren 1leven.
Die eerste dagen staan zij bloot
aan wat wel genoemd wordt de
„onwettige dood-Zonderana-
tomisch aanwijsbare reden
raakt de hartslag ontregeld zo-
dat de dood optreedt. Slechts
wanneer ogenblikkelijk, dat wil
zeggen binnen de twee minuten
of daaromtrent, wordt ingegre
pen valt er nog iets te redden.
Dat betekent, dat de patiënt
gedurende die gehele crisistijd
eigenlijk 24 uur per etmaal mi
nuut voor minuut geobserveerd
moet worden. Daarvoor is nu,
dank zij de elektronica, een ap
paraat ontwikkeld dat door
middel van op de borst van
de patiënt bevestigde elektro
den een permanent cardiogram
doorgeeft en zichtbaar maakt
op een monitor, die buiten de
kamer van de zieke staat op
gesteld. Een arts zal deze mo
nitor vrijwel permanent in de
gaten moeten houden.
HET TOESTEL heeft echter
ook een automatische beveili
ging die bewerkstelligt dat er
een doordringende schel over
gaat, zodra de hartslag bepaal
de, van te voren bepaalde gren
zen, te buiten gaat. Wanneer er
nu ogenblikkelijk op dat alarm
wordt gereageerd kan de pa
tiënt gered worden. Er zijn op
het ogenblik in Parijs zo'n
twintig van die elektronische
verpleegsters beschikbaar, ter
wijl het er in feite 1500 zouden
moeten zijn. Alleen al in en om
de hoofdstad zouden er naar de
mening van professor Lenègre
duizenden levens per jaar gered
kunnen worden, wanneer er
meer van deze apparaten zou
den zijn. Bijzonder duur zijn ze
nog niet eens, maar behalve het
geld levert ook de personeelsbe
zetting onoverkomelijke moei
lijkheden op. Zo zouden er in
een ziekenhuis met veertien van
die toestellen dag en nacht min
stens twee artsen aanwezig moe
ten zijn en vijf verpleegsters
om eventualiteiten op te kun
nen vangen. En om dit te rea
liseren is al een volstrekte on
mogelijkheid. Op het ogenblik is
het verpleegsterstekort in
Frankrijk zo groot dat vaak een
niet-gediplomeerd meisje de
zorg over veertig zieken krijgt
opgedragen van 's middags drie
tot de volgende morgen zeven
uur.
De hartspecialisten klagen er
over, dat er veel te weinig geld
voor onderzoekingen beschik
baar wordt gesteld en over een
groot gebrek aan personeel voor
de laboratoria, die soms ge
woon enkele weken gesloten
moeten worden omdat er nie
mand is om er in te werken.
Daarnaast meent men dat men
medischwetenschappelijk-gezien
voldoende is toegerust om de
nieuwste ontwikkelingen die men
zelf vindt, of die in het buiten
land worden toegepast, te kun
nen volgen. Alles bijeen een „crl
de coeur" van de Franse hart
specialisten, die niet heeft nage
laten onrust te wekken in
Frankrijk, hoe slecht dat voor
hartpatiënten ook mag zijn.
