ruim zeshonderd boten op de twaalfde hiswa
„IK BEN EEN MAN VAN DE ZEE'
Jacob Jonk bouwt botters
als kleine museumstukken
°ut handhaaft zich nog steeds hij de open boten
Rebellen
van
watersport
Nieuwe jachthaven voor 1200 boten
?"we. irl0R?n'?
&E TIJD
VRIJDAG 10 MAART 1967
Voor watersportliefhebbers is er te kust en te keur in het R.A.I.-gebouw in Amsterdam.
Jacob Jonk en een van zijn fraaie .troetelkinderen
Een bouwer in het klein op de zolder van zijn flat.
AMSTERDA\VerSlaggeVer)
en nabij de 7„ 10 mrt. Om
Vat dezo i °nderd boten om-
Weer meer Taa^de Hiswashow.
Sterk uit„', jan te voren en weer
gemee'i ekkers in he* a]"
n> de kopers onder hen in
stellen
nder.
Men
kan
dat schepen van alle prijsklassen
binnen 22.456 m2 standruimte
van de nieuwe RAI verzameld
zijn, met een sterker overwicht
van het kleinere type.
Naar de zee
Priegelwerk
>m"Xn^den: in de typische toe
pte beu i611 gelden nog veel stringen-
het n lngen dan in Nederland. Zo
te ij3 sch gesproken onmogelijk
6,1 mnTren in Duitsland en Oostenrijk
Seri uet mor,
?ch
Vier miljoen
Er zijn nu ook verplaatsbare houten bungalows, zoals deze Bungalette.
Groeiende belangstelling
AMSTERDAM, 10
maart De „Mo
lendam 15" heeft
geen plaats op de
Hiswa gevonden,
hoewel zij er als
het model van een
stevige Zuiderzee-
hotter zéker niet
had misstaan. Nu
prijkt zij in de
huiskamer van een
bóvenflat aan de
hoofdstedelijke
Slotermeerlaan, de
verkleinde weer
gave van een
scheepstype dat
praktisch is uit
gestorven, maar
dat ontstond uit
een typisch Hol
lands bouwersin
stinct: breed en
rank en scherp
bijna in het ach
terschip. Ooit wa
ren de botters de
„zeilende" konin
gen van de Zui
derzee, joegen zij
onderhun zware
rood getaande zei
len op de haring
en paling. Voor
het praktische
werk hebben de
knoestige reuzen
afgedaan.
daar geen deel meer aan heb.
Ik ben gek opschepen. Mooie, lelij
ke', grote en kleine. Het zijn allemaal
schepen, waar je van kunt houden.
Daarom ben ik dan nu maar begon
nen met ze te bouwen, de schepen
van mijn jeugd. De botters dus. Je moet
wel van huis uit zeeman of visser
zijn, om er het geduld voor te kun
nen opbrengen. Want het duurt soms
wel dagen als je de latjes b0^e" een
kaarsvlammetje goed rond wil bran
den. En ook het maken van al di«
blokjes waar het touwwerk doorheen
moet, is een formidabel priegelwerk.
Ik heb grote bewondering voor de
mannen die ik vroeger bezig zag met
het bouwen van schepen in flessen.
Ze hadden eerst het hele scheepje
klaar. Alle onderdelen er van zaten
aan een touwtje. Als alles door de
hals in de fles geschoven was, trok
ken ze dat touwtje aan en dan richtte
zo'n scheepje zich op. Ik geloof dat
die „flessebouwers" zijn uitgestorven.
Het waren vakmensen van de eerste
orde en ze hadden zeker geen last
van bibberhandjes!"
Voor klein familieschip
- "vpenu van aard en
jachtzedschip of motor-
Van - en de nautische vogels
^•atercJ6^ Pluimage naar de
(Van onze verslaggever)
b°t?l!ST£RDAM' 10 maa~t De speed-
spa Vertegenwoordigen de vaart de
de hing en sensatie in de wereld'vnn
°nd ter sport. Zij zijn de
wereld van
ap„ -- „rebellen"
de sportschepen, die met gehe-
„neuzen" voor enorme hov
De tendens van het toenemend ge
bruik van polyester als materiaal zet
zich voort. Het stalen schip kan nog
altijd aardig mee komen, maar de hou
ten vaartuigen krijgen steeds meer een
duur en daardoor exclusief karakter.
Hout is betrekkelijk schaars en prij
zig, leent zich moeilijk voor seriepro-
drukte en kan niet voor elke gewenste
vorm gebruikt worden. Goede polyester
dat bijzonder sterk kan zijn en weinig
onderhoud vereist, leent zich uitstekend
voor de seriebouw en is in vrijwel elke
vorm te realiseren. Maar polyester is
en blijft een koud materiaal dat dui
delijk in de schaduw van natuurpro-
dukten blijft. Met name in de kleinste
categorie schepen zal men dan ook
nog houten schepen aantreffen, zoals
de zeilschouw van het goede Friese ras,
uitgevoerd in eikehout, voor de prijs
van 1050.-. Dit ruime schip concur
reert met een zeilschouw van maho
niehout en een iets groter tuig dat j
1375,- kost. In de goedkope houten
categorie zien wij verder een plakhou-
ten Flits van 1195,- en brengt Van
de Stadt de snelle Vaurien van hecht-
hout voor een prijs van ƒ1285,-. Bij de
meer populaire types gaan de prijzen
snel omhoog. Zo kost een polyester
Honet met draaibare mast 1550,-, de
meeste Flying Junior's ruim twee mil
le en lopen de prijzen van de Schakels
tegen de 3000 gulden. Tot de duurste
open zeilboten mag men de Randmeer
van 6600 rekenen en de Tempest
(zeiloppervlak 22,93 m2) van twaalf
mille.
Opvallend is de laatste jaren de
groei van het aantal kleinere kajuit-
jachten, de familieschepen waarmee
men met het gezin de weekends en de
vakanties op ht water kan doorbren
gen. De belangstelling hiervoor neemt
duidelijk toe, vooral nu men meer en
meer zijn angst voor het open water
schijnt te overwinnen en met name de
ongekende toer-mogelijkheden op het
vaderlandse binnenwater heeft ontdekt.
Voor minder dan vijfduizend gulden
kan men het kleine kajuitjacht West
Wight Potter aanschaffen, een scheep
je van polyester dat aan de wind met
7 m2 zeiloppervlakte is uitgerust. Po
pulair zijn nog altijd de Wibo V, de
Kolibri en het Waarschip 600 die tus
sen de zeven en de acht mille schom
melen. De grotere gezinsschepen, voor
het grootste deel in polyester of staal
uitgevoerd, klimmen in prijs al gauw
naar de vijftien mille. Daarboven komt
men snel in het zeer dure, zeegaande
werk, de grote nautische spektakelstuk
ken waarin men het gevecht met de
wind en de zee kan aangaan. Deze
schepen zijn uitgerust met een verme
tele tuigage en vaak ook met een krach
tige motor. Hun prijzen kunnen tot ver
boven de anderhalve ton stijgen. Een
nieuw gezicht in deze categorie is de
Asperida II van Cammenga, het eer
ste jacht ter wereld dat vervaardigd
is van cupro-nikkel, een zwaar en kost
baar materiaal dat een grote homoge
niteit heeft en ongevoelig is voor cor
rosie. De Asperida II is een der pri
meurs van deze botententoonstelling.
In het algemeen kan men zeggen
dat de botters museumstukken zyv
geworden, herinnerend aan de tijd
dat zij in groten getale de Zuider
zee en zelfs de Noordzee bevoeren.
Er zijn mannen voor wie die tijd
nog altijd leeft, zij het dan in visioen
en vol wind en water en gillende meeu
wen bij het binnenhalen van de „won-
derkuil", waarin de vis gevangen zat.
Zij zijn het die dagen lang knutselen
met plankjes, latjes, met miniatuur-
vallen en schoten, die zeiltjes maken
tot en met de kluiver toe en die ten
slotte het model van hun schip kant
en klaar afleveren. Jacob Jonk is zo'n
man, een figuur eigenlijk die helemaal
thuis hoort in de zilte wereld zoals
Van Schendel die verheerlijkt heeft in
zijn „Fregatschip Johanna Maria".
Jacob Jonk, geboren Volendammer,
heeft zout in zijn bloed. Hij heeft zijn
hele leven gevaren, vrij jong al op
de botters van de Zuiderzee. Nu kleu
rige romantiek, toen een keiharde
werkelijkheid vol kou, ellende en voor
al armoede. Hij koos voor de grote
vaart en daarmee voor een ongeregeld
leven van reizen en trekken. Grote en
fraaie schepen. Oude, smerige tramps.
Het kille ijzige bedrijf aan boord van
de Willem Barendsz, de wilde, onstui
mige jacht aan boord van de snelle
jagers in de polaire wateren. Hij was
er getuige van hoe een geweldige pot
vis een Engelse jager ondersteboven
trok, waarbij achttien opvarenden ver
dronken. Zelf maakte hij de onder
gang mee van het fraaie passagieis-
schip Tubantia, toen dat in 1916, vlak
bij het lichtschip Noordhinder, door
een Duitse torpedo tot zinken werd ge
bracht.
als er een „donkeyman" voor schepen
in de haven nodig is. Dan ben ik weer
voor even in de wereld waar ik thuis
hoor. En dan spijt het me eigenlijk
alleen dat ik met die boot niet weg
kan. De schepen van nu zijn ook zo
veel mooier geworden. Fraaie hutten,
ook voor de bemanning. Wij lagen
destijds met zijn zestienen in een hok,
op een gore strozak en we moesten
zelf bord, kop en bestek meenemen.
Er is nu wel het een en ander ver
anderd. Ik vind het jammer, dat ik
Jacob Jonk bouwt aanzienlijk gro
tere modellen. Hij heeft op de zolder
van zijn flat als het ware een kleine
werf, waar de ene fraaie botter na de
andere van stapel loopt. Telkens als
zo'n schip door een koper wordt mee
genomen, legt hij de kielbalk voor een
volgende. „Ik heb nu eenmaal een
scljepentik", zegt Jonk. „Ik wil met
schepen blijven leven. Ik leef hier nu
gelukkig met mijn vrouw. Maar als ik
later nog eens op me zelf zou komen
te staan, zou ik het liefst naar het
Zeemanshuis van Egmond aan Zee
gaan. Daar hebben ze een speciale
werkplaats voor modelbouwers, zoals
wij. Daar zitten ook de jongens van
mijn ras. met wie ik kan praten. En
daar zit ik vlak bij de zee, die ik
eigenlijk zo vreselijk mis."
Msbosch^
AVONTUUR
„Ik ben een man van de zee. Ik
behoor tot de mensen die als ze lang
op de wal zijn de kriebels in hun
maag krijgen. Maar ik ben nu zeven
tig en varen is er dus niet meer bij
Toch bellen ze me nog wel eens op
"itsv'j;:'UZK" u VOOT en°rme hekgolven
hjnellen, scherpe rondjes draaien en
QJ Water in heftige beroering brengen
e schattingen van het aantal „water
acers" spreken van ongeveer 3 000 bo
leb. een drukte die gerust meevalt
och valt het telkens weer op ho
9Toot het aanbod van deze snelle sche
Pen op de Hiswa is. Ook ditmaal staan
er weer vele te pronken, scherp van
yn en voorzien van machtige motoren.
n ei de „snelle" schepen verstaat
en hier de vaartuigen die met 16 km
ei uur of meer door het water klieven.
gebieden waar dat zondeT meer kan
Jn overigens vrij beperkt: de grote ri-
st ren' Zeeuwse en Zuidhollandse
nie°mT' de Waddenzee en het IJssel-
q ®r' inc 1usief het Veluwemeer en de
oVp'*TRe' Elders kent men vrijwel
Sunn bePerkingen en zijn er vaak ver-
geni'èn8en vereis(;- Liefhebbers van dit
ë°ed vscbePen diene zich te voren er
vaartuan te overtuigen waar zij hun
(|aandéS JViaen gebruiken. Er van uit-
So erg at het in het buitenland nooit
*an Zijn au uWetjeS en de bepalingen
"'brassin* S llier' kan tot zeer PÜnlijke
M:
steeds lichter
en
raai op
h>a
men voor Frankrijk, Zwit-
'"rivaara" Ital'ë aan verschillende
erVari 'den voldoen. De belangrijkste
PTOet 2j- 15 we'' dat men in het bezit
®ehda_, van een zg- vaarbewijs, een
i.Mede riVan het rÜbewÜs-
hg Vn de toenemende belangstel-
vaalt °r het waterskieën heeft het er
l«nds.e Schijn van dat er op het Neder-
Stielip nnenwater zeer veel van deze
h jr. O-
de be, T1 stellen dat hun aantal aan
deljj(J:°heiden kant is gebleven en dul
den ln bet niet zinkt bij de zeer grote
de lr. ^an toer-motorboten, waarvoor
twaauzich n°S altijd uitbreidt. De
beebj Hiswa geeft er een uitstekend
de kiP Van' Vo°ral in de categorie van
je's v Inere weekendkruisers, de scheep-
dle rr°°r vader, moeder, broer en zus
h», ri nil nnlr wol Tmron/lo onrotranc
••"-uwüier zeel vcci
"jn Thepen rondvaren. Het is een
die bedriegt. Over het algemeen
Zijn af "JU er
rassp 5ewei"kt, binnen een bepaald ver-
l»Ue n e ruimte bieden en zich goed
voor de vakantie op het water.
!mt.
nu ook wel varende caravans
Hr zijn er bij die uitstekend
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 10 maart Kampe
ren kan men op twee manieren: in
een van alle gemakken voorziene bun
galowtent of in een lichtgewicht shel
ter, comfortabel of alleen maar spor
tief. Op de HISWA '67 Icomt iedere
kampeerder aan zijn trekken. Tussen
de arrogante linnen woonpaleizen staan
héél uitdagend de piepkleine bivak
trekkerstentjesin een handoWdra
tc zetten en gemakkelijk in een rug
sak mee te dragen. Het model van
de mini-tent verandert nauwelijks,
waar de uitvoering des te meer. De
fabrikanten hebben maar al te goed
begrepen, dat er in ons land on.
danks de behoefte aan steeds meer
luxe nog altijd een markt bestaat
voor het allereenvoudigste.
De trekkerstentjes worden steeds
lichter, vooral door het toenemende
gebruik van aluminium frames en sterk
maar ragdun nylon. Aluminium tent-
stokken zijn maar liefst 45 procent
lichter dan de traditionele houten paal
tjes met stalen schuifbussen. Maar het
kan nog lichter: de firma Slee uit
Utrecht introduceert een nylon berg
en bivaktentje, waarvan het frame kan
worden opgeblazen. Zowel in de lengte
als in de breedte zijn holle nylonbui
zen aangebracht, waardoor het grond
vlak geheel benut kan worden. Dit in
Engeland ontworpen éénpersoons behui-
zinkje is 48 centimeter hoog en weegt
slechts 650 gram. In opgevouwen toe
stand kan men het bijna in zijn broek
zak steken. De prijs: 76,50 gulden.
Eveneens nieuw maar aanmerke-
J groter is <jeze hoekige Igloo
van Perry van der Kar. Ook bij deze
re bS8'»64 frame uit cpblaasba-
een flinke heeft er echter wel
16 kB Prifs LpVOOr n0dig' Gewicht:
16 kg Prijs. 495 gulden. De bunga
lowtenten worden hoe langer hoe meer
verdrongen door de zogenaamde com-
pacttenten, waarbij de vaak moeilijk
te spannen luifel ontbreekt. Het prin
cipe berust op een eenvoudige frame
constructie, waardoor een vierkanter
geheel ontstaat. Een goed voorbeeld
van een compact-tent is de éénstoks- nok
tent, waarvan het dak de vorm heeft
van een grote parapluie. Dit type
(Van onze verslaggever)
DRIMMELEN, 10 maart Onder
de rook van de machtige Brabantse
elektriciteitscentrales ligt een reus
achtige, nieuwe havenkom, waar een
tiental bootjes aan de touwen rukt.
In de komende weken zal het aantal
pleziervaartuigen snel toenemen: de
nieuwe haven, die op de duur 1200
jachten zal kunnen bergen en een der
grootste van West-Europa wordt, heeft
'steigers voor 600 boten klaar. De be
langstelling voor deze Europoort voor
de recreatie is groot. Drimmelen ligt
pal tegenover de Brabantse Bies-
bosch, voor veel watersporters het
neusje van de zalm, en de Amer geeft
een prachtige aansluiting op het Hol
lands Diep, de uitvalsweg naar de
Zuidho llandse en Zeeuwse wateren.
Wie deze stromen wil bevaren moet
wel een behoorlijk schip hebben en
wie de Biesbosch wil doorkruisen
dient enige ervaring te hebben met
de stromingen; vandaar wellicht dat
Drimmelen bij de opening nog niet is
volgeboekt. De gemeente, die de ha
ven al liet ontwerpen toen „recreatie
nog niet de grote mode was, heeft
weliswaar een wachtlijst aangeleg
met 800 namen, maar nu men is gaan
afchecken blijkt, dat er enkele hon
derden afvallen, hetzij omdat ze el
ders een onderkomen hebben gevon
den, hetzij omdat de conjunctuur hun
kostbare watersportplannen heeft
doorkruist. Men kan in elk geval nog
zo'n honderd tot honderdvijftig boten
aan ligplaats helpen.
De nieuwe haven is nog maar een
van de projecten die de gemeente
Made- en Drimmelen voor de water
sport in petto heeft. Voor de toekomst
staan nog allerlei aanvullende voor
zieningen en attracties op stapel, die
men hoopt te realiseren op bepaalde
steunpunten aan de grote vaarroute
rond de Biesbosch. Veel van deze
plannen verkeren echter nog in het
praatstadium en hef praten zal nog
wel enige tijd vergen, want het is dui
delijk, dat het hier geen zaken betreft
die door de gemeente alleen kunnen
Worden verwezenlijkt.
wordt onder andere getoond door Del
ta Nederland. Het opzetten ervan kost
héél wat minder moeite dan bij de
de bekende bungalow-modellen.
Wie het zich helemaal gemakkelijk
wil maken, kan kiezen uit twee ver
plaatsbare houten bungalows: de Bun
galette van Sporthuis Centrum en het
minder luxe buitenhuisje van Vroom
en Dreesmann. De Bungalette is ge
heel uitneembaar en kost compleet
5.750.- gulden. Er is ruimte voor een
keuken met koelkast, een eethoek, een
groot woongedeelte, toilet met wasta
fel en slaapgelegenheid voor vier vol
wassenen. Sporthuis Centrum heeft'
zelfs speciaal voor zijn klanten een
bungalowpark Ingericht in Zuid-Lim
burg. Het houten huisje van V. en D.
kost 4.900.- gulden.
Accessoires zijn er op de HISWA
te veel om op te noemen. Wanneer hij
zich slechts- een gedeelte zou aan
schaffen van alles wat er te koop is,
zou de kampeerder het in de vrije na
tuur comfortabeler hebben dan thuis.
Vooral op het gebied van de keuken
uitrusting lijkt de fantasie van de ont
werpers onuitputtelijk. Er zijn nieuwe
pannensets, kooktoestellen voor ieder
doel er is zelfs een lichtgewicht grille.
Hefmeenemen van baby's en huis
dieren behoeft geen bezwaar meer te
vormen. Voor een betrekkelijk klem
bedrag kan men beschikken over een
opvouwbaar kinderledikantje en een
opblaasbare hondenmand. Ook hoeft
men geen dieven meer te vrezen, want
Te firma Neef brengt een vernuftig
alarmapparaatje in de handel da
twee uur lang een hoge fluittoon kan
produceren.
Het Rijk heeft in het verleden al ge
toond, dat het voor de belangen die
hier op het spel staan, een open oog
heeft. Via de pot van Incoref is een
aanzienlijke bijdrage gegeven voorde
aanleg van de haven die minstens
vier miljoen gaat kosten, en men
staat welwillend tegenover de plan
nen om aanvullende voorzieningen te
treffen. Met deze steun is de toe
komst van de watersport m de Bies
bosch echter nog lang niet verzekerd.
Het allerbelangrijkste is zelfs met het
creëren van accommodaties, maar
het behouden van een aantrekkelijk
stelsel van vaarwegen. Het wilde
dorado van natuurgeweld en natuur
schoon, dat de Biesbosch eeuwenlang
is geweest, heeft zijn langste tijd ge
had en zowel de natuurbeschermers
als de watersporters maken zich zor
gen over de komende veranderingen.
Nadat jarenlang zonder duidelijk
succes naar een compromis was ge
zocht, kwam ongeveer twee jaar ge
leden een nieuwe Biesboschgegadigde
in- het spel, namelijk de gemeente Rot
terdam, die er spaarbekkens voor de
drinkwatervoorziening wilde gaan
aanleggen. Het is deze claim die in
korte tijd alle andere is gaan over
schaduwen, waarbij de landbouw vol
komen naar de achtergrond is ge
drongen. Drinkwater, recreatie en na
tuurbescherming zullen de zuidwaard
van de Biesbosch, naar het zich thans
laat aanzien, met elkaar opdelen,
waarbij de drinkwaterbelangen het
zwaarst zullen wegen, temeer omdat
ook Brabant en Zeeland en zelfs
Den Haag in de toekomst van het
Biesbos-chwater afhankelijk zullen
zijn. Aangezien het drinkwater niet als
recreatiewater zal mogen dienen, is
de hemel voor de watersporters be
paald niet wolkenloos.
Technisch is het zeer goed moge
lijk, om tussen de waterreservoirs een
aantrekkelijk krekenlandschap te be
houden en zelfs om een stukje Bies
bosch kunstmatig in de huidige toe
stand te bewaren door het nu be
staande getijverschil in een klein com
plex te imiteren: een soort „Keuken
hof in Biesboschtermen", waar men
de originele, unieke vegetatie, een
aantal griendwerkershutten en een
Biesboschmuseum zou kunnen zien,
tijdens een toeristische rondvaart.
Voor do echte natuurliefhebbers en
huidige Biesboschvaarders hoeft het
misschien niet, maar zij zouden weer
kunnen profiteren van het uitbaggeren
van de andere kreken, die niet aan
de pretroute liggen, en die bij het
toekomstige peil onbevaarbaar zullen
worden als er niets aan gedaan wordt.
Rotterdam schijnt niet ongenegen te
zijn, in het kader van de drinkwater-
werken iets aan de recreatie te doen.
Bovendien denkt men het rijk te kun
nen aanspreken, omdat het onbevaar
baar worden van de kreken een recht
streeks gevolg is van de Deltawer
ken, zodat men uit die pot het bag-
gerwerk zou moeten betalen. De klei
ne gemeente Made en Drimmelen wil
daarvoor wel pleiten, maar dan liefst
samen met andere gemeenten en ge
steund door het machtige Rotterdam,
want dan wil zoiets nog wel een»
lukken...
Made en Drimmelen denkt aan een
recreatieschap, waarin ook de provin
cie Noord-Brabant zou moeten deel
nemen. De verhoudingen liggen ove
rigens een beetje moeilijk, want de
buurgemeenten in het land van Heus-
den en Altena zijn één in hun verzet
tegen de provincie op het punt van
de gemeentelijke herindeling, terwijl
Made weer bezwaren heeft tegen
een gelijktijdig aangekondigde grens
correctie, die enkele stukjes grond
aan de gemeente onttrekt, omdat ze
aan de andere kant van net rond de
Biesbosch lopende vaarwater liggen.
Maar dat waren nu nét de plekjes
die de gemeente had uitgekozen voor
de aanleg van recreatieve steunpun
ten, helemaal volgens de deskundige
adviezen, dat je de voorzieningen aan
de rand van het recreatiegebied moet
leggen in plaats van er midden in.
Veel onzekerheid dus wat de toe
komst betreft; maar in elk geval nu
een haven voor 600 schepen, volgend
jaar voor 1200, en nog zeker een paar
jaar de Biesbosch in zijn oude, ruige
vorm, met talloze kleine kreken, waar
men alleen bij hoog water kan bin
nenvaren, en waar men als het
water 2,70 meter valt in gegaran
deerde rust kan „overtijen" tussen
krassende karekieten en metershoge
moerasvegetaties.
