EXPOSITIE IN UTRECHTS MUSEUM
Romantiek op een waaier
„De Vrede" van Aristophanes,
succes van T.U.S.A.
JANDEHARTOG
Miljoenen van Boris Pasternak
Italië 'M
450 JAAR REFORMATIE
Luther-herdenking in Oost>Duitsland
onder communistische
West-Duitsers niet bijzonder
invloed
welkom
BOEK
PLAAT
buitenkerkelijk
orgel
Studentenflats
van de baan
val van Soekarno
Jonge chansonniers
Lodewijk XVI
Originele aanpak Van Rense Royaards
IN NIJMEGEN
Aanspraken
TIJD
DONDERDAG 16 MAART 1967
5
Tijd voor een
Tijd voor een
^Wpiste Phia Berghout
naar
Japan
Een paar handwaaiers met de beeltenis van Frederïk Hendrik en
zijn vrouw Amalia van Solms.
schrijver van best-sellers als
Hollands Glorie, Het ziekenhuis,
Het Hemelbed, Gods Geuzen,
heeft een nieuw,
grandioos boek geschreven
Deze ongewoon boeiende roman stond al direct op de Amerikaanse
best-seller-lijst en werd ook gekozen tot BOOK OF THE MONTH
Revu brengt, na de grote
politieke enquête, na het
wereldschokkende verslag
van Manchester's „Dood van
President", wéér
groots werk: DE KAPITEIN.
Reeds nu ais vervolgverhaal
in Revu van deze week.
deskundig in klank
Boris pastern Ah
Vittorio Gassmann terug
naar het toneel
Twrzie Vittachie: The fall of Su
karno. A Mayflower-Dell paper
back, published by Mayflower
f°°ks Ltd., London W.C.I. Price
5s.
.Tarzie
Zjg Vittachi's boek houdt zich be-
linBprne?' de meest recente ontwikke
len a- 'n Indonesië. De omstandighe-
va_ ,le leidden tot de staatsgreep
daar s.ePtember 1965 en de reacties
b0pu°P' l-c- de val van Soekarno. Zijn
bitst ?estr9lït; een periode die zich
Het over ongeveer anderhalf jaar.
ge f ls afgesloten in augustus 1966 en
onti.;;i .dus uiteraard de allerlaatste
Hekelingen nog niet. Maar in feite
hetS *°?n Soekarno op 11 maart van
drof>V°rig iaar zijn bevoegdheden over-
al eS aan generaal Soeharto, zijn val
al een feit.
Van t .grote verdienste van het boek
g6p, vittachi is dat het duidelijk weer-
don -°p wellce irreële wijze er in In-
WeraSia vo°r de omwenteling geleefd
die welke veranderingen zich sinds-
t,rBn. v°ltrokken hebben en hoe dat
V ®£ies gebeurd is. Het is een boeiend
ter 1 geworden, dat heel wat fei
er- details geeft.
vJammer is dat een bronvermelding
Ver1" de gegevens ontbreekt. De schrij-
en yertelt kennelijk uit eigen ervaring
b het is zonder meer duidelijk dat
hLifeiten die hii geeft over het ge"
ur?1 genomen juist zijn, maar een en-
Jjie keer zou men deze toch wel eens
^toetst willen zien: met name bij-
oorbeeld wat hij vertelt over de
tfbystieke" achtergrond van generaal
eharto die zich geheel door een
"goeroe" zou laten leiden.
Ook jammer is dat Indonesische
pp„ den en namei soms verkeerd
®esPeld zijn: Beperki i.p.v. Baperki,
j®rkang i.p.v. Gerakan, Mahaen i.p.v.
ï^.rhaen, Remal Idris i.p.v. Kemal
dbis, e.d.
H-Maar dat zijn detail-opmerkingen.
™ant ook al geeft de schrijver hier en
pa3r een naam en misschien ook wel
'hls een feitje verkeerd, hij is erin
geslaagd een helder beeld te geven
jan de ontwikkelingen in Indonesië
i? he afgelopen jaren. De grote lijnen
??®ft hij zuiver getroffen, zonder be-
Paalde aspecten over het hoofd te zien.
p°°r wie zich wil oriënteren over wat
op dit ogenblik in Indonesië aan
),e .hand is en hoe dat gekomen is,
zijn boek beslist waardevol. En daar-
'j is het dan nog bijzonder leesbaar
"ok.
C. H. SCHAAP.
Jean-Pierre Ferland: nieuwe
chansons; orkest o.l.v. Franck
Dervieux Barclay 80.329.
Ghislain: twaalf eigen chansons,
met orkest Christian Chevallier
Barclay 80.332.
vDE LAATSTE JAREN was er in
pbbijs met enige moeite soms al wel
plaatje van de Frans-Canadese
akstschrijver, componist en zanger
ean-Pjerre Ferland te vinden, maar
vln succes uitgebreide toernees,
r,'11 langspeelplaten bleef toch tot
v?Pada en dan nog vooral de pro-
p'bcie Quebec, beperkt. Totdat hij mid-
t?n vorig jaar, 32 jaar oud, naar Pa-
JJs kwam, in korte tijd een comple-
nieuwe tour de chant bij elkaar
vchreef en twaalf chansons daaruit
v°°r Barclay op de plaat zette. Zij
j ®vestigen de indruk die hij, zoals men
u deze krant heeft kunnen lezen, on-
l?bgs maakte in een besloten voorstel-
in Amsterdam en de volgende dag
J televisie-opnamen in Bussum, bin-
penkort door de AVRO uit te zenden.
Phse, mild-satirische liedjes als Non,
t®n, non L'écouteuse of Les journalis-
f?s; wisselt hij af met de prachtige,
jbelancholieke teksten en melodieën van
Pp 33 de février en Les noces d'or of
j?n heel sterk suggestief L'assassin
nondain. Dervieux, zijn vaste begelei-
toont zich behalve de zoveelste
Portreffelijke Franse pianist uit de
®reld van het chanson, ook een groot
rrangeur. Hij draagt in belangrijke
,'ate bij tot de snelheid waarmee Fer-
e» hezig is in het moeilijke Parijs
grote carrière op te bouwen. Jean-
j 'erre Ferland bezit oorspronkelijk ta-
vpt in ruime mate. Slechts één ge-
.aar bedreigt hem: tot een tweede Brei
fj. Worden gemaakt. Zijn toch wel
i aaiere stem en vaak overrompe
lde presentatie doen nu eenmaal
da.rk aan die van Brei denken, al valt
tat veel meer op bij een openbaar op-
bi„ren dan bij deze opnamen uit de
atenstudio.
dezelfde „Vedettes"-serie van
«ie'Clay is een plaat verschenen met
j0gen werk van een andere begaafde
Jj ge zanger: Ghislain Leenders, af-
uit het Belgische Luik, door
]pJn Platenmaatschappij uit commercië-
overwegingen gelanceerd als geboor-
ap, Van Boulogne en drager van de
t^rnaam Demanet, maar zich aan
hit en namenstrijd onttrekkend door
O^Pitend als Gislain op te treden.
acht ls 32 laar oud en zingt al bijna
3 jaar. Het echte succes begint voor
Vvjp Ghislain nu kennelijk te komen;
hjj de plaat hoort moet toegeven dat
het volledig verdient, zo boeiend
Verrassend is de kennismaking met
lijj. Work dat overal een groot, persoon-
Zii„ talent verraadt. Ook bij Ghislain
er parallellen met Brei te ontdek-
maar dan meer in het karak-
tintaian zl;ln chansons zelf: nu eens een
veur ode aan het bier tLe bu-
't jC de bière), dan weer een satirisch
h>)a?t 'n goed getroffen accent gezongen
]\$a '°t du village, een hekeldicht als
®t>HsVaises Sens, de gevoelige chan-
van Les hommes de retraite en
lte grand-père, en heel oorspronkelij-
Cha 'tefdesliedjes als Je peux en
V K °n idiote. Ghislain betekent nieu-
Son P voor de toekomst van het chan-
stot' ,dat. staat met deze plaat onom-
hei^'hk vast. Chevallier ondersteunt
uitstekend, soms magnifiek.
K.-e.
i^MSTE
«Bt,
'RDAM, 16 maart De har-
vap btcvrouw Phia Berghout, leidster
haars "®t Internationaal Toonkunste-
Stlchtin trum Eduard van Beinum-
h in Bevestigd in huize Queekho-
Pahse kreukelen, heeft van de Ja-
St?h o^ege,ring een uitnodiging gekre-
LaPan t a's geste veertien dagen in
bt z i verblijven. Mevrouw Berg-
al maandag vertrekken.
(Van onze correspondent)
UTRECHT, 16 maart. De waaier
wat vroeger een gebruiksvoorwerp
om zich koelte toe te wuiven of ook
wel om de wang te beschermen te
gen de felle hitte van het open haard
vuur tijdens het thee-uurtje. Nu is de
waaier een zeldzaam kunststuk van
een verfijnde schoonheid. Wie wil ge
nieten van deze prachtige schilder
stukjes, doet er goed aan een bezoek
te brengen aan het Centraal Museum,
waar tot en met 21 mei 180 exem
plaren uit de verzameling van Felix
Tal zijn tentoongesteld.
De expositie geeft een fraai beeld
van de miniatuur kunststukken, rijk
van kleur en vaak met boeiende voor
stellingen die zijn ontleend aan de ge
schiedenis. de mythologie of de Bijbel,
zoals die plegen voor te komen op
waaiers uit de achttiende en de negen
tiende eeuw.
Vooral de Franse waaiermakers in
de achttiende eeuw, die in een eigen
gilde verenigd waren, hebben mees
terstukken geleverd. Beroemd waren
de gebroeders Martin, die een glan
zende vernis hebben uitgevonden om
het schilderwerk op de waaiers tegen
schadelijke invloeden van buiten te
beschermen. Deze Vernis Martin
waaiers van ivoor, die al bijzonder
zeldzaam zijn geworden, werden
meestal aan beide zijden beschilderd.
Andere waaiers zijn van papier, hout,
schildpad, perkament, veren, geprepa
reerde vogelhuid en celluloid. Om ze
nog decoratiever te maken is soms
bladgoud, zilverblad of parelmoer als
inlegwerk toegevoegd. Ja, ze werden
zelfs met diamantjes en pailletten ge
tooid.
Er is een waaierfragment te zien,
waarop met de hénd een gekleurde
ets, vermoedelijk een der werken van
barmhartigheid voorstellend, werd
aangebracht. Een grote bekoring gaat
uit van de waaiers van Brusselse
kloskant. Een ivoren brisé-waaier, zo
geheten, omdat de baleinen aaneenge
sloten zijn, is uit één stuk gesneden.
ADVERTENTIE
waarbij de randen tot bloemen en
ranken werden omgetoverd. In de na
bijheid ligt een balboekje in de vorm
van een waaiertje, voorzien van zil
veren uitgezaagde en gegraveerde pa
naches. Het middenstuk is weer van
ivoor
Merkwaardig is een zijden waaier
uit de tijd van Lodewijk XVI, met
panaches, waarin kleine lenzen wer
den aangebracht, zodat de waaier toe
gevouwen als loupe was te gebruiken.
Een dergelijk stuk namen de dames
wel mee naar het theater. Bij een be
zoek aan het hof zouden zij in tegen
woordigheid van de vorstelijke perso
nen het niet wagen hun waaier te ont
vouwen. Viel hun echter de eer te
ARISTOPHANES, de Griekse blij
speldichter heeft in zijn leven van
450 tot 385 voor Christus vieren
veertig komedies geschreven, waar
van er elf bewaard zijn gebleven. Een
daarvan heet De Vrede en van dit
spel heeft TUSA, de toneelafdeling
van de Unitas StudioSorum Amstelo-
damensium, woensdagavond in het
hoofdstedelijke Van Nispenhuis een
allerplezierigste uitvoering gegeven in
een bewerking en onder de regie van
Rense Royaards, telg uit het beroem
de toneelgeslacht van die naam.
Als veel van Aristophanes' werk is
De Vrede een anti-oorlogsstuk. Op de
Olympus, de zetel der goden, zit de
godin van de vrede opgesloten in een
hol. Daardoor woeden de oorlogen
maar voort, komt de kleine man, het
volk, steeds meer in de verdrukking.
Een tuinier uit Attica, Trygaios, be
sluit hier iets aan te doen. Hij zoekt
en vindt een mestkever die hem te
gen de Olympische berg op rijdt. Het
lukt hem de godin te verlossen en zij
blijkt zo'n aanvallig wezentje te zijn.
dat de tuinier haar tot zijn bruid
kiest.
Zoals in zijn meeste werken zit dit
spel van Aristophanes boordevol actu
ele toespelingen op het politieke ge
beuren van zijn tijd. In klassieke op
voeringen kunnen wij nu nog wel ge
nieten van zijn sublieme taalgebruik,
veel van de grapjes gaan echter uiter
aard verloren omdat we te weinig
kennis hebben van de historie. Door
(Van onze correspondent)
NIJMEGEN, 15 mrt. De stichting
studentenhuisvesting Nijmegen heeft
mis gegokt, toen zij onlangs het plan
aanbesteedde tot het bouwen van 750
studentenkamers in het Galgenveld:
de laagste inschrijver bleef ongeveer
een miljoen gulden boven de raming
van de architect, zodat men heeft
moeten besluiten om van het bouw
plan af te zien. Inmiddels is overleg
gepleegd met zusterstichtingen in an
dere universiteitssteden, waar voor de
bouw van studentenflats industriële
bouwmethoden zijn toegepast.
Eenzelfde methode wil men gaan vol
gen bij de realisering van een plan
voor 600 studentenkamers bij het Al-
bertinum, waar de gemeente bouwter
rein in reserve heeft. Men hoopt, dat
de flats hier binnen twee jaar gereed
kunnen komen, dat is binnen de zelf
de termijn, waarop de flats in het
Galgenveld zouden worden opgeleverd
De enorme kamernood zou dan niet
al te zeer verergeren.
Het Galgenveld-plan was van de Nij
meegse architect Vink, die eerder 151
kamers in de Nijmeegse binnenstad
heeft gebouwd. Volgens de stichting
was het plan extra duur, omdat er
kostbaar grondwerk aan te pas kwam,
waarvoor men een vergeefs beroep
heeft gedaan op de gemeente Ook de
bouw zelf was nogal duur opgezet, re
den waarom het rijk geen goedkeuring
wilde verlenen.
De stichting heeft toen voorgestelri,
toch maar aan te besteden, in de hoop
dat de slapte op de bouwmarkt een
acceptabele inschrijving zou opleveren
Die hoop is niet in vervulling ge
gaan, integendeel Dat de raming van
de architect geen al te optimistische
is geweest, is wel duidelijk Pogingen
om het verschil tussen raming en
laagste inschrijving te delen en onder
handelingen met de gemeente over het
grondwerk zijn nog wel gevoerd, maar
op niets uitgelopen.
Overigens komt het plan voor de
flats bij het Albertinum niet in plaats
van het Galgenveld-plan, het krijgt
alleen prioriteit. In een iets latei sta
dium komen er ook nog 500 kamers
in Hatert. Gelijktijdig hoopt men als
nog te kunnen gaan bouwen in het
Galgenveld, maar dan in een heel an
dere architectuur. Het Galgenveld -
waar onder andere de studentenkerk
staat en de mensa komt zou oor
spronkelijk het bouwterrein zijn van
de a-faculteiten die later naar Heyen-
daal zijn gegaan.
de eeuwen heen blijkt het verhaaltje
op zich zó sterk te zijn, dat publiek
van alle tijden er plezier aan kan be
leven. In 1961 bijvoorbeeld maakte
Jean Vilar van de hoofdrol, de tui
nier, een rasechte Fransman en diens
belevenissen hielden de Parijse to
neelliefhebber destijds maandenlang
bezig.
Rense Royaards heeft het verhaal
tje ook naar zijn hand gezet en met
doorslaand succes. Met vrijwel niets
aan technische hulpmiddelen heeft hij
een voorstelling gemaakt, die tot de
uitschieters in dit seizoen van het
studententoneel gerekend mag wor
den. Opmerkelijk was zijn beschaaf
de terughoudendheid. Hij had vorsten
huis, stadsbestuur, landsregering in
de goedkope dubbele heupzwaai kun
nen nemen. Zeer origineel zocht hij
andere, algemeen menselijke wegen:
„Wat God wil, is altijd een succes!"
,,Heb ik geen mooie hemel opge
tuigd, opdat de Grieken U en ik
rustig kunnen vrijen?"
Wat in deze voorstelling bijzonder
opviel was de wijze waarop met be
trekkelijk ongeschoolde krachten een
gaaf scène-beeld en een aanvaardba
re beweging was bereikt. Jan Joris
Lamers tekende voor het eerstge
noemde onderdeel, Marja Kok voor
de dans-beweging. Dan was er de
zeer functionele muziek onder leiding
van Hans Meyer, die nu eens niet
hinderlijk het toneelgebeuren binnen
drong, doch dit harmonisch versterk
te.
Na 2388 jaar is dit werk van Aris
tophanes nu voor het eerst tot het
lage land aan de zee doorgedrongen.
Het is bijzonder plezierig dat studen
ten dit teweeg hebben gebracht. De
TUSA-mensen hebben hiermee hun
taak proefbank voor het toneel
zeer Wel verstaan.
FRANC. STRANGER
beurt iets aan te bieden, dan moest
het op de uitgespreide waaier worden
aangereikt.
Bij rouw diende, nog in de negen
tiende eeuw, een waaier met een aan
gepaste voorstelling en natuurlijk niet
gekleurd. Een papieren rouwwaaier
vertoont aan de voorzijde treurende
vrouwen bij de graftombe van Gerrit
Braams, luitenant op de kanonneer
boot van Van Speyck, die in 1831 de
lucht invloog. Dit drama werd op de
achterzijde gesymboliseerd met kruit
vat, lont en kogels.
De dames wisten hun waaier ele
gant te hanteren en ook wisten zij het
voorwerp geraffineerd te gebruiken
om hun gevoelens of gedachten ken
baar te maken. Een gesloten waaier
aan het koord om de rechterarm be
tekende ,,ik zoek een geleider voor
het leven". Werd een waaier aan de
lippen gebracht, dan twijfelde een
dame aan de oprechtheid van haar
bezoeker. Mocht zij zich met de
waaier aan het venster vertonen, dan
begreep haar passerende aanbidder,
dat zij vandaag niet uitging.
Geen wonder, dat de waaier Stephan
Mallarmé inspireerde tot het liefdes
gedicht „Eventail". De waaier heeft
overigens niet alleen in tijden van
overdreven courtoisie een rol ge
speeld, maar heeft al een heel oude
geschiedenis. Zo is bij de opgraving
van de Egyptische farao Toet-Anch-
Amon een waaier te voorschijn geko
men. Men neemt aan, dat waaiers
reeds lang daarvoor bekend waren.
ADVERTENTIE
DE KAPITEIN
Als we de Philicorda „buitenkerkelijk"
noemen dan geldt dit alleen de af
metingen: dit orgel past in de kleinste
flat, en het geluid is tot zeer zacht
regelbaar. Wat de klank betreft: zelfs
muzikale puriteinen zijn enthousiast
over de rijkdom. (En dat is de reden
dat ook in héél wat kerken en kapel
len dit „buitenkerkelijk" orgel te horen
is). Komt u zélf eens langs om de
Philips Philicorda te bespelen - en
neemt u Bach maar mee!
Nii ook met 2 klavieren en pedaal
Rotterdam, W. de Withstraat 32 - tel. 138113
Amsterdam - Arnhem - Breda - Leiden
(Van een correspondent)
MILAAN, 16 maart Wie krijgt de
miljoenen, die de roman Dokter Zji-
vago van Boris Pasternak heeft opge
bracht? Het boek is in tal van landen
een bestseller geweest, en er is een
film van gemaakt, die ook goed liep
Bijna al het geld dat dit heeft opge
leverd is in handen van de Italiaanse
uitgever Gian-Giacomo Feltrinelli.
Uit Rusland is een paar dagen terug
een afvaardiging van advocaten in Mi
laan aangekomen, die willen proberen
al dat geld naar Rusland te krijgen
Maar Feltrinelli heeft geen haast en
hij heeft daar wel reden toe.
De uitgever wil er zeker van zijn.
dat althans een redelijk deel van de
opbrengsten van het boek in handen
komt van Pasternaks erfgenamen er
niet bij de Sovjetregering.
Toen Pasternak indertijd probeerdt
zijn Dokter Zjivago in Rusland gepubli
ceerd te krijgen, in de periode van be
trekkelijke vrijheid, die op de dood van
Stalin volgde, werd hij afgewezen dooi
de staatsuitgeverij, die zijn boek anti
sovjet vond. Dat was in 1956. Maar
een Italiaanse communist, Sergio d'An-
gelo, die voor de Moskouse uitgevers
combinatie werkte, las het manuscript
en vond dat het uitgegeven moest wor
den. Hij wist Pasternak ertoe te be
wegen, dat hij het manuscript langs
een sluipweg aan Feltrinelli liet toe
komen. Deze kreeg ook de vertaal- en
filmrechten.
Feltrinelli was een rijke jongeman,
die na de tweede wereldoorlog lid
werd van de communistische partij en
zich toelegde op het uitgeven van
linksgerichte boeken. In 1957 verliet hij
de partij weer, voor een deel ook door
de tegenstellingen, die er rond Paster
nak ontstonden. Feltrinelli is nu een
van de grootste uitgevers van Italië,
DIT JAAR wordt de 450e herden
king van de Hervmuung gevierd.
Zoals elk iaar zullen ook nu weer
hee) wat studiebijeenkomsten aan
Luther en zijn werk worden gewijd
Rooms-Katholieken nemen eveneens
daaraan deel De laatste tijd hebben
tal van erkende katholieke geleerden
in hun publicaties het minder vrien
delijke beeld van Luther, dat in ka
tholieke kringen traditioneel was,
in wezenlijke punten gecorrigeerd. In
het katholieke Oostenrijk is men
zelfs van plan een jubileumpostzegel
uit te geven
Het wekt waarschijnlijk wel enige
verbazing dat de communistische
machthebbers in Oost-Duitsland deze
herdenking gaan meevieren, aldus de
Zwitserse protestantse nieuwsdienst
Zij hebben daarvoor echter hun eigen
methode gekozen. Aanzienlijke bedra
gen zijn uitgetrokken voor de restau
ratie van de historische verblijfplaat
sen van Luther, zoals enkele huizen in
Wittenberg en de Wartburg bij Eise
nach, waar hij tijdens zijn gevangen
schap van 1521-1522 het Nieuwe Testa
ment in het Duits vertaalde. Reisbu
reaus in verschillende landen maken
reclame voor een bezoek aan die
plaatsen. De Westduitse Bondsrepu
bliek valt daar evenwel buiten. De re
den daarvan zal wel te zoeken zijn in
een zekere beduchtheid van communis
tische zijde, dat een stroom bezoekers
uit West-Duitsland te veel nadruk zou
kunnen leggen op de eenheid van de
Evangelische Kerk in DuiLsland (EKDl
Al in juli van het vorig jaar werd
op een persconferentie gezegd, dat er
geen sprake kon zijn van enige be
moeienis van Westduitse zijde met de
voorbereiding der feestelijkheden in de
Duitse Democratische Republiek. Een
communistisch blad in Oost-Berlijn
schreef, dat ,,er noch te Wittenberg
noch te Eisenach behoefte gevoeld
werd aan het organisatietalent van de
heren Scharf en Lilje" (resp bisschop
pen van Berlijn en Hannover Hei is
derhalve wel zeei onwaarschijnlijk,
dat de Duitse Protestanten de gelegen-
ieid krijgen in Wittenberg gezamen-
!k een Luther-herdenking te organi
seren.
De communistische regering is blijk
baar niet van plan de kerkelijke vie
ring van het Reformatie-jubileum bin
nen haar grenzen geheel te verbieden;
wel zal men ze aanzienlijk beperken.
Zo kan bijvoorbeeld het plan om te
Leipzig een grote kerkendag te hou
den niet doorgaan, omdat, zoals men
beweert, de grote hallen van de ..Leip-
ziger Messe" niet beschikbaar zijn,
daar zij op bedoelde dagen vooi een
..andere manifestatie" gereserveerd
moeten blijven. Er kunnen dus alleen
nog maar regionale bijeenkomsten wor
den gehouden en verder twee feeste
lijke godsdienstoefeningen en een
..oecumenische dag" te Wittenberg.
MEN HEEFT de Kerk toegestaan
deze herdenkingen ,,op eigen verant
woordelijkheid" te vieren en daarbij
„vóór alles aandacht te schenken aan
de theologische en kerkhistorische as
pecten van de Reformatie" De rege
ring zegt prijs te stellen op een „vreed
zame samenwerking" bij de Reforma
tie-herdenking door de Kerk en de
staat. Daarom zijn de bisschop van
Maagdenburg, dr. Janikke, en enkele
andere vertegenwoordigers van de
Kerk tot lid benoemd van het staats-
comité ter voorbereiding van de fees
telijkheden Het gegronde vermoeden
bestaat dat de Oostduitse communis
tische regering aan het werk van
Luther een uitleg gaat geven, die in
haai wereldbeschouwing en politiek
past Men concludeert dit niet ten on
rechte uR een verklaring van het „Na
tionale Front van democratisch Duits
land" van 5 juni 1966. waarin gezegd
wordt, dat ..de vertaling van de Bijbel
in het Duits getuigde van de beginnen
de emancipatie van burgerlijk-demo
cratische krachten, die het volk in
staat stelden zelf de Bijbel te lezen en
op die manier hun democratische
strijd en hun eisen christelijk te fun
deren. De eerste etappe van deze
vroege volksrevolutie de Hervor
ming van Luther was niets anders(l)
vormde een onderdeel van een his
torische. progressieve beweging. Het
was Luther er heus niet alleen om te
doen de godsdienst te hervormen; hij
wilde veeleer een mondige gemeente
scheppen, die vrij was van binnen- en
buitenlandse bevoogding en onderdruk
king, waarin het volk zijn krachten
onbelemmerd zou kunnen ontplooien."
De 450e herdenking van de Reformatie
en de viering van het 900-jarig bestaan
van de Wartburg getuigen, volgens de
communisten, van ,,de strijd, die in de
Duitse geschiedenis door het volk en
de progressieve klassen gevoerd is
voor maatschappelijke vooruitgang, de
mocratie en nationale eenheid."
In West-Duitsland zou men er al
dus nog steeds het communistische
„Nationale Front" naar streven van
de herdenking der Reformatie uitslui
tend een theologische aangelegenheid
te maken en haar de nationale, demo
cratische en humanistische betekenis
te ontnemen Wie de Reformatie al
leen kerkelijk en theologisch verstaat,
minimaliseert deze gebeurtenis op on
verantwoorde ijze, want in feite en
in wezen was zij de eerste revolutio
naire beweging.
Op die manier proberen de commu
nisten een nieuw beeld van Luther te
ontwerpen. In werkelijkheid gaat het
hier om een grove vertekening. Een
vermaard Lutherkenner, P. Schempp,
heeft eens geschreven, dat ook een his
toricus, die géén theoloog is, onmoge
lijk het feit over het hoofd kan zien,
dat Luther altijd en overal naar de
Schrift verwijst, naar de hele Heilige
Schrift en wel inzoverre zij de Open
baring is van de onbekende God door
de van Hem en Zichzelf getuigende
Christus." De komende Lutherfeesten
zullen gelegenheid bieden te constate
ren, of de Christenen van vandaag nog
bereid zijn in de gelovige voetsporen
van de grote Hervormer te treden.
die zo'n zeventig titels per iaar laat
verschijnen.
Dokter Zjivago maakte Pasternak
wereldberoemd, maar vergalde ook de
laatste jaren van zijn leven en heeft
wellicht zijn dood verhaast. De Rus
sische communistische partij veroor
deelde hem, de Russische schrijvers
gemeenschap liet hem voor het me
rendeel links liggen, premier Nikita
Khroesjtsjev beledigde hem in het
openbaar. Hij verloor zijn vertalers
baantje bij de staatsuitgeverij en werd
ziek.
Terwijl het geld zich op zijn naam
bij een Zwitserse bank opstapelde ver
keerde Pasternak in ernstige financië
le moeilijkheden. Feltrinelli probeerde
hem wat geld toe te spelen maar
met weinig succes. Pasternak stierf
30 mei 1960, zonder meer gekregen te
hebben dan een paar gesmokkelde roe
bels.
In zijn laatste wil benoemde hij zijn
secretaresse Olga Ivinskaya tot zijn
enige erfgename, zonder iets te zeg
gen over zijn vrouw Zinaida. van wi«
hij lange tijd in feite gescheiden ge
leefd had
Olga had zich van 1946 af volledig
aan Pasternak gewijd. Zij inspireerde
hem tot de figuur van Lara, de vurige
maar ongrijpbare heldin van Dokter
Zjivago In 1956 had Feltrinelli, in zijn
hardnekkige pogingen om Pasternak
het geld te doen toekomen, met een
toerist afgesproken dat hij een half
miljoen roebels aan Olga zou over
handigen. Het gevolg was dat Olga
werd gearresteerd voor „onwettigs
handel in buitenlandse betaalmidde
len". Zij weigerde tegen Pasternak te
getuigen al zou haar dat wellicht
de vrijheid bezorgd hebben en werd
voor acht iaar naar een gevangenis
gestuurd, waarvan zij er zes uitzat.
Haar dochter Irina, toen 19, kreeg ook
drie jaar straf in het concentratiekamp
van Potma.
Na de dood van Pasternak werden
moeder en dochter tenslotte vrijgela
ten. Irina trouwde een schrijver die
zij in Potma had leren kennen en
werkt nu voor een muziekuitgever. Zij
heeft een zoon die Boris heet, naar
Pasternak.
Olga, die nu 54 is, kreeg de vertaling
van een Poolse roman in het Russisch.
De laatste tijd beginnen de Russische
autoriteiten zich in toenemende mate
vriendelijk tegenover haar te gedra
gen. Zij heeft bijvoorbeeld een kleine
maar gerieflijke flat midden in Moskou
kunnen krijgen en kent ook de weinig
voorkomende weelde van het bezit van
een eigen telefoon. Er is haar ook
meer vertaalwerk beloofd Maar daar
wordt wel bij te verstaan gegeven dat
zij, als zij deze vriendelijkheden wil
laten voortbestaan, we] zou moeten af
zien van haar rechten op de nalaten
schap van Pasternak ten gunste van
de staat. Dat laatste heeft zij tot dus
verre geweigerd.
Zij is niet de enige, die rechten doet
gelden. Zinaida Pasternak stierf vorig
jaar. Zij en Pasternak hadden twee
zoons, Leonid en Eugene, die opkomen
voor hun rechten op het fortuin van
hun vader. Om deze tegenstrijdige
aanspraken van Olga, Leonid, Eugene
en de Sovjetstaat tot een oplossing te
brengen is een zogenaamd onpartij
dige wettelijke commissie benoemd.
Dit gezelschap heeft een afvaardiging
naar Milaan gestuurd voor zeer gehei
me besprekingen met Feltrinelli.
TURIJN, 16 maart De acteur Vit»
torio Gassmann die de afgelopen vijf
jaren voornamelijk in films te zien is
geweest, zal op het toneel terugkeren.
Hij zal eind december met een eigeii
gezelschap beginnen in Turijn. Vooiv
Iopig zal het vier maanden optreden
Als eerste stuk wordt gespeeld Richard
III van Shakespeare in de regie van
Luca Ronconi. Het tableau de la troupe
staat nog niet geheel vast. Wel ligt
het in het voornemen voornamelijk
jonge krachten te engageren.
