Zoeken naar de oorzaken
van oorlog en vrede
STUTOFES poging tot
serieuze aanpak
r,
GERM DE JONG OVERLEDEN
V
BOEK
K
Studenten Leuven
Protesteren weer
heb ik van sparen willen weten,
maar nu...
Kamermuziek in
Tilburg
Mahlers „afscheid"
onder Haitink
MATEUS
ROSÉ
4
P'
Fraai succes voor
Poolse studenten
PROF. GASTON BOUTHOUL
König leidt USO
westie van touw
Cultureel beleid
Bachs Triple-concert
NEDERLANDS STUDENTENTONEEL
PREMIE SPAARPLAN
Haagse kunstgalerij
„Lied von der Erde"
KWESTIE NOG IN BERAAD
PANTOMIMEGROEP GEST
DONDERDAG 13 APRIL 1967
5
Tijd voor een
Prof. GASTON BOUTHOUL
Basis voor persoonlijk bezit
Sr
ANDRE KERSTENS
-
-
E-
Germ de Jong.
^eijo Meri: Een kwestie van
°Uu>Vitg. J. M. Meulenhoff, Am-
Ve"eï-dam.
hegf/10 Meri, een jonge Finse auteur
köSy ,rnet zijn korte roman Manilla-
kw.,aSl een literaire prijs gewonnen en
W'1"1 dus in aanmerking voor verta-
d6rj n 'n verschillende landen. Ook Ne-
behoort daartoe: Jean A.
ljn 'fkamp gebruikte voor zijn verta-
de Franse tekst.
jf0t han aan mij liggen, maar het
t0u succes van Een kwestie van
be„ z°als de Nederlandse titel luidt,
Vgr, ik niet goed. De held van het
fPljrj aal' een soldaat uit de tweede we-
van°arlog> toen Finland aan de zijde
is e nazi's tegen de Russen vocht,
C nare kwast. Hij vindt op een
t kar in een bos -een touw
s0yv intig meter, dat hij als oorlogs-
}fie, enin mee naar huis wil nemen.
gf.n eenvoudiger dan dat, zult U zeg-
°Ver
"aaar zo denkt de soldaat er niet
lic^" Hij windt het touw om zijn
daa arn en kameraden helpen hem
er Ze sjorren zo hard, dat de man
trej?aars en blauw van wordt. In de
karn naar kuis wordt hij onwel. De
hee(6raden> andere weer, van de nu
kik geworden man willen hem
v0*k' houden hem ook een beetje
Vq]l ke gek, maar hij verzet zich en
«e-F®ngt de reis naar zijn dorp als
Uit t bik. Pas thuis begint hij zich
verhe kleden en zijn vrouw valt van
«f a ing achterover. Zou de kerel een
hetk ere onbekende geslachtsziekte
"ltd u °Pgel°Pen? A13 ze eindelijk
*°Uv» kat er sprake is van een
door ®nijdt ze de strengen door, waar-
het touw waardeloos maar de
j, Althans gered is.
(v6r w°rdt in het dorp wat gekletst
het v.*?6 zonderling, maar daar blijft
(f,r kij. Niet helemaal, want de ge-
Ws n dwalen meestal af naar oor-
,Verhalen, tot de honderdveertig
IW^ken vol zijn. Er is weinig span-
h9al 6 beleven aan dit ongewone ver-
Waarvan het meesterschap mij
e®l ontgaat.
Dbg.
(Van onze verslaggever)
PaL|.yYEN, april Meteen na hun
dentenantie hebben de Vlaamse stu
ift d actie voor de overheveling
kathol;6 ,Franstalige afdeling van de
v°°rtep universiteit naar Wallonië
oratie .In het kader van hun ,,0-
ders va uimatum" brachten de lei-
^laarnse ?e diverse organisaties van
'h de nn s ,udenten vierentwintig uur
Van d? "]Ucht door.
,sdagavond tien uur tot woens-
4e p, betrokken zij de wacht op
Markt, voor het administra-
sebouw van de universiteit.
UaP luchtbedden en matrassen brach-
C zij de nacht door. Overdag speel-
zij kaart of deden zich te goed
Syk warme soep en koffie, die door
VpRathiserende caféhouders ter be-
stj-g king werd gesteld. De demon-
t\(sahten (hun aantal varieerde van
tot vijftig) trokken veel bekijks,
geregeldheden deden zich niet voor.
HAAG, 13 april Bij het di-
v5n Faat-generaal voor culturele zaken
tre^.het ministerie van Cultuur- Re-
^°rdt6 en Maatschappelijk Werk,
ftejri .Per 1 mei een directie inge-
h h as' met de beleidsvraagstuk-
SeUmvtreffende monumentenzorg, rau-
»cherï®zen> archiefwezen en natuurbe
h °ikp ng' Hoofd ervan wordt mr. R.
9iw>, nu hoofddirecteur van de Mo-
v«rv Uenzorg. Hij wordt ook plaats-
tUlfkgend directeur-generaal voor
0mr<rt6 zaken.
Qe top van het directoraat-gene
kt! j^°°r culturele zaken te verster-
»*kelin als eerste stap een kleine staf-
k6tlSehg Seci'eëerd, belast met de we-
aPpelijke voorbereiding van het
(Van een verslaggever)
NIJMEGEN, 13 april
,,IN MIJN HART ben ik een paci
fist, maar ik doe liever geen keuze,
omdat ik meen als wetenschapsman,
die neutraal blijft, meer te kunnen
doen voor het vraagstuk oorlog en
vrede." Prof. Gaston Bouthoul, direc
teur van het Instituut voor Polemolo
gie, die deze openhartige ontboezeming
doet, wil zich helemaal inzetten voor
de bestudering van de twee polen:
oorlog en vrede. Hij is de directeur
van een instituut, dat nauw verbonden
is aan de universiteit van Parijs, de
Sorbonne, dat zich speciaal bezighoudt
met de bestudering van deze vraag
stukken. Dit is het oudste instituut ter
wereld.
Het begin van deze hele onderne
ming is zonder „voorbedachten rade"
geweest. Vanuit sociologische onder
zoekingen is hij vanzelf tot de bestu
dering van het ook voor hem afschrik
wekkende fenomeen oorlog gekomen.
De ellende van de tweede wereldoor
log heeft hier zeker een rol in gespeeld.
In 1942 was het nog slechts één hoofd
stuk van een sociologische verhande
ling. Nu heeft hij reeds vele boeken en
artikelen over dit onderwerp gepubli
ceerd.
Prof. Bouthoul is „de uitvinder"
van de term polemologie. Deze is afge
leid uit het Griekse woord „polemos",
dat strijd, oorlog betekent. Zijn opzet
BACH WAS EEN ALCHIMIST: zijn
Triple-concert dat na lange tijd weer
eens op het programma van het Resi
dentie-orkest verscheen is daarvan een
klinkend bewijs! Het is namelijk sa
mengesteld uit edele „metalen" van
enige heel uiteenlopende werken als
een preludium en fuga in a voor
cymbalo en het middendeel van de or
gelsonate in b. Bach voegt deze hete
rogene elementen samen, trans
planteert ze, transponeert en trans
formeert ze, maar zo dat men zich
nauwelijks op het middendeel na
.van hun oorsprong bewust wordt. Voor
al in een uitvoering als van woensdag
avond in de Kurzaal met Corrie Vier
dag als klavecymbaliste, Willem Nos-
ke als violist en Jolle de Wit als flui
tist, en een sterk gereduceerd instru
mentaal ensemble, onder leiding van
Willem van Otterio, kwam dit werk
bijna als een openbaring tot ons. Hoe
verrukkelijk klonk met name het mid
dendeel voor drie solisten, met hun
zachte luit-achtige tokkelingen, ruizen-
de accoorden van het clavecimbel, en
de lenige fiorituren van de fluit. Het
was perfect musiceren dat het onbe
twiste hoogtepunt werd van deze avond.
M.M.
was om volgens zuiver wetenschappe
lijke criteria het verschijnsel oorlog te
onderzoeken. Hierbij wil hij geen be
paald standpunt van tevoren innemen.
Zuiver objectief en neutraal wil hij
langs sociologische, psychologische,
economische weg de gevolgen maar
ook allereerst zo mogelijk de oorzaken
van oorlog en het alternatief vrede on
derzoeken. In 1945, direct na de tweede
wereldoorlog, richtte hij aan de Sor
bonne zijn instituut op. De Fransen
emotioneel als altijd hadden een
aangeboren wantrouwen ten opzichte
van de werkzaamheden van zijn in
stituut. Dit heeft geduurd tot voor en
kele jaren. Eerst toen de Algerijnse
kwestie voorgoed was afgehandeld
kreeg hij ook van de Fransen de er
kenning, die hij internationaal al lang
genoot.
Door de emoties, die de strijd in
Vietnam en Algerije met zich mee
bracht, werden prof. Bouthoul en zijn
staf vaak ten onrechte als commu
nisten en pacifisten veroordeeld. Pole
mologie was voor hen iets als een on
gegrond pacifisme. De communisten
vonden zijn werk volkomen overbodig,
omdat zij meenden dat oorlog een ty
pisch gevolg was van het kapitalisme
en polemologie was voor hen dan ook
een derde-rangs lapmiddel om de fei
len van het kapitalistische stelsel te
verdoezelen. Prof. Bouthoul heeft zich
van de kritiek op zijn werk echter bit
ter weinig aangetrokken. Het was
voor hem eerder een stimulans om zijn
werk nog consciëntieuzer voort te zet
ten. De resultaten bleven niet uit.
Op het ogenblik wordt zijn insti-
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT, 13 april Het zevende
Studententoneel Festival - STUTOFES
- begint maandagavond in de schouw
burg Junuthof te Wageningen. Tot en
met zaterdag 22 april zullen daar vijf
tien stukken door dertien groepen wor
den opgevoerd.
Het karakter van dit festival wijkt
af van de voorafgaande. De keuzemo
gelijkheden voor een stuk zijn vergroot
omdat het keurslijf van de beperking
tot eenacters te zwaar begon te knel
len. Hierdoor verschenen er nogal eens
slechte produkten op de Wageningse
jaarmarkt. Voor het eerst heeft de
Stutof es-commissie alle deelnemende
groepen ook een opdracht gegeven.
Elk gezelschap is verplicht een be
paald thema in geen andere decors
dan zwarte gordijnen uit te werken.
ADVERTENTIE
V)
Nu moest ik gewoon wel, want het sparen werd te aantrekkelijk.
Mijn vrouw en ik sparen nu elk jaar 500,— en naast de normale
rente krijgen we vanaf 1972 ieder jaar ook nog eens honderd
gulden van het Rijk! Belastingvrij! En dat telt dubbelaan.
Waarom informeert u ook niet eens naar de spaarbewijzen van
het Premie Spaarplan? Alle Spaarbanken, Poskantoren, Banken,
Boerenleenbanken, Raiffeisenbanken en Bouwfondsen zullen u
graag inlichten.'
Het thema is: een man of vrouw zit
al of niet in gezelschap in een ruimte
en knikt en/of glimlacht tegen een an
der persoon. De uitwerking is geheel
vrij, zowel naar aard en aantal per
sonen, conflict, tijd, plaats, als naar
de aard van de dramatische theatrale
middelen, waarmee de productie tot
stand wordt, gebracht. De maximale
speelduur is twintig minuten.
Ook dit jaar ontbreekt het wedstrijd
element niet. Naast het juryrapport
dat op de slotavond wordt uitgebracht,
zullen prijzen worden uitgereikt voor
de beste presentatie, de beste stuk
keuze en zogenaamde ossekarren voor
de beste speelster en speler. De wis-
selprijs van de Nederlandse Amateur
Toneel Unie, een belichtingsinstalla
tie, zal worden toegekend aan de
groep met de beste eigen produktie.
De jury wordt dit jaar gevormd door
Manuel van Loggem, Gerrit Korthals
Altes en John van de Rest. Op de
middagen van het festival zullen een
van de groepen die de avond te voren
zijn opgetreden hun presentaties in
het publiek bespreken onder leiding
van de dramaturg Guus Rekers.
Onafhankelijk van het oordeel van
de jury zal het bestuur van de Stich
ting Nederlands Studententoneel (SN-
ST) tijdens het Stutofes de groep aan
wijzen die dit jaar naar het festival
in Zagreb gaat. De stichting, die zich
ten doel stelt de kwaliteit van het stu
dententoneel in ons land te verbete
ren en regulerend op te treden bij
buitenlandse uitwisselingen, heeft al
besloten de Utrechtse Studenten To
neelvereniging (USTV) naar het fes
tival in Nancy af te vaardigen met
het spel „Het grauwse diep" van Leo
Vroman. In 1968 zal de stichting een
.nationale toneelmanifestatie orga
niseren en twee studieweekeinden voor
studenten-tonelisten. Per 1 september
it.s. gaat de acteur Leonard Frank uit
Amsterdam optreden als adviseur van
de SNST.
In de Kamermuziekserie van de Til-
burgse Liedertafel „Souvenirs des Mon-
tagnards". waar ensembles en solisten
van wereldklasse kind aan huis zijn,
trad woensdagavond een trio op, ge
vormd uit oud-leerlingen van het Bra
bants Conservatorium. Het zijn de blok-
fluitiste Elly Baghuis, de celliste Lide
wij Scheifes en de claveninist Jan Alt
hof. Alle drie bekwame jonge mensen,
die zich nog een weg moeten banen.
Naast hun gewone veeleisende dagtaak
brengen zij de speelvreugde op om sa
men weinig bekende muziek te maken.
Ze presenteren een programma met
werken van Italiaanse, Duitse en'Franse
barokmuziek voor sopraan- en altblok
fluit en continuo, dat wordt gevormd
door clavecimbel en cello. Elly Bag
huis hanteert beide instrumenten heel
goed en is een ware virtuoze op de
sopranino. Lidewij Scheifes is een veel
belovend celliste, die de sonate in e
klein voor cello en continuo van
Vivaldi mooi kan spelen. Jan Althof
is een uitstekend clavecinist. Zijn
kwaliteiten kwamen heel goed tot hun
recht in de beide werken van moderne
Nederlandse meesters, Suite voor so
praan-blokfluit en clavecimbel van
Adriaan Bonsel en Cantileno e Ritmi
per flauto dolce e gravicembalo van
Marius Flothuis. Intelligente en
boeiende werken. Het was een plezieri
ge avond vol verrassingen.
N.
tuut, dat aanvankelijk ook door de
Franse overheid met enige scepsis
werd beschouwd, volledig gesubsi
dieerd. Ook met de communisten is
de verhouding aanmerkelijk verbeterd.
Door verscheidene contacten, zowel op
nationaal als internationaal niveau in
Frankrijk, is gebleken dat men met
hetzelfde ideaal bezield is. Het een
voudig afdoen als een mankement van
het kapitalisme bleek ook voor de
communisten op den duur een niet
houdbare stelling voor zijn weten
schappelijk onderzoek. Steeds meer
komt prof. Bouthoul tot de overtui
ging, dat hij door zijn werk tot een
grote bijdrage kan komen tot het be
vorderen van de wereldvrede. Hij ver
wacht hier vooral veel steun van de
Kerken en met name van de r.k.
Kerk.
De jongste encycliek van Paus Pau-
lus VI „Populorum Progressio" heeft
hij met een warme belangstelling en
grote instemming begroet. Dit is voor
hem de manier waarop de wereld het
probleem van oorlog en vrede moet
benaderen. Voor hem ligt de diepste
oorzaak van de mogelijkheid tot oor
log in het verschil tussen sociale wel
stand van de volkeren. Hij beschouwt
het als een enorme vooruitgang, dat
de Katholieke Kerk in de laatste zes
jaar drie Encyclieken kent over het
onderwerp van de sociale rechtvaar
digheid, terwijl in de negentiende eeuw
slechts één Encycliek over een veel
grotere, schreeuwende sociale onrecht
vaardigheid het licht zag. Vooral in de
laatste Encycliek ziet hij een richtlijn
voor de gehele wereld bij de strijd om
de vrede, want een gevecht om het
handhaven van de vrede blijft voor
hem een voortdurende opgave van
christenen en niet-christenen, voor al
len die zich in willen zetten voor het
handhaven van de vrede tussen alle
mensen, welke ideologie zij ook aan
hangen.
(Van onze verslaggever)
DEN HAAG. 13 april „Haagse
Kunstgalerij 1967" heet de manifesta
tie, die een aantal Haagse kunstza
ken van 9 tot en met 25 juni organi
seren op het gebied van de beeldende
kunst. Het initiatief is afkomstig van
de Haagse wethouder van onderwijs
en kunstzaken, drs. H. J. Wilzen. De
bedoeling is een uitbreiding te geven
aan het typisch Haagse aandeel aan
het Holland Festival. De manifestatie
is niet officieel opgenomen in het
programma van het festival. De rela
tie ermee is dat de kunstgalerij wordt
gehouden in dezelfde periode als het
Holland Festival. De galerij is geen
gemeentelijke zaak, zo heeft wethou
der Wilzen verklaard. „In het begin
wordt de organisatie begeleid door en
kele medewerkers van de afdeling
kunstzaken, maar verder gaat de ge
meentelijke bemoeienis niet", aldus
de wethouder. In het toekomstige
bouwbureau voor de restauratie en
uitbreiding van het oude stadhuis aan
de Groenmarkt wordt tijdens de ma
nifestatie een „Atelier Haagse Kunst
galerij 1967" ingericht, waar het
werk van de deelnemende kunstenaars
wordt vertoond. Verder zal hier een
demonstratie worden gegeven van het
draaien van een potterie en van het
drukken van grafiek.
In de galerieën zal werk worden
tentoongesteld van door deze galerie-
en gekozen kunstenaars. Er nemen
ongeveer veertig Haagse kunstenaars
aan deel, in een verhouding van een
vijfde beeldhouwers en viervijfde
schilders. Aan vijf of zes Haagse kun
stenaars zal opdracht worden gege
ven een ets te vervaardigen onder het
thema „Rond het Oude Stadhuis".
Van deze etsen zullen er vijftig wor
den gedrukt. Zij zullen worden ge
nummerd en gesigneerd en tegen een
bepaalde prijs aan belangstellenden
beschikbaar worden gesteld.
TOEN GUSTAV MAHLER in mei
1911 in Wenen werd begraven, werd er
geen woord gesproken en geen noot
muziek gemaakt. Zo had hij dat ge
wenst. De eerste ti'eurmuziek tot zijn
nagedachtenis werd de première van
zijn „Lied von der Erde" in november
te München. Hij had dat zelf nooit ge
hoord. Talloze malen daarna is het,
vooral door Walter en Mengelberg, uit
gevoerd. Meer nog dan de Negende
Symfonie is het Mahlers afscheid ge
weest. Nog altijd heeft een uitvoering
van „Das Lied von der Erde" de wij
ding van een uiterste zielsbe-
kentenis, althans wordt geacht die wij
ding na te streven.
Zonder twijfel heeft ook Bernhard
Haitink op het Abonnementscon
cert van woensdagavond aan de Van
Baerlestraat dat gepoogd. Met het
Concertgebouworkest, met Maureen
Forrester en Ernst Haefliger, kon hij
werken met geroutineerde krachten,
nourris dans le Mahler-sérail. Maar
hij had ook een kleine storm tegen, en
wel de storm des tijds die sindsdien
is vervloeid. De epoque dat wij Li
Tai Po via Bethge lazen is voorbij.
Het eeuwige China vermoeid, wel
lustig, indolent en melancholiek be
staat niet meer. Wat een dirigent nog
kan doen is het terugroepen van een
droom die voorbij is.
Dat doet hij overigens tevergeefs,
want de harde werkelijkheid heeft te
diep op ons ingekerfd. En ondanks
het feit dat Mahler in dit werk een
hernieuwde stijl toepaste verso
berde instrumentatie, polyfone elemen
ten is de vermoeidheid van de ziel
de allesoverheersende tendens.
Deze willoze overgave aan de uit
zichtloze weemoed is nog slechts te
aanvaarden als een esthetische manier
van leven, maar kan ons niet meer
meesleuren. Bernard Haitink is, wan
neer hij niet vurig is, tamelijk fanta
sieloos. „Das Lied von der Erde"
spreekt hem waarschijnlijk nog niet ten
diepste aan. Hij heeft er weinig op ge
let dat de tenorpartij verstaanbaar
moet blijven, met het gevolg dat Haef
liger het uiterste van de stem moest
vergen zonder dat hij nog geheel te
volgen was. De fluitsolo, die de alt
stem omzweeft in „Der Abschied". had
verzorgder en indringender moeten
zijn. Maureen Forrester zong met veel
genuanceerde overgave, maar de stem
heeft scherpe kanten, die soms met
de zoete tekst in tegenspraak waren.
Zo was aan veel details te horen, dat
gepoogd werd een oud visioen tot le
ven te brengen, waaraan echter het
bezielende geloof ontbrak.
Zij die alle noten kenden en dat
waren er in de zaal stellig zeer velen
moesten het ontbrekende uit hun
herinnering aanvullen.
Een frisse, geestelijk ongecompliceer
de vertolking van Haydns 96ste Sym
fonie, in D gr., ging hieraan vooraf.
v.E.
Het USO bracht op zijn elfde woens
dagavondconcert in Tivoli, geleid door
Gustav König, drie prachtige werken.
Het programma was evenwel niet
best samengesteld. Naar onze smaak
kan men de Tristan-muziek van Wag
ner beter niet door een der vijf viool
concerten van Mozart laten volgen. En
zeker kan men stellen, dat Mozart,
voorafgegaan door Wagner, niet ideaal
is.
Het voorspel en de slotscène uit Tris
tan und Isolde klonken prachtig be
heerst. En het derde G. gr. terts
vioolconcert van Mozart (wegens een
tekort aan voorbereidingsmogelijkhe
den in de plaats gekomen van het
vijfde) kreeg een niet minder ideale
vertolking; dank zij de sobere directie,
het soepele solospel van Johanna
Matzij, en het attente ensemble-werk
van het orkest.
Het tweede deel van de avond was
bestemd voor Bartoks concert voor or
kest uit 1943: een altijd nog moeilijke
partituur, overvloeiend van verrassin
gen en boeiend steeds in sterk geva
rieerde fragmenten. Er was hierin
naar men weten kan veel werk voor
het koper. Had men daarom in het be
gin van de avond maar iets van Wag
ner genomen.
Wk.
ADVERTENTIE
KtRSTENS W
importeur:
Collegegeld zal
hoger worden
(Van onze onderwijsredacteur)
DEN HAAG, 13 april Het plan
tot verhoging van het collegegeld en
het schoolgeld voor het kleuteron
derwijs, dat in 1964 werd aangekon
digd maar toen niet tot uitvoering
is gekomen, zal waarschijnlijk bin
nenkort opnieuw maar nu met
een verder gaande stijging aan
de orde komen.
De verhogingen maken deel uit van
een pakket van maatregelen tot ver
hoging van betalingen voor overheids
diensten, die bij het nieuwe kabinet in
de pen zijn.
In 1956 werd het collegegeld, gere
kend vanaf het studiejaar 1954/'55, te
ruggebracht van 325 tot 200 gulden. In
verband met de stijging van de onder
wijsuitgaven en de toeneming van de
welvaart kondigde minister Bot in zijn
begroting voor 1965 een verhoging van
het collegegeld van 200 tot 400 gulden
aan. Ook zou de maandelijkse bijdrage
voor het kleuteronderwijs verhoogd
worden van ƒ1,tot 2,50 met een
verruimde vrijstelling aan de vöet.
Beide maatregelen vooral de ver
hoging van het collegegeld ontmoet
ten destijds in de Tweede Kamer veel
verzet. Studenten die met een toelage
studeren, behoeven geen collegegeld
te betalen. Men vreesde, dat met na
me de middengroepen en de werkstu
denten door de verhogingen getroffen
zouden worden.
De kritiek gaf minister Bot aanlei
ding zijn plannen niet door te zetten.
Voor hét achterwege laten van de ver
hoging van het kleuterschoolgeld vond
hij een compensatie door het verschui
ven van de datum voor een verlaging
van de leerlingenschaal.
De bedragen zijn sindsdien onveran
derd gebleven. Het collegegeld van
tweehondei-d gulden behoeft na het
vierde studiejaar niet meer betaald te
worden.
Wanneer het plan-Bot thans opnieuw
zou worden uitgevoerd, zou met
handhaving van de huidige regeling
voor de bursalen en met vrijstelling
van collegegeld na het vierde studie
jaar de verhoging gerekend over
het begrotingsjaar 1967 het Rijk
De laatste bohémien
ER IS OVER de kunstschilder Germ
de Jong in de loop van zijn lange le
ven veel gezegd en geschreven. Nu hij
gestorven is, in Overveen, in de on
middellijke nabijheid van zijn stad
Amsterdam, komen er allerlei kleuri
ge dingen in je op, herinneringen die
onverbrekelijk met deze man zijn ver
bonden en die meestal Amsterdam
als décor hebben
Adriaan Roland Holst heeft hem elf
jaar geleden, bij zijn zeventigste ver
jaardag, op de huldiging in het Ste
delijk Museum toegevoegd: „Ik ben
van mening dat je ondanks je tekort
komingen als mens en kunstenaar al
tijd op goede voet met het leven hebt
gestaan." Roland Holst kon dat zeg
gen en Germ de Jong accepteerde het
van hem. Het diepgaand plezier dat
hij in het leven had kwam vooral tot
uiting in zijn kunst. Voor wie hem
slechts oppervlakkig kende was hij
een ietwat stugge man, die je aan het
schrikken kon maken door plotselinge
kortaffe opmerkingen als hem iets
niet zinde. Maar achter die knoestig
heid was er een warm hart, dat het
leven bijna met een devotie was toe
gedaan.
Germ de Jong tekende en schilder
de als iemand die voortdurend ver
liefd is op de natuur. Als een echte
ouderwetse reiziger trok hij er op uit
om de onverwachte plekken te vin
den, of dat nu op Ameland was of in
de Provence onder het harde licht van
een zuidelijke zon. Jarenlang is hij
op reis geweest, woonde in Parijs,
waar hij op een tentoonstelling nog
een zilveren medaille wist te verove
ren, later in Marokko en Portugal,
Spanje en Italië. Hij schilderde ook
veel in Amsterdam, de stad die hem
telkens terugzag en waar hij hoog bo
ven de Blauwbrug, op een zolder aan
de Amstel zijn atelier had. Daar zijn
vele van zijn dichterlijke werken ont
staan, daar bloeiden de stillevens en
de bloemenschilderijen, daar werkte
hij zijn reisschetsen uit op die heel
persoonlijke manier, waardoor hem
overigens bespaard bleef ergens „bij
te horen". Dit laatste deed hem al
tijd veel plezier en hij liet met be
wonderenswaardige strijdbaarheid
zijn talenten rijpen zoals hij dat zelf
wilde.
Bij zijn heengaan is er nog één as
pect dat benadrukt dient te worden.
Met hem verdwijnt een der karakte
ristieke figuren van een schilderach
tige generatie van bohémiens, die
eens de stad Amsterdam de fleur ga
ven, die nu aan het verdwijnen is. Het
V.
v
jx
was de generatie die min of meer
rond Arti et Amicitiae gegroepeerd
kan worden in de dagen dat de revo
lutie nog buiten de grenzen woedde.
De eenling Germ de Jong heeft zich
niet in blinde behoudzucht willen
handhaven toen de gevestigds ver
worvenheden wankelden maar in stijl,
waardigheid en humor omdat hij was
die hij leek. De eenvoud, zuiverheid
en poëzie van zijn werken blijven als
overtuigende bewijzen van zijn talent.
F. Du.
bruto 4,5 min. aan extra inkomsten
opleveren. Er moet echter rekening
mee worden gehouden, dat door ds
verhoging van het collegegeld het aan
tal bursalen zou toenemen, met als ge
volg een lager netto voordeel.
Men zou ook kunnen overwegen het
bedrag van tweehonderd gulden te
handhaven, maar de vrijstelling van
het betalen van collegegeld te schrap
pen. De inkomsten zouden hierdoor
stijgen met circa 3,4 min. gulden, maar
te verwachten is, dat de uitgaven voor
de beurzen met een gelijk bedrag zou
den moeten worden verhoogd.
Als ook na het vierde jaar college
geld betaald zou moeten worden, zou
den de universiteiten en hogescholen
voor 1967 kunnen rekenen op een ver
hoging van de inkomsten met ca. 4,4
min. gulden. Als de studenten met een
toelage niet vrijgesteld zouden worden
van het betalen van collegegeld, zou
de verhoging 6,1 min. gulden worden,
maar in dat geval zou het beurzen
bedrag met 1,7 min. gulden stijgen.
Van maatregelen, waardoor ook de
bursalen collegegeld zouden moeten
betalen, zal de schatkist niet of nau
welijks wijzer worden. Het lijkt dus
eerder te verwachten, dat gezocht zai
worden naar vermeerdering van de in
komsten door verhoging of uitbreiding
van de collegegelden met handhaving jb
van de huidige vrijstellingsregeling
voor degenen, die met een toelage
studeren.
Bij de genoemde berekeningen is uit
gegaan van de verhoging, die minister
Bot destijds in het hoofd had. Het moet
echter zeker niet uitgesloten worden
geacht, dat het nieuwe voorstel verder
zal gaan.
Dit geldt ook voor de verhoging van
het kleuterschoolgeld. Zou hierbij het
plan-Bot (verhoging van f 1,— tot
2,50) worden gevolgd, dan zou dit
een meeropbrengst van ca. 7,6 min.
gulden opleveren, maar ook bij deze
„retributie" zullen de plannen vermoe
delijk verder reiken.
Wat er precies uit de bus zal ko
men, is nog niet bekend. De kwestie
is nog in beraad.
EEN STERK SLOT-APPLAUS van
een geheel bezette zaal van het ge
bouw K. en W. in Utrecht bracht gis
teravond de algemene bewondering
tot uiting voor het eerste optreden in
ons land van de Poolse pantomime-
groep Gest met een programma geti
teld, „Waar".
Het bestaat uit acht delen. In het
eerste, aangeduid als „Etude" wor
den de mogelijkheden en technieken
van de pantomime geïntroduceerd.
Daarop volgt „Waar" dat deze kunst
al scherper omlijnt; meetkundige fi
guren, natuurkundige verschijnselen
en wetten, werk en liefde worden uit
gebeeld en één speler vertolkt de rol
van de mens daarin. Het derde onder
deel drukt de strijd uit tussen geest
en materie. Vervolgens verschijnt het
bekende pantomimebeeld van De Kooi
een metafoor over de vogel die zijn
vrijheid verkiest, maar door de hard
heid van de wereld terneergeslagen
weer in zijn beschuttende omgeving te
rugkeert.
Na dit vierde deel onderbraken de
Poolse studenten op de première
avond de cyclus voor twee speciale
scènes: De Paraplui en Het Duel, die
beide directer op de verbeelding van
de toeschouwer inwerken. In De ka
lender der liefde werd de draad van
het verhaal weer opgenomen: twee
geliefden en een liefdespaar beelden
de gang van het leven uit in de jaar
getijden van het menselijk bestaan;
men ziet ze jong-verliefd, middelbaar-
rustig, oud-gebrekkig en tot slot to
taal verstild. „Hun gezichten" laat
vervolgens zien dat een grote serie
voorwerpen voor dagelijks gebruik
prachtig in pantomime uit te beelden
zijn. Het deel „De schoenpoetsers" is
daarop aansluitend een anekdote over
de betrekkelijkheid van de rijkdom.
„De lieverdjes" tenslotte geeft het
verhaal over de schijnbare onschuld
van kinderspelletjes en de negatieve
invloed die „spelletjes" van volwas
senen daarop kunnen hebben.
Voor amateurs levert de groep van
veertien jongens en vijf meisjes een
unieke prestatie, die wij in ons land
niet kennen. Voor velen die nog wei
nig vertrouwd zijn met de pantomi
me-kunst is het bijzonder nuttig naar
het optreden van dezx jongeren uit
Wroclaw het vroegere Breslau
te gaan kijken. Wel verdient het aan
beveling van tevoren toelichtingen op
het programma te lezen. Het verge
makkelijkt de herkenning van de be
doelingen. De Polen zijn nog te zien
vanavond in De Lantaren te Rotter
dam, vrijdag- en zaterdagavond in
Amstei-dams Sigma-centrum, zondag
in de Stadsschouwburg Groningen en
maandag bij de opening van het Stu
tofes in Junushoff, Wageningen.
