Vrijmoedige regie van Jules Croiset
Geschiedenis-docenten in verzet
A1
Messiaen boekt een groot succes
met zijn Turangalila-symfonie
Zevende STUTOFES sluit
met hoopvol juryrapport
Gershwin grote trekpleister
bij Residentie Orkest
BOEK
CALDERON ALS VERMAKELIJKHEID
YHMO BUITEN OVERLEG
''Nieuwe spelling
Aanvaardbaar
„Kerkmusici zijn
niet halfslachtig"
Scotch
Whisky
Laaiende geestdrift in Amsterdams Concertgebouw
SELECTIE WORDT VERSCHERPT
Kunstenaars eisen verhoging
van „contra-prestatie''
4>jium
Klimaat van vrijheid
K
N? 9565498
Ontspanning
PRIJSWINNAARS
MAANDAG 24 APRIL 1967
5
TheWhite Horse Cellar
Tijd voor een
u
SPOKEN IN SPAANSE KANT
laat Calderon, hier vooral door
serieuzer werk bekend, van zijn
luchtige kant zien. Galante jon
gemannen en beminnelijke jonge
meisjes komen er in voor, maar
eer zij elkaar in de armen sluiten
moeten er nogal wat listen ver
zonnen en degens getrokken. Het
is lachend spelen met de manie
ren van de tijd, waarin Calderon
leefde, de zeventiende eeuw, in
Spanje.
Petra Laseur, Willem Nijholt en Kitty Jansen in
„Spoken in Spaanse kant".
v ^EN HAAG, 24 april Een
J'schil van opvatting over de
W?2e> waarop de toekomstige
g ^renopleiding moet worden op-
c 2eL dreigt te leiden tot een
Cilictsituatie tussen verschil-
bj> groeperingen van leraren
J het VHMO en de commissie
de lerarenopleiding onder
v r2itterschap van dr. J. B. Dre-
VLAAMSE ACADEMIE:
ANDRÉ RUTTEN'
WHITE HORSE DISTILLERS LTD..
ANDRE KERSTENS
TILBURG
wili
- AU \JL
mDRAKfl
de harde matras
met alle comfort
van een zachte!
DRAKA
de harde matras
met alle comfort
Tan een zachte!
Vo0r
?°onijji.een klimaat van vrijheid. Per-
°ndpJie beslissing en kerkelijke ver-
®'5sch Door mgr. E. J. de Smedt.
1o0 van Brugge. Uitgave Lan-
Ir! f:ltDen Haag.
ïisQUp actuele boek pleit de Bel-
vtijhej "isschop van Brugge voor de
ten i0 van de menselijke persoon, te-
5ri8j achtergrond van de huidige
Verrni rf Kei'k, welke hij als een on-
?end l l'jk en zelfs als een veelbelo-
eiijk accepteert. Hoe kan de ker-
e verbondenheid blijven functio-
'1 do uoi miiuouiciireii;
®ig "e Persoonlijke beslissing volmon-
Seert °r^t erkend. Mgr. De Smedt ba-
'et c 2Ilrj uiteenzetting op teksten van
■het V?Pcilie, pp uitvoerige gesprekken
gp
den Sschoppen en theologen, met le-
ÖrieSiVan zijn diocesane lekenraad,
Oojj ers, kloosterlingen en leken en
chk„?p de Nederlandse Nieuwe Kate
rs.
CiH)1.?. zich zijn interventies tijdens het
v0 <be te Rome herinnert, kan bij
Sss ?aat weten in welke geest dit boek
'tg "reven is. De mens heeft het vol-
e°ht zichzelf te zijn. Dit is zijn uit-
V|jPUnt;' Maar, zo stelt mgr. De
>o0r '.dan is hij ook verantwoordelijk
2ijn levenshouding, niet op de
Plaats uit hoofde van zijn solida-
biet de medemens, die hem een
«it
i,ci' ue meaeraeiis, uie ueiu ccn
oplegt jegens de samenleving.
W of wat bepaalt die taak? Deze
de JsPeelt door het hele boek heen;
'svod1 sPitst ze toe op het kerkelijk
Is de christen binnen de Kerk
*W0111 persoonlijke beslissingen te ne-
floor wordt hij daarin gehinderd
gej, 6 kerkelijke structuren, instellm-
6n bepalingen? Mgr. De Smedt
'óóp ^een acuut probleem uit de weg.
te alles dient men zich rekenschap
WLtVen van het wezen der christelijke
kva?svisie, die in het licht van het
V0 Pselie opnieuw bestudeerd dient te
Vsh1' en ontdaan van eeuwenoude
l"ngen uit een andere tijd en we-
Mga' Aldus zoekend naar het juiste ver-
Van Gods Woord „maakt de
W? zich los uit de verstarring en
dejjP'l „de Kerk in de wereld van he
et^ In een open dialoog moeten de
N>m P.®n van vandaag hun verant-
»v0,lelijkheid leren beseffen voor de
Wf^ende Kerk. Dit zou men de
bedachte kunnen noemen van dit
Wj Gelovend in de Kerk en vertrou-
l?h 5,op de beloofde hulp van de verre-
Voq nristus stelt de auteur zich open
d® gehele moderne problematiek
^kt hij naar de juiste oplossing,
k L.
Spoken in Spaanse kant'
Het zijn niet zelden de jonge meis
jes, die het heft in handen nemen.
Hier is het Angela, behalve wees ook
al weduwe, alhoewel nog jong, be
waakt door twee broers, beiden op
vrijersvoeten. Angela is schrander ge
noeg om aan die bewaking te ontsnap
pen en, goed gesluierd, aan feestjes
deel te nemen. Achtervolgd door haar
broer, die haar niet herkend heeft
maar wel aantrekkelijk gevonden,
roept zij de bescherming in van een
haar onbekende edelman. Zij zien el
kaar nog geen seconde, maar het ver
der gevluchte meisje hoort het geklet
ter van degens en dat blijkt voldoen
de om haar liefde gaande te maken.
De onbekende edelman blijkt vervol
gens de vriend van haar andere broer,
naar wie hij als logé op weg was. Ook
blijkt er een geheime doorgang tus
sen haar vertrekken en de zijne, waar
van zij gebruik maakt om liefdes
brieven onder zijn peluw te leggen als
hij de stad in is. Zij spookt dus in
zijn kamer.
De voorstelling, die de Nederlandse
Comedie er van geeft, kondigde zich
aan door de sterk ritmische Spaanse
muziek, die iedereen wel kent. Enke
le figuren en een draagkoetsje leidden
de voorstelling in. Het eerste duel be
gon, met stampende voeten, op de to
nen van een tarantella: een verras
sende vondst, die later herhaald werd.
Het is verassend, omdat het een door
eeuwen beproefd toneeleffect opeens
een nieuwe werking geeft. Zoiets deed
zich in deze voorstelling meer voor
in de manier, waarop gespeeld werd:
het zwierige gebaar en het charmante
woord werden meestal geknoopt aan
een zuiver hedendaagse reactie, wat
dan zowel het gebaar als het woord
licht komisch maakte.
De grote vrijheden, die Paul Rodenko
zich als goed vertaler veroorloofd had,
pasten daar goed bij. Het resultaat
was, dat men mensen van nu zag, die
het amusant vonden om zich te gedra
gen als mensen van toen, maar daar
toch soms ook even de draak mee sta
ken. Een van de opvallendste voor
beelden daarvan was dit: de galante
edelman gebruikt het woord automa-
Conflict
opleiding
over
van leraren
'Van onze onderwijsredacteur)
lwep eerste teken hiervan is, dat
b§s pestuur van de yereniging van
edenisleraren geweigerd heeft
V0 Vertegenwoordiger aar. te wijzen
ltia de commissie, die een program-
Oj-,1 ,Zal ontwerpen voor de nieuwe
'ding van geschiedenisleraren en
k^.daaraan verbonden exameneisen,
komt zelden of nooit voor, dat
Vi °hderwijsorganisatie niet wenst
>1
te
nemen aan overleg met het
•;t,"ai'tement van O. en W. of met
artementale instanties.
V enkele andere vakgroepen van le-
'hw*1 tCor<lt overwogen eveneens afwij-
h,.( te reageren op de uitnodiging
e9enwoordigers aan te wijzen in de
\^Brammacommissies"Deze onge-
houding komt voort uit ernstige
<shft,aren van docenten tegen een in
\mrapport over de lerarenopleiding.
to^raPport is samengesteld door de
hgj "hssie Opleiding Leraren, die eind
lh het leven werd geroepen.
'dn6 ^sad van Leraren acht dit rap-
°haanvaardbaar. De bezwaren
vast 6tl zich o.a. tegen het categorisch
ht)?steHen van de studieduur voor le-
Vjj" van de eerste, de tweede en de
6 graad op respectievelijk vijf,
?n drie jaar. De Raad heeft de
*1 h-lende vakgroepen van docen-
''tg bet VHMO geadviseerd» geen zit-
*his te nemen in de programmacom-
'ïjj 'esi die op basis van het interim-
W Prt-Drewes de plannen voor de
lerarenopleiding verder moeten
jurken.
bes tuur van de Vereniging van
sl A. 24 april De Kon. Vlaam-
*11» be einie voor wetenschap n
kunsten acht de voorgestelde
'h h ?peHing voor bastaardwoor-
*hr6 af! Nederlands onaanvaardbaar.
hepf.elirig letteren van de acade-
ven zaterdag een verklaring uit-
hjl-licr.' ysarin wordt gezegd dat de
V^Uing die de Belgisch-Nederlandse
«k1 Ve^!0rnmissie heeft voorgesteld
te .Saat dan nodig is om een
'heken aan de heersende ver-
l. ^7.
a.'l heeft deriialve een verzoek
Geschiedenisleraren heeft in aanslui
ting hierop aan dr. Drewes laten we
ten, dat het de voorwaarde om het
rapport als uitgangspunt te nemen
voor het te voeren overleg een onaan
vaardbare beperking acht. Wil er op
verantwoorde wijze geschiedenis
onderwijs gegeven worden volgens de
geest van de Mammoetwet, dan zul
len aan de leraren hogere eisen ge
steld moeten worden dan mogelijk is
volgens de ontworpen structuur van
de opleiding.
Mocht er buiten de organisatie van
de geschiedenisdocenten toch een le
raar bereid gevonden worden aan het
werk van de programmacommissie
deel te nemen, dan zou hij niet als
representatief kunnen gelden, zo wordt
in de brief aan dr. Drewes gesteld.
In de ledenvergadering van de vereni
ging is de afwijzende houding van het
bestuur eenstemmig en uitdrukkelijk
goedgekeurd.
Bij enkele andere vakgroeperingen
van VHMO-docenten bestaat in meer
of minder sterke mate een neiging op
soortgelijke wijze positie te kiezen. De
leraren in natuur- en scheikunde en de
leraren staatswetenschappen zul
len hun standpunt zeer binnenkort aan
de voorzitter van de Commissie Op
leiding Leraren kenbaar maken. Bij de
aardrijkskundeleraren valt de beslis
sing vrijdag, bij de leraren in de eco
nomische vakken 6 mei. Het bestuur
van de Vereniging van Leraren in Le
vende Talen heeft echter niet afwij
zend gereageerd op de uitnodiging. In
de kring van de leraren in de wiskun
de, mechanica en cosmografie liggen
de meningen nog verdeeld; vermoe
delijk zal het standpunt spoedig be
paald worden. Het bestuur van de Ver
eniging van Leraren in de Biologie zegt
geen uitnodiging te hebben ontvangen
voor deelneming aan het overleg in
een programma-commissie.
Het schijnt niet in de bedoeling te
liggen het werk van de programma
commissies uit te stellen wanneer
van de kant van het VHMO geen ver
tegenwoordigers worden aangewezen.
tisch, en het kamermeisje vraagt:
„Wat is dat, automatisch?"
DAT WERKTE dikwijls heel leuk,
maar bleek ook gevaarlijk, omdat het
niet helemaal door te voeren is. Er
is in zo'n blijspel toch veel, dat op
zichzelf niet vermakelijk is maar er
wel moet zijn om er een goed geheel
van te maken. Het dubbele bodem
effect is daar niet of slechts gefor
ceerd te bereiken en er is niets zo
vervelend als gedwongen leuk doen.
Fnuikender nog is het, dat zulk een
zeer vrije opzet de effecten van het
genre door ze te ontmaskeren te zeer
in hun tegendeel laat verkeren: het
stuk dreigt om zeep te gaan.
Jules Croiset, die zijn eerste regie
bij de Nederlandse Comedie voerde, is
daaraan deels ontsnapt, omdat hij
over enkele sterke jonge spelers be
schikte. Petra Laseur heeft nu eenmaal
die knappe lichtheid, die zij gevoelig
bespeelt, om Dona Angela ook in de
ze ontmaskerende speelwijze verras
send te maken. André van den Heu
vel blijkt als haar voornaamste te
genspeler ook in die lichte toner, ver
rassend goed bedreven.
Willem Nijholt past er goed bij. Ju
les Croiset is wat zwaarder van plas
tiek, maar straalt een innemende opge
wektheid uit. Zwak is Kitty Courbois,
die weinig aan de uitwerking van haar
rol heeft get3 an en nu al op haar
routine lijkt te drijven. Kitty Jansen
is hier evenmin op haar sterkst. Pe
ter van der Linden, geboren clown,
past zeer goed in de ene knechtenrol,
zoals Rudolf Lucieer in de beschei
den andere.
Het decor van Herman van Elteren
zag er goed uit en was vindingrijk,
maar het had ook zijn hinderlijke
kanten: er moest nogal wat gebeu
ren op een bovenkamertje van een
par vierkante meter en dat werkt be
nauwend. Maar er is bij de première
zaterdagavond in de Amsterdamse
Stadsschouwzurg veel gelachen en er
was langdurige bijval.
(Van een onzer muziekmedewerkers)
UTRECHT, 24 april De voorzit
ter van de Vakgroep Kerkmusici van
de Koninklijke Nederlandse Toon
kunstenaars Vereniging, dr. W. Mudde,
en dr. B. Kahman, directeur van de
Nederlandse St. Gregorius Vereniging,
hebben op de Kerkmuziekdag van de
K.N.T.V. referaten gehouden over „de
kerkmuziek in het muziekleven." Dr.
Mulder zei dat in Nederland „zo on
noemelijk veel niet naar (hun) zin is
en wat erger is ook niet con
form de betekenis der kerkmuziek ge
realiseerd is." Hij sprak dus de ver
wachting uit, dat deze Kerkmuziekdag
er toe zou bijdragen, dat de kerkmu
ziek ook in ons land de belangstelling
krijgt, waarop zij, overeenkomstig haar
betekenis en bedoeling, recht heeft, en
hij voegde hier ook aan toe, dat „wij,
kerkmusici, geen tweeslachtige of
halfslachtige musici zijn, omdat wij niet
met een been in de kerk en met het
andere in de muziek staan". Kerkmu
sici, aldus dr. Mudde, willen volledige
dienaren van Kerk en muziek zijn. Ten
einde aldus mee te werken aan beider
taak en leven.
Wat kerkmuziek is wat men er
mee doen kan werd de Kerkmuziekdag-
deelnemers, in de loop van de dag, op
hoogstaande wijze duidelijk en zelfs
voelbaar gemaakt door het optreden
van het N.C.R.V. vocaal ensemble
o.l.v. Marinus Voorberg, door het Ned.
Herv. Jeugdkoor Soest o.l.v. Maarten
Kooy, en door het H. Hartkerk-koor te
Boxtel o.l.v. Joop Felix.
In de Nicolaikerk deden zich verder
nog de organisaten Lambert Erné, Al-
phons Caalman en Nico van den
Hooven gelden als vakmensen van be-
tegenis. Aan het einde van de Kerk
muziekdag luisterde men in de kathe
drale kerk naar uitspraken van dr. B.
Kahman, de komende voorzitter van
de Gregorius vereniging. Het gaf te
denken juist van hem te horen, dat
het onze opdracht blijft, met toegewijd
heid en inspanning de kerkmuziek een
dusdanige gestalte te geven, dat zij
zich volwaardig kan staande kan hou
den in eigen huis.
ADVERTENTIE
BY APPOINTMENT
TO HER MAJESTY
THE QUEEN
SCOTCH
WHISKY
DISTILLERS
WHITE HORSE DISTILLERS LTD. GLASGOW
LL that are desirous to pass
EDINBURGH to LONDON, or any
other place on their road, let them
repair to the 'WHITE HORSE CELLAR',
in EDINBURGH, at which place they may be
received in a STAGE COACH every Monday
and Friday, which performs the whole journey
in eight days (if God permits), and sets forth
at five in the morning.
Allowing each passenger 14 pounds weight,
and all above. 6 pence per pound.
February. 1J54-
GLASGOW and LONDON.
DE TURAN GLÏL A-S YMFONIE
van Oliver Messiaen, een werk dat
sedert zijn wereldpremière in 1949
te Boston, meer dan honderd uitvoe
ringen elders beleidde, kreeg zijn
Nederlandse première in Amster
dam tijdens het concert van de Ma
tinee op de vrije zaterdag met het
Radio Filharmonisch Orkest onder
leiding van Jean Fournet.
Een uitvoerige omschrijving van het
werk, zoals Messiaen zich dit gedacht
en uitgewerkt heeft, is reeds in dit
blad gepubliceerd. Ons rest dus de in
druk, het persoonlijk beleven van
deze symfonie in zijn algehele klank
gestalte, onder woorden te brengen.
De sterkste indruk, het diepste bele
ven is voor mij verbonden aan de
ADVERTENTIE
DE HOOFDSCHOTEL van de laatste
avond van het zevende Wageningse
Studenten Toneel Festival vormde het
met spanning verbeide rapport van de
jury-leden Manuel van Loggem, John
van de Rest en Gerrit Altes. Ondanks
de vele teleurstellende manifestaties
van onvermogen op deze jaarlijkse wa
penschouw van het Nederlandse stu
dententoneel zijn er toch nog zoveel
lichtpunten waargenomen, dat de to
taal-indruk van de jury als hoopvol kan
worden aangemerkt.
Het rapport, dat dit jaar uitmunt
door helderheid in de formulering, acht
beSe(gische regering gericht om
'uiten te nemen zonder voor-1
"^t de bevoegde academie.
(V^n een verslaggever)
AMSTERDAM, 24 april Op een ru
moerige buitengewone ledenvergadering
van de beroepsvereniging van beelden
de kunstenaars, zaterdag in Krasnapols-
ky gehouden, hebben de kunstenaars
herziening van de financiële regeling
geëist. Deze regeling, ook wel contra
prestatie genoemd, vertoont een aantal
onvolkomenheden, die dringend verbe
tering behoeven.
De kunstenaar, die in zijn bestaans
mogelijkheden bedreigd wordt, kan van
deze regeling gebruik maken. Hij le
vert werk en als tegenprestatie ont
vangt hij een soort weekloon, dat op
het ogenblik gelijkgesteld is aan de
laagste toongroep van de werkloze
hoofdarbeiders: 121,80. Deze vergelij
king wordt als stuitend gezien en tii-
dens de vergadering viel dan ook
herhaaldelijk de opmerking: wij zijn
helemaal geen werkloze hoofdarbeiders
Wij leveren en produceren genoeg, maar
kunnen het werk alleen niet redelijk
verkopen.
Het voorstel is nu deze norm te
verhogen tot 166,85 per week, gelijk
aan groep vier van de hoofdarbeiders
regeling. Daarnaast was er nog een
hele waslijst aan klachten, waarvan de
belangrijkste wel waren: de verlen
ging van de uitkering van 39 tot 62
weken, verhoging van materiaalkosten,
sneller wisselen van commissieleden,
die het aan te kopen werk moeten
beoordelen en erkenning van het prin
cipe, dat de creativiteit niet aan een
leeftijdsgrens van 25 tot 65 jaar gebon
den is.
De vergadering was totstandgekomen
dank zij het werk van een Amsterdamse
oppositiegroep in de federatie, onder lei
ding van Henk Willemsen, die de ideeën
met felheid verdedigde. Hij meende
dat men de contraprestatie niet met
cultuurbeleid mag verwarren. De rege
ling Beeldende Kunstenaars geeft slechts
de minimale mogelijkheden voor het
bestaan. Ook werden harde noten ge
kraakt over de controle op het kunste
naarschap en de discriminatie van het
„de hand op te moeten houden als zijn
wij bedelaars".
Ondanks de felle, hartstochtelijke pro-
testtoon moet men wel bedenken, dat
er in ons gehele land nog geen 450
kunstenaars betrokken zijn bij de con
traprestatie. Het trieste echter is, dat
men op die lijst namen van zeer be
kende kunstenaars aantreft. Ze kunnen
zich dus niet handhaven. Tevens is
het verontrustend, dat het aantal ge
gadigden vooral de laatste tijd steeds
stijgend is, mede door de huidige be
stedingsbeperking. Verruiming van de
mogelijkheden tot opdrachten en stimu
lering van de aankoop door particulie
ren is daarom een eerste vereiste om
een (roeiend* noodtoestand in te per
ken.
het STUTOFES een bij uitstek geschik- door „een intelligente^, toneelwaardige
te gelegenheid de ontwikkeling en de
stand van het
studententoneel
in ons land te re
gistreren. Naar de
mening van de
jury getuigen de
beste prestaties
van dit jaar van
een hoge kwali
teit wat visie en
spelprestaties be
treffen en van
een hoopgevende
aanduiding van wat in de toekomst
mogelijk zou zijn. In deze hoogtepun
ten kwamen*naar haar mening
de specifieke voordelen van het stu
dententoneel duidelijk tot uiting.
Over de vele dieptepunten van het
festival zegt het rapport: „Om deze
te verminderen zou een betere selec
tie-procedure aan te bevelen zijn".
Vervolgens bespreekt het rapport alle
voorstellingen afzonderijk. Zeer goed
tot aanvaardbaar worden genoemd de
Hamlet-adaptatie, regie Leonard Frank
door de A.S.T.U.; „Darts", schrijver
en regisseur Lodewijk de Boer, ge
speeld door hetzelfde gezelschap; „Het
grauwse diep" van Leo Vroman in de
regie van Eric Plooyer door de
U.S.T.V."; de presentatie niet het
stuk van „The alligation", regie
Eric Plooyer, gespeeld door de combina
tie U.S.T. met de vrouwelijke studenten
van C.C.; voorts „De reus die kunstjes
maakte", geschreven door Keith John
stone, gespeeld door dezelfde Utrecht
se combinatie, weer in de regie van
Plooyer en het optreden van de Stich
ting Amsterdams Universitair Toneel
(STAUT) met de Grabbe-bewerking
en in de regie van Paul Binnerts, waar
bij de vertolker van de rol van de
duivel Eddie Habbema een ex
tra-gunstige vermelding krijgt. Van de
veertien voorstellingen hebben er dus
zes een in verschillende zin prijzend
oordeel van de jury kunnen verwer
ven.
Zoals gemeld was dit jaar voor het
eerst aan elke deelnemende groep de
verplichting gesteld op het festival te
verschijnen met een eigen produktie op
een vastgesteld thema, voor ieder ge
zelschap hetzelfde en enige maanden
tevoren door de organisatie van het
festival kenbaar gemaakt. De groep
S.I.A. uit Leiden heeft naar het
oordeel van de jury de bedoeling
van de opgave het dichtst benaderd
tekst en een boeiende mise-en-scène
en vertolking daarvan."
OP DE LAATSTE DISCUSIE die
zondagmiddag werd gehouden in de so
ciëteit van de katholieke studentenver
eniging, het nieuwe gebouw „Cantil"
is naast veel andere zaken het jury
rapport nader besproken. Was reeds
zaterdagavond bijzonder duidelijk ge
worden dat de inbreng van de jury
leden van dit jaar, ook tijdens de ve
le gedachtenwisselingen hogelijk op
prijs werd gesteld, de uiterst moeilijke
taak van de discussieleider Guus Re-
kers en de wijze waarop hij deze met
de inzet vn zijn gehele persoonlijkheid
heeft volbracht zijn ten volle onderkend
en dankbaar gewaardeerd.
De toneelspelende student en het ge-
interesseerde publiek kunnen na dit
festival mede door het exacte rapport
beter vooruit zien dan het vorige jaar.
Door een zekere encyclopaedische
waarde heeft het duidelijk gemaakt
waarop het studententoneel zich moet
gaan richten. De mist die in 1966 in het
onduidelijke voorland hing ,is wat
opgetrokken. Dit betekent in geen en
kel opzicht dat het uiteindelijke doel
in zicht is, wel dat er een bepaalde
koers is uitgezet, waarop door geva
ren kan worden onder beloodsing van
de Stichting Nederlands Studenten To
neel (SNST)
FRANC. STRANGER
tweede helft. In de eerste is de op
bouw in werking; het van de grond
afkomen van de idee, de aanpak van
een gigantische opzet, de aanvang
van het spel (Turangalila is een
woord uit het Sanskriet; - lila bete
kent letterlijk spel) door Messiaen
geïnterpreteerd als het spel in de zin
van leven en dood, het fatale spel
van de liefde. Eén van de vier cy
clische thema's die de partituur bepa
len, is het liefdesthema, een overheer
send Leitmotiev, dat aan het werk
stuwkracht en mystieke bekoring geeft.
Turanga is de tijd die voortsnelt, de
beweging, uitgedrukt in een contra-
puntische verwerking van twee ritmi
sche procédé's.
De totaalklank van het orkest is mo
numentaal, in de eerste helft tè monu
mentaal en tè overladen om er een
gedetailleerde vorm en lijnwerking
duidelijk in te onderkennen. Het is
als een gigantisch blok oergesteente,
ruw en weerbarstig, dat beklemmend
werkt. Een pracht van koper geeft
gloed aan de materie; de oosterse
sfeer van de gamelan wordt gesugge
reerd in het instrumentarium van
klokkenspel, celesta, vibrafoon, meta
len slaginstrumenten en de solo-piano.
Van de twee soloinstrumenten de piano
en de Onde Martenot, respectievelijk
bespeeld door Yvonne Loriod de
vrouw van de componist en haar
zuster Jeanne, is de piano het meest
markerende solo-instrument dat zich
door de materie heen kerft; de elek
tronische klank van de Onde Martenot
kleurt en verhevigt het gluid in ver
schillende graden van sterkte. Een te
weinig aan dynamische tegenstellingen
in de eerste vijf delen veroorzaakte
een vermoeidheid, die terecht na het
vijfde deel opgevangen werd met een
pauze.
Daarna brak, ook de ontspanning
door in de symfonie. In de ,,Jardin du
sommeil d'amour", het zesde deel,
heft de componist een tedere lyrische
liefdeszang aan, zo oneindig verschil
lend van het voorafgaande, als het
verre ruisen van de branding bij
windstilte na 'n hevige storm. De
componist schijnt met zich zelf tot
klaarheid gekomen en geeft aan zijn
werk de trekken, die de toehoorder
geboeid en ontroerend gaan aanspre
ken. Een levendiger relief licht op, een
fijner tekening, een bewuster vormge
ving.
Met een grootse finale, ingezet met
schallende klaroenen van het koper,
gaat hij ais tiende deel het omvangrijk
werk besluiten.
Het publiek uitte zijn geestdrift in
een minutenlange staande ovatie voor
de componist, die zelf aanwezig was;
voor de grandioze vertolking door het
Radio Filharmonisch Orkest onder de
fenomenale leiding van Fournet en
de beide solisten, madame Mes-
siaen-Loriod en haar zuster Jeanne Lo
riod, die tot nu het werk steeds hebben
begeleid.
Een bijzonder woord van hulde voor
de heer Hans Kerkhof en zijn staf, die
de stoot tot dit concert hebben gege
ven en in de keuze van de zaterdag
middagprogramma's gaandeweg toon
aangevend blijken. De componist was
één en al verrukking voor de interpre
tatie van Fournet en zijn orkest. Vol
gens hem was het hoge niveau van
deze uitvoering tot nu toe nog niet eer
der bereikt.
Een stralende Messiaen ontving na
afloop van het concert in de kleine
Spiegelzaal de gelukwensen van diver
se toonkunstenaars van de Koninklijke
Nederlandse Toonkunstenaars Vereni
ging voor het fraaie boekwerk „La
Hollande", dat Oscar van Hemel hem
namens de Nederlandse Toonkunste
naars aanbood. Hij toonde zich dank
baar verrast. Op de omslag van het
boek prijkt zowaar een instrument,
dat men in de overvloed van de Messi-
aense instrumentering tot dusver nog
niet heeft gesignaleerd; het Amster
damse pierement 1
T. VRANKEN
ADVERTENTIE
Zeste eigen produktie: S.I.A., Lei
den, voor DE VINGERS VAN DE
NACHT, door Kees Holierhoek.
Beste voorstelling: A.S.T.U.,
Utrecht, voor DARTS.
Beste stukkeuze: U.S.T.V., Utrecht,
voor HET GRAUWSE DIEP.
Beste vrouwelijke rol: HELEEN
TER BEEK voor Zij in Het
grauwse diep.
Beste mannelijke rol: MARIUS
CRANS voor Koning Ekkard in
Darts.
Prijs voor jong regie-talent: LEO
NARD FRANK voor de Hamlet-
adaptatie.
ZEKER VIER DUIZEND BEZOE
KERS onder wie veel jeugdigen, trok
het concert dat door het Residentie-
Orkest met medewerking van vier
prominente solisten en het R.K. Re
sidentiekoor in de Houtrusthal zater
dagavond werd gegeven. Reeds
de Tsjechisch-Amerikaanse dirigent
Franz Allers die bij de lichte mu
ze in de Nieuwe Wereld als kind in
huis" is en ook de negerzangeres
Levern Hutscherson, Avon Long en de
sopraan Lucia Hawkins sonden er bij
voorbaat borg voor om Gershwins
muziek in een zo klaar mogelijk, zo
niet stralend daglicht te plaatsen.
Daar kwam nog de grote Nederlandse
pianist Daniël Wayenberg bij, die van
de „Rhapsodie in blue" een van hem
gerenomeerd repertoirestuk gemaakt
heeft, terwijl ook het R.K. Residen
tiekoor sinds enige tijd op bijna fami
liaire voet verkeert met de negerfi
guren uit „Porgy and Bess".
Men begrijpt dat hier vele voor
waarden waren geschapen om deze
muziek zo fel mogelijk te doen klin
ken. Aan felheid en geladenheid heeft
het dan stellig op deze avond niet
ontbroken, ook al bleef alles gelijk
glamour-lichteffecten van de huidige
reclame wat aan de oppervlakte zwe
ven. Gershwin verstaat n.l. de kunst
de meest intieme levensmomenten te
gen een spectaculair décor van orkes
trale effecten te plaatsen. Hij schuwt
geen banaliteit maar is ook in zijn
muziek even „veristisch" op Ameri
kaanse manier gelijk eertijds Mas-
cagni en Puccini dat waren in Italië.
Hierin schuilt zijn kracht en zwakte
tegelijk. Op een afstand van drie de
cades bezien onderscheidt men nu be
ter dat Gershwin in feite een mees
terlijk improvisator maar minder een
componist is geweest, die op zijn
eigen doeltreffende wijze vele hetero
gene elementen van de Amerikaanse
negermuziek heeft weten te verenigen.
Zijn grote verdienste is en blijft dat
hij heeft laten horen, heel diep in de
ze volkspsyche verankerd en op be
paald éclatante manier voor stemmen
en instrumenten weergeven.
Aan éclatant klinkende geluiden
heeft het dan ook deze avond niet
ontbroken, en dat is maar goed ook
in een immense ruimte als de Hout
rusthal. Machtige klanken van orkest
en koor golfden door deze ruimten in
voortdurende eb en vloed, dank zij
de niet aflatende stuwende impulsen
van dirigent Franz Allers. Maar ook
de drie vocale solisten bleken volko
men bij machte de geluidsbarrières
van deze zaal te kunnen overwinnen
en zelfs een song als „Summertime"
en „Bess you is my woman now"
tot de uiterste hoeken van de hal en
waarschijnlijk ook veler harten te doen
doordringen. Want uiteindelijk is deze
muziek een der weinige hedendaagse
werken waarin van een innig contact
met de eigentijdse gemeenschap spra
ke is. Als zodanig alleen reeds had
den de duizenden hier verenigd gelijk
acte de présence te geven en ook om
hun geestdrift bepaald niet onder
stoelen en banken te steken!
MARIUS MONNIKENDAM
