VIJFTIG JAAR LUCHTHAVEN AAN RINGVAART HAARLEMMERMEER
mm
Ook KLM-keukens
onder nieuw dak
Dellaerts plan
SMIRNOFF TERUG MET DE PELIKAAN
Hilton-hotel
op komst
r
Ook voor
Schiphol
koos men
Ruberoid
MODERNSTE TER WERELD
Enkele ramen
moeten lawaai
buitenh ouden
KEY KRAMER NV MAASSLUIS
DE TIJD
DONDERDAG 27 APRIL 1967
ma»
WKm*- *2111
^en halve eeuw Schiphol. De eerste vliegtuigen die er landden waren in 1917 militaire toestelletjes. Op 17 mei 1920 startte de KLM er voor haar eerste geregelde vlucht
°P Londen. Na enkele jaren stond er ook de eerste Fokker-loods. Op de linker foto het tegen de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder aangelegde vliegterrein, met op
voorgrond een aantal militaire optrekjes en rechts op de rij het gebouwtje waarmee de burgerluchtvaart op Schiphol begon. In de zestiger jaren rechtterfoto was
was Schiphol gegroeid tot een grote internationale luchthaven met een druk verkeer van de nieuwste straalverkeersvliegtuigen.
h
1
6el Amsterdam trok in 1933 naar Schiphol toen de KLM een van haar befaamde pioniersvluchten tot
j~en goed einde had gebracht: de Fokker-18 PH-AIP „Pelikaan" keerde terug van een hypersneile kerst-
T°stvlucht naar Batavia. Onder commando van Iwan Smirnoff vloog het toestel in vier dagen heen en
vier dagen terug, met ook de vlieger Soer. de ra ote'egrafist Grosveld en de boordwerktuigkundige
Van Beukering aan boord.
BEN KROON
Ruberoid vertegenwoordigt 'een wereld van ervaring'.
Internationale samenwerking tussen de
Ruberoid-maatschappijen, is de garantie voor
veilige materialen en vernuftig uitgedachte aanbrengsystemen.
In eigen vakschool opgeleide vakmensen staan borg
voor een perfekte uitvoering.
Dit zijn de faktoren die de basis vormen voor het
vertrouwen dat Ruberoid geniet.
Ruberoid dakbedekking Ruberoid tunnelisolatie
Stationsgebouw Verkeerstunnel in Rijksweg 4
Pierencomplex
Grote verkeerstoren RLD
Dienstgebouw Nieuw Areaal
Shipside
NEDERLANDSE RUBEROID MAATSCHAPPIJ
1Mé%£
PROVO-CENTRUM DER HELDEN
TOEN SCHIPHOL nog een vliegweitje
h>as, onder in de polder bij de Ring
vaart, lagen in de havens van Rotter
dam en Amsterdam grote mailboten te
hronk, drijvende luxe-hotels voor wie
haar Indië ging of Amerika. Een vlieg-
was een knorrende tweedekker,
Viaar iedereen met spanning naar keek
dls-ie over kwam.
Het zijn langzamerhand alleen nog
^6 oudjes die weet hebben van de
ëLTA, de Eerste Luchtvaart Tentoon
stelling Amsterdam, van de De Ha-
^illands die naar Londen vlogen en
*te eerste vliegtuigen van die wilde
Haarlemse jongen, die in de oorlog
'■jagers" had gemaakt voor de Duit-
Se Kaiser, een jongeman, genaamd
^hthony Fokker, die uit buizen en
öoek vliegmachines fabriceerde in een
baar hallen aan de IJ-kant.
Maar zelfs voor degenen, die dit
stenen tijdperk slechts uit de familie-
verlevering kennen, en er juist niet
•heer bij zijn geweest dat enthousias-
HBSers naar de polder fietsten en
•bochten helpen om de schroef van
•bilitaire vliegtuigjes aan te zwenge-
len, zelfs voor diegenen is de Amster
damse luchtvaart al loodzwaar van
herinneringen.
In hun herinneringen is Schiphol
het veld, waar je heen ging en waar,
wonderlijkerwijs, altijd de zon scheen.
Je stond er achter houten hekken en
wachtte er uren voordat er een vlieg
tuig aankwam of vertrok. Alleen in
de zomer was er mee, vertier, want
dan ging die eenmotorige Fokker al
maar de lucht in voor rondvluchten
boven de stad. Heel Amsterdam van
boven voor een riks en zelfs in die
korte tijd werd nog de helft lucht-
ziek.
Schiphol was een provo-centrum van
nieuwe helden, jongens van stavast,
die naar Indië vlogen en Farmentier
heetten of Smirnoff. Viruly schreef er
boeken over en die werden gevreten,
want na elke spannende vlucht door
moessons en over woestijnen wachtte
de helden een heerlijke rust in een
hotel in Bandoeng, waar ze wilde zwij
nen konden schieten en lieve Saidja's
op elk uur van de dag splitjes aan
droegen. Tempo Doeloe. Toppunt van
MET DE KOMST van een De
Havilland tweedekker die in 3
uur twee passagiers plus nog
wat kranten en poststukken van
Engeland (Croydon) naar Neder
land bracht, begon 17 mei 1920
de burgerluchtvaart op wat tot
dan drie jaar lang uitsluitend
militair vliegterrein was ge
weest: Schiphol, een lap grond
van 76 hectaren in de Haarlem
mermeerpolder. Fokker bouwde
er vier jaar later zijn eerste
loods en in 1926 nam de gemeen
te Amsterdam de exploitatie, als
burgerluchthaven over. Jarenlang
gemodder" nam een einde toen
er een eerste verhard platform
kwam. En terwijl Schiphol in
omvang groeide werd ook de
outillage steeds opnieuw verbe
terd. De Duitsers bombardeerden
in 1940 dan ook een moderne
luchthaven, de tweede in Euro
pa met vier betonnen startba
nen.
Directeur Jan Dellaert begon
na de bevrijding ogenblikkelijk
met het herstel. Maar hij deed
méér: al in 1946 legde hij zijn
eerste plannen voor „Nieuw-
Schiphol" op tafel. En hoewel
KLM's Albert Plesman een heel
andere kant uitwilde naar
Burgerveen, in het zuiden van de
polder won Dellaert, ook al
moesten zijn plannen herhaalde
lijk worden gewijzigd (hij wilde
aanvankelijk zelfs een nog gro
ter Schiphol dan nu wordt ge
opend, met zes startbanen), en al
heeft de aanleg veel meer tijd
gevraagd dan hij wel wilde. Het
nieuwe Schiphol moest, meende
hij, al in 1960 in gebruik worden
genomen. Het was al '63 toen de
bouw begon drie jaar nadat
Jan Dellaert, nog maar enkele
maanden gepensioneerd, was ge
storven. Hij krijgt op zijn Schip
hol een gedenkteken, op het naar
hem genoemde plein
vreugd waren de vliegfeesten, als het
militaire geweld naar Schiphol kwam.
Helse duiken met razende Koolhovens
recht op de tribune, formatie vliegen
„vijf vingers aan een hand", maar
geen parachutesprongen, want dat was
te gevaarlijk. Fokker was steeds weer
de sensatie van de Farijse vliegtuig-
salons en er was ook een fabriek die
Panders bouwde, de Postjager, die een
pechjager werd. Fokker maakte ook
viermotorige reuzen, die meestal voor
een hangar stonden te dromen en
waar iedereen zich voor liet fotogra
feren. Maar het grootste succes waren
de driemotorige Indiëvliegtuigen met
hun vogelnamen, die soms triest met
grote koppen in de krant kwamen,
als er een was neergestort. Zulke ram
pen schokten het volk, maar men werd
pas morrig toen Plesman brak met
Fokker en „stalen" vliegtuigen van
Douglas ging kopen. Er gingen er
drie in één zomer tegen de grond.
Ze zijn te zwaar zeiden ze in Amster
dam, een Fokker kan elke dorpssmid
repareren. Maar toen vloog Par-
mentier met zijn mannen mee in de
Melbournerace en alle werklozen van
Amsterdam dromden samen voor de
krantenbureaus om te genieten van
de sensationele stunt van de Uiver.
Parmentier redde het door de hulp
van de bewoners van Albury. Hun
burgemeester werd uit Australië naar
Nederland gehaald om te worden ge
huldigd als een redder van de natio
nale eer. Colijn wou zelfs in een
vliegtuig naar Indië vliegen, maar
dat mocht niet, want je kon zo een
minister-president in de crisis-jaren
niet op het spel zetten. Er waren al
genoeg dapperen in de woestijn ge
bleven. Zelfs de Uiver.
Toen de Pelikaan in record-tijd een
Kerstvlucht naar Indië had gemaakt
stond Amsterdam op Schiphol, angstig
wachtend of ze in het donker ook de
luchthaven zouden weten te vinden.
En de huldiging was oorverdovend.
Het was een heldentijd. Geen dag ging
voorbij of er werd ergens een record
gebroken of ergens liet een roemrijke
figuur het leven. Amelia Earhart
sloot het tijdperk af, toen ze in de
Pacific voorgoed verdween. En toen
kwam de oorlog met zijn eindeloze
bombardementen. Geen triester ge
zicht dan Schiphol bij de bevrijding.
Een puinvlakte met een Canadese sol
daat op wacht, die zelfs de moeite
niet nam om de kijkers te verjagen.
En daarna het aarzelende begin van
de wederopbouw. Er kwamen weer
vliegtuigen uit Indonesië, een der eer-
ste met onderhandelaars over de vrij
heid. Journalisten, die te dichtbij kwa
men werden weggeranseld. Ook toen al.
Schiphol groeide, maar het bleef lap
werk; gezellig lapwerk want er zijn
nu al „Schipholtijgers" die mopperen
omdat op het nieuwe areaal „bijna
niks meer mag". Uit de zeehavens
verdwenen de mailboten even snel als
het aantal vliegtuigen op de luchtha
ven groeide. Plesman stierf, de KLM
ging door zeven stormen, zelfs de on
overwinnelijke Jan Dellaert legde het
hoofd te rusten. En nu verkast het na
tionale luchtvaartleven naar een nieuw
huis aan de Haagseweg. Het oude
centrum, waar gejubeld is en waar
de vlag halfstok heeft gehangen, wordt
een reparatieoord voor werkvolk. Be
manningen verdwijnen bescheiden naar
hun verblijven inplaats van, met kran
sen omhangen, door besnorde minis
ters en burgemeesters te worden toe
gesproken in de aula van het „Koloni
aal Museum".
Alles heeft zijn tijd. Iedereen vliegt,-
heeft gevlogen of wil vliegen. De
vliegtuigen komen nog steeds uit A-
merika, al bouwt de onoverwinnelijke
Fokker maar steeds voort aan zijn
bestaan. Zo wordt geschiedenis gebo
ren. Feesten bij de opening van het
„centrale verkeersareaal",' waar een
beeld van Plesman ontbreekt omdat
hij, zo nodig, in een Haags plant
soen naar de lege luch moest kijken,
feest ook bij Fokker, die ook al geen
beeld heeft, waar de Fellowship straks
de lucht in gaat.
En tussen de kijkers op de winde
rige pieren staan de Amsterdammers
die als jongen hun keel schor hebben
geschreeuwd voor Smirnoff van de Pe
likaan en Parmentier van de Uiver en
noem ze allemaal maar op. Het is
even wennen, al dat nieuwe, maar
misschien maakt het ook wel geschie
denis.
(Van onze speciale verslaggever)
SCHIPHOL, 27 april
IN EEN HAL van negentig bij zes
tig meter is op het nieuwe luchtha
ven,,eiland" want dat is het cen
traal verkeersareaal" tussen die vier
startbanen het totale apparaat
van de vliegtuigproviandering onder
gebracht. Hier werken de driehonderd
man van de afdeling civiele dienst van
de KLM in drie ploegen om eigen vlieg
tuigen en de toestellen van dertig an
dere maatschappijen te voorzien van
alwat onder ,,boordverzorging" wordt
verstaanmaaltijden en dranken, kran
ten en kinderspeelgoed, snoepjes bij
start en landing, handdoeken in de toi
letten, en nog talloos veel andere za
ken meer.
Grote magazijnen distribueren de
ontvangen goederen naar de „produk-
tie- en assemblage-afdelingen" de
(Var onze verslaggever)
SCHIPHOL, 24 april Langdurig heb
ben Schiphols ontwerpers zich gebogen
over de opgave, hoe het stationsge
bouw afdoende te wapenen tegen het
binnendringen van het lawaai en de
brandstofdampen van vliegtuigmotoren.
Zij menen de oplossing te hebben ge
vonden in een geheel gesloten gebouw,
voorzien van zogenaamd enkel dik
glas (geen dubbele ramen dus) in com
binatie met „air conditioning", ook
voor de kantorenflat van de luchtha
vendirectie en het aangrenzende be
manningencentrum. De kelders waarin
op twee lagen onder meer parkeerga
rages voor vierhonderd auto's liggen,
worden geventileerd. De passagiers
ruimten van de pieren worden op de
eerste verdieping met lucht verwarmd
en geventileerd; de dienstruimten er
onder worden normaal met radiato
ren op temperatuur gebracht. De ver
warmingsinstallaties hebben een totale
capaciteit van 12'/i miljoen calorieën
en zijn aangesloten op een heetwater-
net dat door eigen centrale op het
luchthaventerrein wordt gevoed. Alle
voor de ventilatie van de gebouwen aan
gezogen buitenlucht moet eerst actief-
koolfilters passeren die de kerosine-
dampen absorberen. Per uur wordt on
geveer een miljoen kubieke meter naar
de diverse gebouwen gevoerd.
techniek beheerst het vliegbedrijf in al
le vezels. Die „produktie" gesclue it in
glimmende keukens; voor huisvrouwen
die op volledigheid zijn gesteld: die
keukens omvatten een kosher-keuken,
patisserie, groentekeuken en slagerij,
een afdeling potten- en pannenwas, een
warme- en een diepvrieskeuken, een
koffie- en een koude keuken. Er is een
afzonderlijke ruimte voor het reinigen
en opslaan van servies- en glaswerk,
plateaus en containers. Op de assem
blage- en expeditie-afdeling worden al
le maaltijden, dranken en boordgoede-
ren telkens voor één bepaalde vlucht
verzameld. Mobilofoon- en andere ver
bindingen maken dat men in de com
mandopost boven de grote koelkamers
onafgebroken met de platformwagens
van de civiele dienst en vaste posten
in het stationsgebouw in contact staat,
zodat men steeds op de hoogte is van
wat er precies aan boord van ieder
vliegtuig moet worden gebracht.
Het nieuwe gebouw van de civiele
dienst heeft inclusief tal van koel- en
andere installaties negen miljoen gul
den gekost. Het is dertig procent gro
ter dan het oude gebouw en beschikt
over modernere installaties en snelle
re produktiemogelijkheden. Volgens de
KLM kan deze, „een der modernste
keukens ter wereld", zonder uitbrei
ding tot 1975 dienst doen.
(Van onze verslaggever)
SCHIPHOL, 24 april Tot wat het
nieuwe Schiphol nog niet heeft, behoort
ook een luchthaven-hotel. Plannen er
voor zijn al jaren oud, er is ruimte voor
gereserveerd maar de financiering ia
nog steeds niet geregeld. Zoals steeds
meer vervoers-, en speciaal luchtvaart
maatschappijen, hun reizigers bij alle
andere dienstverlening ook eigen hotels
gaan bieden, wil ook de KLM deelne
men in het toekomstige, door Hilton
te exploiteren Schiphol-hotel. Als ver
dere partners nemen al geruime tijd aan
de onderhandelingen deel de Holland-
Amerika Lijn, het reisbureau Ameri
can Express, de Koninklijke/Shell
Groep, Amsterdam-Hilton en de Hotel
maatschappij Rotterdam (eveneens
Hillton. Het hotel moet 150 kamers krij
gen en zal vermoedelijk ten minste
veertien miljoen gulden gaan kosten.
Ontwerpers zijn de Rotterdamse ar-
chitekten Maaslant, Van Dommelen,
Kroos en Senf.
