Staalimperium met ondergang bedreigd
Gun U
BURGEMEESTER VAN ESSEN:
Vandaag
Lof voor nazi-leverancier
GESPREK MET WERKNEMERS
122e JAARGANG No. 39615
ZATERDAG 29 APRIL 1967
HOE GROOT DE VERLIEZEN
Van Krupp in het afgelopen jaar
zijn geweest wil men niet vertel
len. In de neo-klassieke Krupp-
burcht de troosteloze en kolos
sale Villa Hügel, met meer dan
driehonderd kamers vertelde
Alfried Krupp zijn jubilerende
onderdanen deze maand dat de
°mzet van al zijn ondernemingen
in 1966 vijf miljard Mark had be
dragen. Uitgevoerd werd voor een
bedrag van 1,2 miljard Mark.
ONTLUIKENDE LIEFDE, wrede vervreemding en
een happy end is het schabloon van de eeuwigduren
de liefdesromans. Weinig opwindend. Toch is er onrust
in deze wereld. De commercie dwingt de brave schrijf
sters ondeugend te worden.
ALBERT WESTERLINCK, Vlaams letterkundige, zegt
in gesprek met Maria Rosseels: „Alweterij is voor
elke wetenschap onfatsoenlijk, maar vooral voor de
theologie".
,,DE GROTE BOS" heeft een naam als „De Dikke
van Dale". De internationaal geprezen „schoolatlas
der gehele aarde" bestaat thans negentig jaar.
LITERATUUR
RECREATIE
VOOR DE JEUGD
HUMOR
Tijdopname nommer 6
Cartoons 10
V
„PROVO'S HEBBEN een verbale agressie die
enorm aanslaat". Aldus psycholoog drs. P. G. Kuipers
over het succes van de provo's in Amsterdam. 3
ESSEN 29 april.
WAT DRIE OORLOGEN niet
Vermochten heeft de harde zaken-
Wereld wel klaar gespeeld; het
honderdenvijftigjarig imperium
Van de familie Krupp in Essen is
gedoemd ten onder te gaan. De
grondslag voor deze even beroem
de als beruchte eenmanszaak
Werd in 1811 gelegd door Frie
drich Krupp, die toen een on
schuldige ijzerfabriek stichtte.
De fabriek leverde hem weinig
meer op dan een aanhoudend
geldgebrek. Pogingen om zich op
de wapenfabricage toe te leggen
mislukten aanvankelijk; omdat
ue eerste proctukten -geweer-
lopen te weinig opbrachten.
Het was zijn zoon Alfred, die op
het idee kwam kanonnen te gaan
maken. Ook hij verkeerde voort
durend in geldzorgen. Na zijn
dood waaide er een betere wind
in het industriële léven van Euro
pa. Friedrich Alfred, zijn opvol
ger werd in de vijftien jaren van
zijn directeurschap de rijkste
man van Duitsland.
HARRY BOUTS
Oberbürgermeister van Essen: Over Krupp niets dan goeds.
Een officiële foto van de firma; Alfried Krupp in gesprek met zijn
werknemers.
Staalfabriek Rheinhausen, een van de ruim dertig leden van de Krupp-familie.
I
BMBBB
KRUPP MOET BUIGEN
bouwde zijn plaatsvervanger aan de uit
breiding van zijn onderneming. De ge
allieerden hadden bevolen dat Krupp het
staalbedrijf Hutenwerk Rheinhausen en
de ertsmijnen Rossenx-ay en Harz-Lahn
Erzbergbau voor febx'uari 1959 moest
verkopen. De handige onderhandelaar
en kundige zakenman Beitz wist dit te
voorkomen. De buitenwereld vex-kneu-
kelt zich nu, omdat juist deze bedrij
ven de grootste verliezen opleveren.
Toen Friedrich Flick een andere
staalmagnaat uit de gevangenis
kwam, verkocht hij zijn bedrijf Harpe-
ner Bergbau in Dortmund aan een
Franse onderneming voor honderdtach
tig miljoen Mark en investeerde zijn
geld in ondernemingen, waar meer toe
komst in zat; zoals chemische bedrij
ven. Maar Beitz moest zo nodig mil
jarden uitgeven om de oude staalbedrij
ven uit het gruis te halen.
DE TIJD
SCHULD VAN TWEE MILJARD MARK
De schuld van de onderneming was
°P het eind van het jaar gestegen tot
Wee miljard gulden, waarvan 1,7 mil
jard op lange termijn. De totale balans-
s°m was 5,2 miljard Mark. Het eigen
kapitaal plus die reserves waren hoger
een miljard Mark, de totale eigen
Middelen bedroegen 1,6 miljoen Mark.
t De laatste jaren heeft Krupp zich ook
toegelegd op andere bedrijven, zoals
«lectrotechnische en chemische onderne
mingen en op het gebied van kernreac
toren. Ook de staalproduktie breidde
."ij uit.
Jn 1965 leverden 47.000 Kruppianen 3,9
miljoen ton staal af en 5,5 miljoen ton
Wenkool. In de staalbedrijven werd
atzelfde jaar 330 miljoen Mark geïn-
esteerd. De winst uit die bedrijven
eef echter beneden de vijf miljoen
ark. Volgens de Duitse pers zou het
concern in 1966 een verlies geleden heb
ben van vijftig miljoen Mark. In Essen
wilde of kon men dit niet bevestigen.
Behalve de staalbedrijven en de kolen
mijnen hebben ook de vrachtwagen
industrie, de werf in Bremen en de fa
briek van bouwmachines verliezen ge
leden. Andere Duitse bedrijven in deze
sectoren maken eveneens een moeilijke
tijd door. Maar Krupp had het niet zo
ver moeten laten komen, zeggen de
schuldeisers. Als een familiezieke groot
vader verkocht aan de tradities
heeft hij meer dan dertig dochterbe
drijven in eigen huis willen houden.
„Allemaal onzin", aldus het hoofdkan
toor in Essen. „In de jaren 1965/1966
hebben wij vier kolenmijnen gesloten.
Wij hebben ons de woede van anderen
op de hals gehaald omdat wij veel te
vroeg tot sluiting overgingen." Een
scheepsmachinefabi'iek in Bremen werd
verkocht en in Dortmund is de fabriek
voor bouwmachines stilgelegd. Het loon
van 55.000 Kruppianen zal op i maart
1967 met vijf procent verlaagd worden.
De zorg voor de werknemers ging dus
kennelijk niet tot het alleruiterste.
Het aantal pei-soneelsleden is met
10.000 teruggebracht tot 102.000 man.
In juni van het vorig jaar hielden vijf
tienduizend werknemers in Bochum
proteststakingen tegen voorgenomen
ontslagen. Zij begrepen waarschijnlijk
niet waarom hun trouw aan Krupp zo
plotseling vergeten was.
De maatregelen zijn veel te laat ge
nomen, menen Krupp's schuldeisers.
Had men meer op de binnenlandse be
drijven gelet inplaats van die grote ex
pansie in het buitenland door te voe
ren, dan had men tijdig kunnen ingrij
pen. Het is waar, dat Beitz zich heeft
ingespannen om Krupp's naam over de
werelddelen uit te dragen en zeker niet
zonder succes. Voor hem bestonden geen
grenzen. In 1965 verbaasde hij de hele
wereld door de piededeling dat hij fa
brieken ging oprichten in de Oosteuro-
pese landen, waaronder Polen en Hon
garije. Het vorig jaar namen de Oost-
europese landen van hun ei-fvijand voor
107 miljoen Mark af; dit was 10 pro
cent van de totale omzetten. Met Krupp
groeide ook de macht van Beitz, die het
rijk van zijn meester alleen en met volle
overgave beheerde. Officieel heeft
Krupp vijf directieleden. In feite beslist
alleen Beitz; de anderen voeren zijn
bevelen uit. Zijn vijanden zullen niets
nalaten om die macht te breken, en
hun kans lijkt nu gekomen.
KRUPP STAAT bij tweehonderddrie-
enzestig banken in de schuld. Zonder
regeringshulp kan 't bedrijf niet meer
stand houden. Gezegd wordt dat het
tijdens de onderhandelingen met de
schuldeisers warm is toegegaan. Tot de
onderhandelaars behoorden o.m. de mi
nisters van Economische Zaken en Fi
nanciën en de bankiex-s Josef Abs van
de Deutsche Bank en Werner Kx-ueger
van de Dresdner Bank.
Behalve het exportkrediet van de
regering krijgt Kx'upp een kredietga
rantie van de banken voor honderd
miljoen Mark. De regering van Nord-
rhein-Westfalen geeft daarenboven nog
een garantie voor ruim 150 miljoen
Mark.
In Duitsland vraagt men zich nu af
waarom andere grote bedx-ijven als
Borgward en Schliecker geen enkele
staatssteun hebben ontvangen, toen zij
voor een financieel bankroet stonden.
„Dat vinden wij ook vreemd," aldus de
perschef in Essen. Komt het misschien
omdat de band tussen het rijk en zijn
vroegere wapensmid nog zo hecht is
of was men bevreesd voor paniek, wan
neer zo'n machtig bedrijf ten onder zou
gaan?
Het steunverdrag. dat een einde
maakt aan Beitz' heei'schappij, is een
dictaat van de banken. Zij schijnen er
het felst op gebrand te zijn om de
macht van de Krupp-regeerders te bre
ken. Verschillende bankiers zouden
Beitz' gezag willen beperken tot het
privé-vermogen van Krupp. Zelf zegt
hij: „Ik ben en blijf Generalbevollmach-
tiger." Toch moet hij nu toestaan dat
naast hem aan de top een controle-or
gaan van zes commissarissen staat. Me
dio april is het orgaan met zijn werk
zaamheden begonnen. Er zullen ingrij
pende maatregelen worden genomen om
het bedrijf verder te rationaliseren.
Plannen worden ontworpen om van cle
onderneming voor 1969 een naamloze
vennootschap of een vennootschap on
der firma te maken.
DE BANKEN GEVEN de voorkeur
aan een vennootschap onder firma. Het
vermogen van de nieuwe ondex-neming
met Alfried Krupp als enige ven
noot wordt in een stichting onder
gebracht. Kolenmijnen, ertsmijnen en
-smelterijen, eens de trots van Krupp.
moeten onder de directie van een an
dere ond-erneming komen. Alfried
Krupp trekt zich terug a'x ondernemer.
Te hongeren hoeft hij niet, want hij
krijgt een jaax-salaris van twee miljoen
Mark. Zijn zoon Arndt, die geen belang
stelt in het bedrijf van zijn vader en
het liefst in mondaine badplaatsen ver
toeft, ontvangt een miljoen Mark per
jaar; na de dood van zijn vader twee
miljoen.
Toch schijnt Krupp de strijd om zijn
rijk nog niet te hebben opgegeven. Op
10 april maakte hij bekend dat hij een
vroegere Krupp-directeur zal voordra
gen als president-commissaris van de
te stichten vennootschap. Het is Gün-
ther Vogelsang, thans directielid bij
Mannesmann. Men meent te weten dat
de leiding van de Kruppstichting, die
het vermogen zal beheren, zal zijn weg
gelegd voor Berthold Beitz. Met deze
twee mensen in de topfuncties van de
onderneming zou de invloed van Alfried
Krupp heel wat groter worden dan tal
van bankiers wel zouden wensen.
Kees Fens bespreekt
„Personages", een bundel
gedichten van H. C. ten
Berge.
Studies over Nijhoff's
„Awater" 2
Nieuws uit de boekenwe
reld 2
„Vlucht naar de vrijheid"
beschrijft de ontsnappings
route „Dutch-Paris", tij
dens de oorlog opgezet door
de Nederlander Jean Weid-
ner. 7
Het Nederlandse cara
van-legioen is vorig jaar
ten onrechte bekritiseerd.
Gebleken is dat de Neder
landers niet beter of slech
ter reden dan de Zwitsers.
De trekvogels zijn terug.
Vele weten dezelfde boom,
het zelfde nestkastje of
dezelfde rietkraag van vo- 7
rig jaar terug te vinden.
In „Jullie eigen tijd"
schrijft Paul Biegel over
koninginnedag.
Robbie de Beer en de -n
totempaal u
(Van onze speciale verslaggever)
Tijdens zijn jeugd had Friedrich de
Waarde van geld goed leren kennen.
Daarom was hij waax~schijnlijk wat
men een prijsbewust man zou kunnen
noemen. Zijn pantserplaten werden zo
Peperduur verkocht, dat de sociaal-de
mocraten er in de Rijksdag een enorm
schandaal over maakten. Zijn dochter
Bertha, in haar tijd een legendarische
schoonheid, trouwde Gustav von Bohlen
hnd Halbach. Deze was raadsheer van
de Duitse ambassadeur bij het Vati-
caan, maar nam na zijn huwelijk de
leiding van het bedrijf over. „Hij heeft
bij Krupp zijn wapen verguld", zei
men in Duitsland spottend. Keizer Wil
lem II had grote bewondering voor de
mooie Bertha. Daarom stemde hij erin
foe dat haar man de naam Krupp
mocht dragen. Hieraan dankt de hui
dige nazaat zijn naam Krupp von Boh
len und Halbach.
Vijf generaties lang is de onderne
ming Duitslands eex-ste wapensmid ge
weest, vereerd door Duitse staatshoof
den; gehaat in het buitenland. In de
Frans-Duitse oorlog beheersten de
Kruppkanonnen de slag van Sedan.
Gustav Krupp von Bohlen und Halbach
stond na de eerste wereldoorlog, waar
zijn geschut de „Dikke Bertha" dood
en verderf had gezaaid, in Frankrijk
en België als oorlogsmisdadiger te
recht. Ditzelfde gebeurde na de twee
de wereldoorlog met zijn zoon, de thans
59-jarige Alfried Krupp von Bohlen und
Halbach. Hij werd door de geallieer
den veroordeeld tot twaalf jaar gevan
genisstraf. Na zes jaar doorgebracht te
hebben in de vroegere vesting van
Landsberg, tussen andere oorlogsmis
dadigers en tussen dieven, inbrekers en
souteneurs, werd hij vrijgelaten.
Het grootste deel van zijn vermogen,
dat in beslag was genomen, kreeg hij
terug. Wel moest hij zijn staalfabrieken
en kolenmijnen verkopen. Ondanks zijn
beloften is daar nooit iets van geko
men.. Steeds vroeg hij uitstel aan om
dat hij naar zijn zeggen, geen koper kon
vinden. Tot de hele verkoop vergeten
was. Zijn staalimperium herrees uit de
puinhopen en werd machtiger dan ooit
tevoren. Keizers en presidenten kwa
men hem de hand schudden, onderhan
delden met hem en sloten grote con
tracten af, alsof er nooit iets gebeurd
was.
Toen kwam geheel onverwacht het
ongelooflijke nieuws, dat de grootste
eenmanszaak van de wereld in finan
ciële moeilijkheden verkeerde. Zoals al
vaker gebeurd was beloofde de Duitse
overheid, bij te springen. De prijs,
die Alfried Krupp voor de steun moet
betalen, is bijzonder hoog. Hij moet zijn
positie als alleenheerser opgeven. De
onderneming wordt een vennootschap
met aandelen, waarin hij noch zijn eer
ste generaal, „Generalbevollmachtig-
ter Bei-thold Beitz, alleen beslissen
kan over zijn bedrijf.
IN DE LANDEN, waar de naam
Krupp nauw verweven is met ooi-log
en kanonnen, zal men wel weinig mee
leven kunnen gevoelen met de onder
gang van dit machtige staalrijk. De
verklaring van Alfried Krupp na zijn
invrijheidstelling, dat zijn onderneming
nooit meer wapens zal maken, heeft de
haat jegens zijn onderneming niet kun
nen wegvagen. Maar ook in Duitsland is
de verering voor Krupp niet onverdeeld.
Na het bekend worden van de finan
ciële moeilijkheden werden de bedrijfs
voerders overstroomd met verwijten.
Men beschuldigt hen ervan, dat zij ten
koste van alles een dynastie in stand
wilden houden zonder te letten op de
werkelijkheid. „Negentig procent van
al dat geschrijf en gepraat is gelogen,"
zo zei men ons op het hoofdkantoor in
de Altendorfer Strasse te Essen. „Zij
willen ons kapot maken." Zover zal
het wel nooit komen. De Bondsrege
ring heeft een garantie voor exportkre
dieten verleend voor een totaalbedrag
van 300 miljoen Mark. Volgens Alfried
Krupp had de onderneming te veel ex
portprojecten op lange termijn gefinan
cierd met kortlopende leningen. De
kredieten werden verleend door de
Ausfuhrkrediet-Gesellschaft in Frank
furt, waai-in vierenvijftig Duitse ban
ken deelnemen. De banken weigerden
nog verdere leningen, toen de schuld
van Krupp aangegroeid was tot 360
miljoen Mark.
In alle stilte werden de plannen voor
steunverlening voorbereid. Een maand
lang werd vergaderd. Op 21 februari
ging de minister van economische za
ken, Karl Schiller, zelf naar Essen en
drong er bij Krupp op aan zijn positie
als alleenheerser op te geven. Op de
zelfde dag had Berthold Beitz een
langdurig gesprek met de grootste ban
kiers van het land over een export
krediet. Handig diplomaat als altijd
wist Beitz gedaan te ki-ijgen dat de ban
ken ^lle kredieten tot eind 1968 zouden
verlengen. Dat was trouwens alles wat
hij eruit kon slepen. In de financiële
wereld is hij niet bepaald een geliefde
figuur. Zijn succes in zaken en zijn ho
ge positie bij Krupp hebben hem meer
vijanden dan vrienden opgeleverd. In
Essen is men 'er vast van overtuigd
dat men het slachtoffer is geworden
van afgunstige lieden. Het leedvei-maak
dat de financiële problemen van de on
derneming opwekken, laat geen plaats
voor medegevoel.
Beitz zegt dat al die beschuldigingen
tegen hem in de kranten hem niets
doen, zolang hij het vertrouwen van
Krupp heeft. Voor hij bij Ki-upp begon,
in november 1953, was hij president
directeur van een verzekeringsmaat
schappij in Hamburg. Hij is het, die
de onderneming weer uit de ruïnes heeft
opgebouwd. Zijn chef, waarvan men
zegt dat hij een wereldvreemd en men
senschuw man is, was blij van de da
gelijkse beslommeringen van een on
dernemer af te zijn en liet Beitz de
vrije hand in het bestuur van zijn rijk.
De man uit het verzekeringsbedrijf
voelde zich ook in de industrie volko
men op zijn plaats. In de veertien ja
ren, dat hij Krupp gediend heeft, be
reikte hij resultaten die niemand voor
mogelijk had gehouden. Terwijl Alfried
Krupp zijn tijd doorbracht met reizen
DE BESCHULDIGINGEN WORDEN
in Essen met beslistheid weerlegd.
„Wij zijn niet de enigen, die te lijden
hebben van de economische ontwikke
lingen", zo verweert men zich. „Het
welzijn van de werknemers gaat bij
Krupp boven alles." Krupp voelt zich
verplicht, zijn mensen, wier groot
vaders al bij hem werkten en die hem
nooit in de steek hebben gelaten, een
bestaan te verschaffen. „Kruppianen
kunnen niet verkocht worden," zo heeft
Alfried Krupp eens gezegd.
De perschef, die ons op het hoofd
kantoor is toegewezen om ons wat
meer achtergronden te verschaffen,
haast zich om de sociale gevoelens in
de Krupp-ondernemingen te bevesti
gen. „Het werkklimaat is hier beter
dan in Nederland," zegt hij. „Wij ont
slaan geen personeel als het wat slech
ter gaat. Krupp heeft altijd meer waar
de gehecht aan de trouw aan de firma
dan aan het maken van winst", aldus
Beitz. Zeventienduizend werknemei's
ontvangen per jaar bedragen tot
twaalfduizend Mark als extra toelage
boven hun normaal pensioen. In 1965
betaalde Krupp voor vrijwillige sociale
verzorging honderdzeventien miljoen
Mark.
Meer dan twee jaar ligt in het bu
reau van Krupp een uitgewerkt plan
om het familiebedrijf om te zetten in
een vennootschap. Het vermogen zou
dan aan een filantropische instelling
woi-den overgedragen. „Had men dat
plan maar uitgevoerd, dan was er nu
niets aan de hand," zeggen de tegen
standers.
„Hoezeer dit kapitalistische bedrijf
aan het welzijn van zijn werknemers
denkt heeft de heer Alfried Krupp on
langs nog bewezen in een toespraak tot
de jubilarissen van het bedrijf", aldus
de perschef. „Zijn denkbeelden kwamen
volkomen overeen met die van de en
cycliek van de paus". Het klinkt ons
erg profaan in de oren hier bij Krupp,
waar de ooi-log nu helemaal vergeten
schijnt.
(Van onze speciale verslaggever)
ESSEN, 29 april De „Oberbür-
germeister" van Essen, de heer Nies-
wandt, verwacht niet veel moeilijk
heden voor zijn stad door de finan
ciële problemen bij Krupp, die zeker
zullen leiden tot inkrimping van de
bedrijven. „Van de ruim 300.000 in
woners werken er hoogstens 22.000
bij Krupp", zo vertelt hij ons in het
nieuwe gemeentehuis aan de Ken-
nedyplatz. „Wij hebben nog andere
grote industrieën en veel kleinbedrij
ven. Wij proberen andere aan te
trekken door nieuwe wegen aan te
leggen, te zorgen voor goede bouw
terreinen, bruggen en scholen. Er lig
gen nog duizenden vierkante meters
grond klaar om volgebouwd te woi--
den. Natuurlijk zouden veel onder
nemingen in de buurt schade lijden
als het mis zou gaan bij Krupp. In
1966 leverden niet minder dan 23.000
bedrijven aan de firma."
„Ki'upp ist nicht Essen sondern in
Essen", zo verdedigt hij zich. Zelf
heeft hij tot 1933 als afdelingschef bij
Krupp gewerkt. Toen hebben de nazi's
hem eruit gegooid. Hij was lid van de
gemeenteraad en weigerde toe te tre
den tot de partij. „Zo'n man kunnen
wij in de Kruppfabrieken niet gebrui
ken", vonden de nazi's. „Ja, u kunt
de mensen in Holland rustig vertellen
dat wij de eersten waren, die onder
de nazi's geleden hebben", zegt de bur
gemeester. „Wij waren de eersten, die
onze betrekkingen verloren en in de
gevangenis gesmeten werden, als wij
niet meededen."
De rust, die men alle dikke mannen
toedicht, verdwijnt naarmate hij dieper
op de kwestie ingaat. „Er moet toch
eens een einde komen aan de hetze te
gen Duitsland", vindt hij nu echt
kwaad. „Onze jeugd heeft toch geen
schuld aan die oorlog. Wij moeten maar
eens ophouden de jeugd tegen elkaar
op te hitsen, andei-s gaat het weer net
als de vorige keer. Toen hebben zij ook
de nationalisten hier aan de macht ge
holpen met hun Weimarpolitiek. Zij
hebben die kerel uit Oostenrijk in het
buitenland zelf gefinancierd. De eerste
cheque voor die Hitler is nota bene in
Parijs uitgeschreven en via de Zwit
serse banken verstuurd.
„Moeten wij dan opnieuw beginnen
met die onzin? Wij hebben geen enkel
recht om de jeugd uit elkaar te scheu
ren. Samenbrengen moeten wij ze. Ei
genlijk moesten we één taal invoeren in
Eui-opa. Het geeft niet welke, voor mijn
part Turks. In mijn stad hebben de so
cialisten de meerderheid. U ziet, de
mensen staan helemaal achter mij. De
souvereiniteit moet bij het volk liggen,
niet bij de regeerders."
Wat een gewoon onderhoud had moe
ten zijn wordt een vurige, politieke re
devoering. Elk ogenblik verwachten wij
de bux-gemeeser te zien oprijzen uit zyn
fauteuil om een socialistisch strijdlied
te zingen. Maar "hij drukt alleen een
peuk uit in de asbak, tast naar de kist
tegenover hem en haalt er een nieuwe
sigaar uit.
Over de kapitalist en wapenleveran
cier van de nazi's, Krupp, komt geen
verkeerd woord over zijn lippen. „De fa
milie Ki-upp heeft veel gedaan voor de
werknemers", zegt hij. „In 1914 hebben
zij al woningen gebouwd voor het per
soneel. Wie dacht daaraan in die tijd?
Zij hebben geholpen met levensmidde
len tegen niet te dure prijzen en zorg
den voor een eigen ziekenhuis.
Hoe kan hun nu verweten worden dat
ze wapens hebben geleverd aan hun ei
gen land? Zij hebben ook staal gele-
vei-d aan Engeland en dat is gebruikt
tegen Duitse soldaten." Hij spreekt er
over alsof het over knikkers gaat. „Er
zijn meer industrieën die oorlogsmate
riaal maakten en die zijn er ook beter
van geworden", zegt hij.
