FILMFESTIVAL IN CANNES
Barbiers Gulliver of
De waanzinnige Deken
„BARTLEBY" OP DE
BEELDBUIS
Democratie niet in
crisissituatie
Bloed en bier zullen
gelijkelijk vloeien
BOEK
SjsMBsratéaag
1
Festival-directeur schrapt in ondertitels
VERDWAALDE PLUCHE-OPERA
Dagboek van een
krankzinnige
Theater en geluidsfilm
Stuc1 ten-protest
bi] bissehoppen
Toneel week ei n de
voor de jen^d
Verrassend debuut
Congres „Natuur en
mens" beëindigd
SOCIOLOGENCONGRES
OLOFS WEDDENSCHAP ONBESLIST
DE TIJD
MAANDAG 1 MEI 1967
5
Tijd voor een
CANNES, 1 mei - Het twintig
ste filmfestival in Cannes heeft
het afgelopen weekeinde vrij kort
na de opening zijn eerste schan
daal beleefd. En niet zo'n kleintje,
want het is niet eerder gebeurd
dat de leiding van het festival
censurerend is opgetreden tegen
een film (Joseph Stricks „Ulys
ses" naar het gelijknamige boek
van James Joyce)die zij zelf voor
deelname had uitgenodigd.
g^T 11^groot
lip
De Deense filmsterren Gitte Hea-
ning en Oleg Vidov op het strand
in Cannes. Zii ópelen de hoofd
rollen in „De rode mantel", die
zondag op het festival in Cannes
vertoond is.
Oninteressant
Niet gemengd
Onmogelijk
Vaag
HANS KELLER
Anthony Mann, kort voor zijn
dood tijdens de opnamen voor een
film met Mia Farrow
PASTORAAL CONCILïE
WERiVER PAUWELS: Een koele
fl 'ggQUSSel/Den Haag, Manteau
vi?dt mijn naam beJachelijk:
nincf chtans was Caesar een ko-
■èr w was meer: h« was een heer-
riaV -;ant k°ningen de dag vandaag
kortZIJn Prullemannen." Zo begint de
ui» r°man waarmee een schrijver
tu,, Vlaanderen de Nederlandse litera
ti?? .mnnenkomt op een manier die
maelijk weer eens verrast. Want het
lp un van Werner Pauwels ,,Een koe-
te,-» i vaIt evenveel op door kwali-
eit als door het feit dat de vertelstof
R?U opgeofferd aan modieuze sen-
van a dit zou' gezien het thema
beL ïe r°man, toch gemakkelijk ge-
vprtln nnen zim- Werner Pauwels
vprU Pameüjk het verhaal van de
san u g tussen twee oudere men-
st,rl Vai? wie het huwelijk volkomen is
OD -/inu6 ,pen een voor een debuut
dat n tal epmerkelijk themg. Hij doet
man a le monologen, eerst komt de
en hopt? >he^. woord- daarna de vrouw
elke vnn Z1' zick tot elkaar richten,
praten ni™* ".f dia}°°g ontbreekt, zij
lanno nii aüe.®n na elkaar, maar ook
in fn e]kaar. Zij leven ieder voor zich,
t._: Yacuüm, waaruit ook hun bui-
mom ?mlke verhoudingen hen geen
moment kunnen verlossen. Klinkt dit
?.'lamaal misschien wel wat „theore-
riscn dan moet er direct op worden
gewezen dat Pauwels middels een ui-
p™?3?6 Plast'sch en onconventioneel
taalgebruik van Caesar en zijn vrouw
twee springlevende figuren heeft wS
te maken. Wel wordt hun men^elhk
tekort „sec", zonder enig coir,™? Jk
of mededogen gfetoond het^l ar
zeggen dat Werner Pp, n,et
een meedogenloos schrijver °°k
eenkomsten6te Vbesp^eu^eelS Zijn over~
werk van Walschap P. het
trefzekere gebruik ,IS hetzelfde
kleurrijke elementen P'astische en
Vlaamse volkstaal ér' TsSd daan„!!e
razendsnelle verteltrant k dezelfde
«chap bekend staat Waarvoor Wal"
derd bladziiHon f nog geen hon-
heeld tweê wef Peuwels bijvoor-
familipo-eo wi^ï - meer uitgebreide
Maar Phiedenissen te vertellen.
Walschnn- u J1 ,gro°t verschil met
heiligheid'tPr u0t. ze door veel sc,".1n-
S lte? behoeve van een nieuw,
doorheen t .Peuwels hoeft nergens
geen schit6 prikken omdat er bij hem
laat staai j1?60 wordt opgehouden,
Ideaal wordt 6r bii hem eem nieuw
indruk rib? j gePropageera. Maar de
verbeeldt door Werner Pauwels
®r nip' a,terlCelÜkheid maakt, wordt
met minder om. Integendeel.
P. M. MOREL
Schandaal rond Ulysses
Regisseur Mann overleden
(Van een speciale verslaggever)
Zaterdagavond voor de aanvang van
de gala-voorstelling van deze Joyce-
verfilming heeft festival-directeur Ha
vre Lebret opdracht gegeven hier en
daar een aantal scabreuze termen in
de Franse ondertiteling van Ulysses op
de filmcopie te schrappen. De Ameri
kaanse maker van Ulyssès, de 44-ja-
rige Joseph Strick die de film het
vorig jaar in Joyce's geboortestad
Dublin opnam, was hiervan niet op de
hoogte gesteld. Zaterdagavond gezeten
tussen het gala-publiek zag Strick tot
zijn stomme verbazing dat sommige
passages waren geschrapt, wat enkele
uren eerder 's middags tijdens de pers
voorstelling nog niet het geval was.
Strick stond woedend op en schreeuw
de in de richting van de projectieca
bine dat de vertoning van zijn film
onmiddellijk moest worden stopgezet.
Toen dat niet direct gebeurde rende hij
naar de cabine maar werd niet toege
laten. Terug in de zaal zag hij dat
nog meer ondertitels waren verdwe
nenze waren op het celluloid weg-
geplakt zodat regelmatig zware vlek
ken door het beeld dansten en eiste
opnieuw luidkeels dat de vertoning zou
worden gestaakt. Hij stond niet ver
van de plaats waar 's middags tijdens
de persvoorstelling een gezelschap had
gezeten dat herhaaldelijk luid: „censu
re, censure" had geroepen een
vorm van terreur die tot dusver zelden
op festivals werd waargenomen en een
bejaarde Fransman later deed vrezen
dat de voor-oorlogse fascistische orga
nisatie Action Franpaise weer tot le
ven was gewekt. Want die ontketende
in de dertiger jaren dergelijke acties
in Franse theaters.
Festivalleider Favre Lebret is blijk-
«p F N WIJ ALS BASIS voor dit
verslag van de eerste voorstelling
ener lange reeks opvoeringen van een
nieuwe Belgische opera Guy Bar-
bier's ^„Gulliver of de waanzinnige
Deken door de Brusselse Monnaie
"et K°n. Circus aan de Onder-
richtstraat, het standpunt in van een
Benelux-burger, die in de loop van
jaren zijn ervaringen heeft opgedaan
met de grootheden en de misères der
muziek-dramatische kunst in onze
Weinig grootheden, vele
misères, de laatsten van verschillen-
opwi ln e onderscheiden cultuur-
dpnrt ?n' m^ar algemeen gel-
schrp V°°r Jhe' gehele gebied: het
toïe om® h t g6brek aan goed rePer-
dan wel r, CVen ef het bestaand
■n meuw is,
vanehu!iaab^L^1eige?' gebruik makend
reid om we?k uT .lnf ellingen en be-
klimaat eln oovop^p ugen culturele
Iele te voeren *e Antwerpen ten to-
Volg var,- Bet werk viel als ae-
dramatische 1Jzwakt?elA f1 innerlijke
ervan ieren d„Va^f- Antwerpen kon
Probleem Jal>'°P dit gebied een
En thans Z'et el-Nederland deelt
de MonnaiZlta^nb^hrt Kon. Circus
opera van die Brussel?» r, ?ep °P een
bier en ook deze Is e®elg Bar-
wat in zeker opzicht ^"mislukking,
telig is. De Belgische "e-
opera, die door Maurice S?,uStedeli:|ke
leid wordt heeft zich tot ?T?an ge"
het Belgische repertoire aS, Van
houden, omdat zij er geen stuk \i g
dat kwalitatief aan haar eisen v^®
vC,Tpu£ voJdoet kan "zich nTet
van r, L> Buisman in het werk
gevonden n r«'er die kwaliteiten wel
vmwt hii m Ware dit mogelijk ge
S hItinVaren geleden al een
veel vijandiJhphtinnen maken en zich
Politiekn L- g ,van zekere cultuur-
Wat hem111»?611 bespaard hebben,
of de „7 bewogen heeft „Gulliver
ren, w^t°P te voe-
gekomen me? ^isschien is hij ertoe
rise io nadat hij zich het vo-
Peter3^ achter »Het Labyrint" van
geplaaK? u1 in het Amsterdamse Carré
doet^ heeft- Wat hij in het Noorden
o0t:.kan hij in het Zuiden op de duur
piVÜ e nalaten. Misschien vormt het
circus-theater de verbindende schakel
J1S er §ek op, en terecht, want het
•«theatre en rond" opent velerlei hoogst
oetangwekkende mogelijkheden.
«- kan men zich voorstellen dat hii
brettpeg3an °P Bhilippe Dasnoy's 11-
svmhnl- Vv?°r „GuUiver": fantastisch-
symbohsch en als zodanig in beginsel
f!®ch,ikt ?ni zich van het scenische ef-
iect uit ln de ruimte te ontwikkelen
Misschien heeft hij de illusie gehad dat
door een dergelijke wijze van opvoe
ring de conventioneel aangelegde nar
tituur, die bijzonder zwakke muziek
bevat overspeeid kon worden Maar
wat hij zich ook kan voorg«.mid
gewone opera,®"ie °ind"ef ovwgelewrde
theater gemaakt kan worden en dl
encenerlng van Jean-Marc Landier
dit hif mn«Tnblik S™kt
dat hij met de mogelijkheden van een
circus-theater iets wist aan te vangen
m.a w. dat hij dit soort van ruimte
nodig had.
DEZE OPVOERING was in wezen
Belijk aan die van „Faust" van het
vorige seizoen, die evenmin een succes
is geworden, omdat de muziek van te
burgerlijk formaat is en vraagt om het
Ulusie-theater, de kijkkast met de
piucne zecets m de roae zaal. Lie mu-
Guy Barbier voor „Gulliver'
xs vee zwakKer, een lappendeken van
lfitpklpi6.Ttüetse music-hail en Puccini-
Jendersonrt?n Menotti< onbeduidende
llxtlhZ T mel°dietjes, die in wer-
reri. De Ondes-Man^l'Telr Tel?Te
°maar Ten "van* bluTnaf Tanf^eTTe
poging om er een modern glansie oó te
spuiten.
Zo is ook de opvoering in practisch
dezelfde zetting als die van Faust is
geweest: het op de bodem van de piste
liggende speelvlak met in de hoogte
■daarom heen de rondlopende gaanderij,
waarvan trappen naar het midden af
dalen. Het effect blijkt ook nu weer
grotendeels afhankelijk te zijn van
lichtspelen, veroorzaakt door een enor
me batterij schijnwerpers. Het orkest
zit onder de speelvloer, waarin drie
roosters zijn aangebracht om de klank
door te laten. De zangstemmen worden
heel vernuftig versterkt, onzichtbaar
voor het oog, en klinken uit luidspre
kers, er is sedert Faust technisch zeer
veel verbeterd, maar artistiek zijn we
er alleen maar verder op achteruit
gegaan, behalve met de evenzeer intel
ligent als smaakvol ontworpen cos-
tuums van Joëlle Roustan en Roger
Bernard.
Het is nog niet bewezen dat Landier
werkelijk een zintuig bezit voor der
gelijke theater-dramatiek, maar de mu
ziek heeft hem dan ook niets opgele
verd dat hem enige inspiratie kon ver
schaffen. En ofschoon het libretto met
de vizioenen die de waanzinnige Deken
(van Dublin) Swift-Gulliver beleeft,
allerlei technische spektakelstukken
aan de orde stelt, is het evenmin een
bron van inspiratie; het mist er de
structuur voor, gemaakt als het is ter-
wille van Barbier's zangnummers. Lan
dier heeft er niets van weten te maken
met een hoofdrolspeler die niet veel
naders doet dan dodelijk beangst stil
te staan en af te wachten wat er ge
beurt. Maar er gebeurt niets in deze
eenderheid van wat rond slenterende
groepen, trapje-af, trapje-op en weer
rond draaien, alles in hetzelfde onge
varieerde tempo kwasi onbeweeglijk
op de zich voortzeulende muziekjes. Dit
is geen theater, dat het toneelbeeld als
zodanig gebruikt om er een dramati
sche werkelijkheid in aanschouwelijk
te maken; het is geglamouriseerde
slechte opera.
HET ROND-THEATER vraagt oor
spronkelijke concepties en kan het niet
stellen met adaptaties Béjart kan het
aan, zoals hij getoond heeft met zijn
onvergetelijke „Vier Heemskinderen"
die men in Nederland verwaarloosd
heeft, alsook met zijn Negende sympho-
nie en zijn „Roméo et Juliette" welk
laatste stuk men deze zomer in „De
Doelen" zal zien. Het circus vraagt
muziektheater van een universele con
ceptie; daarom was Schat er op zijn
plaats, wat men er verder ook op wil
aanmerken.
De Benelux-burger heeft eens te
meer begrepen dat de muze van het
muziektheater in zijn cultuurgebied
een achtergebleven kind is. Het
mankeert haar hier aan veel, samen
te valtten in het fundamentele ge
brek aan levenkrachtige traditie.
LEO HANEKROOT
Bennie Krüger overleden
ORANGE, 1 mei De saxofonist
Rennie Krüger, leider van een popu-
air dansorkest in het tijdvak 1920-'30
is zaterdag in de leeftijd van 68 jaar
overleden. Tot zijn band behoorden in-
aertijd onder meer Tommy en Jimmy
Dorsey, Benny Goodman, Artie Shaw
en Victor Young.
baar van die reacties geschrokken en
heeft de film waarvan hij het twee
maanden geleden in zijn uitnodiging
aan Strick nog een eer vond om hem
op zijn festival te hebben aldus la
ten toetakelen.
Zondagmorgen vroeg zond Joseph
Strick maker van de The Savage
Eye en de verfilming van Jean Ge
nets toneelstuk Het Balkon een te
legram naar de festivalleiding waarin
hij de beslissing van Favre Lebret
„barbaars, arrogant en ontoelaatbaar"
noemde, een nieuwe complete verto
ning van de film voor de juryleden en
een openbare verontschuldiging eiste.
Wordt niet aan zijn eisen voldaan dan
zal hij zijn film maandag uit de com
petitie nemen en er bij al zijn deelne
mende collega's op aandringen hetzelf
de te doen. Favre Lebret bleef de he
le zondag onbereikbaar maar liet des
avonds vanaf grote en veilige afstand
telefonisch en bloemrijk weten: „Ik
ben geen burger in Calais, maar com
missaris-generaal in Cannes. In
die positie accepteer ik geen ultima
tum, van niemandl"
De toestand in Cannes is dus weer
enigszins beslagen van emoties. Het
verschil is dat zij niet alleen worden
veroorzaakt door het waarnemen van
jurylid Shirley MacLaine op een hou
ten stepje snellend over de boulevard
of door het schielijk zien passeren van
Gina Lollobrigida in een met goud be
slagen zonnejurk of politieke inciden
ten zoals vorig jaar toen Alain Res-
nais' film „La guerre est fini" werd
afgewezen orr de Spaanse delegatie
niet te kwetsen. Het verschil is dat
de emoties variërend van eenvoudi
ge opwinding tot vlammende veront
waardiging nu zeer terecht worden
gekoesterd. Het is natuyrlijk volstrekt
absurd dat de leiding vyn het festi
val op eigen houtje in deelnemende
films gaat knoeien en bij protesten laat
weten dat burgers van Calais zoiets in
voorkomende gevallen niet, commis
sarissen-generaal in Cannes daarente
gen wei mogen uithalen. Zo weet ik er
nog wel een paar.
Joseph Strick ig met de verfilming
van Ulysses aan een vrijwel onmoge
lijke opgave begonnen. Zestig jaar
nadat het boek door James Joyce werd
geschreven Is het nog steeds een bron
van tegenstrijdige opvattingen over de
ze fantastische kroniek van de herin
neringen, dromen, fantasieën, verzin
sels van de vriendelijke, impotente
Jood Leopold Bloom. In Ulysses intro
duceerde Joyce de monoloog-interieur
en op een overdonderend knappe ma
nier heeft hij in dit boek gebeurtenis
sen en de herinneringen en de ver
wachtingen en de fantasiebeelden die
ze in de geest van zijn hoofdpersoon
oproepen schijnbaar ongeordend met
elkaar verbonden. Dat leidt tot een
uniek literair avontuur. En tot censuur-
maatregelen. In tal van landen waar
onder het geboorteland van de schrij
ver, Ierland, mag het boek nog steeds
niet verkocht worden.
De structuur van Ulysses stelt zeer
hoge eisen aan de man die de moed
heeft aan de verfilming ervan te be
ginnen. Literaire interpretaties in de
cinema leiden zo vaak tot picturaal
zeer fraaie maar voor wat de concrete
mededeling betreft deels duistere deels
walmende beeld-associaties. Strick
moet blijkens een groot deel van de
reacties door de opwinding die na
de censurerende ingreep ontstond was
ik nog niet .in staat hem te zien
voor een aanzienlijk deel ln zijn ambi
tieuze onderneming geslaagd zijn. Als
het een beetje meezit kunt u zijn Ulys
ses zien tijdens de filmweek Arnhem.
Twee Nederlandse distributeurs doen
verwoede pogingen de film al in juni
naar Nederland te krijgen. Een en an
der gaat niet door als de filmkeuring
reden ziet tot daden over te gaan
want dan vindt Strick het niet goed.
Hij een donker gebrilde man, het
type van de Amerikaanse intellectueel
dat best wil weten dat hij er geen
doekjes omwindt vertelde dat de
Londense filmkeuring maar liefst 26
couperingen wilde aanbrengen. Strick
heeft zijn toestemming geweigerd en
voorlopig komt de film niet naar de
Engelse hoofdstad. In Australië en Is
raël is Ulysses definitief verboden. In
Nieuw-Zeeland besloot de filmkeuring
tot een maatregel die alleen nog in
enkele achtergebleven zwembaden wel
wordt toegepast: geen vertoning met
gemengd publiek. Hij draait er nu in
twee bioscopen: een voor mannen, een
voor vrouwen.
Iemand vroeg aan Strick na het na
derhand ingewilligde geroepen verzoek
van het publiek om censuur of hij het
niet jammer vond dat sommige men
sen door de film zo werden geshoc
keerd dat zij voortijdig de zaal ver
lieten. Grimmig antwoord: „Het pu
bliek kan me geen barst schelen. Elke
serieuze filmmaker zal er co over den
ken. Je hebt een film gemaakt zoals
je hem naar beste weten en kunnen
moest maken. Wel hoop ik dat de men
sen waar u het over heeft op weg naar
de uitgang per ongeluk eer. been bre
ken".
Dat er dit weekeinde zoveel gelegen
heid was voor een rel is misschien
ook veroorzaakt door oninteressante
Deense en Tsjechische inzendingen die
zondag werden vertoond. De Deense
film De Rode Mantel van de bij ons ge-
bekende regisseur Gabriël Axel is ge
baseerd op een ridderverhaal uit de
IJslandse sagenwereld en speelt zich
af in een bar steenlandschap aan zee
rond het jaar duizend. De zoons van
twee wrokkende families sluiten na een
gevecht dat onbeslist eindigt vrede,
maar tijdens de verzoening ontstaat er
al weer tweestrijd om het bezit van
een huwbare dochter van een der fa
milies en aan het slot van de film is
bijna iedereen gruwelijk aan zijn eind
gekomen op de vader van het meis
je na die dan weet dat hij gelijk had
toen hij kort na de aanvang van het
verhaal vaststelde dat haat slechts
haat oproept en niets anders. Die een
voudige boodschap is gepakt in een
film vol half religieuze stoerheid, blon
de mannen die rijden op paarden die
Rune of Hake heten en elkaar met
Hagbard en Boelvis bij de voornaam
noemen als het bier in vuurrood avond
licht over hun behaarde borst druipt.
Er wordt erg veel gestaard in De
Rode Mantel en vreselijk veelbeteke
nend naar elkaar gekeken. En er gaat
erg veel tijd heen met het hanteren
van allerlei authentieke maar nogal
ongemakkelijke gebruiksvoorwerpen
die met ware kunstnijverheidszin over
al schilderachtig zijn neergezet. De
film houdt het midden tussen Wagners
Siegfried en Fulco De Minstreel van
C. J. Kievit. En dat is nu eenmaal
geen combinatie.
De Tsjechische inzending Hotel voor
Vreemdelingen van Antonin Masa was
een wat vage meditatie over liefde
en dood, gesitueerd in een oud hotel
rond de eeuwwisseling waar op ze
kere dag een jongeman arriveert die
op zoek is naar zijn geliefde. Hij heeft
geen beroep en als dat blijkt legt het
hotelpersoneel een schilderachtig
soort verachting voor hem aan de dag.
Eerst treiterend met een bord boere-
kool als ontbijt en aan zijn bagage zit
ten en gaandeweg wreder. Als de jon
gen tenslotte beweert dichter te zijn
hoort hij helemaal niet in de wereld
van het hotel thuis (de naam van het
hotel is De Wereld vandaar) en
wordt de vervreemding nog groter. Hij
komt tenslotte geheimzinnig aan zijn
eind. De lichte toets waarmee Masa
het verhaal aanvankelijk op gang
brengt is erg intrigerend. Zoiets als
op een komische toon een wreed
sprookje van Grimm voorlezen, wat
in filmtermen tot een fraai soort farce
had kunnen leiden Maar gaandeweg
verliest hij het evenwicht en wordt het
verhaal zwaar en zo betekenisvol dat
hij alle belangstelling bij de toeschou
wers verspeelt.
Is het eigenlijke festival nu goed op
gang gekomen met rellen en al, ook
het commerciële bedrijf waarop het
festival drijft bereikt deze dagen de
juiste temperatuur. Wel liggen daar de
termen wat anders, zoals op honder
den gigantische affiches overal in Can
nes en de duizenden neerdwarrelende
folders laten zien. In een Italiaanse
advertentie gericht tan filmdistribu
teurs wordt de vraag gesteld: ,,How
do you pronounce the name of Ro-
sanna Podesta in English?" Antwoord:
„Money, money, money!"
NA HENK VAN ULSEN Is er een
Belgische acteur die Gogols Dagboek
van een gek is gaan spelen. De gele
genheid om hiervan kennis te nemen
bestond zaterdag bij de lustrumviering
van het dispuutgezelschap Lancet in
Delft. Op sociëtei* Alcuin begon daar
een uur na de geannonceerde tijd de
voordracht van het ln ons land zo
overbekend geworden werk van Gogol.
Dirk Declelr, die enige tijd aan de
Nieuwe Comedie verbonden is geweest
en deel uitmaakt van de Kon. Ned.
Schouwburg in Antwerpen, noemde zijn
voordracht het Dagboek van een krank
zinnige. Ondanks het feit dat hij in
een der rociëteitsruimten moest optre
den en er een gebrekkige accomoda-
tie was, bleek zijn voordracht grote in
druk te maken. Natuurlijk ligt de ver
gelijking met die van Henk van Ulsen
voor de hand. We constateerden bij
Decleir in het eerste deel een onder
toon die anders gericht was. Hij speel
de meer op de lichte humor die lang
zaam verstrakt tot bittere ernst. Het
lachwekkende van de eenzame, ge
trapte ambtenaar die verliefd is op
Sonja zonder enige hoop, overheerste
meer de langzame breuk die tot vol
slagen krankzinnigheid leidt. De felle
haat en verbetenheid tegen zijn supe
rieuren kwamen soms wat erg volumi
neus de zaal in. Uit vele details bleek
dat Decleir tot een eigen interpretatie
in staat was, die wat oppervlakkiger
gespeeld werd, dan van Ulsen dit deed,
maar die door talrijke verfijnde nuan
ces in dictie, mimiek- en plastische af
werking grote bewondering afdwong.
Ook in België heeft Decleir met deze
voordracht veel succes gehad. HIJ ver
wierf er in 1966 de Theaterprijs mee
nadat hij in het seizoen 65-66 in het
Antwerpse Fakkeltheater was opgetre
den.
H. W.
BERLIJN, 1 mei. De Amerikaan
se regisseur Anthony Mann is zater
dag in de leeftijd van zestig jaar in
een hotel plotseling overleden. Mann
was in Berlijn om opnamen te ma
ken voor een spionagefilm. Anthony
Mann was de maker van onder meer
„El Cid", „De man van Laramie".
„The Glen Miller-story". ..De helden
van Telemark" en „De val van het
Romeinse keizerrijk".
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 1 mei. Met het uit
geven van een verklaring is het drie
daagse congres „Natuur en mens" van
het Wereldnatuurfonds (World Wildlife
Fund) zaterdag in het instituut voor
de tropen geëindigd.
In deze verklaring, die is opgesteld
door Peter Scott, de vice-president van
het fonds, en goedgekeurd door de
congressisten, staat onder meer dat de
natuur essentieel is voor het welzijn
van de mens.
„Ondanks het vele werk dat in het
verleden en heden voor het behoud van
natuur is verzet, vernietigt de huidige
mens nog steeds de natuur on een on
herstelbare schaal en vergiftigt zij de
lucht, water en aarde van onze bio
sfeer," aldus de verklaring.
Tijdens het congres werden een aan
tal natuurfilms vertoond. Een van de
ze films was „Die letzten Paradise" van
Eugen Schumacher, Acht jaar lang is
deze filmer de wereld rondgereisd om
opnamen voor dit werk te maken.
Vooraanstaande binnen- en buiten
landse geleerden hielden lezingen over
het belang en de problemen rond het
natuurbehoud.
„BARTLEBY" heet de in de Bava
ria-studio's voor de West Deutsche
Rundjut.k gemaakte televisie-opera,
die de NTS zondagavond uitzond. Zij is
gemaakt naar een novelle van her
man Melville, waarvan zij een frag
ment behandelt, door Manjred Nie-
haus en Klaus Lindemaan, die samen
ook de regie voerden, terwijl de muziek
door Niehaus geschreven is. Mensen,
zoals men ziet die van verschillende
muziekdramatische markten thuis zijn.
Het verhaal behandelt de geschiede
nis van 'n gruwelijk eenzaam mens, die
in zijn verlatenheid tot zijn stomme
einde toe een raadsel blijft voor zijn
omgeving. Het verhaal is dermalg
exemplarisch gesteld, dat Bartleby
een symbool wordt, niet van een mens
in eenzame omstandigheden., maar
van de menselijke eenzaamheid op
zichzelf. De dramatische bewerking
spitst dit nog toe door juist die passa
ge uit het verhaal te dramatiseren
welke de isolering van de man in zijn
verlatenheid temidden van zijn dage
lijkse omgeving op het scherpst karak
teriseert. Tot ook de omgeving om
hem heen wordt weggenomen ei
genlijk is hij zelf de stille oorzaak van
haar verdwijning en hij alleen op de
plaats blijft, met doelloze afgemeten
stap een vierkant beschrijvend in een
lege ruimte.
Alleen de notaris, Bartleby's werk
gever, treedt zingend op. Bartleby zelf
spreekt, slechts enkele korte, soms
herhaalde zinnen. De notaris zingt om
dat hij de baas van het kantoor is en
aldus de enige die ln zijn eigen recht
leeft en gevoelens cultiveert die hij
uitdrukt. Hij zingt in de atonale stijl
van „Wozzeck", zeer indringend in de
samenhang der menselijke betrekkin
gen ingrijpend. Soms loopt zijn zingen
in spreken uit, wat verrassend goed in
de stij' past. Het instrumentarium be
staat in zijn geheel uit drie instru
menten: altsax, contrabas en slagwerk
Zoals alles in deze enscenering ver
vult het behalve een sonore ook een
visuele rol. De drie overige klerken
op een rijtje aan hun hoge, ouderwet
se lessenaars maken in hun onderwor
pen betrokkenheid op de belangen van
de baas de ondergeschikte rol van rit
mische soniek. 'n spreekkoor dat met
de zingende patroon in zijn goedharti
ge zelfbehaaglijkheid een curieus vo-
Jcaal kwartet vormt.
Gebeurtenissen zijn er eigenlijk niet.
Het hele, vijftig minuten durende stuk
schept slechts een atmosfeer, die
groeit uit door de camera waargeno
men en door de beeldsnijders samen
gestelde montage van het bestaan de
zer onderling tegengestelde mensen. In
zulk een geserreerde beeldtaal maakt
'n aaneenrijing van gaed gekozen shots
onbegrijpelijke emoties voelbaar. Een
hand die een bassnaar plukt, de lege
beker van een saxofoon, die overloopt
van klank, de in het detail opgemerk
te manipulaties van een drummer,
dat alles doet de spanning van de ge
hoorde klank honderdvoudig stijgen
Maar er zijn ook montages van voorbij
flitsende, zingende en ritmische klank
flarder. uitstotende koppen, tegenover
de stille close ups van menselijke mas
kers. waarachter ongekende werelden
schuil gaan. Er zijn enkele verholen
aangeduide verklaringen van Bartle
by's zonderlinge levenshouding en zijn
verloren zijn in de samenleving. Men
krijgt de suggestie van een mismaak
te rechterhand en men hoort hem ten
laatste onbewogen zeggen dat hij bij
na blind is geworden.
Het is duidelijk dat hier een drama
wordt opgebouwd niet uit woorden en
(Van onze verslaggever)
ZEIST, 1 mei Verkeert de demo
cratie in een malaise? Is zij in het
slop geraakt? Vragen, die voor de So
cial e Interacademiale aanleiding wa
ren voor het driedaags congres in het
conferentie-oord Woudschoten, als the
ma te kiezen Democratie anno 1967.
Vijf hoogkeraren hebben daarover
hun inzichten gegeven.
Prof. dr. Sj. Groenman meent, dat
de democratie allerminst in een crisis
situatie verkeert. Naar zijn opvatting
kunnen we de verhoogde belangstel
ling voor politiek ook uitleggen als een
blijk van gezondheid. Een blijk van de
aanwezigheid van recreatieve krachten.
Hij constateerde eerder vitaliteit dan
apathie. Wel acht hij het gevaar van
vervreemding tussen overheid en bur
ger levensgroot aanwezig. In het dis
trictenstelsel ziet hij daarvoor echter
geen oplossing. Op het. nationale vlak
liggen de kansen der democratie veel
beter dan voor provincie en gemeen
te.
Volgens prof. dr. C. J. Lammers zou
den de zware tijden, welke ons weten
schappelijk onderwijs tegemoet lijkt te
gaan, wel eens zo'n uitdaging kun
nen opleveren, dat ook vele nog aan de
standscultuur gehechte hoogleraren en
curatoren de waarde van samenwer
king. óók met geruchtmakende studen
ten leren beseffen en benutten.
Sociologisch gezien is de S.V.B. een
vakbond, die een formidabele bewe
ging onder de studenten heeft ontke
tend-
Prof. dr. P. J. A. ter Hoeven is van
oordeel, dat het bestaande partijensys-
teem als intermediair in een periode
van snelle sociale veranderingen tus
sen bestuurders en lezers gefaald heeft.
Voor dringende vraagstukken hebben
de huidige grote partijen oplossingen
weten te vinden. Een ruim vooruit
denkende visie op toekomstige behoef
te ontbrak echter, pressiegroepen heb
ben een corrigerende functie en kun
nen door eigenbelang gedreven rege
ring en parlement aanvullen. De we
genbouw vormt een belangwekkend
voorbeeld ervan, dat pressie niet altijd
gJgggU
Vervolg van Sociologen congres.
Prof. dr. H. A. Brasz stelde als pa
radox, dat het overheidsbestuur in we
zen geen democratische instelling is,
maar ook in een democratische staats
bestel onmisbaar. Democratie van
ambtenaren is niet in overeenstemming
met de politieke democratie van de
staat. De hoogste macht ligt per defi
nitie buiten het bestuur. Daarom moet
het bestuur hiërarchisch en centraal
ingericht zijn. Deze hoogleraar vroeg
zich af of de ministersfunctie (lid van
de regering en beheerder van een mi
nisterie) niet beter in twee ambten kan
worden gesplitst. Voor het beheer van
de onderdelen van het bestuursappa
raat zouden directeuren moeten optre
den, bij koninklijk besluit benoemd naar
criteria van vakbekwaamheid en ge
schiktheid om leiding te geven aan een
omvangrijk stelsel van diensten.
Prof. dr. H. Daudt noemde het ken
merkend voor de uitvoerige beschou
wingen over de democratie van diver
se politicologen gedurende de laatste
dertig iaar. dat zij zich afzetten tegen
oudere opvattingen over democratie
De huidige politieke onrust komt zo
zej hii uitsluitend voort uit de con
frontatie van een regentenmentaliteit
in veel versleten en verouderde in
stellingen met de wens van burgers
om nu werkelijk van politieke rechten
gebruik te maken. Ook prof. Daudt
was ten aanzien van de werking van
de Nederlandse democratie niet som
ber. ..Er is een open systeem, waar
in de gezagsdragers in beginsel open
staan voor sociale verandering. Wij
Zijn onderweg naar een grotere mate
van democratie."
frasen, noch uit gesloten muziekvor
men maar uit het strikt boe-d>
het schouwen in de zich: re toestan-
delijkheid en dit in zijn tegenspel met
ritmisch-mëlodisch klank. Het is, naar
de zin van onze jaren theater, het is
tonen. En het is ook film, die trouwens
het theater de weg terug naar zijn legi
tieme functie van schouwplaats gewe
zen heeft. Zozeer is de spanning ge
concentreerd op haar essentiele steun
punten dat enkele momenten van uit
wijding in de aanduiding van dag en
na-ht ir het bestaan van Rart'°by as
een hinderlijke leegloop gevoeld wor
den. Het zijn bij elkaar slechts luttele
seconden.
Dit is het eniae wat men als onvol-
m aak' ondervindt in deze televisieope
ra die geluidsfilm en muziektheater
in één is. Zij is een klein meester-
WeTk' LEO HANEKROOT
AMSTERDAM, 1 mei (KNP) Ten
minste vier moties hebben de ongeveer
150 studenten (van totaal 23.000 katho-
lieke studenten) afgevaardigden in het
nationaal comité van het studentenbe-
raad van het pastoraal concilie aange
nomentoen zij zaterdag de gehele
dag beraadslaagden over hun voorlopi
ge inbreng in het concilie. Uit de de
batten is niet duidelijk geworden o* de
aangenomen moties aan de bisschop
pen dan wel aan het secretariaat van
het concilie zullen worden gezonden.
De moties waren alle van proteste
rende aard.
De eerste gaf de ontevredenheid weer
over het feit dat de conciheadviseurs
en de hogere clerus geen belangstelling
toonden voor dit beraad. De tweede
motie was een protest tegen het in
grijpen van de militairen in de pers
vrijheid door de redactie van G 3 te
ontslaan Men eiste herstel van de re
dactie en voortzetting van het blad des
noods zonder overheidssubsidie.
In de derde motie wordt de bisschop
pen verzocht onmiddollijk de verplich
te dispensatie-aanvrage bij gemengd
huwelijk af te schaffen.
De vierde motie veroordeelde de
oorlog in Vietnam, waarbii vooral de
Vietcong als onderhandelingspartner en
terugtrekking van alle buitenlandse
troepen werd geëist.
Verder moeten er studie-commissies
worden ingesteld om het vraagstuk van
de oorlog in Vietnam te bestuderen,
en moeten de bisschoppen opdracht
geven erover te preken.
Geen instemming van de meerder
heid vond een motie, waarin Thomas
van der Vengedelegeerde van het Stu-
con in de concilieraad beleefd ver
zocht werd heen te gaan, wegens zijn
slappe houding. Hij stond niet genoeg
achter de eisen van de studenten,
meenden vooral de Amsterdamse stu
denten.
Er viel wel een besluit, hoewel niet
in de vorm van een motie om de
bisschoppen te dwingen over te gaan
op ontkoppeling van het celibaat en
priesterschap. Na uitvoerige discussies
werden alle studenten-organisaties ge
vraagd als het nodig bleek de
bisschoo van hun diocees individueel
te verzoeken, gehuwde leken tot pries
ter te wijden. Sommigen wilden ook
nog de bissohopnen individueel vragen,
priesters die gehuwd zijn in hun ambt
te herstellen.
(Van onze correspondent)
MAASTRICHT, 1 mei Het eerste
toneelweekeinde voor de ieugd dat za
terdag en zondag in de Maastrichtse
Stadsschouwburg werd gehouden is
zeer succesvol verlopen. Er waren
ruim 150 deelnemers. Na een begroe
tingswoord van de commissaris van de
koningin dr. C. van Rooy gingen de
longeren zaterdag meteen van start
met een discussie waarvoor Wilbert
Bank gespreksstof had aangedragen.
Ook de door de toneelgroep Studio ge
geven voorstelling van twee e>n-acters
van Wilson zorgde voor een geanimeer
de gedachtenwisseling. Een geslaagd
onderdeel van het weekeinde vormde
het improvisatietoneel in groepsver
band waarbij Cas Baas. Antoinette de
Visser en Herman Lutgerink instruc
ties gaven. Met een opvoering van het
vermakelijke stuk „Luv" door het
Groot Limburgs Toneel werd het eerste
toneelweekeinde voor de Limburgse
jongeren besloten Tot aller genoegen
kondigde Wim Bary aan dat de mid
delbare scholieren komend jaar op een
reprise van het evenement „Toneel
Nu" kunnen rekenen.
(Van onze correspondent)
TILBRG, 1 mei Geen der par
tijen heeft de tweede weddenschap ge
wonnen die op 13 april tussen de Til-
burgse hoogleraar próf. dr. H. F. J. M.
van den Eerenbeemt en de leden van
het Tilburgse studentenkorps St. Olof
werd gesloten. Beide weddenschappen
zijn gesloten in het kader van een ac
tie van St. Olof om in enkele maan
den tijds een netto bedrag var f 100.000
bijeen te leggen dat nodig is voor de
aankoop, verbouw en inrichting van
een oude vervallen boerderij ..De Ton-
gerlose Hoef" waarin het corps te zij
ner tijd haar nieuwe sociëteit wil ves
tigen. Met deze plannen is een bedrag
van ruim vier ton gemoeid. De zes
honderd leden van St. Olof zijn in de
afgelopen veertien dagen erin ge
slaagd tot een bedrag van ruim
f40.000 aan sigarenplanken te verko
nen. Tesamen met de omzet die van
13 maart tot 13 april was behaald
hebben de Olof-leden nu voor een be
drag van 95 000 verkocht, terwijl
prof. Van den Eerenbeemt alleen is
geslaagd een omzet te behalen van
f 75.000.
Op 13 april, toen de uitslag werd
bekendgemaakt van de eerste wed
strijd, die 13 maart was begonnen,
heeft prof. Van den Eerenbeemt. hoog
leraar aan de katholieke hogeschool,
zich bereid verklaard een tweede wed
denschap aan te gaan. Hierin werd be
paald dat de hoogleraar vóór 28 april
voor een bedrag van 40.000 moest
verkopen en de Olof-leden tot een be
drag van f 80.000 moesten komen. Na
de afloop van de eerste termijn van
de weddenschap hadden beide partijen
op 13 april een omzet bereikt van resp.
25.000 en 52.000. Daarmee had prof.
Van den Eerenbeemt de eersz actie
gewonnen. De inzet van de wedden
schap was vijfhonderd liter bier als de
hoogleraar zou verliezen en honderd
liter bloed als de studenten zouden
verliezen.
Bij de tweede weddenschap werd de
inzet verhoogd tot 750 liter bier en
150 liter bloed. Geen der partijen heeft
nu gewonnen. Toch hebben beide zich
bereid verklaard alsnog hun prestatie
te leveren. Zo zal dinsdag worden be
gonnen met het massaal aftappen van
bloed door de bloedtransfusiedienst
van het Rode Kruis terwijl eind mei
prof. Van den Eerenbeemt een feest
aan de studenten zal aanbieden. De
landelijke belangstelling na de uitzen
ding van „Voor de vuist weg" van
vrijdag 14 april waarin prof. Van den
Eerenbeemt en de heer DuIIaert, prae-
ses van st. Oloft de actie bekend
maakten, heeft niet die concrete be
langstelling opgeleverd die het actie-
comitee. dat de gelden inzamelt, had
verwacht. Wel heeft het enorme good
will gèkweekt die het corps wel nodig
heeft voor de binnenkort in Tilburg
te organiseren huis-aan-huis actie.
