VAN DE TOEKOMST IN MONTREAL
Gun U
Vandaag
nÜpW'G ERHARD ziet terug op tien jaar Euro-
ty0r 'n de toekomst ziet hij een steeds groter
^^^^de weerstand tegen de politieke eenheid.
expo Is gelegen In een bocht van de St, Laurensrivier op drie eilandjes, waarvan er twee kunstmatig zijn aangelegd
ZATERDAG 3 JUNI 1967,
(Van onze speciale verslaggever)
MONTREAL, juni.
I VERPERS VAN EXPO '67 hebben zich blootgegeven
rjvj ;t'basten en visionairen. In een bocht van de St. Laurens-
hebben zij zich mogen uitvieren. Hun superhappening
een n'euwe wereld op. Zo zijn nog nooit yonnen door
ijl S|Oeten. Kubussen, bollen, omgekeerde pyramides, spiege-
glaswanden, stalagmieten, oosterse arabesken en wazige
^erken bedelven drie eilanden. De hoofdkleur is wit, als
morgana van een woestijnstad, en dat in contrast met
^ijg hemelsblauw, aquariumgroen en grijs. Als de aarde zo
W lr'et stoden bebouwd zou mogen worden, we zouden nieuwe
>en
'sio
zijn. De vijftig miljoen verwachte bezoekers mogen dit
e" al vast naar hun huis en hun toekomst meenemen.
cSta 0
0v6r ^ENELUX-TUNNEL is gereed. De naam houdt
naar'9eris meer belofte in dan werkelijkheid. De weg
Antwerpen bestaat immers nog niet.
br0ori HONGER naar theologie. Maar wie eet er
tygr Van Hans Küng's „De Kerk"? Een turf die geen
H. geeft, een boek dat sterft in je handen, noemt
^^•^Verbeek het op de opiniepagina.
HONDERDEN namen deel aan de Picasso-
^innagaa9- Vandaag de uitslag, met vijfendertig prijs-
U^atuur
POLITIEK
terrenhemel in 3Unl"
en woordpuzzels.
Cart»ons 8
VOOR DE JEUGD
Lindbergh moederziel al
leen over de oceaan.
Robbie de Beer eindigt zijn
avontuur.
Montreal verwacht
meer dan vijftig
miljoen bezoekers
Met reusachtige beelden geven de Britten in hun paviljoen de ontwikkeling van een nieuwe mens aar».
Dwars door da „geodesisohe kathedraar der Amerikanen rijdt de monorail.
Ik zei al: sta op en buig het
hoofd voor deze Canadezen. De
tropische vogels die zo kleurig
fladderen tussen de paviljoens
van Barbados en Guyana hebben
de winter in Montreal doorge
bracht om aan het klimaat te
wennen. De kangoeroe's die de
Australiërs te presenteren heb
ben, zijn maanden tevoren onder
worpen aan pop-muziek en woe
lige mensenmenigten, zodat ze
hun zenuwen konden stalen tegen
het geweld van de Expo.
HENK SUÈR
SUPER-HAPPENING EXPO
Toont nieuwe wereld
DE TIJD
en buig het hoofd voor deze
Hun Expo is grootser dan
fSe' in 1958 en dan de wereld-
■®t elling van New York in 1964.
^Vefvi0Ukliverseel theater in grandioze
var> Mdat ogen en oren er dron
es worden.
j nders glijden blauw-witte
d de lucht. Ze schieten
6 Wit besneeuwd lijkende ski
helling van het Russische paviljoen.
Ze verdwijnen in de gebobbelde plas
tic wand van de „geodetische kathe
draal'" der Amerikanen. De twee pa
viljoens der reuzen staan aan weers
zijden van een kanaal. De brug die
beide verbindt heet „hot line". De
mensenmenigte in de straatjes wijkt
uiteen. Wat nadert daar weer voor
een processie? Zijn het de kamelen
io
b-
tetSetn,T?ns bespreekt een
C. bundel poëzie van
v''k"; niet zo burger
en J, TA, Verhalenbundel
"enriksson.
iNh J? degels over een
dan derti«
De Evangelische Kerk is
het laatste symbool van de
eenheid tussen de DDR en
West-Duitsland.
De Russische republiek
Daghestan telt ruim een
miljoen inwoners, verdeeld
over maar liefst 36 nationa
liteiten.
van Barnum Bailey's circus uit het
pretpark La Ronde, of is het weer een
staatshoofd met de grimmige meute
van veiligheids-agenten? Nee, het is
de historische entr'acte van de wacht
van het St. Helena-eiland. In de uni
formen van een 18e eeuws Frans exe
cutiepeloton en met trage tromrof-
fels doet de wacht zijn ronde.
De Egyptenaren hebben zwijgende
koningsbeelden voor de buitenwand
van hun paviljoen gezet. Er is geen
politiek in de ogen van deze oude
vaderen. Hun ogen zijn zo leeg als de
pathetische poeha van de overal prij
kende leuzen: .......genie van de
mensherschepper van het univer
sumbebouwer der aardeEr
schuin tegenover richten geoliede
Mexikaanse boys voor een Azteken-
gevel met gitaren en trompetten een
knetterend feestje aan,
DE GOOI- EN SMIJTHAPJES van
de snackbars en pizzatentjes zijn lek
ker goedkoop. Maar men moet uit de
buurt blijven van de belachelijk dure
restaurants en van de razend gezellige
(bijna 200) stalletjes en boetiekjes
waar volkskunst, sieraden en souve-
niers uit alle "s Heren landen worden
verkocht. Verder is deze gulle Expo
zeker geen geldklopperij. Vanuit de
grond barst ineens met geweld een
Amerikaans orkest met swingmarsen
los. Het blijkt verstopt te zitten in een
kolossale muziektent, zo maar ver
zonken in het asfalt. Je moet er niet
gaan luisteren, alleen bij uitrusten.
Per dag biedt de Expo meer artistieke
evenementen dan een valide mens in
een week kan afrennen. Nog exube
ranter is de filmindustrie. Het schijnt
noodzakelijk te worden een nieuw
woord voor film te verzinnen. Alle
paviljoens werken met de onwaar
schijnlijkste filmische technieken. De
dolste vertoning is een Canadese ijs-
hockeywedstrijd, die de verpletterde
toeschouwers op een doek van 360 gra
den rondom zich zien afspelen. Dat is
geen passief amusement meer, daar
kom je gekneusd door de keiharde
„bodycheck" vandaan.
De nog glanzende ondergrondse haalt
op sommige dagen bijna 200.000 bezoe
kers uit de stad, onder de rivier door,
naar de Expo. Tot 's-avonds laat is deze
mensenmenigte op drift tussen terras
sen en pleinen, vijvers en balustrades.
Dit is het nieuwe Babylon van de vol
keren der aarde. Als ze niet meer lo
pen, drijven ze verder in minibusjes
en Indiaanse kano's (met buitenboord
motor), op riksja's of luchtkussenvoer
tuigen. Of ze schieten pijlsnel heen en
weer tussen de drie Expo-eilandjes in
de comfortabele Expo-expres. Of ze
vormen ordelijke rijen van soms meer
dan honderd meter voor de populairste
paviljoens. Die van Tsjechoslowakije,
Engeland, de Verenigde Staten, Sovjet-
Unie, Canada en Frankrijk zijn wel de
favorieten. Ondergronds moet ergens
een centraal brein zijn. Als de came
ra's van een gesloten televisie-circuit
lange rijen wachtenden waarnemen,
wordt een busje met clowns en acro
baten erheen gedirigeerd die wat pot-
serijen vertonen. Alsof er al niet ge
noeg te zien zou zijn. Het systeem be
zwijkt onder de drukte die alle com
puter-voorspellingen en alle verwach
tingen overtreft: in de eerste van de
zes maanden al meer dan achtmil-
joen bezoekers. Het avontuur van de
wonderbaarlijke opbouw heeft Noord-
Amerika verbijsterd. Brussel had 41
landenpaviljoens, Montreal heeft er 70.
Men heeft in die woelige St. Laurens
rivier twee eilanden kunstmatig aan
gelegd en één vergroot om heel dit
exhibitionisme te jcunnen omvatten. Niet
alleen de eilandjes en een comfor
tabele fonkelnieuwe metro behoren
tot de blijvende oogst, ook een reeks
bouw- en kunstwerken die nu al we
reldreputatie genieten zullen Montreal
blijvend sieren. Ik heb het maar niet
over de wegennetten, tunnels en brug
gen, over de ontzaglijke parkeerplaat
sen. (Er is een parkeerplaats voor
liefst 12.000 auto's: is er ter wereld Iets
denkbaar dat wanstaltiger is?)
DE EXPO IS ER niet voor pret en
business alleen, hij puilt uit van idea
lisme. De vlieger-schrijver Antoine de
St. Exupéry we zijn in Fransspre
kend Canada en dat wil men hier wel
weten heeft het motto geleverd met
zijn boek „De mens en zijn wereld"
(Terre des hommes): „Mens zijn is
beseffen dat men door een steen te
leggen bijdraagt aan de opbouw van
de wereld". Om dit uit te beelden zija
zeven speciale Thema-paviljoens op
gebouwd, die demonstratief het doelwit
zijn van bussen vol scholieren en stu
denten, personeelsverenigingen, non-
nencongregaties, elektronika-genoot-
schappen, vrouwenclubs en patriotten.
In het reusachtige laboratorium voor
architectuur en decoratie, dat deze
Expo is, behoren de zeven Thema
paviljoens tot de interessantste bouw
werken. Beroemd is al Habitat van
Moshe Safdie, de flatopstapeling met
tuinen en terrassen en overdekte
straatjes. Het ambitieuze en begerige
Montreal zal aan zijn grand spectacle
minstens zulke goede herinneringen
overhouden als Londen met zijn Crystal
Palace van 1851, Parijs met zijn Ei-
feltoren van 1889 en Brussel met zijn
Atomium. Iedereen is ook gechar
meerd van die grote wigwamtent van
dikke, bruine, rechtgezaagde boom
stammen, ook een Thema-paviljoen,
„Mens en gemeenschap" geheten. Het
dak is open om de regen vrijelijk de
tuin daarbinnen te laten besproeien.
Water is trouwens het leitmotiv van
Expo "67 genoemd. De meeste pavil
joens staan langs de rivier, langs ka
nalen en om vijvers met fonteinen.
Men heeft zo scheutig mogelijk het
water en het groene landschap in deze
nieuwe wereld willen opnemen. Het
zou de bedoeling hebben de overladen
toeschouwers van tijd tot tijd te ont
spannen. Men zou er ook mee berei
ken dat het gezamenlijke geluid niet
boven een plafond van 85 decibels
zou komen. Ik weet niet of dit doel be
reikt is; aan het eind van elke be
zoekdag ben ik, als elke bezoeker,
lijfelijk gebroken. Deze superhappe
ning is tegelijk «en soort training van
d* marathon terwijl er waarschijnlijk
nergens ter wereld op eenzelfde aan
tal vierkante kilometers evenveel rol
trappen worden gevonden. Terwijl men
toch ook echt niet kan zeggen dat al
die bouwers het in de hoogte hebben
gezocht. Het hoogste (en meest Intri
gerende bouwwerk) is het Amerikaan
se paviljoen, de fantastische plastic
ballon van R, Buckminster Fuller.
Vanuit ontelbare plekken in de mil
joenenstad Montreal herkent men aan
deze zilvergrijze bol, die "s avonds
gloeit als oker, de ligging van de Ex
po. De constructie van deze giganti
sche bobbel is verricht door indianen
van de Caughnawaga-stam. Deze in
dianen kennen geen hoogtevrees en
schijnen daarom ook geliefde bouw
vakkers te zijn in het wolkenkrabbere
wezen,
ER ZIJN EXPO-GANGERS die de
stelselmatigheid liefhebben en direct
na hun verbaasde entree door de hoofd
ingang het grote museum in duiken,
waarin twintig naties een inderdaad
verrukkelijke verzameling, met Ru
bens, Titiaan, Rembrandt, Rodin, Cha
gall, bijeen hebben gebracht, die iet
wat ondermaats voor vijftigmiljoen
dollar verzekerd is. Maar de meeste
andere bezoekers doen de eerste dag
niet veel meer dan slechts verkennend
rondslenteren óm met toenemende
hartstocht van dit panorama te gaan
houden. Men hoeft inderdaad voorlo
pig nog nergens een paviljoen in te
gaan om zich van een uniek evene
ment deelgenoot te weten.
