Weerstand tegen
politieke eenheid
wordt sterker
Tien jaar
Jjuiromarkt
Bil..
Daghestan telt
36 nationaliteiten
wmmrnm
Evangelische kerk speelt
mee in
de
tussen DDR en Bonn
Laatste symbool
van eenheid met
West-Duitsland
m
Synode negeert
de wensen van
Walter Ulbricht
SISil.
"UK
SOWJET-UNIE
Rn
m
UÊ Tijd
ZATERDAG 3 JUN11967
5
door PROF. Dr. LUDWIG ERHARD
verial Y^RING van de tiende
„/Jaardag vn«
Van hr+ag Van on<3ertekening
niet ai?~ Verdraë van Rome is
"en een kwestie van par-
re hoffelijkheid, maar
k dienen tot zelfonder-
ik een van dege-
in ig^' dle al in het prille begin,
Pfanar vorming van een su-
en nnaal economisch gebied
\vii(jp nerstel van de vrije handel
hej- Y gebruiken als middel om
konJ^ionalisme met alle bij-
kan jk e uitwassen tegen te gaan,
deeM misschien een goed gefun-
ik a 0or(leel geven.
I
piii!
HÉM
HHI
teN - -
sKll
H
Ludwig Erhard en sigaar, symbool van politieke kracht.
O ROSTOW
TRACHANi
mahatsjkala
GEORG1E.
TIFLIS ^9
DERBENT
iliJiiE
°Van
j^ARTEN LUTHER plakte 450
zijn stellingen aan de
Mtt Van Parochiekerk van
iQbgfIlberg- De moed van de
Jitieu Iïl?nnik veranderde het po-
§r°jj uiterlijk van Europa even
Veh a*s het godsdienstige le-
in f-ln i-oen af heeft de Kerk
Op c]Y uut haar stempel gedrukt
beiatl P°litiek. In onze tijd is het
Van het Duitse protestan-
KiMenl°r c'e P°htieh een onver-
ÏWS] gevolg van de deling van
hits ;U-|Y en het ontstaan van de
e Democratische Republiek.
Os
O1 v0o r'
M01'
De voorzitter van de Oostduitse sektie van de synode van de Evangelische Kerk, dr. D. Krummacher,
(links) in gesprek met de inmiddels overleden bisschop van West-Berlijn, dr. Otto Dibelius.
Wfl xxv CCA1 VCXAA wcgc-
°tii(3ata even terug naar het jaar 1945,
bg na 'óen al onmiddellijk na de oor-
®ese eatptiSe pogingen deed een Euro-
i2ien id tot stand te brengen. Aan-
k. Efast. nm hpt porcto rvrapti.
be
het gaat om het eerste practi-
^grip van de Europese gedach-
t»,
vattin°et®n wij breed genoeg van oP-
"*®stat-Z^n °m ae maleriële en morele
erkenr,Ies van de Verenigde Statf-n te
Dhde en- He wederopbouw van ons
c°ntinent na de jaren van ver-
^ebjk verwoestingen had nau-
®6br °P een andere wijze tot stand
Ba. (jr kunnen worden. "Want Euro
net ri6l?^e niet alleen ineen te storten,
^aïshCisde °°k uiteen te-' vallen. Het
ahplan was reeds ontworpen en
^4r0 al ten uitvoer gebracht, toen
hlet) net van de grond begon te ko-
u'ds *Iet deed hij de achttien vrij-
•iQoj) ®e?-'nde staten van Europa de
herleven, dat '-ij op een vrucht-
®b, ^ize zouden kunnen samenwer-
ieken de ontwikkeling van de
b6^,politiek en die noodzaak de vrede
aren de op'oouw van een Duitse
tha letïlacht n<i>dig te maken, maar
^acht 6en le9^er' dat in een grotere
van slechts zes landen, het plan om
gehéél vrij Europa economisch nauwer
bijeen te brengen om zijn economische
potentieel te verrijken met behoud van
de nationale onafi'ankelijkheid, was
toen nog niet mislukt. Ik kan mij de
besprekingen tussen de achttien landen
in de Organisatie voor Europese Eco
nomische Samenwerking (O.E.E.S.)
over de vorming van één grote vrije
handelszone" nog goed herinneren; ik
herinner rr>ij, dat de eensgezindheid
al zó ver was gevorderd, dat het
„neen" van een van de landen als
schimmel op jonge bloesem was. Het
verlangen naar Europese eenheid
bleek zo overduidelijk, dat zelfs ernsti
ge tegenslagen en teleurstellingen de
stemmir-K van de geestdriftigen niet
vermochten te bederven.
Ik zelf behoorde tot de politici, die
uit pure wanhoop naar een uitweg
zochten, maar die tegelijkertijd de
splitsing van Europa in de twee grote
economische blokken, EEG en de EVA,
niet als een gelukkige en definitieve
oplossing konden zien. Het enige wat
ous te doen stond was vastberaden
dóórgaan en opnieuw beginnen, in het
vertrouwen dat als de zes landen van
de EEG sterk zouden worden en suc
ces zouden boeken, het voor de ande
ren aantrekkelijk genoeg zou worden
zich er bij aan te sluiten.
Deze hoop schijnt op de lange duur
bevestigd te worden hoewel de econo
mische en bovenal de politieke vraag
stukken er in de tussentijd niet gemak
kelijker, maar eerder ingewikkelder
op geworden zijn.
NA DE INEENSTORTING van 1945
waren de vurigste Europeanen ervan
overtuigd, dat als de integratie een
maal op gang zou komen, zij spoedig
zou leiden tot een federale unie van
Europese staten, dat wil zeggen tot een
politieke formatie in grondwettelijke
zin. Maar de Europese pragmatici van
thans vinden het zelfs bezwaarlijk
hierover ernstig te discussiëren. Dus
voordat ik de EEG overlaad met de
lof, die zij verdient, zou ik graag een
paar vragen willen opwerpen, die een
r
antwoord of in elk geval overweging
verdienen.
Bij alle objectieve kritiek kan niet
worden ontkend, dat de EEG door
haar instellingen veel heeft bereikt en
met werkelijk succes werkt aan de
ombouw van een tolunie in wat een
echte economische gemeenschap moet
worden, hoewel dit stadium nog niet
is bereikt. De erkenning van dit feit
is nog meer gerechtvaardigd als men
weet hoeveel politieke hindernissen er
uit de weg zijn geruimd en hoeveel
bijna fatale crises men te boven is ge
komen. Het feit, dat de EEG meer
doelmatigheid heeft bereikt dan ande
re economische structuren in de vrije
wereld is het logische gevolg van het
feit, dat men duidelijk gezien heeft,
dat in onze moderne wereld, met haar
snel groeiende technische en weten
schappelijke kennis, grotere gebieden
rationeler zijn gaan werken en doel
treffender zijn gaan concurreren.
Het succes van de EEG is voor an
dere landen aantrekkelijk gebleken,
ondanks het feit dat de botsende be
langen van grotere economische blok
ken hen in politieke spanningen be
trekken. Vanuit een theoretisch stand
punt is er zeker geen reden aan te wij-
- begrip
Vtjj aer van de Europese Defensie
^schaap? Dit initiatief leidde, zo-
V^ela weten, tot niets. Maar
1stpfnds' verplichtingen binnen de
tyopese Unie boden een oplos-
d jfr? 113(1(1611 tot gevolg, dat Duits-
rt^at werd opgenomen.
pp economisch gebied volgde,
^UïQ^^'ot direct het begin van een
ese Economische Gemeenschap
OP 25 MAART 1957 werd het Verdrag van Rome getekend. De Europese
Economische Gemeenschap van zes landen Nederland, België, Frankrijk,
Luxemburg, West-Duitsland en Italië was een feit geworden. Er begon
een nieuwe fase in de geschiedenis van Europa, een tijdperk van economische
groei en toenemend politiek begrip. De problemen rond de E.E.G. lijken thans
groter en dringender te worden. Moet de gemeenschap worden uitgebreid en
zo ja, met hoeveel landen? En vooral, moet Groot-Brittannië worden toegela
ten? Moet men een beschermende politiek ten opzichte van de eigen in
dustrie voeren en een beperkende politiek tegenover de industrieën buiten
de gemeenschap? Hoe ver moet men de weg naar politieke eenheid bewande
len?
Prof. Ludwig Erhard was op de eerste plaats verantwoordelijk voor de
economische groei in West-Duitsland het zogenaamde „Wirtschaftswun-
der". Hij was minister van economische zaken onder bondskanselier Ade
nauer, die hij als bondskanselier heeft opgevolgd. In bovenstaand artikel
kijkt hij terug op de eerste tien jaar van de Europese beweging en neemt
hij enkele vraagstukken onder de loupe.
zen, waarom zelfs kleinere naties,
onder de banier van volledige, econo
mische bewegingsvrijheid, niet dezelf
de kans zouden hebben om hun natio
nale onafhankelijkheid te handhaven.
Maar ik ben realistisch genoeg om te
erkennen, dat er een reëel risico is,
waarmee de kleinere landen rekening
moeten houden. Zij moeten er name
lijk op vertrouwen, dat de andere lan
den zich eerlijk zullen gedragen en
dat ze van elke vorm van autarkie
en nationaal egoïsme zullen afzien.
Als grote en machtige economische
gebieden, zoals de EEG, er daarom
niet in slagen extern en intern even
veel bewegingsvrijheid te garanderen,
dan zullen hun zegeningen spoedig
veranderen in een vloek. Het gevaar
van machtsmisbruik duikt op.
Niemand zal mij kunnen verwijten,
dat ik mij tegen een dergelijk idee ver
zet, want ik heb altijd gedroomd van
een „Europa van vrije en gelijkbe
rechtigde naties". De uitbreiding van
de onderlinge handelsverplichtingen
kan een af en toe voorkomend egoïsme
niet rechtvaardigen.
HOE DAN OOK, het is een belang
rijke taak de toekomstige gunstige ont
wikkeling van de EEG in goede banen
te leiden. Politieke eenheid dwingt tot
economische eenheid, maar het omge
keerde is minder zeker en bewijsbaar.
Wat kan thans door middel van een
economische unie bereikt worden?
Ik ben ervan overtuigd, dat de weer
stand van politieke zijde sterker zal
worden naarmate de EEG de ware
economische eenwording nadert. Het
is al duidelijk wat het kritieke punt zal
zijn: het punt waarop de eisen van de
economie het opgeven van een deel
van de nationale souvereiniteit nodig
maken. Als men daar de bestaande
vrees aan toevoegt, dat een land of
een groep landen in Europa de toon
wil aangeven, zouden de bestaande
banden zelfs losser kunnen worden. Dit
is een van de belangrijkste redenen
waarom ik, omwille van een beter
evenwicht, graag Engeland tot de EEG
zou zien toetreden en het lidmaatschap
van de andere vrije landen in Europa
als wenselijk beschouw.
De waarde van de EEG kan op de
eerste plaats worden uitgedrukt in de
simpele formule, dat een markt, die
zich over een groter gebied uitstrekt,
alle deelnemende landen tot zegen is,
zolang hij andere economische licha
men niet dreigt te splitsen. De Euro
pese instellingen en vooral de EEG-
commissie zijn zich bewust geweest
van hun verantwoordelijkheid om dit
te voorkomen. Daarom zijn zij tot het
laatst bereid geweest mee te werken
aan het succes van de Kennedy-ronde.
Tenslotte moet men opnieuw de
vraag stellen of de partners, door het
systeem van meerderheidsstemmingen
in staat moeten zijn een lid, dat een
nationalistische politiek voert, de voet
dwars te zetten; óf dat men, door
handhaving van het veto-recht, elk lid
in staat moet stellen de beslissingen
van de anderen te blokkeren. Allen
die wat voor Europa voelen moeten
niemand van doelbewuste obstructie
beschuldigen. Persoonlijk weiger ik in
te stemmen met de optimistische idee-
en, die sommigen, bijna zonder er bij
na te denken, in naam van Europa
naar voren hebben gebracht. Optimis
me is altijd van korte duur en opge
wonden visioenen zullen Europa niet
sneller bijeenbrengen dan een zuiver
technische aanpak.
Geen werk kan gedijen als men er
zich niet volledig aan wijdt. Als ik nóg
eens zou moeten besluiten, zou ik
gezien het historische proces, dat be
gonnen is niet aarzelen krachtig
„ja" tegen het EEG-project te zeggen.
Wie Europa verwezenlijkt wenst te zien,
moet in laatste instantie het vertrou
wen vinden om Europa te steunen.
Want en daarvan ben ik overtuigd
het gaat er om of deze oude wereld
voor ons leefbaar zal zijn en een his
torische rol kan spelen of dat zij ten
onder zal gaan.
MAHATSJKALA, juni
(Van een correspondent)
De één en een kwart miljoen in
woners, die de Russische republiek
Daghestan thans telt, omvatten 36 na
tionaliteiten, die elk hun eigen taal
en culturele traditie hebben. In de
hoofdstad Mahatsjkala, die tussen de
Kaspische Zee en de uitlopers van het
Kaukasische gebergte ligt, verdringen
zich Avars, Dargins, Koemiks, Laks
en vele andere volksgroepen in de
smalle straatjes. In de Aziatische stad
Derbent, 110 kilometer zuidelijker, wo
nen drie verschillende nationaliteiten
zij aan zij, omringd door de vijftien
meter hoge muren van het oude Sas-
sanid-fort.
DE VEELHEID van rassen en de
uitgestrektheid van het berggebied,
waarin vele van die rassen wonen, de
den de tsaren voortdurend vrezen dat
er scheuringen zouden plaatsvinden. De
tsaren voerden een voortdurende bin
nenlandse oorlog tegen de stammen.
In 1944 liet Stalin de gehele stam van
de Sjechen en de Ingoesji's binnen
24 uur deporteren als straf voor hun
beweerde ontrouw. Sjamil, de leider
van het 19e-eeuwse verzet van Daghes
tan tegen Rusland, werd als een Brit
se en Turkse agent gebrandmerkt.
Nu de gedeporteerden, die de Stali
nistische periode overleefd hebben,
weer terug zijn, wordt Sjamil erkend
als een nationale, anti-koloniale held.
Men toont de toeristen zijn monument
in Goenib met trots.
Maar zoals een Koemik-student, die
wij ten onrechte voor een Rus hielden,
ons vertelde, zijn de sterke nationa
listische gevoelens van vroeger ver
dwenen.
Is het nationalisme niet langer een
probleem, op economisch gebied stel
len de geïsoleerde gemeenschappen de
autoriteiten voortdurend voor moeilijk
heden. Nu er genoeg vruchtbaar land
is, dat voor een groot deel wordt be
vloeid en van malaria is gezuiverd,
zijn er veel meer mogelijkheden voor
een gevarieerde landbouw. De repu
bliek Daghestan is Ruslands op één
na grootste fruit en groente produce
rende gebied, maar door transport
moeilijkheden en gebrek aan koelfa-
brieken in de bergen moeten alle pro-
dukten van Daghestan worden inge
blikt. Omdat andere kwekers geleide
lijk aan goed in staat zijn dezelfde
produkten vers in de Russische steden
af te leveren, raakt de markt met
de onverkochte blikken uit Daghestan
overvoerd.
Onlangs heeft men speciale pogin
gen in het werk gesteld om de le
vensstandaard te verhogen. Het ge
middelde inkomen is nog laag, maar
dat van de collectieve boeren is tus
sen 1965 en 1966 met vijftig procent
toegenomen van 431 roebel (1724 gul
den) tot 650 roebel (2600 gulden per
jaar.
ER IS SCHANDE gesproken over
de lage lonen van de karpetweefsters
in Daghestan, die de prachtige kleden
maken, die de staat voor behoorlijke
prijzen exporteert. In een fabriek in
Huchninsk bedraagt het gemiddelde
loon van de weefsters, die zeven uur
per dag werken, 32 roebel (130 gulden)
per maand, minder dan het loon van
een schoonmaker.
In heel Daghestan bedraagt het ge
middelde maandloon van kledenweef-
sters slechts 41 roebel (164 gulden).
Het gevolg is, dat sommige van de
beste vaklieden hun beroep verlaten
hebben. Het blad van de plaatselijke
partijorganisatie heeft krachtig aange
drongen op een onmiddellijke verbete
ring van hun situatie.
Er rijzen blokken moderne flat- op
in Mahatsjkala met zijn 170.6 in
woners. In de omgeving legt r de
laatste hand aan een van de s tste
lijmfabrieken van de Sovjet-Unie. Ook
komt er zeer binnenkort aardgas. Het
gaat allemaal langzaam, maar er
kómt beweging in deze woeste
uithoek van de multiraciale Sovjet-Unie.
mimi
w 6611 bijzondere medewerker). tot zeventig percent van de Oostduit- kunnen spelen in de same
■^-ART'PlYr T r TrprTvü lij- <rn sers is lld van de protestantse Landes- zich kritisch kunnen opstel
bijzondere medewerker).
huC'U's andere Duitsland"zoals
'lBonn heet- heeft fel gerea-
ïan(jp Kiesingers toenadering tot
B'iel. e.n Van Oost-Europa. Op diplo-
tot zeventig percent van de Oostduit
sers is lid van de protestantse Landes-
kirchen, de voornamelijk Lutherse
kerk-provincies, en de meesten betalen
vrijwillig kerkelijke belasting.
DE ERFGENAMEN van Maarten Lut
her zijn de behoeders van de Duitse
nationale geest geworden. Voor histo
rici zal dit geen verrassing zijn. Al
lang vóór Ulbricht eerden ze Luther
als de vader van de Duitse natie en
verweten ze hem de ontsporingen van
een op hol geslagen Duits nationalis
me. Tegenwoordig zien vele Duitsers
de kerk ongetwijfeld als een laatste
symbool van hun nationale eenheid,
een rol die het Poolse katholicisme ook
ten fer?'ein heeft Ulbricht, voorlo-
t t> Minste, het succes van Bonn
De
°0tste kunnen beperken.
j^tse Moeilijkheden hebben de Oost-
e?ychoi0e?rsers aan het thuisfront.
hog Visch moeten ze hun eigen volk
'hJcg "an leren wennen, dat
^at i>er is
°nns pretentie namens alle
er geen
er is van zoiets als Duitsland
i"61" spreken agressie tegen de
Duitse Democratische Re-
betekent.
Oostduitse wet op het
^óicli J°.6rs'cllaP ls kenmerkend voor
gBergpt6 Politiek. Het Duitse staats-
k do0r ^P is afgeschaft en vervan-
6 ha 1 UDR-nationaliteit.
kofc. die momenteel op
6reiniteit wordt gelegd,
^6 id. pi een verregaande onze-
vtees e vermoedelijk niet gegron-
h 9teri a 1 men in de steek wordt
Bkt doo
van Cr de andere 'anden van het
t^eti v arschau, die dreigen te be-
i~()) 'l(-n Va°or de economische verlok-
bjj n Bonn, speelt er ook een
ft* i®
heeft Oost-Duitsland zich
stt(ï d tesPanilen om economisch o-
®h\,Veriope lven- Dit gevecht is gun
ki
*8 411 CllljVl
hoe ^hvermijdelijk. Als instituut
Wa na de bouw van de muur
in een benauwde
t-cfeolQp. g geëindigd. Diplomatiek en
KISch
hai6 feerjf j„
5 nu ln de strijd betrokken.
is de strijd nu pas ont-
Oo:
altijd
'Stduit:
een belangrijk element
se samenleving. Zestig
speelde in eeuwen van deling en vreem
de overheersing. Het is dus niet ver
wonderlijk dat het Oostduitse regime
er nu op aan stuurt dat alle formele
banden met het westen worden ver
broken.
Jarenlang al zijn er in feite twee
kerken geweest. Aan beide kanten van
de grens heeft men zijn eigen midde
len gevonden om een volkomen ver
schillende situatie meester te worden.
Toch berusten de banden, de niet waar
neembare geestelijke factoren nog
daargelaten, niet alleen op verbeelding.
De synode voor heel Duitsland en haar
uitvoerende raad hebben jarenlang niet
op één plaats bijeen kunnen komen.
Maar zij hebben tegelijkertijd aan
weerskanten van de grens vergaderd
en zijn er in geslaagd hun belangrijk
ste besluiten op elkaar af te stemmen.
De veronderstelling dat alle leden
van de kerk gelukkig waren met de
ze regeling, is niet juist. De wat ra
dicalere elementen, en dat waren wer
kelijk niet alleen de politiek linkse,
hebben lange tijd gemeend dat de Oost
duitse kerk geheel onafhankelijk moest
«ja. Dan nou n een meer bewuste rol
kunnen spelen in de samenleving en
zich kritisch kunnen opstellen zonder
zich bloot te stellen aan de beschul
diging een vijfde kolonne van het wes
ten te zijn. Deze mensen geloven niet
dat christenen hun eenheid theologisch
handhaven door instituten. Dat moet
gebeuren door een gemeenschappelijk
geloof en gehoorzaamheid.
Deze laatste groep laat zich het meest
gelegen liggen aan de zending van de
kerk in een gesculariseerde wereld.
Zij betreurt de verwarring van het E-
vangelie met Duits nationalisme en
dom anti-communisme. Een van hun
vragen is: wat verliezen we, als we
een einde maken aan de formele een
heid? De conservatieve, om niet te zeg
gen reactionaire, meerderheid in de
kerk denkt er echter anders over.
BEGIN APRIL onthaalde de oostelij
ke sektie van de synode voor geheel
Duitsland Ulbricht op een onherroe
pelijk „nee". Met een houding, die her
innerde aan Luthers „Hier sta ik, ik
kan niet anders" ten overstaan van de
keizer, wierp de voorzitter van de Oost
duitse sektie van de synode, dr. Krum
macher de regering de handschoen toe.
Dat gebeurde niet om de soevereini
teit van de Oostduitse regering te be
twisten, want die heeft de kerk van
het begin af erkend. Het ging erom
de soevereiniteit van de kerk te be
nadrukken. „Als wij uiteengaan", zei
de bisschop, „dan doen wij dat om zui
ver praktische redenen, niet uit kerke
lijke of geestelijke overwegingen". Hij
kreeg vrijwel de hele synode achter
zich.
Niettemin heeft ook Ulbricht gelijk,
als hij denkt dat velen deze beslissing
namen om zijn positie te verzwakken.
Maar nog belangrijker is het dat ve
len, die de splitsing van de kerk had
den bepleit op theologische gronden,
zich nu geroepen voelden één lijn met
de bisschop te trekken. Met andere
woorden: de nadruk waarmee de com
munisten hebben aangedrongen op een
autonome Oostduitse kerk, heeft de
kerk verenigd tegen de staat. Sommi
gen voelen het nu althans zo, dat ,,ja"
zeggen tegen de splitsing zou betekenen
het juiste doen om de verkeerde reden.
Het is onjuist te denken dat de Oost
duitse staat geen aanhangers heeft on
der de christenen. Het zijn er niet veel,
maar sommigen ervan zijn eersterangs
persoonlijkheden en aan hun oprecht
heid valt niet makkelijk te tornen. In
tegenstelling met de „Duitse Christe
nen™ beweging die Hitier steunde, heb-
ben zij de moed zich te schikken in een
bijna volledige boycot door hun mede-
ohrictpn^n.
Enkelen in deze groep zijn ongetwij
feld ever, ongevoelig voor de consequen
ties van het geloof als heel wat Duitse
nationalisten in het andere kamp. Weer
anderen hangen een indrukwekkende
linkse theologie aan. Hoe gemakkelijk
dat ook is, deze kan niet zonder meer
worden verworpen, tenminste niet te
gen de achtergrond van de jongste ge
schiedenis van Duitsland. De twee
voornaamste woordvoerders van deze
groep zijn onlangs benoemd tot hoog
leraar in d« theologie aan de univer
siteiten van Berlijn en Halle. Wat ook
de verdiensten van hun standpunt mo
gen zijn, ze zijn in het geheel niet re
presentatief voor de kerk. Dat is even
min de Christen Democratische Unie,
de partij in het Oostduitse Nationale
Front, die beweert te spreken namens
het christelijk deel van de bevolking.
Niettemin heeft ook deze partij op
rechte intelligente christenen te midden
van een meerderheid der meelopers.
Wonderlijk genoeg kan juist de theo
logisch meest conservatieve bisschop
het best met Ulbricht overweg. Hij is
zelfs door de staat onderscheiden. De
ze bisschop, Mitzenheim, vindt dat hij
als een goed Lutheraan, met de staat
moet samenwerken, tenzij die van de
duivel bezeten is. En duivels, dat was
het nazisme, maar niet het communis
me. De bisschop geniet een groot res
pect zelfs bij zijn tegenstanders.
DE STRIJD zal waarschijnlijk van
lange duur zijn. Hij is begonnen met 'n
felle aanval, in het communistische
partij orgaan „Neues Deutschland", op
bisschop Krummacher. Hij werd uitge
maakt voor een pion van de „revan
chistische elementen in Bonn". Toch
is zelfs dit ten dele 'n spiegelgevecht.
Het i8 geen geheim dat de Oostduitse
regering belang heeft bij een behoud
van de banden met de Westduitse kerk,
net als de Oostduitse christenen. Jaar
lijks wordt een groot geldbedrag uit
het westen naar het oosten overge
maakt, een geschenk van het veel rij
kere deel van de kerk aan het armere.
Door dit geld kan de kerk in het oos
ten zich in haar huidige staat handha
ven. Dat Oostduitse bisschoppen in wes
terse Mercedesen rijden, waar gewo
ne stervelingen slechts van kunnen dro
men is maar een uiterlijk teken van
deze economische afhankelijkheid.
Voor de Oostduitse regering betekent
een en ander verscheidene miljoenen
marken harde valuta, of het equiva
lent daarvan in goederen uit het wes
ten. De kerk in het oosten krijgt het
geld in oostelijke valuta tegen een gun
stige koers. Het is moeilijk te verteren,
voor beide partijen.
ER is GEEN plaats voor Don Ca-
millo en Peppone in de Democratische
Republiek. Ter zelf der tijd is er hoop
dat 't gezonde verstand het pleit zal
winnen, zolang er mannen zijn van het
formaat en de oprechtheid van bisschop
Krummacher en zulke wijze en ver
zoeningsgezinde theologische leiders
als dr. Giinter Jacob en dr. Albrecht
Schönherr von Brandenburg. Veel zal
afhangen van de jongere generatie com
munistische leiders, die te zijner tijd
de macht zal overnemen.
Deze herfst zal de strij dbijl voor enige
tijd tenminste worden begraven. Kerk
en staat zullen dan gezamenlijk, zij het
vanuit verschillende motieven, d« 450-
ste verjaardag van de Reformatie vie
ren in de historische Wartburg, waar
Luther het Nieuwe Testament vertaal
de. Hoog op een heuvel gelegen, ziet
het kasteel uit over de van mijnenvel
den voorziene grens met West-Duits
land. Op de toren staan twee symbo
len: de vlag van „de eerste Duitse
arbeiders- en boerenstaat" en een groot
gouden kruis. Hitier haalde het kruis
naar beneden. Het Russische leger zet
te het est weer op.
