Amerikaanse negeracteurs
spelen „Emperor Jones"
„Louis d Or voor
Schneiders TIamlet
Toonkunstenaarsbond wil
werkloosheid bestrijden
W
Omroepblad contra omroepstelsel en pers
TELEVIZIER ONZUIVER ELEMENT
Gasten op het feest
Bezeten
BOEK
TONEELPRIJZEN UITGEREIKT
van
Lucas-
passie
VOORSTELLING MET MODERNE SHOW-ELEMENTEN
Van Hall:
Drama of
komedie
keuze uit spaarvormen met
nederlandsche
voor
FESTIVAL-AGENDA
Eén rol
Redactie katechismus
spreekt met Islam
Symfonie-orkesten
krijgen spoedig c.a.o.
j Teach-in „Israël en
<lc - i>bjc43tivüeit/'
Britse Korda-ster
voor James Mason
Amerikaanse gift
voor kankeronderzoek
'"lD MIDDENSTANDSBANK
DINSDAG 20 JUN11967
Tijd voor een
James Earl Jones in eigenlijk de enige rol van het gelijknamige stuk: Emperor Jones.
Schenk
voor universiteit
van Djakarta
EEN AMERIKAANSE: iROEP
negeracteurs bracht maandag
avond in de Amsterdamse stads
schouwburg grote geestdrift te
weeg met haar voorstelling van
O'Neills „The Emperor Jones'
De groep is samengesteld door de
impresario's Haizlip en Stoiber,
die in een vorig festival „The
Amen Corner" lieten verschijnen,
een levend brok volkstoneel.
Veel veranderd
ANDRÉ RUTJEN
HENRYK CZYZ
De bank waar ti zich thuis voelt!
Oiril Y,}lnay: <>Israëlf Een moderne
j, s door het land van de bijbel".
H9ave Strengholt. 19.50.
•tyriL1i'0ofdstad van Europa is
fll2alernem' °f beter gezegd: was Je-
^aipjc'. "Indien ik u vergeet, o Je-
?'c^elv Z0 verSete mijn rechterhand
j|ehem u" ^'in tong kleve aan mijn
e'fe k 20 'k Jeruzalem niet ver-
',chaty. en bet hoogste mijner blijd-
Affé rt.
ehtels een artIkel, gewijd aan het
*1 psai en aar|Ise Jeruzalem met de-
ï«ti; '{nverzen opent, laat daarop vol
's Uit"i~e gedachtenis aan Jeruzalem
bren beeldend geheugen der vol-
"ron bimmer verdwenen Heel
ty jod kleef denken aan Jeruzalem:
,n in woord en gebed, de chris-
4a u,jin beeld en woord. Gedurende
v8ji "deleeuwen, door al de eeuwen
v0e; religieus en theologisch ge-
LÈur as Jeruzalem nooit vergeten."
^res °Pa in een boek", Prof. dr. J.
°0rzai®r' blz 9). Dit moge een van de
i chtp eri ziin van talloze pelgrims
huis»11 naar het Heilige Land, van de
tlOt). Pdhten, van de stichting van de
3e y be joodse staat in het land van
<ty oo en' bet is stellig ook een van
ty^ rzaken van de steeds toenemende
'SrSë)Van hedendaagse toeristen naar
<ty ni fascinerende stukje aarde,
^v°h(ha''S' "waar bet morgen- en
*Ul(j aland, waar oost, west, noord en
Üeiyjj °ud en nieuw elkaar ontmoeten,
N&st en profaan. Hier mengen zich
tscj-bbj en cultuurland, tradities en
^t-jbbvingen, verleden en toekosmt,
ityg 'Ikheid en visioenen. Herinne
rt n?b hoop vloeien ineen want is
''"s 7 t bet land der profeten?" Al-
2* U Vilnay in zijn voorwoord tot
h gph'ste druk van zijn voortreffelij-
fio vS' <Iic vanaf het eerste jaar van
'Weerschijnen in 1955 een gevestigd
%1). V^t is geweest. Uitgeverij Streng-
beeft er dan ook goed aan ge
le^ c'e Nederlandse vertaling van
n^'bs, die zij eerder liet verschij-
®ar de vijfde uitgave, geheel her-
v0eN&b bijgewerkt naar de achtste en
Jli^jbP'g laatste druk uit 1966, op-
bejj op de markt te brengen. Zelf
ty>5e Het die vijfde druk in de hand
tsal een tocht door Israël ge-
en 'k beb het boek nuttig en
'tlisib'Wbaar gevonden; feitelijk on-
'ies aar voor ieder, die zijn dure cen-
b'et alleen maar neertellen wil
tyft ,fe meer normale vacantiegeneug-
11 y-an zon, strand en zee ook
kij-'b die geenszins te versmaden
(Ps. 137:5,6) Dr H. L. C.
9a" UI= geenszins ie versmanen
die ook nog iets ervaren wil
ty jde historie van dit land, waar
n' die van onze westerse we-
kia). bog altijd de morele basis uit-
lilan. hun oorsprong hadden.
i>0e|5ar tiet alleen als reisgids is dit
11^. °hontbeerlijk, ook wie zich voor-
<tyza ,n wil op zulk een reis, kan aan
tyaatSids zijn hart ophalen. Bij iedere
l'jn s van historisch belang, en dat
°tt 6h n°Sal wat. heeft Vilnay in het
'Ilusti?6 geschiedenis aangegeven, ge
le ta?erd met teksten uit de bijbel en
Jorda» °edische literatuur. Ook het
WweinSe deel van het Heilige Land.
ty u T v°Or joden op het moment niet
?»an 'beden, daar nog nooit de Jor-
,Se autoriteiten aan iemand van
V°odse geloof de vereiste toestem-
hebben gegeven, heeft Zev Vil-
Volledigheidshalve bij zijn beschrij-
tjï betrokken; zodat men de reis
inVE het oude Jeruzalem met Tem-
V er5 en Heilig Graf, Bethlehem en
lljuSraf van Rachel zo niet in werke-
<C?®id, dan toch op papier en in ge-
\bten maken kan. Door de over-
Sits Van ëeSevens, historische, socio-
loij cbe en economische is dit boek
Vjj a's naslagwerk van niet te onder
typ n waarde. Een boeiend boek,
sC? te lezen en te gebruiken voor,
ïla(jbs en na uw israëlreis. In het
lands is het enig in zijn sooiHt.
M. v. TIJN
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 20 juni In zijn
ambtswoning heeft burgemeester
mr. G. van Hall maandag na af
loop van de uitreiking van de to
neelprijzen in Bellevue een ont
vangst gegeven voor de prijswin
naars en een begeleidend gezel
schap van toneeldirecteuren. De
burgemeester zei tot deze gasten
dat het hem genoegen deed dat zijn
laatste officiële ontvangst zich af
speelde tn de sfeer van het toneel
spelen. ,,Mijn afscheid", zo voegde
hij er aan toe, „zou je je als een
Grieks drama kunnen beschouwen.
Maar desnoods ook als één grote
komedie"De aanwezigen hieven
een hartelijk gemeend „Lang zal
hij leven" aan.
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM. 20 juni In de tele
visie-studio Bellevue in Amsterdam
heeft mevrouw E. van Hall-N ijhoff
echtgenote van de burgemeester de to-
neelprijzen-1967beschikbaar gesteld
door de Vereniging van Schouwburg
en Concertgebouwdirekties, uitgereikt.
De Louis d'Or" ging naar Eric Schnei
der voor zijn Hamlet in een opvoering
van het Nieuw Rotterdams Toneel, de
Arlecchinonaar Luc Lutz voor zijn
Polonius in hetzelfde stuk. De „Theo
d'Or" was voor Anny de Lange voor
haar koningin Hekuba in ,,De vrouwen
van Trojevan Euripides-Sartre, dat
door de Haagse Comedie werd opge
voerd. de ,,Colembina" voor Anne-WiI
l«p JAKARTA, 20 juni De leider van
ederlandse economische missie de
Oyevaar heeft een aantal en-
Nv^?dieën en woordenboeken aan de
2Lr.s"-e't van Djakarta aangeboden,
lipjjb'ssie, die een economisch over-
•W Van Indonesië wil maken, is sa-
>paj,sesteld door de Nederlandse Ka-
v°or handelsbevordering.
Volkstoneel kan men ook deze voor
stelling van „Emperor Jones" noemen,
en dat vooral in
de scènes, waarin
de angstvisioenen
zijn uitgebeeld.
Daar wordt een
dankbaar gebruik
gemaakt van mo
derne showele
menten, die O'
Neills bedoelingen
wel duidelijk il
lustreren J'maar
O'Neill schreef dit stuk in 1920. Het
wordt beschouwd als een eerste hoog
tepunt in zijn toneelwerk om de dich
terlijke kracht ervan, maar het is na
turalistisch van aard. De eerste op-
holland festival
Woensdag, 21 juni:
AMSTERDAM
Carré, 8.15 uur: Orfeo, Nationaal
Ballet en Nederlandse Operastich
ting.
DEN HAAG
Kon. Schouwburg, 8.15 uur: The
emperor Jones, Haizlip-Stoiber
Company.
Kelderzaal Binnenhof, 8.15 uur:
Akropolis, Pools Theaterlaborato
rium.
ROTTERDAM
De Doelen, 8.15 uur: Rotterdams
Philharmonisch orkest o.l.v. Franz-
Paul jDecker.
voering was ook eer, gebeurtenis om
dat voor de eerste maal het lot van
een neger beeld was voor het lot van
de moderne toen moderne mens.
De neger is keizer van een negerstam
op een eiland in West-Ir.dië. Twee jaar
eerder kwam hij op het eiland aan, een
uit Amerika gevluchte slaapwagen
conducteur met een vergrijp op zijn
geweten. Van de blanken heeft hij vol
doende bluf geleerd om zich tot kei
zer op te werken, maar r.a twee jaar
hebben zijn onderdanen genoeg van
hem.
Terwijl hij zijn middagslaapje houdt
zijn zij het oerwoud ingetrokken om
hem in het nachtelijk donker te over
vallen. Hij vlucht als de tar.tams de
achtervolging inluiden. De geluiden
blijven hem achtervolgen, zij groeien
uit tot angstvisioenen, die aangrijpen
der worden naarmate hij meer uitge
put raakt. Als de nieuwe dag aan
breekt wordt hij neergeschoten.
Er is sinds 1920 veel veranderd in
het toneel. De nieuwe ontwikkelingen
erin hebben het naturalisme groten
deels achterhaald, tenzij het met een
uiterste precisie wordt uitgebeeld, op
de manier waarop dat in de beste
Heijermans-voorstellingen van 1964 ge
beurde: elke handeling nauwkeu
rig beeldend gemaakt. In „Emperor
Jones" bevat alleen de eerste scène
die mogelijkheid, de scène in het kei
zerlijk „paleis", die het exposé bevat
maar ook het zelfvertrouwen van de
keizer aan het wankelen brengt en de
eerste inzet is op de paniek, die daar
na verder uitgediept wordt.
Omdat O'Neill daarin meer uit wilde
beelden dan de paniek van een wille
keurige man ontwierp hij die reeks
angstvisioenen, die beginnen met vor
meloze angsten maar gaandeweg dui
delijker gestalten aannemen en dan
beelden zijn uit Jones' verleden en dus
verwijzingen naar de samenleving.
Het is duidelijk dat een modern re
gisseur als Gene Frankel, nauw ver
bonden met de Actor's Studio, daar
naar een moderne vormgeving zocht,
deels in de richting van het absurde
ballet, deels ir, de richting van de ne
gerdansen, maar dat op een vrij lich
te manier, zodat men dichter in de
buurt van de show kwam dan bij to
neelvormen die innerlijke paniek ver
uiterlijken. De bedoelingen werder, wel
duidelijk maar op een onderhoudende
manier. Men kan natuurlijk 'ook zeg
gen dat dit een opvallende manier van
vervreemding is, waarin men de con
structie van het stuk en de tekenende
elementen goed te zien krijgt, begrijpt
wat zij samen verbeelden willen, maar
zonder er door geraakt te worden.
Het stuk bevat eigenlijk maar één
rol, die van Emperor Jones zelf, ge
speeld door James Earl Jones, die in
Amerika naam gemaakt heeft als
Othello. Hij deed zich nergens voor als
de grote acteur, speelde de figuur ge
matigd maar exac£^ iq ^de visioepen
door ritmische betóegjnjeA.^JsluilIjjd
bij de balletachtige eL£pje,yteji
ook meer beeldend? dan-.MtMrVlistisoh.
Décors en belichting werkten de show-
indruk enigszins in de hand. Maar hét
had succes.
(Van onze verslaggever)
DEN HAAG, 20 juni. De redactie
van de nieuioe katechismus zal binnen
kort een gesprek hebben met de heer
G. A. Bashir, directeur van het insti
tuut voor Islamietischè studie in Euro
pa. Dan zal worden nagegaan of er
wijzigingen moeten komen in de tekst,
die gajat over de Islam.
De heer Bashir meent dat, zoals gis
teren gemeld, in de nieuwe katechis
mus een verkeerd beeld wordt gege
ven van de Islam. De afspraak is het!
resultaat van een gesprek dat kardi-i
naai Alfrink maandag met de heerj
Bashir heeft gehad. Do heer Bashir
heeft de kardinaal een van commen
taar voor-ziene vertaling van de Koran
aangeboden.
UTRECHT, 20 juni De Nederland
se Toonkunstenaars Bond (NTB) is te
leurgesteld over het feit dat de rege
ring blijft weigeren maatregelen te
nemen om aan de werkloosheid onder
de grote groepen amusementsmusici
een einde te maken. Op het twee
jaarlijks congres is besloten een inten
sieve actie te voeren voor de verdere
UTRECHT, 20 juni Binnenkort is
overeenstemming te verwachten tus
sen het contactorgaan van Nederland
se orkesten en de bij het overleg be
trokken organisaties van musici over
een c.a.o. voor de leden van symfonie
orkesten. Aldus „De kunstenaar", het
orgaan van de Algemene Bond van
Kunstenaars (A.B.K.).
Aan deze c.a.o. zijn onderhandelin
gen voorafgegaan die jaren hebben
geduurd. Volgens de A.B.K. ziet het
er naar uit dat de overeenstemming
een c.a.o. zal omvatten met enkele
bijlagen, zoals een salarisregeling en
een groepsindeling voor alle orkesten
die de c.a.o. willen afsluiten en daar
naast een reglement, waarin alleen
huishoudelijke zaken en ordemaatrege
len worden opgenomen. Dit reglement
kan op een enkele bepaling na van
orkest tot orkest verschillend zijn en
moet in afzonderlijke onderhandelin
gen per orkest worden bekeken. Dit
zal tot gevolg hebben dat de voorge
nomen datum van ingang, 1 septem
ber 1967, niet zal kunnen worden ge
haald.
LEIDEN, 20 juni Als „een pogin
tot niet-emotionele meningsvorming'
over de ontwikkelingen in het Midden-
Oosten organiseert het Leids universi
tair debatgezeischap „Pro et contra"
onder auspiciën van de Leidse Studen
ten-Raad op donderdag 22 juni een
teach-in over het onderwerp „Israël en
de objectiviteit". De bijeenkomst wordt
voorgezeten door prof. mr. J. F. Glastra
van Loon, rector van het institute for
social studies in Den Haag en buiten
gewoon hoogleraar in de wijsbegeerte
van het recht aan de Leidse universi
teit. Als sprekers verlenen hun mede
werking dr. P. R. Bahr, lector in de
leer der internationale betrekkingen
aan de universiteit van Amsterdam,
prof. dr. P. A. H. de Boer, hoogleraar
in de uitlegging van het oude testament
en de geschiedenis van de Israëlitische
godsdienst en van de Israëlitische let
terkunde aan de Leidse universiteit, dr.
A. L. Constandse, oud-redacteur van i
het Algemeen Handelsblad, mr. Abe!
J. Hertzberg. mr. L. Metzemaeckers,
directeur van het Financieeie Dagblad, j
prof. jhr. mr. H. F. van Panhuvs, hoog- i
leraar in het volkenrecht aan de Leid
se universiteit, en de heer Moussa
Saoedi, medewerker van het instituut
voor het moderne Midden-Oosten van
de universiteit van Amsterdam.
'V,
a een bijzondere medewerker)
van de gevolgen van de
1 ,e tussen AVRO en RTN was
Vp^galisatie van het met RTN
fli^kden blad Televizier. Sinds-
°htleende het zijn program-
f^fTiil)]ikaties rechtmatig aan
ijet2eridgemachtigde.
Jhr0 °ude probleem van het door de
i'S 0 ^Organisaties heftig en langdu-
jW'y ash"eclen publikatierecht van Te-
f Wa«a Héi haan F>p Rlt.11flt.if
lil w Xvas van de baan- De situatie
1SevR reld van omroep- en tijdschrift-
's er echter niet rustiger op
>h' Var ®ers'; hebben KRO, NCRV
%laistfl Protest aangetekend bij de
V» Itspu Van Cultuur, Recreatie en
thi1 zaL PPe'Ük Werk tegen de gang
tii 'Up 0' ■®en aantal uitgevers van fa-
Jk teiesMaden heeft toen de minister
rtj1knlt,a§ram medegedeeld, dat het de
Se j0 eotie van Televizier in de hui-
NlgJAlhle ongeoorloofd acht.
hi k66!! razend gereageerd in
Vatten I met Scheldwoorden, die niet
m Verhullen, dat de argumentatie
tJkdt. V u'tgevers nergens aangetast
taai toon markeert bepaald niet
Van de sterke.
blt,SevettandPunt van de familieblad-
at>dR? 's niet nieuw. Het is al bij de
\ng van omroepwet in het
Vn ee aan or[Ie geweest. Als 't
dp niet-omroepblad verboden
üA6h J! Programma-Opgaven te publi-
lt S v?°et het de omroepbladen ver-
V tot ,?Jden z'ch tevens te ontwikke-
hi. s 'utgebreide lectuur-bladen. An-
llpf flip r, «r„«P «Ja f'l Wf i 1J n lnno.
r?eP lfl ^et e'pde van de familie-lees-
tAopcJ^Pgebroken zijn.
tb, bf.„ ePtie tussen een lectuurblad
isJksfL zónder deze gegevens is,
*lh Suizi de televisie-reclame toch al
ty h Va 6 ^aP u't de advertentie-om-
tya^Seliit de Pers genomen heeft, een
ta en A gevecht. Een groot program-
<L t'Ooj. eetuurblad biedt ook veel ruim-
?tPropV^Ptenties. Tot nu toe hebben
'f u6 ufPoladen nooit een bijzonder
ha 'ets Vertentie-positie gehad. Maar
wJPe B",veranderd; er Is televisie-re-
4att°,men- De adverteerder weet
televisie-reclame niet afdoen
de is. Voor méér en actuele reclame
reacties, verder gedetailleerde informa
ties en houvast voor het geheugen heeft I
hij na zijn televisie-reclame de „follow-;
up" in de pers nodig. Als het omroep-1
blad zich ontwikkelt tot de natuurlijk
verbonden, dus voor de hand liggende
plaats voor dit vervolg, trekt de om
roep, na de pers-reclame reeds gedeci
meerd te hebben door de televisie
reclame, ook nog een groot deel van de
pers-reclame naar zich toe voor zijn
bladen, hetgeen voor de pers bijzonder
ernstig en voor een sector van de tijd
schriftenpers noodlottig zou zijn. De
stelling, dat deze gang van zaken een
veroordelenswaardig misbruik van het
monopolie op de programma-gegevens
zou zijn, kan geen redelijk mens aan
leiding tot razernij geven.
De zendgemachtigden, die tot nu toe
lijker programma-blad kiest, niet be
seffen, dat hij zich afwendt van de om
roep van zijn voorkeur, daar hij diens
programma's immers evenals vroeger,
onbelemmerd kan blijven volgen. Het,
gevoel van verbondenheid van de kij
ker-luisteraar, die niet zo diep op de
zaak ingaat, is dan bevredigd. En zo
lang de programma's van zijn omroep
normaal voortgaan, neemt hij het ge
vaar dat deze bij stelselmatige leden-
afbreuk bedreigt, niet zo hoog op. De
speculatie van Televizier op deze op
pervlakkigheid van een deel van het
publiek ondermijnt het omroepstelsel.
Het zuiver functioneren van dit stel
sel wordt gegarandeerd door ófwel de
keuze van de kijker-luisteraar voor een
bepaalde zendgemachtigde volledig te
ontkoppelen van het abonnement op
een programmablad, ofwel zodanige,
nen vinden bij de bestaande omroep
organisaties.
Het is niet denkbeeldig, dat de weg
versperring voor de kleine zendgemach
tigde door het voor haar onbereikbare,
grote programma- en lectuurblad, de
openheid dusdanig zal vernauwen, dat
het demökratische gebruik meer en
meer vervangen zal worden door een
voortdurend rechtstreeks overheidsin
grijpen krachtens de artikelen 17 en 19
om toch nog enige schijn van openheid
te bewaren.
Als men deze, èn voor de omroep, 'n
voor de pers nadelige gevolgen van het
monopolie op de programma-opgaven
wenst te vermijden, kan men twee we
gen inslaan: doorbreking van het mono
polie zelf of verbod van de uitwas van
het monopolie. Het monopolie komt
voort uit het reeds lang voor de nieu-
niet het voorbeeld van Televizier ge
volgd hebben, voeren nog een ander ar-
•gument tegen de formule van dit blad
aan. Televizier vormt in zijn huidige
samenstelling een onzuiver element in
de realisatie van de openheid van het
nieuwe Nederlandse omroepstelsel.
Door vap zijn programma-blad tevens
een fraai en uitgebreid lectuurblad te
maken, kan een zendgemachtigde met
behulp van de grotere aantrekkelijk
heid van zijn orgaan een ledental be
reiken, dat niet in verhouding staat tot
zijn eigenlijke, ideologische aanhang.
Het wezenlijke patroon van ons om
roepstelsel wordt verondersteld te be
rusten op de getalsverhoudingen van
groepen die door zuiver culturele of
ideologische strekking onderscheiden
worden. Het verschijnsel Televizier
doorkruist dit principe met een sterk
commercieel element: „Wie geeft het
aantrekkelijkste blad uit"?
Dit betekent de realiteit op welke
ons omroepstelsel gebaseerd is. In vele
gevallen zal de eenvoudige kijker
luisteraar, die een ander en aantrekke-
bindende bepalingen te maken, dat alle
omroepbladen van gelijke kwaliteit zijn.
Blijven deze bepalingen achterwege,
dan zal deze gelijke kwaliteit toch auto
matisch tot stand komen, doordat alle
omroepbladen om leden-afbreuk
te voorkomen, op kortere of langere
termijn genoodzaakt zullen zijn op te
klimmen tot het niveau van de bie
dende. Doch dan ten nadele van een
groot deel van de Nederlandse tijd
schriftenpers. Deze gang van zaken
zou ook een extra en waarschijnlijk
afdoende rem betekenen op de ontwik
keling van kleinere en adspirant zend
gemachtigde, wier ledentallen de
exploitatie van tijdschriften van een
dergelijke omvang en uitvoering vol
strekt uitsluiten. Ook zo doet het ver
schijnsel Televizier het Nederlandse
omroepstelsel geweld aan. Het dreigt
de met zoveel moeite bevochten open
heid tot een farce te maken, die niet te
verbergen is door het verlenen van
eigen zendtijd door de overheid krach
tens artikel 17 of 19 aan een reeks van
kleine instituten, welker programma's
stuk voor stuk een plaats hadden kun-
we omroepwet bij arrest van de Hoge
Raad erkende auteursrecht op de pro
gramma-opgaven. Opheffing van het
monopolie veronderstelt derhalve wijzi
ging van het auteursrecht. Het zou niet
realistisch zijn, deze op korte termijn
te verwachten. Bij handhaving van het
auteursrecht bestaat nog de mogelijk
heid dat de rechthebbenden dit aan de
pers, al dan niet tegen betaling ter be
schikking stellen. In alle andere wes
terse staten zijn de programma-opga
ven beschikbaar voor de pers. Het be
stuur van de Nederlandse Organisatie
van Tijdschrift-uitgevers, NOTU, staat
op het standpunt, dat opheffing van het
auteursrecht dan wel beschikbaar
heid van de programma-gegevens voor
de pers de gezondste oplossing zcu
zijn. Zij zou beperkende maatregelen
voor de omroepbladen overbodig ma
ken. Het is niet waarschijnlijk, dat de
meerderheid van zendgemachtigden te
gen het NOTU-standpunt gekant is. Het
monopolie keert zich Immers in zijn uit
was tegen het eerste en voornaamste
belang der zendgemachtigden: haar le
dentallen.
Van welk uitzonderlijk gewicht dit
met name voor de kleine zendgemach
tigden geacht moet worden, is uiteen
gezet.
Als het monopolie desondanks niet
doorbroken wordt, is er geen andere
bescherming van het omroepstel
sel en van de pers denkbaar
dan door een maatregel, die
de omroep-organen alle tot dezelfde
omvang beperkt. Een dergelijke maat
regel blijft zelfs aangenomen dat zij
grondwettelijk aanvaardbaar zou zijn,
in het licht van de Nederlandse pers
vrijheid onsympathiek. Het beperken
van welk blad dan ook om welk motief
dan ook stuit op weerstand, zelfs al kan
men waarmaken, dat het verwerpen
van de beperkende maatregel de meest
rigoreuze beperking, dat wil zeggen de
liquidatie van een gehele tijdschriften
sector zal inhouden. Dit is de zonder
linge paradox waarvoor de overheid
thans geplaatst is. Nochtans is de weer
stand terecht, want de limietering is
geenszins onvermijdelijk. Doorbreking
van het monopolie zou haar immers
overbodig maken.
Pas als dit monopolie onverkort ge
handhaafd blijft, maakt deze onvrijheid
voor dt pers ook een onvrijheid voor
de omroepbladen noodzakelijk. De ene
beperking haalt dan de andere.
Het is duidelijk, dat zowel de door
breking van het monopolie als een be
perkingsregeling in de praktijk tal van
ingrijpende consequenties zou meebren
gen. Vraagstukken al een geheel ande
re vorm van leden-registratie van zend
gemachtigden, handhaving van een ver-
enigings-orgaan waaraan de zendge
machtigden behoefte hebben, grootte
van de betalingen voor het auteursrecht
en tal van andere problemen zouden de
aandacht vragen.
De minister is voor en bijzonder ne
telig maar niet langer te ontwijken di
lemma geplaatst. Zal de minister op
treden en zo ja, in welke zin? Of zul
len de omroep-organisaties, die in
meerderheid groot belang hebben bij
een regeling eigener beweging tot af-
doende maatregelen komen? In een
sfeer van gespannen verwachting ziet
men vooral aan de zijde der tijdschrif
ten de beslissende ontwikkeling tege
moet.
vermindering van het aantal klassen
waarin de symfonie-, opera- en om
roeporkesten zijn ingedeeld.
Bovendien wil men het aantal groe
pen in de orkesten verminderen van
vier tot drie waarbij in het bijzonder
gestreefd zal worden naar een verbe
tering van de positie van de bespelers
van strijkinstrumenten.
De NTB wenst ook beperkende maat
regelen ten aanzien van de toelating
van musici uit die landen waar Neder
landse musici geen werkgelegenheid
wordt geboden. Het congres toonde
zich zeer verontrust over de werkloos
heid onder de Nederlandse werkne
mers in andere beroepen en de gevol
gen die deze werkloosheid heeft voor
het bezoek aan de kunst- en de amu
sementsinstellingen en voor de muziek
beoefening. Van de regering wordt ge-
eist dat op korte termijn maatregelen
worden genomen om aan de werkloos
heid een einde te maken. Er is ver
der besloten groepen kunstenaars die
aan de muziek verwante kunsten be
oefenen in de organisatie op te nemen.
LONDEN, ,'.!t juni. De 58-jarige
Britse filmster James Mason is door
het Britse filminstituut onderscheiden
met de zilveren Korda-ster, genoemd
naar de in Hongarije geboten regisseur
sir Alexander Korda, die in 1956 over
leed. Het is geen jaarlijkse onderschei
ding. Het instituut verleent haar slechts
wanneer het op een zeker moment
meent dat zij iemand toekomt; de eer
ste Kordaster werd in 1965 uitgereikt
aan Sophia Loren.
Blankers, die bij hetzelfde gezelschap
Agnes in „Ecole des femmes" speelde.
Mej. E. Den Hertog las het rapport
voor van de jury, die verder bestond
uit Charles Boost, ds. J. J. van Hille,
prof. dr. J. G. A. Ros S.J. en A. C.
Willink. Dat voorlezen werd op gepaste
tijd onderbroken door de vertoning van
enkele fragmenten uit de bekroonde
glansrollen. Op een filmdoek, waarop
vrij wazige beelden verschenen, en op
monitors die duidelijker beelden lever
den, maar die niet voor iedereen goed
zichtbaar waren. Na afloop van de
plechtigheid begaf het gezelschap zich
per rondvaartboot naar de ambtswo
ning van burgemeester Van Hall
waar een feestelijke ontvangst wat
kleur bijzette aan een voor de rest
nogal kil gebeuren.
In haar rapport merkt de jury op
„dat de moderne trend naar ensem
ble-spel en homogeniteit der voorstel
ling-als-geheel de uitverkiezing van
sterk op de voorgrond tredende ac
teursprestaties bemoeilijkt." En ver
der: „Het is vaak de regisseur, die de
hoofdrol speelt en de opvallendste ar
tistieke prestatie levert. Aan de ande
re kant zijn in stukken van moderne
schrijvers weieens bijna uitsluitend
hoofdrollen te vinden, die bij een top-
bezetting in letterlijke zin een „embar-
ras du choix" veroorzaken." Tenslotte:
„De jury heeft dit jaar haar kandida
ten uitsluitend in het genre van het
klassieke toneel gevonden, waarin dui
delijke protagonisten en antagonisten
voor hoofdrollen zorgen, die ook nu
weer een uitdaging voor hun vertolkers
bleken te zijn. Haar keuze was in elk
der gevallen unaniem, zij het dat bij
enkele verscheidene mogelijke kandi
daten tegen elkaar moeten worden af
gewogen. Maar dat laatste is alleen
maar een verheugend teken voor het
peil der acteerkunst in ons land."
Anny de Lange bedankte voor de on
derscheiding namens zichzelf en Anne
Wil Blankers, Eric Schneider bracht
hulde aan zijn „fijne regisseur" Ri
chard Flink en Luc Lutz zei dat een
onderscheiding na de moeilijkheden bij
de toekenning van de Staatsprijs voor
filmkunst „tot enige bescheidenheid
maande."
RIJSWIJK (ZH), 20 juni De am
bassadeur van de Verenigde Staten
heeft gisteren in het radiobiologisch
instituut TNO een chèque van 5.000
dollar overhandigd aan dr. J. Broer-
se. William R. Tyler schonk dit be
drag namens het Damon Runyon
Memorial Fund for Cancer Research"
te New York, voor het onder leiding
van dr. Broerse verrichte onderzoek
op het gebied van de in de strijd
tegen de kanker zo belangrijke radio
therapie.
„IN POLEN heeft men, als overal,
een moderne muziek met een avant-
garde. De jeugd heeft er veel belang
stelling voor". Dat zegt de Poolse di
rigent Henryk Czyz. Een kleine be
weeglijke man, die in ietwat zweve
rig Duits scherp formuleert. Hij heeft
het vooral over zijn landgenoot Pen-
derecki, wiens Passio et Mors Domi
ni Nostri Jesu Christi Secundum Lu-
cam hij dirigeert. In Nederland, de
traditie getrouw, al aangeduid als de
„Lucas-passie" van Penderecki. Of
schoon het hier nog nooit was uitge
voerd. Wel gaat het om „een wereld
veroverend werk. Het gaat uitgevoerd
worden in Londen, Parijs, Stutt
gart, Minneapolis, New York (ter her
denking van de dood van Kennedy),
Kopenhagen en Lausanne. Ook in
West-Berlijn, waar het wordt gediri
geerd door niemand minder dan Her-
bert von Karajan.
Czyz zegt: „Penderecki heeft Polen
rijp gemaakt voor de moderne mu-
ziek. De soli van zijn Lucas-passie
heeft hij geschreven op de stemmen
die in de uitvoering op het Holland
Festival zullen klinken. Je zou niet
zeggen dat je er geen andere solis
ten voor kunt aantrekken, maar dat
moet de toekomst leren."
Penderecki heeft het werk dat op
zien baart overal waar het uitgevoerd
wordt, ook min of meer voor hem,
Henryk Czyz, geschreven. De compo
nist heeft eens tegen hem gezegd:
„Jij en ik hebben dezelfde opvattin
gen over tempo. In de Lucaspassie
kun je er zo lang over doen als je
wilt, maar je moet natuurlijk we] ge
voel voor maat hebben."
Czyz zegt nu: „Deze partituur vraagt
niet om de geniale dirigent, die ge
woon tegen zijn musici zegt hoe het
moet. Je moet alles verklaren en uit
leggen."
Hij schijnt werkelijk bezeten van het
werk. „De Lucas-passie heeft", zegt
hij, „iets van een eenvoud, die direct
treft. Een mens, die bij voorbaat denkt
dat hij van de moderne muziek toch
niets begrijpt, ontdekt achteraf dat
hij het toch kan. Het is géén stuk voor
snobs."
Henryk Czyz is alleszins tevreden
over de akoestiek van de Doelenzaa)
in Rotterdam waar het stuk in Neder
landse première is gegaan. „Fantas
tisch". Het Rotterdams Philharmo
nisch Orkest reageerde na „het eer
ste shock-moment" bijzonder goed.
Shock-moment? „Nou ja," zegt de di
rigent, „Penderecki is nu eenmaal heel
wat anders dan Tschaikowsky".
Henryk Czyz is zelf componist. „Uit
jaloezie op Penderecki", zegt hij. Zo
heeft hij een opera geschreven die La
Lumineuse heet. De perskritieken er
op waren van die aard „dat hij zich
maar het best kon ophangen."
„Wat heeft U gedaan?"
„Wel", zegt Czyz met een zonnige
glimlach, „ik heb nóg een opera ge
maakt". Die heet in vrij Nederlands
vertaald: Het dilemma van de hon
denliefhebber. Het libretto daarvan,
zegt Czyz haastig, is „absoluut ge
niaal".
ADVERTENTIE
4%tot 6
