ORIGINEEL EN RÖNTGENFOTO NAAST ELKAAR TEN TOON FESTIVALCONCERT GOUDA Bachvereniging zingt in oecumenische geest MèêÈ Belangrijke resultaten van röntgenonderzoek Briljante promotie theoloog Haarsma Gasten op het feest De NOORDMANS' ECCLESIOLOGIE De blokfluit oude... klare is toeti maar Je ware! gekste opera wereld ter Weer zomerspelen in Arnhem neem n AVRO's Televizier of Jonge. BOUGIES Nijmeegse groentijd wordt gewijzigd de TIJD if§«i «li SN -^V"' i>?' jé f f '-09T „De strijkster" van Jacob Drick 1600), origineel en röntgenfoto. De details zijn op de foto zo goed te herkennen, dat het verschil gering is. Ser uit Utrecht. Dr. F. HAARSMA oecumenische promotie "V kleine glaasjes, groot genoegen thPrmaemstiC Imp. N.V.Willem van Rijn Amsterdam (W) Postbus 8005 PAVEL ECKSTEIN DE BLOKFLUIT en zijn muziek, door Edgar Hunt, Uitg, Zomer en Keuning, Wageningen. Lange tijd heeft de piano wat irre- ®rent gesproken als „huis-en-tuin-in- l^umemt" gegolden. Welk kind moest atsoenshalve vroeger niet leren piano spelen? Met de opkomst van mecha- "1Sche muziekreproductie is dit in strument snel gedevalueerd, hoewel JPist de laatste twee, drie jaren een sterke opleving te constateren valt. Als overbrugging in de amateurs-mu- Aekwereld heeft vooral de jeugd de kaatste twee decennia een meer hand- ?®am substituut gevonden in de blok- uuit. Het is voor ieders beurs bereik- ?aar> men kan het bij wijze van spre ien in zijn zak steken en binnen een ??ar. tijd kan men er al een aardig J^ysje op blazen! Men heeft uitgere gend dat thans een half miljoen ama- ;eurs dit instrument als muzikale spreekbuis hanteren. De grote op- pomst ervan dateert uit de tijd dat P®t Nazidom vóór de oorlog het als Propagandamiddel benutte bij de pa radepassen en marsoefeningen der nitler-Jugend. De blokfluitfabrikanten rezen toen als paddestoelen uit de Srond. Maar men vergeet dat niet in ?et Duitse Rijk, maar in Engeland de "erleving te zoeken is. Een simpel voorval was de directe spoorslag tot deze vernieuwing: toen n.l. op een ovond van het jaar 1919 na een con- cert van de familie Dolmetsch toen feeds ijverige en kundige blokfluitspel- o.eoefenaren zij op het Waterloo-Sta- uon op de trein stonden te wachten, Verloor vader Arnold Dolmetsch zijn Kostelijk antiek instrument in het ge drang. Omdat hij over betrouwbare werktekeningen van dit instrument be schikte nam hij spoedig daarna het fesluit om zelf blokfluiten te gaan o°uwen: met groot succes! Eerst la- ter vond Dolmetsch zijn instrument bij ®en antiquair terug... Op Dolmetsch Activiteit is in Engeland een machtige Peweging ontstaan om het oude in strument zijn oude glorie weer te ge- Ven. Er werden hele festivals gehou den; eigen tijdschriften opgericht; cur sussen georganiseerd, etc. Eerst daar- ra heeft men zich van dit instrument o Duitsland meester gemaakt. Deze en verdere historische en tech nische bijzonderheden vindt men in het 1,1 onze taal omgezette boek van de En- Seise blokfluitexpert, Edgar Hunt: DE BLOKFLUIT EN ZIJN MUZIEK. «Als geen ander is hij op de hoog de van de zeventiende en achttiende ceuwse bloeiperiode van dit instru ment en literatuur. Van zijn kennis via deze Nederlandse vertaling in gro- kring te profiteren lijkt mij even '.vanzelfsprekend'* als de blokfluit 2®lf", zegt onze grote fluitist Frans Uiggen in zijn inleiding. Inderdaad Kunnen onze amateur-blokfluitisten PJer te rade gaan om door meerdere Kennis van zaken hun liefde voor dit nstrument meer te doen ontvlammen! M. M. - J# leB^VERSUM, 23 juni AVRO's Te- de r zal vanavond gewijd zijn aan ly- ffchts-radicale stromingen in de Min Uitse Bondsrepubliek. Johan van via ea heeft dan onder meer inter- ews in el. wilhelm Gutmann en Adolf on Thadden, leiders van de NPD, Otto Strasser, een van de medewer kers van Hitler van het eerste uur en mevrouw Grimm, dochter van de overleden dr. Hans Grimm, wiens boek «Volk ohne Raum" aan Hitiers „Mein Kampf" voorafging. UNIEKE „DOORLICHTING" IN UTRECHTS MUSEUM (Van onze correspondent) UTRECHT, 23 juni In de loop van 1965 en 1966 zijn in het Centraal Muse um praktisch alle schilderijen van de 15e eeuw tot ongeveer 1700 röntgenolo- gisch onderzocht. Het was voor de eerste maal dat een afgeronde muse umcollectie in dit geval schilderijen va.n de Utrechtse School op deze wijze onder de loep werd genomen. De resultaten en voor een deel nog voor lopige conclusies, zowel op technolo gisch als op kunsthistorisch gebied, waren zo interessant dat daarover een uitvoerige publikatie met afbeeldingen is verschenen. Het onderzoek werd verrichtMoor dr. M. Meier-Siem, röntgenoloog en drs. H. Stark, kunsthistoricus, beiden wo nend in Hamburg. De medicus Meier- Siem is zes jaar geleden begonnen röntgenfoto's van schilderwerk te ma ken, toen zijn vriend de heer Stark met een doek kwam, dat aan Rem brandt werd toegeschreven. Door de opnamen te vergelijken met foto's van andere Rembrandts, kwam duidelijk aan het licht dat het onderhavige schil derij slechts een kopie was. Sindsdien heeft hij met toepassing van de rönt genstralen talrijke stukken van Rem brandt in verscheidene musea van Europa onderzocht, alsmede de in de pot gehouden schilderijen, die eertijds voor diens oeuvre werden aangezien. Bij het Utrechtse onderzoek is hij ge assisteerd door dr. öfner, chef van de röntgenafdeling van het St. Antonius- sdekenhuis voor het ontwikkelen van de röntgenopnamen, terwijl dr. Hoornstra van het Dijkzigtziekenhuis te Rotter dam hielp bij het maken van de foto's van op koper geschilderde werken. Daarvoor zijn elektronen-emissie-radio- grafie-opnamen nodig, welke methode van röntgenologisch onderzoek voor schilderijen de eerste Europese toepas sing vond in het Rotterdamse zieken huis. Verder heeft het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie mede werking verleend. Uit het onderzoek zijn belangrijke do- ADVERTENTIE (Van onze correspondent) NIJMEGEN, 23 juni De Kerk de leer over de Kerk staan in de patste jaren zeker na het Tweede Yiticaans Concilie weer in de vol- aandacht van de theologen. De yomeegse lector in de pastoraal-the- °Bie, dr. F. Haarsma, heeft aan de recente en belegen studies over 1onderwerp een geheel nieuw werk gevoegdOnder de titel „Geest en YQT Qlfl/ i .wi X r* /%Ti r% s -. ju,,.,» pastoraal-oecumenische Q^die over de ecclesiologie van dr. t Noordmans", verdedigde hij gis- j'en in de aula van de Nijmeegse hipersiteit nog steeds katholiek, ög s promotor prof. dr. E. Schille- opmerkte zijn proefschrift. deed hij ondanks de vele tegen- ^rPingen zo briljant dat de senaat Pf, de universiteit hem graag het v edikaat „cum laude" verleende °?r dit opmerkelijke proefschrift. oNbmerkelijk bij de promotie was het Ha 1 en'sctl karakter. Naast kardi- s a' Alfrink en mgr. J. Willebrands, (j6 fetaris van het Secretariaat voor va Eenheid der christenen, waren er tw, de Hervormde Kerk prof. dr. H. ttni h°f uit Leiden en prof. dr. A. van Op t fejt dat een katholiek theoloog W^en studie over het werk van een gejApfmd collega promoveert, èn het (-hiii erde auditorium, deden prof. itg^ulebeeckx niet ten onrechte spre- hnj ,over een academische intercom- ü'We" Dr- Haarsma gaat in zijn bij &Uhii erii Ambo N.V. te Utrecht ge- helv ceerde studie in op de rol van de lS5g,°rmde theoloog Noordmans (1871- in het protestantse kerkelijke «Vol l9?ri van Nederland tussen de jaren .,6? ®n 1950. j«eo]'„jl°°rdmans behoorde tot de ethische Sh(je°Sen die in de twintiger jaren sterk «a.m. tnvloed kwamen van de Zwitser Kari k' Wf- Toch heeft zijn theologie een zelf vaS, Karakter behouden, vooral door de i?et Gunning en diens denken. xKhd die is blijven bestaan. Dr. Noord- H een zeer belangrijke bijdrage r'ÖspVi de theologische discussie in de C? lfeLl?ren over de nieuwe kerkorde van n'pibei-o nds Hervormde Kerk. In vele J"hvüio Seschriften, brochures en artikelen, „ih^d'ik bereikbaar, heeft hij zijn arSrri.n ,over de Kerk neergelegd. Dr. S® in A-Plaatst dr. Noordmans' ecclesiolo- ji kader van zijn totale theologie. t?6rt nil wt daarbij uitvoerig en analy- n» fe Ahtvkeurtg diens ideeën over wegen, Bw.f.rt'htuur van de kerk, over kerk- s.h en liturgie. Deze ideeën blijken c bf ssende kwaliteit te bezitten, niet tptsie verband met de oecumenische dis- tFKle' °°K met de structurele en nas- 'oii-, vermenwinir waarvoor de rooms-ka- na het Tweede Vaticaan- grondgedachte van dr. Noordmans, de bescheidenheid van de kerk, en haar gedreven worden door de geest, zijn enerzijds een uitdaging aan alle Ker ken, niet het minst aan de rooms-katholie- ke; van de andere kant roepen zij kri tische vragen op die niet verzwegen worden. In een slotbeschouwing gaat promovendus nader in op deze perspectieven en vragen. Dr. Haarsma verloochent in zijn stel lingen zijn Friese afkomst niet. De vijf tiende luidt: Alle bepalingen van het Tweede Vaticaanse Concilie, van de post-conciliaire commissie voor de liturgie en van het Nederlands Pasto raal Concilie omtrent de volkstaal zijn zonder meer van toepassing op het Fries." DrHaarsma werd 19 juli 1921 te Balk in Friesland geboren. Na zijn priesteropleiding aan het groot-seminarie te Drieberg stu deerde hl] theologie aan de Nijmeegse uni versiteit. In 1950 legde hij daar het docto- raal examen af. Enkele jaren later be gon hij regelmatig beschouwingen in De Tijd te publiceren. Vooral tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie gaf hij regelmatig com- mentaar op de ontwikkelingsgang van het concilie. In 1964 werd hij benoemd tot ge- woon lector in de fnculteit der Eodeeleerd- heid van de katholieke universiteit voor het ondemFijs in de pastoraal-theologie. cumentaire. gegevens te voorschijn ge komen over de schilder, de in zijn tijd gebruikelijke werkwijzen en het mate riaal. De verzamelde gegevens be schouwt de directrice van het museum, mej. dr. M. Elisabeth Houtzager nog slechts als een basis voor verder on derzoek, dat naar zij hoopt ook andere musea ter hand zullen nemen. Er kun nen dan nog meer en misschien juiste re conclusies worden getrokken. Het aanleggen van een röntgendocumenta- tie zou even normaal moeten worden als een gewone fotografische documen tatie. Van de ongeveer vierhonderd onder zochte schilderijen zijn er vijfendertig met de bijbehorende röntgenfoto's ten toongesteld. DE NEDERLANDSE BACHVERENI GING had voor haar jaarlijks Festi val-concert in de Sint Janskerk te Gouda de pech, dat Johanna Martzy, die de Tweede sonate voor viool-solo van Bach had zullen spelen, wegens ziekte verhinderd was. Zij had daar tegenover het geluk dat Albert de Klerk bereid was in haar plaats een Orgelconcert van Handel te laten ho ren. Het programma was overigens voor de Bachvereni ging ongewoon. Na Bachs Can tate nr. 50, „Nun ist das Heil und die Kraft", een enkel dub- belkorig stuk van zeer gro te afmetingen, dat naar veler waarschijnlijk lij kende mening slechts de torso van een cantate is na Bach en Handel dus begaf het koor zich buiten de re gionen waar het zich zo bij uitstek ver trouwd voelt, naar Messiaen, (de Trois petites Liturgies de la Présence Divi ne), om tenslotte zelfs bij Verdi's Te Deum te belanden. Zover is de oecu mene nu al gevorderd, dat in een pro testantse kerk een Te Deum niet al- holland festival ADVERTENTIE BOSCH GERMANY (Van onze correspondent) ARNHEM, 23 juni De Toneel groep Theater en het Gelders Orkest hebben onder de titel „Zomerspelen" weer een programma voor grote en kleine vakantiegasten op touw gezet. Het draait van 11 tot en met 27 augus tus. Behalve de schouwburg en de concertzaal worden daar ditmaal ook het enkele maanden geleden geopen de Cultureel Centrum De Korenbeurs en het „Theatertje aan de Rijn" bij betrokken. In de Stadsschouwburg wordt een taverne ingericht. De voorstellingen en uitvoeringen kunnen evenals vorig jaar „in short en shirt" worden bij gewoond en tijdens het concert in Mu sis Sacrum mag men vrijelijk in- en uitlopen (met entreekaart natuurlijk). Vati M tot en met 26 augustus brengt Theater dagelijks in de Stads schouwburg Goldoni's „De Herber gierster" behalve op 14 en 16 augus tus. Op die data worden respectieve lijk Hamlet (Theater) en Bloomsday (N.R'dams Toneel) gespeeld. Op 13, 20 en 27 augustus bespeelt Theater het toneelzaaltje „Aan de Rijn" met „Dutchman". Op 25 en 26 augustus geeft het Gelders Orkest in Musis Sacrum tegen zeer laag tarief luchti ge promenadeconcerten onder leiding van Gijsbert Nieuwland en met solis tische medewerking van Aukje Karse- meyer en Bert van 't Hoff. In De Korenbeurs speelt van 11 tot 26 augustus het Marionettentheater Henk Walter voor de kinderen „Alice in Wonderland". In De Korenbeurs in dezelfde periode: Café Chantant door leden van Theater. DR. PAVEL ECKSTEIN begeleidt het Nationaal Theater uit Praag, dat op het Holland Festival „Het sluwe vosje" van Janacek opvoert. Als wat? Als musicoloog zou men kunnen zeggen. Maar in ieder geval niet in zijn kwaliteit van voorzitter van de Tsechische vereniging van componiS' ten. Dat heeft er niets mee te ma ken. Zeg maar: „Het Nationaal Thea ter" is zijn hobby. „Toen wij uit Praag vertrokken voor een reis naar de Wiener Fesswochen en naar het Holland Festival," zegt de heer Eckstein, „waren wij wel een beetje benauwd. Maar met „Het sluwe vosje" hebben wij in het Theater an der Wien een enorm succes gehad. Een succes zelfs, zoals ik het nog nooit heb meegemaakt." Toch heeft Pavel Eckstein van Ne derland ook heel hoge verwachtingen. „Wij zijn hier niet op onbekend ter rein", zegt hij. „Ik heb zelfs het idee dat de muziek van Janacek hier een be tere voedingsbodem zal vinden dan in Wenen". Hij heeft kennelijk een diepe ver ering voor de meester. Hij zegt: „Ik heb in Wenen „Wozzeck" gezien. En nu niets van „Wozzeck". Het is een van de grootste muziek-dramatische werken van deze eeuw. Maar „Het sluwe vosje" is dat naar mijn mening ook." HET NATIONALE THEATER is hier meer geweest. Sterker. De samenwer king tussen het Nationale Theater en het Holland Festival dateert al van lang geleden. Het kwam hier al met kleine groepen. Dit jaar was de opzet dat het helemaal, met orkest, koor en solisten, zou optreden. „Maar", zo zegt Pavel Eckstein, „niet de kunst re geert, maar de economen en de boek houders doen dat". Zodat „Het sluwe vosje" in Tsjeschisch-Nederlandse co- produktie gaat. Het residentie-orkest en het Scapino-ballet van Nederland se zijde. Eckstein heeft het op een perscon ferentie in Wenen persoonlijk en zeker niet officieel ook al gezegd: „Het Na tionaal Theater uit Praag is de gekste om? Wij spelen in drie theaters. In ons eigen gebouw aan de Moldau, in het Tyl-theater, dat sinds 1783 voor Mozart is gereserveerd, en in het vroe gere Neues Deutsche Theater, waar destijds hoofdzakelijk Duitstalige jo den in optraden, wat sinds de Tweede Wereldoorlog helaas niet meer kan en dat inmiddels dan ook tot „Sme- tana-theater" is omgedoopt. Wij heb ben twee orkesten en twee koren, die elk voor zich zelfstandig optreden en zelfs vijandig tegenover eikaar staan.** Een heel gedoe. Treedt u ook in de provincie op? Neen, daar hebben wij nog twaalf opera's". In Praag zijn trouwens drie symfonie-orkesten: het Tsjechisch Filharmonisch, het Praags Symfonie-orkest en het Radio Symfo nie-orkest. Heeft men dan niet te klagen over gebrek aan publiek? „Neen, daarover hebben wij over het algemeen geen zorgen. De zorgen zijn voor het publiek zelf: hoe komt je aan kaarten". DE GEKTE OPERA van de wereld. Nog een argument: „Wij zingen alles in het Tsjechisch. Zelfs „Wozzeck". Wij hebben dus ook geen gastrollen. Wij zijn een ensembletheater. Wij hebben nooit met problemen rond komende, maar altijd met die van gaande sterren te maken. Het Nationaal Theater geeft per maand zestig voorstellingen: 50 ope ra's en 10 balletuitvoeringen. Voor 50 procent Tsjechische werken. Wordt er dan zo druk gecomponeerd in Tsje- choslowakije? Inderdaad. Wij hebben altijd te veel nieuwe opera's. Zij zijn niet altijd goed, maar dat mag ik als voorzitter van de vereniging van Tsje chische componisten eigenlijk niet zeg gen. Ze worden dan ook niet allemaal opgevoerd." Het Smetana-theater zal binnenkort voor enige seizoenen worden gesloten omdat Praag bezig is een onder grondse, die onder het gebouw moet, te bouwen. Maar het blijft natuurlijk bestaan. Van de gelegenheid maakt men gebruik om het, met behoud van het historisch interieur, te verbouwen. „Dat is waar pok", zegt dr. Pavel Eckstein. „Wij hebben in Praag een Smetana-zaal, een Janacek-zaal en een Dvorak-zaal. Bovendien nog twee gebouwen voor het opvoeren van ope rettes."* leen van Romaanse maar bovendien nog van typisch theatrale geest wordt uitgevoerd. Het kan dus niemand bevreemden dat het koor van de Bach-vereniging en zijn dirigent Charles de Wolff zich daarmee niet bijzonder vertrouwd voelden. Zij hebben de noten gezon gen, maar zij hebben niet Verdi's dy namische voorschriften verstaan als aanwijzingen tot de geweldige extati sche dynamiek tussen uitersten, waar in dit stuk moet klinken, noch hebben zij zijn vervoerend melos doen zin gen. Aan ieders vermogen zijn grenzen. Men stelt zich ook niet voor, dat Giu- lini, die een aantal jaren geleden in het Holland-Festival de uitvoering van zijn leven van dit Te Deum gegeven heeft, een bijzonder gelukkige beurt zou maken als hij zich aan de Hohe Messe waagde. Wat Messiaen betreft, Charles de Wolff heeft zich in het tuig voor hem gelegd, hetgeen erop wijst dat hij zich zeer in zijn kunst heeft ingeleefd. Naar mijn gevoel was de uitvoering van de Trois petites Liturgies verreweg het beste deel van de avond, vooral terzake van het vrouwenkoor, dat de ze moeilijke partijen met opmerkelijke vastheid en concentratie gezongen heeft. Zelfs het Omroeporkest, dat overigens maar slap en soms verre van zuiver speelde, leefde er enigs zins bij op. Het is uiteraard ieders persoonlijke zaak of hij Messiaens op muziek ge zette mystiek al dan niet waardeert. Zakelijk valt erbij op te merken, dat het stuk voor zijn gemiddelde betrek kelijk helder is, maar toch niet zo hel der of het past een menigte effecten toe, die weinig samenhang vertonen en variëren van. een soort spreekkoor tot ostinaat terugkerende melodie van on behoorlijk banaal karakter. Alsof dit nog niet vervelend genoeg is, laat de componist haar in het oor kerven door de jankende Or.des Martenot, welker misbaar op zulke momenten de koor- stemmen wegdrukt. Er zijn ogenblik ken, waarin Messiaen door een sterke geest lijkt bezield, bijvodrbeeld als hij een uitermate gediviseerde instrumen tale stembehandelir.g toepast, doorwer- kingspassages die knap genoeg zijn om het oor te boeien, maar als hij tot zijn lyrische conclusies komt wordt hij gemeenlijk opzichtig pompeus. De uitvoering dwong meer respect af dan de tamme vertolking van Bachs Cantate, maar er werden misschien ook wel fysiologische grenzen aan ge steld door de akoestiek van het kerk gebouw. Bij zulk een lange galmtijd hoort men van een ingewikkelde dub- belkorige structuur ongeveer niets meer dan de bovenstem. De rest wordt dan vaag geraas. Men kan dit ge ring tellen, als men zich ais norm stelt de sfeer van Bach in de kerk, maar degenen die Bachs muziek als toetssteen nemen moeten zich beken nen, dat zij die niet gehoord hebben, ben. LEO HANEKROOT (Van onze correspondenten) NIJMEGEN, 23 juni Nadat vele studentenverenigingen in den lande hun groentijden al hebben aangepast, zal nu ook de oudste Nijmeegse studen tenvereniging, de SSN Roland dit jaar een gewijzigde aanpak van de groen tijd doorvoeren. Programma-onderde len waaraan zeker lichamelijk risico was verbonden worden geschrapt. Ster ke nadruk komt te liggen op zelfwerk zaamheid der groenen en, naast infor matie over de SSN Roland zelf, op een confrontatie met binnen- en buiten universitaire problematiek. Zaterdag, 24 juni: AMSTERDAM Stadsschouwburg, 8.15 uur: Lulu, Nederlandse Operastichting. Concertgebouw, 8.15 uur: New York Brass Quintet. Carré, 8.15 uur: Orfeo, Nederlandse Operastichting en Nationaal Bal let. SCHEVENINGEN Circustheater, 8.15 uur: Nederlands Dans Theater. ROTTERDAM Piccolotheater, 8.15 uur: Akropolis, Pools Laboratorium. De Doelen, 8.15 uur: Romeo en Julia, van Béjart, Ballet du XX- ième siècle. Schouwburg, 8.15 uur: Het sluwe vosje, Nationale Opera Praag. UTRECHT Stadsschouwburg, 8.15 uur: The emperor Jones, Haizlip-Stoiber Company. DELFT Oude Kerk, 8.15 uur: Nederlands Kamerkoor en Kamerorkest o.l.v. Felix de Nobel. GOUDA St. Janskerk, 11 en 2 uur: Goudse glazendag. GRONINGEN Stadsschouwburg, 8 uur: Thyestes, Toneel Vandaag. ADVERTENTIE

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1967 | | pagina 5