ii de collectezak stak de klacht de organist i H OTTER LAD 2 ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1969 AUA^ujiS. GOVERT VAN WIJN was een tevreden man. De schatrijke Maassluise eigenaar van vis sersschepen stand bij dg ha ven en wachtte de terug keer van. zijn vloot af. Het was in het begin van de achttiende eeuw, toen de zalmvisserij Maassluis' groot ste bron van inkomsten was. De schepen van Van Wijn hadden steeds goede vang- - sten gedaan en ook deze door T on Huijssoon tfRoTE MXAssCif/S. maal kwamen zijn optimis tische gedachten over wéér een goede vangst geheel uit. De vis bracht heel wat op en Van Wijn kon zich dan ook schatrijk noemen. Daar kwam nog bij, dat hij vrij gezel was en zich dus de kosten voor het onderhoud van een gezin kon besparen. ">e- Maassluis? reder .zat" niet. oo zijn geld. De diaconie ont ving allerlei giften van hem voor de ar me it. en -.n oude ver slagen blijkt hoe door een gift van Van Wijn 194 rouwmantels ten bate van de diaconie kon den worden verhuurd. Straten werden op zijn kosten beplant met bomen en beter geplaveid, maar de grootste gift, waar Maassluis eigenlijk vandaag nóg van profiteert, is zijn bij drage aan het interieur van de Grote Kerk, waar op zijn kos ten een. monumentaal orgel werd geplaatst. De Grote Kerk, het stadsbeeld van Maassluis beheersend, was op 9 oktober 1639, na een bouw tijd van ruim tien jaar, in ge bruik genomen. Vijf jaar was er niet gebouwd, omdat toen de armoede hoogtij vierde en er geen mensen en geld meer voor de bouw over waren. Oorzaak; de Duinkerker kapers, die het de vissersschepen voortdurend moeilijk maakten, zo moeilijk, dat geruime tijd nauwelijks vis vangst mogelijk was. >e toestand werd langzamerhand beter en de bouw van het enor me kerkgebouw kon ui spoedig voortgang yinden. Dominee lo- hannes Kaenacolius was de eer ste predikant, die de nieuwe kanseL beklom. Met het inte rieur was men snel klaar, want een kansel en wat kerkbanken waren a lies wat toen nodig was voor een reformatorische kerk dienst. Alle versieringen waren na de kerkhervorming afge schaft en zelfs een orgel om de gemeente behulpzaam te zijn bij het zingen was taboe. Daarvoor had men iemand, die ever een krachtige stem be schikte en de gemeente volgde vanzelf. Er was in die dagen een ouderling, die het orgel in de ban deed als .duyvelsinstru men t". Dat loog er niei om, en de Maassluisers, die in JG6G een intekenlijst openden vcor tie fi nanciering van een orgel, vin gen bot. De lijst bleef blanco. PLEIT DE TEGENSTANDERS hadden dus voorlopig het pleit gewon nen. Niet definitief, want domi nee Aegidius Francken zou ge ruime tijd later in een preek van maar liefst 112 pagina's de noodzakelijkheid van een orgel be p' ei ten. De bezwaren van veel ouderlingen waren niet di rect tegen het orgel /.elJ ge richt, maar wel segen de ,.licht- veerdige en ydele Liedekens", die er op konden worden ge speeld. Dat probleem was trou wens in heel het land aan de orde. Zelfs Huygens hield zich er mee bezig, want bij het spe len van. de wereldse liederen vond hij de kerk op een markt lijken, ..alleen ontbreken er nog maar ban eken en kramen aan". Steeds moer kwam ech ter het-orgel in zwang. VOORWAARDEN COVERT VAN UT,IN was ie mand in zijn woonplaats, had jarenlang in het College voor de Visserij, eer» in Maassluis de Visserij. machtig 3 ie haam gezeten Van Wijn voi.rl dat dit het is te rug te vind' in zijn in fors handschrift geschreven brief uit 1729 niet bevorderlijk was voor de continuïteit van het be stuur. Kij stelde voor elk jaar siechts één kerkmeester af te laten treden en merkte fijntjes op, dat eerst ais zijn voorstel werd aangenomen. Maassluis kon rekenen op een fraai orgel. Hij heeft woord gehouden. On danks, maar ook dankzij vele restauraties heeft Maassluis een prachtig orgel gekregen, waarop ook in 1969 nog veie concerten worden gegeven. Over de kosten voor de bouw is nooit iets bekend geworden, want Van Wijn behandelde de bouwwerkzaamheden zelf en de hervormde kerk van Maassluis had het alleen maar over te ne men. toen het instrument ge reed was. Van Wijn zocht contact met de orgelbouwer Rudolf Garrels, die in Maasland een orgel had gebouwd van een zo goede kwa liteit, dat verschillende bewo ners van Maassluis er eigenlijk jaloers op waren, Van Wijn had geen verstand van orgels, dat gaf hij ook toe. Hij schijnt een commissie in de arm te hebben genomen om „op sijnen kosten te ia ten maacken een bequaam orgel, zodanig als door Juyden c!eï verstaande, sal geoord eelt worden best te sijn'\ MEESTERKNECHT garrels was meester- KNECHT van de beroemde or gelbouwer Arp Sehnitger en had al in 1710 aan Nederlandse orgels gewerkt. Hij kreeg met de omgeving van Maassluis een bijzondere band, want zijn vrouw kwam uit het Delftse. In 1710 had Garrels met de grote Sehnitger zelf aan het orgel van de kerk in Sneek gewerkt. Daarna kwamen orgels in Eel- de, Zuid laren, Anlo, Groningen en Den Haag aan de beurt. zondagmorgen 4 december 1732 was net dan zover. Het or gel kon zijn machtige klanken laten horen en dominee Aegi- lius Frnneken hiekJ een feeste lijke preek. Het was ook een bijzondere feestdag voor Co vert van Wijn, die op deze dag zijn 90ste verjaardag in goede gezondheid vierde. Covert van Wijn had o:' - v- aur. gedacht: hij sticht,' ■■•en speciaal fonds voor het onder houd van beider., waarvan ze de eeuwen door goed hebben kunnen rondkomen. Napoleon kon later tijdens de Franse be zetting op de gelden van het fonds geen beslag leggen, want ze waren belegd in Engeland. Zestien organisten nebben sinds 1732 hun krachten aan het orgel gegeven, Oominieus .laars ma was de eerste en speelde voor een salaris van f 330 per jaar. wat niet ongunstig afstak tegen dc salarissen die collega's ver dienden. Jaarsma had het tij dens de dienst vrij gcmakke- lijk: een psalm voor cn na dc dienst en een kwartier spelen na liet uitspreken van dc zegen. Ook op woensdagmiddag moest hij een uur spelen. Adder onder het gras van tic mil de gever was dat de organist ,.sal voor kerekmeesters, in dien sij dit voor hun beste vrin den verlangen, een uur moeten spelen, en ook gehouden sijn dit tc doen ingevolge het versoek des Heeren Govert van Wijn voor diens neven Jan Buis en Hendrik Schim onder die condi tie echter, dat hij daar tijdig kennis van moet hebben". Komt nu nog een kerk in beroe ring bij het invoeren van een nieuw liederenboek, vroeger pakte men dat hardhandig aan. In 1776 zou een nieuwe psalm berijming worden ingevoerd, wat op grote tegenstand stuitte, zo zelfs dat de organist moei lijkheden ondervond en de voorzanger zodanig werd afge tuigd, dat „men hem voor dood hield", zoals een verslag uit die „roerige" dagen meldde. maar deed het. nu hij 87 was, wat kalmer aan. De reder stelde wel zijn voorwaarden. Ondanks zijn hoge leeftijd had hij zijn. op gevoel voor zakelijkheid nog niet verloren. Hij was het niet eens met enkele bepalingen uit de kerkelijke reglementen van die dagen en wilde die veran derd zien. Was dat eenmaal gebeurd, dan zou hij over dc brug komen. IJe kerkelijke re gels schreven voor. dat van de vier kerkmeesters er elk jaar twee moesten aftreden, die niet herkiesbaar waren. Zo kun het college in twee jaar met geheel HET WAS in het Nederland van nieuwe mensen worden he- rond 1730 voor organist en or- mand. gclbouwcr beslist geen vetpot. GEEN VETPOT KLUCHTEN EEN COLLECTANT vond op een zondag naast <ic gebruikelijke hoeveelheid ongerechtigheden in zijn kerkezakje een anoniem briefje, waarin een klacht over de organist, die er toen was. Daarin stond dal deze het orgel niet zo erbarmelijk slecht moest bespelen, want dat men er hem in het plaatselijke dag blad anders zou over onderhou den. Het orgel was de laatste belangrijke aanvulling op het interieur van de kerk. Het is meermalen gerestaureerd. maar sinds 1963 i< het weer goed bespeelbaar. Feike As ma sloot zich tn 1965 bij de goed ge schoolde rij Maassluise orga nisten aan. De Grote Kerk ademt nog de geest van rle visserij. Meest treffende herinnering aan ccn voorbij tijdperk zijn dc prachti ge modellen van vissersbootjes uit het begin van de 17c eeuw. die uniek zijn in hun soort en dan ook met veel zorg worden behandeld. Al verdween de vis serij in het begin van de twinti ger jaren definitief, cr was één monument dat Maassluis bleef beheersen. Ilèt monument voor de geboren Maassluiser. maar toch ook voor de nieuwe bewo ners van de plaats aan de Wa terweg, die na dc tweede we reldoorlog zijn bevolking zag verdubbelen. Wat van vroeger is, is nog intact, en daar hebben alle Maasslui sers vrede mee, vooral met het orgel in de Grote Kerk, waar over tenslotte één van <je plaat selijke poëten in 1732 schreef: ilct Volkrijk Dorp Maessluis verkecren Gedost in 't beste fcestgewaet Met een ontfronst yder kan bekooren Nu "i Orgel yder kan bekooren En juichende ten rei doet gaan".

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Rotterdamsch Nieuwsblad / Schiedamsche Courant / Rotterdams Dagblad / Waterweg / Algemeen Dagblad | 1969 | | pagina 1