Er zat geen
haat bij!
eek voor Gemeente-
iekenhuis
Kritiek op geld voor
de schoolraad
>x«
USE
Orgelconcert in Aula
S3
HOOR EENS
HIER
Tramlijn 1
in toekomst
via Spangen
STAD
ap,f*
SCHIEDAMSCHE COURAKT DINSDAG 23 SEPTEMBER 1955
Schiedam Mevrouw A. Moll-Lips (70) zit in de voorkamer van haai
woning aan de Rotterdamsedijk. Terwijl buiten de trams en brom
fietsen voorbijrazen, bladert ze wat in fotoalbums, naast haar op de
bank. Zeven albums vol kiekjes uit de tijd dat ze nog in Indië woon
de, als echtgenote van de resident van Bali en Lombok. De fotoalbums
zijn vrijwel de enige tastbare herinnering aan de tyd, op een enkel
Indisch snuisterijtje na. Geen grote hoeveelheden anti-makassars,
geen hatikkleden aan de wand en geen toeristische wajangpoppen.
Toch bewaart mevrouw Moll bendes herinneringen aan haar Indische
tijd, maar die zijn stofvrij weggeborgen in haar hoofd en in haar
hart. Bijna nuchter zakelijk, helder en soms strijdlustig, haalt ze die
herinneringen tevoorschijn. Ze kan zich zeer ergeren aan het ge
schreeuw van die lieden, die kritiek denken te hebben op het Neder
lands bestuur van Indië van voor de oorlog. Bie kritiek omzenuwt
mevrouw Moll meestal gemakkelijk, met een van haar fotoalbums in
de hand.
Ze vertelt: „Toen ik hier na de oorlog in 194G terugkwam, las ik een stuk van
Jef Last, die deed alsof het onderwijs in Bali pas na de oorlog voor het eerst
ter hand genomen was. Daar heb ik me echt aan geërgerd. Ik heb daar
zelf ais onderwijzeres- gewerkt, en ik ben met mijn man vaak op reis ge
weest. Als antwoord op het stuk van Last heb ik een kiek opgezocht, waarop
het hele bestuur poseert voor een huishoudschool, opgericht in 1937. Die
foto heb ik toen opgestuurd naar Tong Tong, dat Indische blad, en die is
toen opgenomen'*.
„Het is een prachtig land, dat Indonesië, 't Is een schitterend land. Maar ik
zou van mijn leven niet meer willen wonen in een land waar je de kans
loopt weer ineens door haat omringd te worden. Zoals wij die haat van die
WEEKAGENDA voor de week van 17 september tot 24 september 'gj
VANDAAG
Arcade
Arcade
Arcade
Tïvoli
Chr. Soc. Bel.
Chr. Soc. Bel.
20.00 uur Sint Willibrordus
20.00 uur Rep. Excelsior
20.00 uur 3ridgeclub Schiedam '59
19.30 uur Rep. O.B.K. Drumband
19.00 uur I.S.W.
20.00 uur Klaver ja sver. O.S.V.
tentoonstellingen
Stedelijk Museum
20 sept.— 8 okt. Tentoonstelling kindertekeningen
van Schied. scholen
Galerie dc Graaft De heer Berkelmans, schilden™
12 sept.— 9 okt
Galerie Punt 4 29 aug.—2? sept. De heer Rodenburg,
re li ëls childeri j en
MUZIEK
Stedelijk Museum 20 sept. Orgelconcert door
15.0016.00 uur Alex van Amerongen
I
WEEKFILM
Passage Theater
,,De Vijf Getekenden"
Schiedam Op het orgel in de
aula van het Stedelijk Museum
heeft de Rotterdamse musicus
het afgelopen weekeinde een.
concert gegeven. De organist
bracht een programma van
oude componisten zoals de
Grigny, Pachelbel, Bach en G.
B. Martini. Het spelen van deze
oude muziek was onrustig, het
klonk alles droog, met weinig
afwisseling in de registratie, de
loopjes en figuren onritmisch.
De kleurrijkheid door de regi
stratie is juist wat de oude stijl
zo tintelend maakt en doet le
ven, Dit onbrak echter geheel.
Het kan zijn ontstaan doordat
Van Amerongen geen kerkorga
nist is en dus routine en sfeer
mist die zo'n speler nodig heeit
Van César Franck werd een an
dante en een andantino uit Ciitq
Pieces 1863 vertolkt en vaa
Henri Gagnebin twee koraalbe-
werkingen. Drie leuke Inventie-
nen van Albert de Klerk kwa
men er nog het best uit op dit
concert. De Tiento in d van Ca-
baniles en de fuga no 3 uit six
fugues van G. F. Handel beslo
ten het gevarieerde program
ma waarvan wij een matte in
druk hebben overgehouden. H«
publiek was Alex van Amêm-
ger dankbaar voor zijn spel.
S.W. J. S.v.%
Japanners om ons heen voel
denNiet van de inlanders,
dat was toen heel erg vreemd.
Men zou verwacht hebben, dat,
toen de Japanners kwamen,
de inlanders hen als bevrijders
zouden begroeten en wij als
Europeanen, nergens meer zou
den zijn. Maar integendeel: de
inlanders deden tijdens de Ja
panse bezetting voor ons, wat ze
maar aan ons konden doen, ten
minste in Batavia. Ik kan alleen
maar spreke over"Batavia, want
overal ging het anders".
,,In Batavia werden we ook niet
zonder meer in een kamp ge
stopt. Heel Batavia was vol van
vrouwen en kinderen waarvan
de mannen waren opgepakt. De
Jappen wisten, eigenlijk geen
raad met ons. Naderhand gin
gen ze zogenaamde „protected
quarters" inrichten, dat noem
den ze beschermde wijken. Ze
vertelden constant hoe goed het
daar voor de blanken was, en
hoe veilig. Maar nee, ik ver
trouwde het zaakje niet en heb
alles gedaan om er zolang mo
gelijk uit te blijven".
„Maar veel mensen gingen in de
„protected quarters" wonen, en
dc baboes en het andere Inland
se personeel ging gewoon mee.
Maar op een gegeven moment
gingen dei beschermde wijken
dicht en mochten de inlanders
er niet meer in. Maar weet je
wat de trouwe bediendes deden?
Zc gingen langs de scheidings
heg staan, en dan gooiden de
Europese huisvrouwen de vuile
was gewoon over de heg. Het
wasgoed werd nooit gestolen,
niet dat werd er ontvreemd!
Het kwam allemaal weer schoon
terug. Zó stonden de inlanders
tegenover ons Europeanen!"
GiJIIEIMZINNIC
„Indië :s een geheimzinnig land.
Je hebt er bijvoorbeeld de „ka-
bar anglng": de berichten die
gaan met de wind. En dat werkt
snel -en feilloos! Ik heb er geen
flauw idee van. hóè het werkt.
Je mag er niet naar vragen als
Europeaan, je weet het Riet.
Maar het gaat bijzonder snel.
Toen mijn zoon na de oorlog
voor de eerste keer naar Indië
ging, toen ging er zo'n ka bar
angmg: de jonge Moll is terug!
Er kwamen toen mensen op
hem af die mijn man gekend
hadden......"
„Mijn man had indertijd het zelf
bestuur van Bali ingesteld, en
daarvan waren allemaal actes
opgemaakt met oe inlandse vor
sten, zogenaamde korte verkla
ringen. Mijn zoon kwam thuis
met een groot boek: fotocopieen
van die verklaringen als aan
denken. Gekregen van de men
sen die hem opzochten, van zijn
komst op de hoogte gebracht
door kabar an ging!
BETROUWBAAR
,Toen ik uit mijn huis in Batavia
moest, had ik een hele kist met
tafelzilver en nog wat aan de
Javaanse dokter naast ons in
bewaring gegeven. Ik kwam uit
her kamp in de periode dat er
zo vreselijk gemoord werd. Ais
een inlander gezien werd met
een Europeaan, dan kon hem
dat zijn kop kosten. Dus ik ging
die dokter niet meer opzoeken
en vertrok naar Nederland. Ik
zat zeker al een paar jaar hier,
toen er een man langs kwam.
Hij zei: wil jij contact met die
dokter? Ik zeg: ja, natuurlijk!
De bezoeker zei: geef me dan
een brief voor hem, maar vraag
mets en zeg niets. Tegen nie
mand"!
Drie maanden later werd mtj een
brief van de dokter, ter band
gesteld. Ik weet niet wie, ik
weet niet hoe, Ik weet niets! Dc
dokter schreef dat hij tevergeefs
op me gewacht had en dat hij
de kist bad opengemaakt toen
hij naar Djokja moest vertrek
ken. Hij had het zilver over een
hele serie adressen verdeeld.
Toen een kennis van me daar
na uit Indië terugkwam, had
hij een loodzware karbies mei
zilver hij zich. Bijna alles was
terug. Het was voor me be
waard door mensen die nu in de
regering van Indonesië zitten!"
„Ze zijn daar eent niet anti-Ne
derlands. Ze wisten, te appreci-
Lensmk
SCHTEDAMSCHE COURANT
leven*
bijkantoor Rotterdamscn Nieuwsblad
Broersvesi 3.
Administratie en abonnementen
leletoon 25.80.91.
Redactie telefoon 26.25.65.
Klachtendienst:
telefoon ZCITIZ van 33.00—20 60 uur,
zaterdag var» 17.0019.00 uur.
Deze krant wórdt uitgegeven door
de SUtboff Pers NV.
eren wat er gedaan was, maar
ze wilden het gewoon zelf gaan
doen. Dat vind ik ook volkomen
logisch. Maar de mensen hier
schrijven: ze haten je en daar
om moordden ze. Néé, weet je
waarom die moorden gingen
destijds: om mensen met volle
boodschappentassen, om men
den met nieuwe fietsen, om
mensen met geld. Maar er zat
geen haat bij. Iemand die niets
had, di-c deden ze ook niets. En
aU ze hier alle gevangenissen
zouden openzetten, kijk dan
eens wat je krijgt!"
VERDWIJNINGEN
,,Ik begreep destyds ook niet
waarom er telkens mensen ver
dwenen, totdat het mezelf over
kwam. Ik had boodschappen ge
daan, mp tas was boordevol
en loodzwaar, en ik nam zo'n
fietstaxi naar huls. Nou wor
den die mensen van de fiets
taxi's niet geacht de weg te
kennen, je geeft ze al rydend
aanwijzingen van rechts of
links. Maar ;fc was doodmoe,
en ik zei hem meteen waar ik
heen moest. Ah, dacht die man,
die kent hier de weg niet!"
„We gingen van een hoogte af
met een grote vaart, en ineens
schiet hij met mij in z'n fiets
taxi een zijgangetje in. Maar ik
wist dat hij daar niet heen
moest. Op de hoek stonden wat
mensen en ik stond meteen
overeind en begon te gillen. Op
dat moment schoot iedereen toe
dus wég was zijn kans! Tóén
begreep ik op welke manier
m&nsen, die er niet bekend, wa-
me, zo spoorloos konden ver
dwijnen. En die werden heus
echt niet vermoord omdat ze zo
gehaat waren, maar alleen om
hun bezittingen. Het volk was
er toen zo ellendig aan toe, ze
waren niet zo uitgcmeigeld als
wij na het Jappenkamp!"
VREEMDE DINGEN
„Ik ben ervan overtuigd dat er
in Indië vreemde dingen gebeu
ren, maar men spreekt er met
graag over. Ik heb het als Euro
peaan praktisch nooit meege
maakt. De enige ondervinding
die ik had was het volgende: Ik
had een hele oude Javaanse be
diende met zijn oude vrouw als
keukenmeid. Maar die was ziek
en kon het niet meer aan. Ze
wou er beslist geen hulp bij
hebben. Maar ik was vrouw
van de resident idat kun je ver
gelijken met commissaris van
de Koningin) en ik moest men
sen. ontvangen, ik moest logees
hebben, ik moest diners geven.
Dus moest ik een volslagen
keukenmeid hebben".
„En die nieuwe keukenmeid
kwam. en ze begon een beetje
vreemd te doen. Ik wist dat er
daar dingen gebeurden waar wij
als Europeanen absoluut geen
idee van hebben. En toen vond
men onder de crempel van de
keuken een klein poppetje. Zo'n
klein poppetje met spelden er-
m gepriktNou had ik als
buurman ene Javaanse arts en
ik dacht: dat js de enige die hier
misschien iets an zal weten.
Jk ben naar h?m toegegaan en
heb het hem gevraagd".
Toen zei hij: mevrouw, laat ik
u een goede raad geven. Die
hoeft u niet op te volgen,
maar het is de enige raad
die ik u geven kan want u
bent in gevaar. Verwijdert
u van uw erf die oude be
diende, met zijn vrouw en
zijn zoon. U moet op uw erf
geen enkel contact met hen j
meer toelaten, het is voor u f
levensgevaarlijk. Die men-
sen kwamen van Djokja, en
daar wordt veel aan deze
dingen gedaan. Ik geloof
zeker dat er wel degelijk
krachten bestaan waarvan
wij geen idee hebben. Trou-
wens wij hebben hier in
Nederland toch ook een
leerstoel in de parapsycho
logie Jazeker, die is er 1
Schiedam Dc steeds verder
gaande samenwerking tus
sen het Gemeente-Zieken
huis en andere ziekenhui
zen in Delft en Vlaardingen
heeft gisteravond de waar
dering van de gemeente
raad ondervonden. De raad
keurde een voorstel van B.
en W. goed inhoudende sa
menwerking met het Viaar-
dingse Holy-ziekenhuis in
zake de apothcckvoorzie-
nïng en met drie Delftsc
ziekenhuizen inzake de pa
thologische anatomie. De
heer H. A. D. Campman, die
graag een uitgebreidere toe
lichting hierover van wet
houder M. Eijkenaar had
ontvangen, werd later op
zijn wenken bediend, toen
de heer Eijkenaar in een
uitvoerige toelichting de
stand van zaken rond de
samenweiking en de rol van
de Dr. Noletstichting daar
in belichtte.
De heer Campman wilde we
ten, waarom dit ziekenhuis
niet meedoet in de geza
menlijke apotheekvoorzie
ning. De heer Eijkenaar
antwoordde daarop, dat de
apotheekvoorzieningen voor
het Gemeente-Ziekenhuis
uit die voor een ziekenhuis
met 300 bedden, moeten be
staan en dat de Noletstich
ting daar nog niet aan toe
is. De wethouder verklaar
de niet ongelukkig te zijn
met de samenwerking, die,
zoals hij opmerkte, veel
goedkoper blijkt. „Sij een
apotheek hoort een apothe
ker en door de samenwer
king hoeven we er nu maar
één in. plaats van twee te
onderhouden. De Nolet
stichting is in de eerste
vier, vijf jaar nog niet aan
300 bedden toe, maar heeft
zeker belangstelling voor
een samen werkingsstichting,
die over een jaar of drie'
moet gaan werken. Dit op
verzoek van de Noletstich
ting", aldus de wethouder.
De heer Eijkenaar vroeg zich af.
of de heer Campman met zijn
opmerkingen de Noletsüchtmg
wel een goede dienst bewees
omdat hij van mening was,
dat een particulier ziekenhuis
•wellicht wa: huiverig is bij de
samenwerking met een zieken
huis dat eigendom is van de
overheid. „Dit heeft de bespre
kingen het meest opgehou
den", zei hij. De heer Camp
man was het daar met mee
eens, maar verklaarde zich
tenslotte toch akkoord met het
voorstel.
HET NIEUWE gebouw van het Gemeente-Ziekenhuis, dat 3 oktober door de Commissaris van de Kó
ningin in Zuid-Holland, mr. J, Klaasesz, officieel zal worden geopend.
Schiedam De strijd tussen het
openbare en bijzondere onder
wijs, die de laatste tijd slechts
op een laag pitje brandend
wordt gehouden, laaide gister
avond in de raad heel even op
hij de behandeling van het
voorstel van B. cn W., f l.flöO
ter beschikking tc stellen voor
het uitgeven van een folder
door dc Schoolraad van de ge
meente Schiedam. Deze'folder
zal voorlichting geven over het
openbaar onderwijs in Schie
dam, waarbij het openbaar ba
sisonderwijs de meeste aan
dacht zal krijgen.
Zowel mevr. M. A. C. Taverne-
Van Kampen van de KVP als
de heer S. Kuijper van de PCG
wilden van wethouder mevr. G.
D. dc Graaff weten, hoe het
met zulke bijdragen aan het
bijzonder onderwijs zou zijn ge
steld, indien het daarom zou
vragen. De heer Kuiper voerde
aan. dat het Christelijk onder
wijs in Schiedam de voorlich-
tingskosten voor de speelieer-
kïassen op twee scholen zelf
had betaald. De heer B. E. Col
lo nam het ongevraagd voor de
wethouder op, door er op te wij
zen dat de Schoolraad wettelijk
verplicht is voor de voorlich
ting zorg te dragen en dus voor
leniging van de onkosten op de
gemeente is aangewezen.
MEVROUW
M. A. C. Taverne-van Kampen
Mevrouw De Graaff antwoordde,
dat ze op de vragen van me
vrouw Taverne en de heer Kui
per nog geen antwoord had,
omdat in het voorstel alleen
over het verzoek van de School
raad werd gesproken en de kos
ten volgens de wet voor reke
ning van de gemeente komen.
Zij wees er op, dat de mogelijk
heden in deze voor het hijzon
der onderwijs ondanks de ge
lijkstelling met het openbaar
onderwijs nog niet wettelijk
zijn vastgelegd en dat de ge
meente dus niet verplicht is, in
de gemaakte voorlichtingskos-
ten te voorzien. i
Schiedam De route van
tramlijn 1, die van de. Koe
markt via Marconiplein en
Malhenesserweg naar kei
Centraal Station cn Kralin-
gen leidt, zal in dc toe
komst worden gewijzigd.
De RET heeft namelijk
goedkeuring gehecht aaa
het plan, de route v&n dt
Mathencsserweg te verleg
gen naar de Mathenesset-
dijk, gedeeltelijk via de be
staande routes van dB lij
nen 6 en 11. B. en W. en de
gemeenteraad van Rotter
dam hebben natuurlijk het
laatste woord in deze plan
nen, die in de directe toe
komst vermoedelijk no6
niet zullen worden uitge
voerd. Is het eenmaal zo
ver, dan houdt dit voor
Schiedam in dat er een di
rectere verbinding is geko
men met de stadswijk
Spangen.
