m
schiedamsche courant dinsdag si oktober igg9
Klompen handel floreert
nog steeds in Schiedam
WEINIG PRODUKTEN MET CYCLAMAAT
xxxm
door
martini
door
,Dick van Vliet
BURGERLIJKE STAND
IN SCHIEDAM
KLOM PENRAND EL M. J. df Groot: Aliet van klompen nog steeds groot.
Loesje drentelde wat op en neer,
trok telkens haar aandacht naar
de ruïne. Een bijzondere
ma-ar die ongewone hoop zand
bekoring ging van de begroeide
steenklomp uit, het was of er
iets levends in -schuilde, dat
reageerde op haar gevoel. Ze
wist wel beter, kende die oude
stenen, waarvan de scherpe
hoeken waxen rond -geslepen
door de tijd, had sal 20 vaak
naar die burchtresten gestaard,
waarop onkruid en kreupelhout
waren 'gewassen. Maar toch
was er iets, dat haar naar bin
nen lonkte, toch was het of die
ruïne ogen gekregen had, oude
melancholieke ogen, die haar
gemoedelijk tcedroomden,
zoals de ogen van een heel oude
man, die het leven en zijn te
leurstellingen' had overwonnen
in de -berust/Lng van zijn ziel.
Hallo!
Chris' stem van. heel dichtbij
schrikte haar op, en zonder zijn
welkomstwoord te beantwoor
d-en, wees ze naar de ruïne, zei
ze op een toon vol warme be
langstelling:
Ben jij daar wel eens in ge
weest?
- O ja, was Chris' luchtigs
antwoord, al zo vaak. Als
jongen klom ik over 't hek, om
er humus te halen. En ilk ben
ook nog eens na-gezeten door
een diender, toen ik iboven was,
bij dat gat daar
Het oude visioen stond ineens hel
der vóór hem; dat open gat,
dat verlangende meisje daar
beneden met haar losse gouden.
DE LANGE KERKSTRAAT, nog met bomen, die tijdens de bezetting zouden verdwijnen,
haren, dde politie-agent bij de
hem terug in de bezinning. Hij
liet* haar los, keek haar aan
met een donkere gloed in de
schuwe ogen, die om haar heen
alle- binnenwanden, van. de ruïne
tegelijk schenen te zien. Maar
Loesje redde hem uit de pijnlij
ke gewaarwording van een ont
goocheling, door hem met haar
kleine hand een tikje op zijn
wang te geven.
was correct in zijn optreden' als
stond hij tegenover zijn pa
troon, bewoog zich gemakke
lijk, al was een lichte nervosi
teit in zijn Jets te grote beweeg
lijkheid onmiskenbaar. Maai
de Waalwïjks begrepen dat,
waren verheugd, dat hun doch
ter 2o'n goede partij deed: 'n
boekhouder met een goede, toe- Loesje had belangstelling voor ai-
komst. Zijn. vader mocht dan al _Sj vo°r. °e Pe.hdule onder de
renuit-- .en moeder Landstra
ontving hen alleen,in haap
zwarte japon èn het preutse
witte schorl^e. 'tenvijl op haar
mooie/pluchen "tafelkleed, dat
anders alleen zondags werd
neergelegd, een theelichtje
vriendelijk stond te branden.
Schiedam In Nederland
worden steeds minder klom
pen gedragen. Slechts één op
de twintig bewoners van het
land dat door de hele wereld
bekend staat als één groot
weiland.met dansende boer
tjes en boerinnetjes met
klompen en klederdracht,
draagt het houten schoeisel
nog. In totaal hebben nog
700.000 Nederlanders klom
pen, en het is de grote vraag
hoe dikwijls men ze draagt.
Er zijn nog 216 klompenma
kerijen. in ons land, waarvan
de meesten in Brabant. Met
elkaar leveren ze per jaar
zo'n 3,2 miljoen klompen af,
Deze en nog vele andere interes
sante gegevens kan men halen
uit een proefschrift van de heer
F.J.M. %ran Puijenbroek, dat
ter inzage lag op de pas ge
opende Brabantse Klompen-
beurs. Oorzaak van het ver
dwijnen van de klomp is vol
gens dr. Van Puijenbroek onder
meer de welvaart. ,,De arbei
der uit de negentiende eeuw
greep naar de klomp, omdat hij
nog niet voldoende geld had
voor Ieren schoenen", schrijft
hij.
Nu wordt de klomp nog slechts in
hoofdzaak gedragen, 'door die
mensen die direct, met de vette
Nederlandse klei hebben te ma
ken; de boeren en landarbei
ders. Volgens de heer j.A. van
Zuilenkom, voorzitter van de
Nederlandse Vereniging van
klompenfabrikanten, kan de
klompenproductie weer opge
voerd worden. Hij noemde deze
methoden „ouderwets en an
tiek". Ook aan anderen dan
aan boeren moet de klomp
een gezond schoeisel weer
verkocht worden.
SCHIEDAM EN KETHEL
Met de heer M.J. de Groot, Schie
dams klompenhandelaar bij de
Dam hadden we een gesprek
over de klompenverkoop. Aan
komend voor zijn winkel ziet
men reeds, dat deze winkelier
wel tijdig is overgegaan tot het
zoeken van andere afnemers.
In zijn etalage ziet men een
groot aantal fraai beschilderde
klompen, die met hun Holland
se weide taferelen, en molentjes
wachten op de toerist. „Het zijn
vooral de Amerikanen, die dol
zijn op die beschilderde klom
pen", zegt -de heer De Groot.
„De Engelsen daarentegen ko
pen voornamelijk mijn wit-ge-
schuurde exemplaren". Het is
een vergissing te denken, dat
de buitenlanders de Hollandse
klompen alleen maar voor de
sier kopen. Ze lopen er wel de
gelijk op, aldus de koopman,
die vervolgt: „Veel klompen
heb ik de Jaatste jaren ook ver
kocht aan mensen die kinderen
hebben die geëmigreerd zijn,
en die de klompen dan naar die
kinderen in Canada, Nieuw-
Ze eland- Zuid-Afrika of Austra
lië sturen, omdat ze ze daar
niet kopen kunnen". Wellicht
zou een klompenmaker daar
dus goede kansen maken.
GEEN REPARATIES
Reparaties worden door de heer
De Groot niet meer verricht.
„.Voor en in de oorlog gebeurde
dat nog wel, vertelt hij, maar
nu niet meer. Als een klomp ge
barsten was, zette ik daar een
ijzeren band omheen, maar het
is tegenwoordig zo, dat het
goedkopen, is, een nieuwe te ko
pen, dan de reparatie te beta
len". De meeste klompen van
de Schiedamse klompenhande
laar gaan naar de huisvrouwen
van Schiedam. „De huisvrou
wen trekken de klompen aan,
als ze de was do-en en op een
natte stenen vloer moeten
staan. Dan geeft zo'n klomp
warmte. Ook aan anderen die
TOEKOMST
De heer De Groot heeft ook iets
gelezen over het proefschrift
van Dr. Van Puijenbroek. Zelf
is hij al een eind op de weg van
de nieuwe x'erkoopmethoden,
„maar het moet nog meer en
beter", zegt hij. „Alleen is de
vraag, hoe doe je dat. Je kunt
je klompen inderdaad voor an
dere doelen gaan verkopen, dan
voor het lopen. Zo verkoop ik er
al heel wat, die de mensen aan
de muur of aan een hek hangen
met een stel geraniums er in.
Toch geloof ik, dat er meer uit
te halen is, dan er momenteel
uitgehaald wordt. Maar hoe dat
moet, nee, dat zou ik zo opeens
niet kunnen zeggen. Dat moet
je ineens te binnen schieten".
met koude stenen vloeren te
maken hebben, zoals slagers en
destiileerders, verkoop ik nog
een grote partij klompen, ter
wijl men ze ook in garages wel
gebruikt".
BRABANT
Al mijn klompen betrek ik uit
Brabant", vertelt de heer De
Groot. „Op een soort na dan, en
dat is deze klomp, die u hier
ziet. Het is een klomp, die oor
spronkelijk alleen in Denemar
ken gemaakt werd, maar die
nu ook in Groningen vervaar
digd wordt. Het is een houten
schoenmodel, geheel met leer
afgezet. Er zijn trouwens tallo
ze nieuwe modellen, bijgeko
men. Wat ik ook veel verkoop
zijn de klompsloffen, die slijta
ge van de sokken tegengaan en
extra warmte geven".
Espera nto-ageudo
Merkredon, la 22an de oktobro
klubvespero. Parolkaskado Se
kado H. Letsch sr Lekstraat
100 b.
Unu popoio, unu lingvo.
GEBOREN: Arina d.v, H. D.
Nieuwenhuizen en A. J. van
den Berg; Marielle d.v. C. van
Oosterom en I. de Waard; Sf-
grid H. d.v. M. D. English en.
M. de Wit; Janet d.v. J. T. Vis
ser en J. J, Muller.
OVERLEDEN: W. J. Schutte, 76
jr, echtg. van R. Winter; A. E.
van Eekeren, 39 jr, echtg. van
"W. Dolk; K. van der Sluijs, 67
jr wed. van G. van Zuijlen; D.
Kok, 78 jaar.
Witte molen
Maar de stem van een nieuwe
werkelijkheid rukte heem uit de
oude
Wat sta jij daar ineens in ex
tase, zeg. Ik voelde straks 008c
al zoiets, net of dat oude ding
leefde. Zullen we eens heel
even naar binnen kijken?
Ouder gewoonte, alsof hij nog
de jongen was van toen, keek
Chilis* spiedend irond, of alles
veilig was, en toen volgde hij
Loesje, die al met kleine pasjes
voor hem uit hipte. Er lagen
stenen, er groeide verward on
kruid, er waren overal lussen
van slingerplanten, die tot
voorzichtig lopen noopten.
Opeens stonden ze beiden stil
voor de zij-opening, keiken ze in
de holte, waarin zich eeuwen
geleden de hamassen van de
ridders hadden bewogen. De
wanden van verbrokkelde ste
nen vlakten grillig omhoog, en
een diffuus licht, dat de takken
van. hetstruikgewas boven
Malle jóngen, zei ze, en.
toen lag er zoveel verleidelijks
in haar donkere ogen, dat Chris
opnieuw een lichte waanzin
door zijn bloed voelde slaan.
Hij greep haar beide handen,
brandersknecht zijn geweest,
wie wist dat nog? Die man was
al lang dood. En zijn zoon had
een eigen wereld gevonden, een
nieuwe wereld, waarin hij ko
ning was.
en toen keken ze elkaar even Van toen al verkeerde de boek-
warm in de ogen.
- Hou je van me, Loes? zei
hij eenvoudig. En opeens voel
de zij de drang in zich van een
volkomen overgave.
naar binnen zeefden, overtogen Natuurlijk, al zo lang, ant-
die holten en die brokkelige
wanden met een waas van ge
heimzinnigheid.
Hoe griezelig, vond Loesje,
kijk, daar is nog een ouwe
trap.
Ze had zich, al kijkend, naar bin
nen gewaagd, vond. zit-h nu
plotseling omsloten door de
rust, die uit een lang vtrleden
woordde ze beschroomd, terwijl
ze het gebogen hoofd tegen hem
aanvlijde en hij haar met zijn
arm. ontving. En toen kusten zij
elkaar in $e volle heerlijkheid
van een zich geven, terwijl het
schaarse licht zich langzaam
terugtrok naar de verre hoogte
en een stilte van eeuwen hen
droeg
verzadigd scheen van haar ei- Het was al bijna donker toen ze
gen herinneringen.
En wat is die grond, hier zacht
van de blaren.
Allemaal humus, verklaar
de Chris. En toen kwam er in
eens iets over hem, dat zijn ge
regelde denken stuk stootte.
Hier was hij alleen, alleen als
in een graf. Alleen met de
houder Landstra regelmatig in
ihet huis van de Waahvijks, het
beschaafde milieu van de secre
tarie-ambtenaar, leefde hij zich
■geheel in op het middenplan
van het Schiedamse leven. En
door de Waalwïjks en Loesjes
oude vriendinnen kreeg hij toe
gang tot andere centra van dat
middenplan, waarin hij zich be
woog alsof hij nimmer was op
geklommen uit de kleine ar-
moehuisjes van het aldoor
zwoegende j ene ver-prol eta-
riaat.
Hij had al eens overwogen, een
visite aan te vragen bij zijn pa
troon, om zo ook zijn voot te
zetten in de branderswereld, op
het b0venplan van de Schie
damse samenleving, maar een
voorzichtige informatie bij de
•eerste boekhouder had hem ge
leerd, dat dit geen gewoonte
was. Er was geen verkeer tus
sen boven- en middenplan an
ders dan incidenteel, bloot toe
vallig. De wereld van de bran
ders was een kastewereld,
■waarin men slechts kon door
dringen als men zelf een jene
ver- of moutwijnondernemmg
dreef, zelf aandeel nam in het
leiden van het economisch be
staan van de stad. Maar daar
om had hij nog niet de illusie,
prijs gegeven, om eenmaal ook
op het hoogste stadsniveau door
-te dringen: branderijen waren
zo goedkoop, en later,
later
vrouw, die hij opeens sterk
voelde te beminnen. En in een
hadden gedaan tot in de grau
we middeleeuwen.
Een paar dagen later werd hun
engagement publiek. Chris was
weer buiten kwamen onder de
bomen van 't Koolas. Chris gaf
Loesje nu een arm, en zacht
pratend schoven ze langs de
burgerschool, door de stille
Overschiesche straat, naar de
Overschiesche weg, gingen ze
kozend langs het oude riviertje,
zoals eenmaal hm voorzaten Doch in dat later mocbt niets
hem meer binden aan het lage
plan van zijn horige afkomst.
armen om haar heen, zoende
haar wild in haar hals, op
haar handen, die zij in een re
flex-beweging naar haar ge
zicht had gebracht, drukte hij
haar hartstochtelijk tegen zich
aan.
Chris, wat dóé je? riep ze
ontsteld, en die stem bracht
welwillend ontvangen door het
ouderpaar Waalwijk, dat hem
een bedistingeerde jongeman
vond, al was er dan wat raars
in. zijn spreken. Hij zag er ge
soigneerd uit in het kostuum,
dat hij zich bij een goede kleer
maker had latenaanmeten,
Nu was die band er nog, want
in het kleine huisje in het hofje
- aan de Broersvest leefdezijn
moeder, de weduwe Landstra,
de weduwe van een branders
knecht, die door zijn suffe kop
in de spoeling verdronken was.
Toer. Loesje voor het eerst in dat
huisje kwam had ze het er knus
gevonden. Willem en Hein. wa-
glazen stolp, voor Luther, en
zijn glimmende konen, voor het
door Hein zo kunstig gesneden
pijpenrek, waarin nog een groe
zelige stenen pijp van vader
Landstra bij wijze van herinne
ring werd bewaard, voor het
bleekveld, dat in de stervende
avond in een volmaakte rust te
groenen lag. Zij praatte leven
dig met moeder Landstra, die
zich dadelijk op haar gemak-
voelde met het deftige meisje
van haar heer-zoon. Zij ver
meed alles, wat bet verschil
tussen haar eigen milieu en dat
van de vrouw uit de volksklas
se, die baar schoonmoeder
moest worden, zou kunnen doen
uitkomen. En Chris voelde zich
gelukkig om dat intieme sa
menzijn, want hii had er eerst
wat tegen op gezien. Door Loes
jes verschijning in het hofje
voelde hij, dat er iets niet
strookte tussen de beide levens
plans, waarop hij zich feitelijk
bewoog, en het werd hem, ook
na Loesjes bezoek, volkomen
duidelijk, dat hij het bovenplan
slechts zou kunnen bereiken als
hij eenmaal voor goed het laag
ste plan van de Schiedamse sa
menleving zou hebben losgela
ten.
In de kerk kon hij geen vooraan
staande positie innemen. Aan
de traditie had hij slechts zijn
doop te danken, maar in de ja
ren, dat diezelfde traditie hem
het zelfstandig lidmaatschap
van de kerk had moeten bren
gen in aanneming en openbare
belijdenis, had de onverschillig
heid voor het religieuze leven
in het gezin van de Landstra's
ook de traditie ge'dood. Dat was
jammer, want nu kon hij niet
als diaken zich ai collecterende
aan de schare laten zien met
een keurig pak en een sympa
thieke ernst op zijn gezicht, nu
kon hij slechts als een vaste be
zoeker de aandacht trekken in
zijn bank. De oude notabelen-
bank zou beter kunnen dienen
voor zijn doel, maar een plaats
diar zou wat al te veel opval
len, kostte bovendien een kwar
tje elke keer
Wordt vervolgd
Schiedam De Amerikaanse
publikatie over de nadelige
werking van het cyclamaat,
een zoetstof, die een bijzonder
sterke smaakwerking heeft, is
ook in Schiedam met enige
verontrusting ontvangen. Er
zijn in Schiedam drie -onder
nemingen, die' frisdranken op
de markt brengen. De N.V.
Gebroeders Steur, producen
ten van o.a. GrapeEon, -deelt
ons -geruststellend mee, dat
bij de fabricage van haar pro
duct en geen cyclamaat te -ge
bruiken. De onderneming ge
bruikt als grondstof slechts
zuivere vruchtensappen.
De firma J. H. C. van Waart,
Groothandel in dranken sinds
1881 heeft een paar jaar gele
den de eigen produktie van
frisdranken stopgezet en is
verder afhankelijk: van het
geen de grote: li monadef abri-
kant en leveren. Van haar pro-
dukten is' E-10 het enige, d-at
cyclamaat bevat, overigens in
hoeveelheden, die van over
heidswege zijn toegestaan.
Bij de NV Bottelo, de Schiedam
se bottelaars van Coca Cola,
Fanta en Sprite verwees men
ons naar de heer Westerman
de directeur van de Coca-Cola
Holland Brandch in Amster
dam, bij wie thans de infor
matie overide Coca-Cola pro
ducenten is geconcentreerd.
De heer Westerman deelt
mede, dat in de drie hoofdpro-
dukten van de onderneming,
geen cyclamaat ivordt ge
bruikt. Coca-Cola, Fanta en
Sprite gaan dus dn ieder geval
vrijuit; zij worden toebereid
met zuivere suiker als zoe-
tingsmïddel.
ONTHEFFING
Het enige produkt waarin wel
cyclamaat wordt toegepast is
Teb, ma-ar dit geschiedt smet
speciale ontheffing van het
Ministerie van Sociale Zaken
-en Volksgezondheid. De spe
ciale toestemming om cycla
maat te 'gebruiken is drie jaar
geleden aan de Coca-Cola toe
gekend bij Koninklijk Besluit.
Het produkt wordt als fris
drank verkocht, zonder ver
melding dat het vermagerend
zou werken, daar dit bij de
wet niet is toegestaan. Op de
naamaanduiding, die in de
fies is ingebrand, staat, dat da
drank geschikt as voor diabeti
ci.
Er staat op de fles ook precies
aangegeven, hoeveel cycla
maat in hel produkt verwerkt
is en de heer Westerman deel
de mede, dat dit een fractie
van een milligram is, terwijl
volgens Amerikaanse onder
zoekingen de toelaatbare
grens wat de gezondheid be
treft bij 3.500 milligram ligt
voor volwassenen en bij 1200
"milligram voor een kind.
BESPREKING
Er is, aldus de heer "Westermah.
momenteel een bespreking op -
het departement voor Volks
gezondheid. Hier zal de in
specteur van de Volksgezond-
DOOR
G. LUTKE MEIJER
held een voorlopig advies uit
brengen over hetgeen thans
moet worden gedaan. Wij zul
len afwachten, hoe dit advies
luidt en ons daarnaar richten,
maar voorlopig doen wij niets
en blijven wij rustig doorgaan
met de vervaardiging van
Téb.
De zoetstoffen zijn anno 1879 bij
toeval ontdekt. Remsen en
Fahlberg voerden in genoemd
jaar proeven uit met verschil
lende aromatische stoffen en
toen Fahlberg des avonds zjin
brood at na de hele dag in zijn
laboratorium te hebben ge
werkt, constateerde hij een
zoete smaak, die bij nader on
derzoek afkomstig bleek ta
zijn van een oxydatöeprodukt
van een der aromatische ver-
binddngen. Hij noemde de stol
saccharine en het verbazing
wekkende feit dat die stof 550
■maal zo zoet was als suiker
verschafte de nieuwe verbin
ding ongekende commerciële
mogelijkheden. Proeven met
honden, die dagelijks grote
hoeveelheden te slikken kre
gen toonden weldra aan, diat
er van sac ch arme geen scha
delijke nevenwerking te ver
wachten waren.
Men bleef ijverig zoeken naar
nieuwe produkt en, die nog
zoeter zouden zijn dan saccha
rine, maar had daarmee vijf
tig jaar lang geen succes.
Eerst daarna werd een twee
de zoetende stof ontdekt, het
dulcine, ongeveer 200 maal 20
zoet als suiker en zonder de
bittere nasmaak, die saccha
rine had. Dulcine had echter
het nadeel bij wat royale do
sering een storing in het spijs
verteringskanaal te veroorza
ken. Saccharine bevat behal
ve de benzolring van het kool-
teer derivaat nog zwavel en
stikstof, in dulcine ontbreekt
dc zwavel.
MENGING
t
Een merkwaardig verschijnsel
deed zich bij menging van de
beide zoetstoffen voor, nl.- dat
de zoetende werking der beide
stoffen sterker werd dan wan
neer je de werking -der beide
samenstellende stoffen bij el
kaar zou optellen. Men noemt
«dat verschijnsel synergisms,
d.w.z. onderlinge versterking.
Dulcine kreeg door ven-men
ging met wat gewone suiker
een zoetende werking van 300
tot 350 maai die van gewone
suiker. Saccharine, dulcine,
suiker en wat citroenzuur le
verden samen een zoetings-
vermogen van 600 maal dat
van suiker. Dulcine werd in
dertijd in de "VS verboden we
gens het gevaar van levens-
nridöetenvervalsing, maar in
de oorlogsjaren kwam het
weer in gebruik, evenals in
Euro-pa de saccharine tijdens
de oorlogsjaren weer opgeld
deed.
Ondertussen gingen de onder
zoekers voort naarstig naar
nieuwe zoetstoffen te zoeken.
Onze landgenoten Blanksma
en Van der "Weydem ontdekten
in 1940 nitraminen met 300Q
tot 4000 maaL de zoetende
werking van suiker, Verkade.
Van Dijk en Meerburg ontdek
ten een verbinding met 4.10D
maal de zoetende werking van
suiker, d.w.z. dat een gram
van deze stof evenveel sm aak
werking levert als ruim vier
kilo suiker. Door de atomen in
de verbinding te laten stul-
vertjewisselen als men
ons deze populaire uitdruk
king toestaat kan men het
zoetend vermogen sterk doen
-variëren. Ook bij de later ont
dekte hydraziden en malona-
miden is een 'kleine structuur
verandering van het mol etend
voldoende om een ingrijpende
verandering te brengen in de
zoetende werking. De Na-
trium-verbSndding van het cy
clamaat, dat dn Nederland
wordt gebruikt als zoetstof,
heeft een zoetende werking
van 30 maal die van striker.
LACTOSE
Na-cyclamaat, soms met lacto
se erdoor, gaat onder de
naam assugrih, sucrose, su-
kristo en suktar. Na-cycla
maat met saccharine komt
voor onder de handelsnaam
Natohena, rechter, sucaryl en
sukrettine (in dat laatste pro
dukt zit meer dan 60 procent
lactose). In vloeibare vormt
wordt een mengsel van cycla
maat en saccharine aangebo
den onder de naam Melissa of
Natrena. Na-cydaraaat met
sorbitol (dat zelf ongeveer
even zoet is als suiker) geat
onder de naam sucrosa.
