Bij mevrouw
Geurtsen
staat de tijd stil
Laaiend Oranje-vuur in Schiedam van september 1925
mmwmy:
Scholen in
binnenstad
blijven
geopend
'Polyantha'
-grandioze
misser-
van 1940
[STOP] s
BOB SOUDIJN
WEG BIJ DHS
SCHIEDAHSCHË COURANT DINSDAG 2 DECEMBER 1969
Koningin Wilhelmina. de Prins en
Prinses Juliana op het bordes van
iet Stadhuis.
Schiedam Van de hand van cle heer A. Geurtsen, hoofdop
zichter van de Schicdamse plantsoenendienst, verscheen in
1940 een boek met de titel „Wat bloeit en groeit op de
Polyantha", uitgegeven door de stichting van die naam. Het
Polyantha'^ uitgegeven door de stichting van die naa. Het
was bedoeld als feestgids voor de enorme openlucht-exposi
tie, die Schiedam in 1940 wilde houden. Onder de technische
leiding van de heer Geurtsen was in het Volkspark naast het
Julianapark, gedeeltelijk aansluitend op de achtertuinen van
dc villa's aan de Stadhouderslaan een lusthof ingericht, die
de Rotterdamse Floriade van na de oorlog in betekenis even-
aardde. De heer Geurtsen en zijn mannen van de Plantsoe
nendienst hadden er maanden en maanden enthousiast aan
gewerkt, reeds in 1939 had de stadskwekerij er aan gelabou-
reerd, duizenden en nog eens duizenden planten waren extra
gezaaid, gekweekt en aangekocht en de heren Dominicus en
Geurtsen hadden uit hun collectie DahÜia-zaailingen de mooi
ste Mignon-nieuwigheden geselecteerd om er eens extra
mee voor de dag te kunnen komen.
In Polyantha was een restaurantje ingericht, een tentoonstel
lingshal ,een theehulsie, een waterbassin met dromende wa
terlelies, een kindertuin, een beekje met waterval en een
rustieke brug, nog afgezien van de bloembollen, de rijke col
lectie heesters, het terrasje met de rotsplanten, de hoek tuin
architectuur, het model-stadstuintje, het model volkstuinen
fmittuin, en dc kas met groenten en bloemen. Enthousiast
beschreef de heer Geurtsen het enorme plantensortiment: de
dertig soorten, en variëteiten coniferen, waarbij talloze
dwergvormen, de rozen, rhododendrons, de rotsplanten, de
fraaie stam-azalea's, de uitbundige sterkersen en de serin
gen, waarvan zeven variëiteiten waren bijeengebracht. Er
was een kruidentuintje ingericht, dat niet minder dan 35 ge
neeskrachtige en aromatische gewassen herbergde.
In de meidagen van 1940 moeten de crocussen in de gazons de
tulpen, hyacinten en narcissen hun. rijke kleuren reeds heb
ben vertoond en de gladiolen en dahlia's zullen een eind-
weegs op gang zijn geweest. Het moet een genoegen zijn ge
weest in het ontwakende groen te dwalen en de fraaie door
kijkjes naar het hoge hout van het Volkspark te bewonderen,
het uitzicht op het vijvertje vanaf het aardige bruggetje van
berkestammen was rechtuit idyllisch. De verwachtingen wa
ren hoog gespannen; men rekende op veie duizende bezoe
kers. Maar uit de reeds lang betrokken Europese hemel brak
het onweer los ook voor Nederland. De gebeurtenissen in
Rotterdam, de stroom van vlucntelingen, do algemene ver
warring van de meidagen sloeg alle hoop de bodem in. De
expositie Polyantha werd voor Schiedam een grandioze
misser, ze wérd na enkele dagen al weer gesloten.
Schiedam Nee, de tijd beeft s'nds 1945 niet stilgestaan
voor mevrouw Gcertmida ■Hillegonda Geurtsen-Warris,
maar de 12de december van het laatste oorlogsjaar
heeft wel een dikke streep gezet onder haar eigenlijue
leven. Haar man, de heer Aart Geurtsen, was toen hoofd
van dc Schicdamse Plantsoenendienst. In opdracht van
de gemeente verbouwde hij bovendien aardappelen en
groente op het eiland Rozenburg, bedoeld als aanvulling
op Schiedams magere rantsoenen. Op de gemeentckwe-
kcrij had hij de aardappelen Ingekuild en dieven hadden
daar in dc nacht een paar zakken vol uitgehaald. De
nacht daarop zei hij: Ik blijf op dc kwekerij: ik wil weten
wie me dat geleverd heeft. „Of hij de dieven toen be
trapt heeft en zich heeft kwaad gemaakt ik weet er
niets van", aldus mevrouw Geurtsen. „maar de volgen
de morgen vond men hem. Ik was alleen. Hij was veel tc
jong om weg te gaan: nog maar 55 jaar".
De kanarie 2et een. triller in en in de kamer er no ast.
gromt de stofzuiger, waarmee de werkster het tapijt
doet. Het koffiewater in de keuken gilt. ,,U wilt toch wel
een kopje koffie? Suiker? Melk?" Er zijn nog andere vo
gelgeluiden: een duif, een parkiet. Van. de wand kijkt het
portret van de heer Geurtsen op ons neer, wat stroef,
een donkere snor. Het gaat nog altijd om hem m dit
huis. Ziet u, het klopte niet, dat wij in ons artikel over de
historie van het Julianapark alleen de heer Dominicus
noemden: de heer Geurtsen, zijn rechterhand en opvol
ger, heeft in het ontwerp een even groot aandeel gehad.
Bij de versiering in Schiedam
on de fraaie decoratie van het
stadhuis was het Aart Geurtsen
•die zich de hakken uit de slof
fen. liep, zó erg, dat toen de Kc-
ningin op vrijdag 18 september
1925 eindelijk kwam kijken,
Geurtsen er niet bij was: hij
was aan de vooravond van
haar bezoek na vele nachten
te hebben doorgewerkt van
pure overspanning in elkaar
gezakt.
Mevrouw Geurtsen is thans tach
tig jaar. Ze woont hier reu pre
cies een halve eeinw. Haar man
werd op 1 september 1919 door
burgemeester Van Westendorp
tot opzichter der gemeentelijke
plantsoenen, benoemd. Het jon-
ige echtpaar, toen een jaar of
zeven getrouwd, kwam hier-
vanuit Rijswijk, „En eerst
dacht ik hier nooit xe zullen
wennen, maar we werden hier
prettig ontvangen. We konden
direct een huis krijgen, in de
Gorzen. Een heerlijk groot bo
venhuis boven de poort van de
Abb e nbroeksestra atwe kon
den de vier kinderen die we
toen nog maar hadden, royaal
onderbrengen. Er zijn er later
nog zeven bijgekomen ach,
ze hebben het altijd heel plezie
rig gehad in de Gorzen. Het
was toen nog best gezellig in
Schiedam. We kregen gemak-
Mevrouw Geurtsen toon* het Schiedamseh Dagblad van XI december 1943.
formaat 25 bij 17, met het overlijdensbericht van haar man, hoofdopzichter
Plantsoenendienst.
dia-avond, en iedereen kon van
alles profiteren. Het ging alle
maal vanzelf".
„Toen wij in de Gorzen kwamen
was ds. Hallman hier wijkpre-
dikant en onder zijn leiding
hebben we geijverd om qle hou
ten noodkerk te vervangen door
een stenen kerk. Ik had dus
DOOR
G. LUTKE MEIJER
aanstonds volop contacten. We
zijn al heel gauw met die plan
nen geslaagd. De slopjes en
.steegjes in de Gorzen waren
schilderachtig en mooi: grote
poorten, waardoor je naar bin
nen keek en dan zag je de hui
zen aan rustige straatjes zon
der autoverkeer. De Gorzena-
ren waren 5D jaar geleden har
telijk en tegemoetkom en dWe
waren net een klein dorp apart.
Je hoorde: er is een kind gebo
ren die mensen zijn zo en zo
lang getrouwd. Dan maakte je
er werk van en ai» hex nodig
was, bijvoorbeeld als er ie
mand een baby kreeg, dan ging
je helpen. Trouwens ook waar
we nu wonen. Burenhulp over
en weer".
ke-lijk contacten, misschien ook Er waren aan die grote woning m
wel via de kerk en de Christe
lijke Vrouwenbond, de kinder
postzegels in het Postkantoor
en het ziekenbezoek, In de Gor
zen werkten we samen met ka
pelaan Zwartkruis: er was gro
te verdraagzaamheid, onder el
kaar. Je stond elkaar, ondanks
verschil in geloof, met raad en
daad bij. De een liet een spre
ker komen, de ander gaf een
't nooit geleerd alleen pootje
baden an Sche vingen. Maar
toen onl moeite ik mevrouw
Van der Gaarg, en die heeft het
ms in E-en mum van tijd ge
leerd. Gemengd zwemmen was
er toen nog niet bij: Ik ben nog
lang met haar gaan zwem
men; maar doe het toch niet
meer. Zij is 81 en heeft het vol
gehouden: Nog elke dag een
duik".
Mevrouw Geurtsen woont nu 4!
jaren in haar woning aan de
Aleidastraat, net Volkspark
was net klaargekomen en de
heer Geurtsen girug er telkens
kijken of de beplaing wel op
schoot, Het Hofje van Belois
stond er toen ook al, maar voor
de rest was de Aleidastraat nog
maar gedeeltelijk bebouwd.
,.De B K-ia an. voor zover al
aangelegd, stond nog vol hoge
bomen en, achter ons was nog
allemaal bos: stukken Volks
park, waarvoor mijn man nog
in een bootje had rondgevaren
.om de wil gen stek ken te poten.
Je wandelde naar de Maaskant
'door prachtige lanen. Maar dat
was gauw voorbij, want het
ging plotseling met razende
vaart: op de begroting voor de
Plantsoenendienst werd voort
durend beknibbeld, maar de
woningbouw kreeg geld zoveel
men wenste. Ook het Rubens-
plem hebber, we zien bouwen".
aanleg van. het Juiianaprk en
zijn werk voor het bezoek van „Ook heeft rnijn man
voor de boom plant da
de Gorzen ook wel nadelen ver- Behalve zijn grote aandeel in de
bonden: b.v. het ontbreken van
een badkamer en dat voor een
igezin van dertien, mensen.
Maar gelukkig was er het bad
huis en bovendien het zwembad
aan de Maas: „Dat was reus
achtig. Toen ik 45 was. raakte
ik wat overspannen door do
drukte thuis. De dokter zei: el
ke dag zwemmen, maar ik had
hard voor gewerkt. Het was
een prachtig gecstpark gewor
den; zo ongeveer een openlucht
Inhabé. in dc- meidagen van
1940 werd het feestelijk ge
opend, maar het was metc en
afgelopen .omdat de oorlog uit
brak. „Ach ik zie het nog voor
me: die opening heel offi
cieel, alle aanwezigen met hoge
hoeden ook burgemeester Stue-
iemeijer; verder 'n massa kin
deren in witte bloesjes. We za
ten aan het diner naast de heer
en mevrouw Van Vollenhoven,
die toen nog geen kinderen had
den en op ons jaloers waren om
ons kroost. Het gmg allemaal
in prettig overleg bij de opzet
van Polyantha: die wist dit en
die wist dat. Jammer, dat de
oorlo-g uitbrak. We hadden ge
rekend op duizenden bezoekers
en een flinke kas. Het word
jiiels. Een sof voor dc Oranje
vereniging, die de zaak organi
seerde. Mijn man had er ont
zaglijk veel werk aan gehad,
Het terrein verkaveld. Overleg
gepleegd over de theesehenke-
rij daar zaten la Ier cle Duit
sers in en toen wou mijn man er
niet meer aan werker.. Ook een
strop voor dc exposanten. En-
gering en Jansen Hoogstraat
hadden er b.v. een stand. Mijn
man was er zeker een half jaar
mee bezig geweest. Hij had er
zelfs op gerekend met het kwe
ken van planten, lang van te
voren".
de Koningin in 1925, heeft de
heer Geurtsen ook het orna
ment op hei Emmaplein ge
plaatst. Hij ontwierp de Stod-
houderslaan en de tuin van hef
Ziekenhuis. De mislukking van
Polyantha in 1940 was voor
hem een zware slag. H'ij had er
cwerkt
van 10
november 1927. Het was een
groot fecu met honderden
schoolkinderen, üit iedere klas
een paar vertegenwoordigers.
Aart had altijd geijverd voor
kinderspeelplaatsen. Eerst na
zijn dood zijn die gekomen.
Ven* oip van pc pi na 2
Uitgaand! van de khissebeze'tlng
/:jii voor het r.k. kleuteronder
wijs 15 jok alen vereist, voor het
piott-tant-c IJ, voor het gere-
fm toeerdc 4, en voor het open-
u.i' i0 In tl- Gor/en en :n het
Smucl- fa Winterkwartier moet
i,.j. „ndeic aandacht aan het
kiuiUt .orulerv. ij- m 1985 worden
Lt -•»
Oo.: J.pt aan'.a' leerlingen, bij het
gv uor. Jager onderwijs ver-
l ïuir een da line. Ook hier geldt
echte», dat door tie vcr-preide
behuj/mg van loThnsen r.au-
vvek.'Ks tot sluit.ng van school
gebouwen kart worden overge
gaan. Dij het bepalen \en het
te verwachten aantal klassen
m 1985 men uitgegaan van
cv. klas-egrootte van 30 leer
lingen De huidige capaciteit
van het r.k.-onderwijs overtreft
de behoefte van dat in 1985 met
17 lokalen. Er zijn er dan 41
nodig. Do overcapaciteit van de
schoolgebouwen treedt vooral
in het Wester kwartier naar vo
ren.
Het protestantse lager onderwijs
heeft m 1985 behoefte aan 24
lokalen. Er z:jn er thans 39. De
overcapaciteit van 15 lokalen is
ten dele reëel, omdat thans
slechts één van de scholen over
een vaklokaal beschikt. Uit
gaande van de behoefte aan één
vaklokaal op zes leslokalen zal
er m de periode tot 1985 slechts
één schoolgebouw uit het recon
structiegebied overbodig wor
den. Dit zal één van de scholen
uit het Singelkwartier of wel
licht andere zijn, wat met in
houdt dat dc schoolgebouwen
geheel /ouden verdwijnen.
De lokaienbehoefte bij het gere
formeerd onderwijs bedraagt 9
lokalen. Dc capaciteit echter is
17. Uit hot oogpunt van een goe
de spreiding van onderwijsin
stellingen is het echter ook hier
niet gewenst scholen op te hef
fen.
Dc schoolgebouwen voor het
openbare g.I.o. in het Recon
structiegebied beschikken over
58 leslokalen, er zijn cr maar
46 nodig. Ook hier dus een over
capaciteit. Van opheffing van
gebouwen kan slechts op be
perkte schaal sprake zijn.
Schiedam De honkbaJcompeti-
tio i^ nog maar goed en wel
achter de rug of DHS moet
reeds een geduchte aderlating
ondergaan. Trainer-coach Bob
Sou dijn gaat DHS verlat en. Hij
treedt volgend seizoen aan on
der de kleuren van Celerftas.
Hij wordt daar coach van de
Hagenaars. DHS krijgt nog
meer tegenslag want werper
Hans de Bange heeft de wens te
kernen gegeven met honkbal
len te stoppen. Met dat plan
loopt ook Gé Krommenhoek
rond. Het /.al voor DHS moei
lijk worden in het komende sei
zoen als rich geen goede ver
vangers komen melden voor
hen die weggaan.
Schiedam „Mijn man", aldus hoorden wij van mevrouw Geurtsen,
„heeft ontzaglijk veel voorbereidend werk gedaan voor de triom
fantelijke rondgang, die koningin Wilhelmina 18 september 1925
door Schiedam heeft gemaakt. Het is thans 45 jaar geleden, maar
nog altijd staat mij duidelijk voor de geest welk een geestdrift onze
stadgenoten bezielde, toen eindelijk bekend werd, dat de koningin
onze stad bezoeken zou. Eindelijk, want er was een soort profetie
in omloop, dat er nooit meer een lid van het koninklijk huis naar
Schiedam zou komen, omdat indertijd bij een bezoek van ccn der
leden van het Oranjehuis iemand op het paard zou hebben gescho
ten, waarop de koning zat".
Aardige slopjes en steegjes zoals deze, waren cr in de Gorzen veie.
Mevrouw Geurtsen doelt op het
bezoek van koning "Willem II in
1B46, toen er inderdaad wat
moeüjkheden moeten zijn ge
weest. De mededeling, dat ko
ningin Wilhelmina zou komen,
liep eind september 1924 binnen
en niets tekent duidelijk de
warme Oranjeliefde, die de be
volking in die dagen bezielde,
clan het inleidend woord in het
herinneringsboek: „En plotse
ling daar ging de blijde mare
door de stad, dat, wat al zoo
lang een vurige wensch was ge
weest, en waarop we ternau
wernood mochten hopen, wer
kelijkheid ging worden. Een
trilling van ontroering greep al
len aan, die in onze geliefde Ko
ningin de Draagster zien van
het Hoogste gezag. Het enthou
siasme, dal zich toen van de
bevolking meesier maakte, kan
het besi vergeleken worden
met een brand, die, lang reeds
smeulend, door muren en ven
siers bedwongen, plotseling in
alle felheid uitbreekt".
Dat deze retorische woorden geen
overdrijving waren, bleek bij
de voorbereidingen voor het be
zoek, ciie bijna een heel jaar
hebben geduurd. Overal wer
den buurtcomité's opgericht en
tekeningen voor erepoorten ge
maakt. Het pleit voor de prakti
sche aard van onze stadgenoten
uit die lijd, dat men probeerde
elders uit het land tweedehands
erepoorten te betrekken, die al
eens eer een bezoek van de Ko
ningin hadden opgeluisterd of
bij een ander feest hadden ge
diend. De propagandavergade-
ringen o.a. in Musis trokken
volle zalen: „de oranjeliefde
was zoo ongeveinsd dat velen
een ontroering ten prooi wa
ren". Nog ergei zou het wor
den, toen de eerste palen voor
de talri|ke erepoorten werden
geslagen. Dat werd telkens een
waar volksfeest, waar de hele
buurt voor uitliep.
EERSTE PRIJS
De grauwste straten van Schie
dam werden ileung opgetuigd
met bloemen en guirlanders.
Er was een prijs uitgeloofd
voor dc mooiste straat en drve
prijs won het Broersveld. die
erepoorten had aan beide ein
den van de straat. Vóór men de
palen plaatste, kwamen de
vrouwen uit de buurt met em
mers water om ze schoon te
boenen. De heer Geurtsen had
enorm veel werk gemaakt van
het Stadhuis en de naaste om
geving, maar ook van het Si.
Jacobs Gasthuis in de Hoog
straat. Overal was 's avonds
feestverlichtingde Singel tooi
de zich met 4509 elektrische
lampjes. De Lange Achterweg
kreeg de tweede prijs, de Laan
een derde. Daar had men op 'n
voetstuk zelfs een gevleugeld
levend engeltje neergezet. De
Nieuwe Buuit deed mee, de
i
vtistdéiL C"
Noordmolenstraat nog met
een gracht in 't middenen
hei nog bewoonde Spmhuispad,
dat toegankelijk was via een.
bruggetje van twee meter
bi eed, alleen voor wandelaars
en fietsen. Ook de Raam had
nog eert stinkend water, dat
voor deze keer met feestelijke
eic-bogen wns getooid. Overal
Mond „Leve de Koningin",
„Welkom" ul zelfs Salve Regi-
na" tussen ilaggedoek en dra
perieën.
In de Raadzaal stonden boeketten
van de Migmmtiahlia's, die de
heren Dominicus en Geurtsen
hadden gewonnen, een nieu-
weigheid die zien -.mdsdien
over heel Eutopa heeil vet-
spreid. Mej. Dma Biji bood bij
aankomst Haie Majesteit een
boeketje Dahlia's v.in de zacht-
rode, haast oranje vareiteit
„Jeanne" aan. In dc straten
een ongekende geestdrift, een
zanghuid e, een défilé, kinderen
die een feestlied zongen, ge
dicht en op toon gezet door de
heer J. Boer. Niet alleen Schie-
damse kijkers trokken de ver
sierde straten, maar ook van
buiten cle stad kwamen bezoe
kers. zelfs nog dagen nadat de
Koningin allang naar haar Pa
leis was teruggekeerd.
