Poldervaart
op oude
kaarten
ONHEIL GELEZEN IN
STERREN EN KRANTEN
Kunst ilichl
bij huis
j V $urxxnJtHI%ivfitt'CHI£.& frXrAf7s<*S03tTJ3ttZWj^&rI>*hK„
Sfö 'H- 'Mn&nt Za^^^'H^ZKgVCE^r Eirém .SRiSZAXXinKCr^DE^jMJDir&T±,
r~ *r; >~v X? 7iv<-&iïwtrtftcfiste S'fiii. '.rmJe Cnwïji
Str.\r
SCHIEDAMSCHE COURANT VRIJDAG 2 JANUARI 1!)
Nicola as Kruikius ontwierp deze kaart in 1712.
'Schiedam Schiedam doet het goed op oude kaarten. Tot
deze conclusie moeten wc wel komen, als wc de expositie
Schiedam in kaart en beeld hebben gezien, ww een fraaie
reproductie van de Kaarte Figuratif van stadsarchitect,Van
BoPEs aangeeft hoe de Schicdamse stdsmuren en hel daar
omheen liggende polderlandschap precies in kaart zijn ge
bracht.
MAQUETTE
A3CBACHÏ
Oorspronkelijk, aldus het boekje,
Ook in het pas verschenen boekje over de Poldervaart, dat is uit
gegeven door de dienst Gemeentewerken in samenwerking mot
het Gemeentearchief, staan enkele afbeeldingen van Schiedam in
kaart, mei daarbij de Poldervaart, die op de meeste afbeeldingen
als een lang recht water is te zien.
Het water heeft een lange geschiedenis. Het juiste jaar waarin de
Poldervaart is gegraven staal niet vast. Mr. dr. Th. J. F. A.
Dolk schat in ,,Dc geschiedenis van het Hoogheemraadschap van
Delfland", dat de vaart vóór 1331 is gegraven. De Rotterdamse
oudheidkundige C. Hoek spreekt van rond 1280, De poldervaart
hee-fï gedurende eeuwen een afwateringsfunctie gehad en in de
ontginningsgescbierJenis van het veengebied heeft zij een belang
rijke rol gespeeld.
De schrijvers van het boekje achten het niet onmogelijk, dat de
Poldervaart ook voor de scheepvaart een rol heeft gespeeld. De
naam vaart'' zou er op kunnen r
duiden, dat er inderdaad veel
scheepvaart is geweest. Op een
wandtapijt, aanwezig in de La
kenhal te Leiden, blijkt de Pol
dervaart ook 'n rol te hebben
gespeeld in de geschiedenis van
het ontzei van die stad gedu-
dende de 30-jarige oorlog. Nabij
het punt waar de vaart uit
mondt in de Delftse Schie lag
ïn die tijd een Spaanse schans.
Schiedam Men herinnert zich hem waarschijnlijk nog wel:
astroloog Th. Thijssen uit Schiedam, die in de Schiedamsche
Courant van 30 september zijn denkbeelden over het trekken
van horoscopen uiteenzette. De heer Thijssen verwierf zich
in de tijd dat hij nog bij Wilton werkte een vaste klanten
kring voor zijn maandelijks stencil ..Natuurkundige en Tech
nische Astrologie", waarin hij de kwade kansen van de ko
mende maand signaleerde. Alleen de kwade kansen, want de
heer Thijssen heeft zich gespecialiseerd in het aangeven van
de tijden waarin er de meeste kans is op rampen als spoor
weg-, scheepvaart- en vliegtuigongelukken.
Dc kaart van Schiclaml van I
en komt uit bij de Vijfsluizen,
waar enkele fraaie illustraties
van landelijk leven beginnen,
die met de eigenlijke kaart niets
te maken hebben, maar er ge
woon zijn opgetekend om het
geheel wat aantrekkelijker to
maken.
Eenzelfde versiering komt ter»
slotte voor hij de kaart die Flo-
ris Bailhasars in 1611 heeft ge
maakt. Hier vinden we enkele
schaars geklede figuren in ge
makkelijke houding liggend bij
en wereldbol, met daaromheen
nog wat meetkundige appara
tuur. Enkele zeilschepen varen
vredig de Merwe af, het water
dat wc tegenwoordig Nieuwe
',\"a ter weg n ocmen.
An Stampioen <1651),
TWEE -REALISTISCHE portret-
ten ditmaal. In het Stedelijk
Museum Hoogstraat kijken we
naar de portretten, die Cornelis
Cels in 1838 vervaardigde van
Simon Rijnbende en diens echt
genote. Simon Rijnbende was
kantonrechter en van 18441851
burgemeester van Schiedam.
Hij was gehuwd met Maria
Jacoba van Lutsenberg.
Cornells Cols heeft in zijn portret
kunst sterk de nadruk gelegd
op ue mens als individu, op de
we 'iive van de gelaatstrek-,
ken en op de houding en kleding
van zr.jn opdrachtgevers waar
door vooral ook hun sociale
rang tol uiting kornt.
Met het oog op zijn leeftijd, de
heer Thijssen werd in decem
ber 75 jaar, staakte hij het sa
menstellen van zijn maande
lijkse mededelingen. Maar dat
zijn grote hobby, de astrologie,
hem niet met rust liet, bleek
wel toen de heer Thijssen eind
oktober opgewekt ons redactie
kantoor kwam binnen wande
len, met in zijn hand de astrolo
gische prognoses voor de
maanden november en decem
ber. ,,Kijk maar wat je ermee
doet", zei hij en stapte weer op.
Dit gebeurde met de horos
coop: hij ging de la in en bleef
daar zuinig bewaard tot eind
december om eens te zien wat
er van de voorspellingen zou
uitkomen.
ALLEEN KANS
Voor hel maken van een vergelij
king tussen de voorspelde ram
pen en de werkclyke gebeurte
nissen moeten we de heer ThUs-
sen recht doen. Deze amateur
astroloog stelt namelijk na
drukkelijk niet de rampen zelf
te voorspellen, maar alleen <le
tijden aan te geven waarop die
rampen waarschijnlijk zullen
gebeuren. En met dit feit in het
achterhoofd kunnen we alleen
maar zeggen dat de heer Thijs
sen er vaak niet ver naast zat.
De astrologische prognose van de
heer Thijssen. is gedateerd op
25 oktober, en voorspelt een
zeer vroeg invallende en lange
winter, Reeds in. de week van
2 tot D november zijn er teke
nen die hierop wijzen", staat ei-
letterlijk. Degenen die zich het
gure begin van de novermaand
nog herinneren zullen aan deze
aanduiding genoeg hebben. Dc
aspecten voor een treinramp
zijn op 25 oktober zeer sterk,
Terwijl de kans op een scheeps
ramp op 27 oktober het grootst
was. Op 28 en 20 oktober kan
een zware aardbeving, een
mijnramp of een spoorweg
ramp worden verwacht.
BRANDEN
Bij onze vluchtige speurtocht
over de voorpagina's van de
dagbladen uit die periode, zijn
we niets tegengekomen over
een treinramp of een scheeps
ramp. Maar de voor 28 of 29 ok
tober aangekondigde zware
aardbeving, vonden we terug
op de voorpagina's van 28 okto
ber: de zware aardbevingen in
Banja Luka in Joego-Slavië.
waarbij naar voorlopige schat
tingen meer dan tien mensen
de dood vonden en meer dan
löö personen werden
wond
Begin november worden de prog
noses niet zo duidelijk bewaar
heid. De heer Thijssen zag voor
l november groot brandgevaar,
voor 6 november een explosie
of een staatsgreep, en in de pe
riode van 8, 9 en 10 november
een treinramp, mijnramp of
scheepsramp. Het grootste on
heil van de voorpagina's van
die dagen is echter een grote
brand op de Esso-raffinaderij
in de Botlek op 10 november.
Voor 14 november Waren dc
kansen voor een grote scheeps
brand volgens de astrologie
zeer groot. De dagbladen mel
den geen scheepsbrand, maar
wel een hevige brand op do
Gulf-raffinaderij op het eiland
Rozenburg.
De grote kansen op een scheeps
brand en een groot gevaar voor
de luchtvaart op 16 november,
zijn niet door grote ongelukken
gevolgd, of het moet de enorme
benzinebrand in Amsterdam
geweest zijn, op 29 november.
Op die dag gingen twee miljoen
liter benzine in vlammen op bij
de Comos Tank N.V, Het vuur
had zo'n omvang dat zelfs de
Rotterdamse brandweer ter as
sistentie naar Amsterdam reed.
De kansen op een zware aard
beving, explosie o£ scheeps
ramp waren op 23 november
zeer groot. De kranten meldden
die dag op de voorpagina's dat
het Griekse schip Martha in
brand stond, tien mijl ten zuid
westen van lichtschip
Goeree
Astroloog Thijssen gaf de 26ste
november aan ais een zeer ge
vaarlijke dag voor de lucht
vaart. Op 27 november meid
den de kranten dat in Engeland
een viermotorig passagiers
vliegtuig twee van zijn motoren
in volle vlucht verloor. Het
vliegtuig, een DC-10 met 70
mensen aan boord, maakte ech
ter een veilige noodlanding op
het Londense vliegveld Heath
row. Het brandgevaar dat op 30
november werd aangekondigd
blijkt al op 29 november fataal
geworden te zijn voor de
Noordbrabantse Christelijke
Boerenbond. Bij een. brand in
gehouwen van deze bond in
Üdenhout, ontstaat een schade
van drie miljoen gulden
STAATSGREEP
De voor 4 december aangekon
digde kans op een staatsgreep,
gaat ongebruikt voorbij, maar
wel maakt op 7 december een
Engelse krant de plannen van
het Griekse bewind openbaar
voor een staatsgreep in Italië,
terwijl half december een klei
ne staatsgreep wordt uitge
voerd in Panama. In de progno
se komt 8 december niet voor,
de dag dat 90 mensen de dood
vonden bi] een \-liegtuigongeluk
bij Athene. Tnijssen signaleert
groot gevaar voor de lucht
vaart op 10 december, de dag
voor de luchtslag tussen Israel
en Syrië.
De aangekondigde scheepsbrand
op 14 december, zou de ramp
mei de mammoettanker Mar-
pessa van de Shell kunnen zijn.
De tanker zonk op 15 december
10Ü mijl noordwestelijk van Da
kar na een explosie die dooi'
een brand werd gevolgd. De
astroloog signaleert, 16 decem
ber als een zeer gevaarlijke
dag voor het wegverkeer, ter
wijl er ook gevaar voor de
luchtvaart bestaat. In de kran
ten stuan geen buitengewoon
grote ongelukken vermeid, wel
de poging een vliegtuig te ste
len op de Luchthaven Rotter
dam.
Extra gevaren voor het wegver
keer op de 2lste en 22ste de
cember, het beruchte ijzel-
weekeinde, vermeld Thijssen in
zijn horoscoop niet. De eerst
volgende gevaarlijke periode
op de weg staat bij Item op de
23ste genoteerd. Veel markan
ter is zijn melding van groot
brandgevaar op 20 december,
dezelfde dag dat een van de fa-
brieksruimten van de Rotter
damse Marmer industrie aan de
Zestienhovensekade geheel
door brand wordt verwoest.
Ook de 29ste staat in de prognose
vermeld als een dag met groot
brandgevaar, maar de 28ste
blijft onvermeld. En juist op
die dag is er In Utrecht de
spectaculaire brand die de
Stichtse Olie- en Lijnkoekenfa-
briek geheel in de us legt. De
twee laatste dagen van liet
jaar, waarop dc kansen voor
een staatsgreep, een luchtsiug
of een vliegramp het grootst
waren, verlopen echter geluk
kig rustig.
HET WEER
Wat het weer in november en de
cember aangaat, schrijft Thijs
sen in oktober het volgende:
,,De winter 1969-'7(> komt rucds
vroeg. Een strenge win kt.
zoals voorspeld door andere
profeten, is niet waarschijnlijk,
maar er zijn wel aanduidingen
dat de winter zeer iang gaat
duren. Veel ongerief door
sneeuw, en barre straten. Een
voetbalstilstand van twee
maanden of langer is wel mo
gelijk. Er komt strenge vorst
voor de jaarwisseling en die
kan op 8 november al beginnen.
Het zal vriezen tot het einde
van het jaar, met een tussenpe
riode van 1-J6 december met
dooi." Het lijkt ons dat ieder
een- over deze weersvoorspel
ling best zelf kan oordelen,
want er is niemand die meer on
Üever over het. weer praat dan
dc Nederlander.
waren er aan het eind van de
vaart vijf sluizen, namelijk de
Vrijenschanse, de Hof van Delft-
se, de Berk else, de Kethelse en
de Pijnackerse sluis. Deze
sluizen zijn in 1587 vervangen
door éón sluis. Men maakte
gebruik van oen maquette, toon
men de sluizen wilde vervan
gen, wat voor die tijd zeer op
merkelijk is geweest. De laat
ste aanwezige uitwaterings- en
inlaalsluis uit 1398, is in 1966
gesloopt.
i abtcïi
Pol iler
Het Hoogheemraadschap van
Delfland heeft in 1928 keerslui
zen gebouwd in de monding van
de Poldervaart bij de Schie en
in de Polderwatering. In 1959
is de keers-luis in de Polder
watering met schotblaken afge
sloten, zijn <Je zijopeningen in
de keersluis bij de Schie dicht»
gezet met sehotbaiken en is de
middenopening van een elek
trisch beweegbare schuif voor
zien
Het wandtapijt waarop de Polder
vaart voorkomt, dateert uit
60S en is gemaakt door Joost
Jansz. Lanckaart. Op dit tapijt
treffen we een merkwaardige
situatie aan: Oorlogsschepen
die zich over het ondergelopen
land naar het strijdtoneel spoe
den. Een wut norm uier situatie
treffen we aan op de kaart van
Schiedam uit 1651. die gemaakt
is door Jan Stampioen. Rond
Schiedam komen we bekende
namen tegen. Nieuwelandt,
Spiering-hoek, Mathenesse en
Franckelant. Bij Kethel is zelfs
ce Kerklaan aL getekend.
Dezelfde namen keren weer terug
in de kaart van Nicola as Krui
kius die in 1712 werd ontworpen.
De Poldervaart loopt er weer
ais een rechte lijn doorheen,
