Vrouw Degeling op de
bres voor
bevolking
in nood
Aan het hoof
protesterende vrouwen
[STOP]
Eeu levenvol
naasten l iefde
•axdlfc sa?oc»t3aaft.c6e«3L©a?*S',fcij9a.
Stoere volksvrouwziel voor menig hongeropstandje
-
I
l SCHIEDAMSCHE COURANT ZATERDAG IT JANUARI 1970
DOOK
G. LUTKK MEIJER
Schiedam Moeder E)egc-
iing is volgens opg.itvo van
haar zoon Ifennanus gebo
ren in Nootdorp bij Delft
en vader Degel mg in Per
nis. Toen zij ongeveer 2ö
waren dienden zij be idea
Dij boer Pïeun Verboort in
Kethel. Ongeveer 1894 zijn
zij getrouwd- Er kwam olie
jaar een kind tn het jor.ge
goz.in; de jongde werd ge
boren op 29 juli ÜHM. Elf
.jaar later is vader Dego-
Img gestorven. dion ver
diende zit haar geld ul.s
verst c In a a i t c rk-tlere e n
kwa trt met zi tn nay iwerk
bi; huur. Kr. wie geen tit;id
had om te beluien, kreeg
de boel zonde - go;t5 voor ei
kaar. Of wei berekende
eer, schimmetje, voor ;et.v
d-it -itelijke guldens Isitd
iïiijt'tfii kosten.
VAN IILIS UT
KERKS
7.e was van huis uit kerks en
nu.<r cia t.lrot e Keik. Ze
mtiur de- omstandigheden
maakten, nidus haar zoon,
huur tenslotte „zo rood itl»
een sleutel". Politiek ge
oriënteerd was ze niet
mum* de JaDAP lag haar
het best. Haar grootste to-
b"j ."stelling op het politieke
vlok was, dut zi j diet zoveel
had gedaan voor anderen,
nul op het rekest kreeg
toen zij aanklopto bij het
vakverbond toen vader
ernstig ziek werd en niets
moer inbracht voor het
huisgezin.
Van haar armoe was ze soms
nog in staat wat uit te le
nen aan iemand, die in
geldgebrek zat. Als ze vier
gulden kwamen vragen,
moesten ze ook vier gulden
teruggeven en ze liet niet
over zich heen lopen: „Als
je beloofd had vrijdag om
vier uur terug te geven en
kwam niet. dan schold
ze if; rot«tord zo voor
,!o deur tot ie ook werkelijk
had beta aid"*
Haar grootste- liefhebberij
wys het kaartspel; daar
voor kon je "haar uit haar
bed halen: maar rlan altijd
om het gezellige spel. nooit
om geld. De laats'e jaren
in de Breedst raat vielen in
de ijüricigs ia ren i 94(1-1.940.
7.o .-tiei'f vlak voor kerst
mis- in de hongerwinter, on
geveer 7a jaren oud.
Schiedam ..tl zit hier als verdachte: LF heeft een van de
mensen, die u geïnterviewd heeft, iets laten vertellen over
Vrouw'Degeling, o.nze moeder, dat voor elk van ons irrite
rend is en zelfs beledigend../* Tegenover ons zitten de 72-
jarige Hermanns Degeling, oud-glasblazer en stellingmaker
bij Wilton Fijenoord, Krijn Degeling, oud 67. die 48 jaren
bij dé posterijen is geweest en Arie Maarten Degeling, thans
59, oud-vlechter en thans eigenaar van Café Het Westen in
de St. Liduinastraat,
Ook onze G8*jarige zuster Tineke flermentina is hrundend heet, net
als dc 61-,jarige Treintje en do 66-jarige Japie Cornelia .lannetjc.
"V oor allemaal is de karaktervolle doortastende moeder, vrouw
Plcuns Degeling, van zoveel betekenis dat zij zich zelf daarbij
wegcijferen en als begeleidende schimmen naar de achtergrond
verdwijnen. „Voor mjj hoeft het niet." zegt de vrouw van Herma-
nus Degeling, „U heeft onder het opschrift „Legendarische figuur"
alleen maar lovend over mijn schoonmoeder gesproken. Ze was
fors van sluk, dat valt niet ie ontkennen ze woog iets minder
dan 130 kilogram. Ze had zo brede voeten, dat er geen schoenen
in haar maat waren. Ze heeft daarom haar halve leven op klom
pen of op gym-schocnen gelopen.
DE SIGAAR
Vóór verdachte staat een kopje
koffie met een koekje. Het lót
van een verdachte lijkt in deze
kring nog al dragelijk. Vooral
wanneer hij zoals wij ai-
lang heeft uitgezien naar een
mogelijkheid om iets meer.over
de „legendarische figuur" in
kwestie te schrijven. Overigens
kijken wij met enig respekt
naar de forse gestalte van zoon
Arie Maarten en zijn krachtige
handen en we luisteren naar
het eerste sterke verhaal over
die broer van Vrouw Degeling
die voor een boer in Kethel een
vaatje boter meenam naar de
stad: Zet het maar op je spoe
lingschuit morgen krijg je
een goeie sigaar... Maar de vol
gende dag:
Wel een dampende hoer. maar
geen sigaar voor de spoeling-
schipper. En de dagen daarop
net zo: O ja, die sigaar... heho-
he, nou heb ik hem net zelf op
gestoken.... Toen nam de broer
van vróuw Degeling het recht
zelf in handen: hij grijpt de
boer in zijn nekvel en dompelt
hom met sigaar en ai onder in
de Poldervaart, tot hij met
een wat natte stem om gena
de smeekt: La me los; je krijgt
een heel doosje sigaren legt}-
üjk.."
,Zo was dat nou ook met moe
der", zegt Ar ie Maarten, „ze
kon geen onrecht hebben".
Krijn Degeling peilt onze be
zorgde blik: „O. wc zijn zo
slaandcrig niet. We zijn wel
sterk. Moeder was geweldig
sterk. Een kennis van me zag
haar eens staan praten op de
Koemarkt met een vriendin;
een half mud aardappelen hield
ze vast in haar rechterarm.
Mijn kennis zegt: Dag Plcuns
en. doet zijn boodschap in de
Gorzen. Hij komt terug en het
gesprek is nog niet uit. Moeder
had nog altijd die zak aardap
pelen bij de kop. Af en toe tilde
ze haar hand op om een na
drukkelijk gebaar ie maken.
Dan ging de zak aardappelen
mee de lucht in".
KLEINE BAAN
,Wp woonden", aldus Arie Maar
ten. „in de Kleine Baan: danr
Waar nu do Passage staat. Hol
was een hofje met ongeveer
vijftig huizen, allemaal be
staande uit een kamer en een
zolder, waar dan de kinderen
slippen. Moeder heelt zestien
kinderen ter wereld gebracht.
Dryrvun zijn er ;.cni in It-ven
gebleven vier meisjes en
vier jongens. De buurt allemaal
eenvoudige mensen onder el
kaar: ik herinner mij vrouw
Verheugd en vrouw Ko tide top.
Als er in de Kleine- Baan ie
mand ging trouwen, kwam al
les in touw voor de organisatie
van het feest. Zondags speelden
de buren op straat een spelletje
kaart. Erg gezellig allemaal,
maar er was eerst geen water
leiding in de huizen, de w.e.
was buiten en 's avonds moes
ten we het doen met een petm-
lielamp. Do huisjes zijn onge
veer 1939 of 1931 afgebroken en
wij verhuisden toen naar de
Breedstra at".
De bazige voortvarende Vrouw
Degeling werd ir. de Kleine
Kaan snel do centraIe figuur.
Ze bemoeide zich met alles en
trad op ais spreekbuis van de
buren bij de officiële instanties.
Een voorbeeld: De kinderen
van een der buurtbewoners
hadden allemaal last van „een
De gebroeders Degeling houden een warm oleidoni voor liun ka rak Ier volle moeder
Schiedam „Een relatie", aldus
Arie Maarten Degeling, „waar
schuwde op ccn bepaald mo
ment, dat er de volgende dag
een schuit met aardappelen
door Schiedam zou komen op
weg naar Den Haag. Moeder
vond, dat we hier zo*n schuit
aardappelen notlig hadden en
'ag de volgende dag dus bij de
sluizen op dc loer met een stel
Schicdamse vrouwen. De schuit
kon om zo te zeggen niet door
de sluis, want moeder stond er
voor. En die aardappelen heb
ben dus nooit Den Haag be
reikt.
-.Een anders keer faalde dc- zecp-
disiributie. En al was hot maar
kleizeep in clie jaren, je kon er
toch niet buiten. Moeder zei:
Meid en, kom op, we gaan het
halen. De vrouwen uit de buurt
stelden zich op, moeder demon
stratief voorop. Onderweg naar
het stadhuis kwamen er nog
meer bij van links en rechts.
Tegen de tijd dat ze het stad
huis bereikten, waren het er 200
tot 300, Moeder was woordvoer
der: We willen zeep, zei. ze.
Maar óf het. er kwam. Waar hei
va miasm kwam, wist geen
mens.
Een andere keer waren de aard
appelen op. Moeder paktr. haar
emmer en haai- portemonnee
en gaat de straat op: ik. ga
aard appelen luien voor mijn
kinderen. Een heleboel buur
vrouwen achter haar aan. Wéér
een vrouw en protest bij het
stadhuis. Jongen, zegt ze tegen
dc bode, hier is mijn emmer en
hier mijn portemonnee. Zorg
ervoor, dal mijn kinderen eten
krijgen. Dc bode verdween rr.c-t
emmer en portemonnee in net
stadhuis en moeder ging op de
stoep zitten. Er ging een ge
juich op toen cie bone terug
keerde. Da emmer was vol ca
de 2U0 demonstranten wisten dal
er ook voor hun kinderen aard
appelen zouden zijn.
Niet altijd liepen de protesten zo
gelukkig af; tenslotte werden
ze als relletjes, als oproer be
schouwd. Er kwamen mare
chaussees aan te pas, die tic be
volking in loom moesten hou
den. Er werd flink op losgesla
gen. ,3Iaar bij elke demonstra
tie liep moeder voorop; ze v/tis
van boerenafkomst en wist mei
paarden om te gaan. Vader liep
wat bangig naast haar. „Hier
blijven", zei ze, en vader bleef.
De marechaussee heeft nim
mer een van beiden durven
slaan. Wc! is hei een keer ge
beurd, dat zij een wen opdringe
rige marechaussee met een en
kele handbeweging ten val
heeft gebracht, man in paard.
Ze was sterk en had naar hele
leven a is boerendochter met
paareien opgetrokken,
zeer hoofd", in het oog van
Moeder Degeling. die haar ei
gen kinderen prima verzorgde,
een gevolg van gebrek aan hy
giëne. Op een keer Itnn zc; liet
nun langer aanzien. Ze grijpt
een van die kinderen er. wast
het arme hoofdje mei groene
zeep onder de gemeenschappe
lijke kraan. Het kind heftig
brullend naar huis en de moe
der komt zich beklagen. „Hou
nou jc mond maar", antwoordt
Vrouw Degeling. „als ik de an
ti ere kinderen in mijn vingers
krijg, geef ik ze ook een beurt."
En zowaar: ze is er in geslaagd
aan dit „zere hoofdjes' een
einde te maken.
BONNEN ZOEK
Ander voorbeeldin do oorlog
1914-1913 verliest een buur
vrouw haar distributiebonnen
voor kindermeel. Dc kinderen
'nebben honger en buurvrouw
klaagt haar nood b;j Vrouw De
geling. „Kom met", zegt die.
en samen gaan ze naar het di
stributiekantoor. Deze vrouw
moei bonnen hebben voor kin
dermeel. zegt Zl- te gei: tic amb
tenaar. Zo hooit gekregen,
zes: dc ambtenaar. Dat weet
ik, zegt Moeder Degeling. muur
is ze kwijt. Dan krijg; ze niet
meer, zeg: do ambtenaar.
Waarop Moedor Degeling c!e
man bij zijn stropcas grijpt en
half door het lakei, trekt. „Ais
die kinderen wat overkomt,
3 Mortier en vader Degeling met
zeven van tic acht kinderen;
de jongste. Arie Maarten, moet
nog komen. Deze foto dateert
van omstreeks 1909
Doortastend, maar altijd eer
lijk.
..Vader was glasblazer hans in
de mengkamer. Maar baas of
niet: wij hadden hel in die oor
log* jaren ook niet rijk en vader
deed net nis de anderen: hij
zocht. op het werk naar
„schrei;ven", naar nog bruik
bare sintels tussen dc afge
werkte as. Tijdens het schaft
uur haalde hij zo wat brand
baars bij elkaar en hij bracht
het in een zakje mee na ar huis.
Een gr-uppemaker topte een
gewicht van 2f> kilo tussen de
scitreuven. Voder was zo sterk;
hij merkte het niet eens. Maar
moeder hoorde het toen hij do
zak Uiogstortu.' in de kelder.
Dat is vals zesl ze en ze loopt
met dal gewiekt naar de Glas
fabriek: Luut de ven: naar vu
ren komen, die da: geleverd
heeft. Had de portier mijn man
aangehouden, dan hadden ze
hem kunnen beschuldigen van
diefstal. Maar niemand meldde
zich. Zo was ze; leder zijn
recht, ma aniks wat je niet
toekomt."
KLANDKSTIKN
n rïc jaren 1Mï-ï-1ïll K hoorde
Vrouw Degeling, fiat dc burge
meester vota- eigen gebruik een
koe had laten slachten bh een
hoer nun de Oversell iest-weg.
Pleuris', zegt de boer. het beest
hangt er nog. Dar. kom ik mor
genochtend, zegt Vrouw Dego
xrex :1< je nel er
ketje." Hoho,
de umbte-
kwam. Maar wal zegt moede;
tegen deze slordige buurvrouw;
Hier zijn de bannen, rnaar dwa;
er om: ai.- de oude bvinna-:
mochten opduiken, dan bivn*
ling en de. volgende ochtend
scnoof zij aan de O verse h I esp-
weg met een paar buurvrouwen
hef koebeest op een handwa
gen. Komt er een agent jan en
vraagt: Waar gaal die koe mur
toe? Die wordt eerlijk verheeld,
ze; moeder, de burgemeester
kan er ook wat van krijgen,
maar als jij er n:ct afblijft duik
je de Schio in.."
Xog zo'rt voorbeeld en u begrijp:
het respekt, dut ze voor moe
der hadden. Op het Kvuersi'eld
woonde gr o en ieboer boende ris,
die zo begaan was met de noot!
van zijn klantjes, dal hij meer
aar (.hippelen verkuehi dun hi j
distributiebonnen ontving. Hij
werkte zich in de knoop, omdat
hij zijn voorraadje alleen kon
aanvullen legen inlevering van
bonnen. Hij n;inr mijn moeder:
Vrouw Degeling. ik kom er niet
meer uit. Ik wee? me geen mod
meer, Lever mij een zak van je
slechtste aardappelen, zei moe
der. En toen er eens veel volk
in de winkel stond kwam ze
zich beklagen. maakte er
een -seheiUpurti.j van, waar de
politie bij !e pas kwam. En m
het 'politierapport vet.scheen de
verklaring van Leenderb^: ik
kan. er ook niks aan doen ik
hel) eer, oiiverkuopbye purïij
slechte aardappelen: ir: hen
geen bonnen genoeg voor een
ua-uwe voorraad. Zo was moe
der: ze wist het door te druk
ken, dat Lecnderts nieuwe
aardappelen kreeg."'
Zo was ze. Dc laatste restanten van de huizen in de It reestraat
