vervoer
beschikt
DELFTENAAR VERTROETELT
28 MILJOEN MEELWORMEN
li
INGRIJPENDE VERBETERINGEN ZIJTEN ER VOORLOPIG NIET IN
O.B.K. haalt
287 op voor
Anjerfonds
A. AARTS (64) DEED DERTIEN JAAR GELEDEN EEN GOEDE GOK
SB
SCHIEDAMSCHE COURANT DINSDAG 25 JULI 1972
Schiedam De KET-huslij-
nen in Schiedam worden
niet door iedereen tot volle
tevredenheid gebruikt. Er
zijn nogal eens klachten
aan het adres van het Rot
terdamse vervoersbedrijf,
dat hier het locale en ook
interiocale vervoer exploi
teert. Een te lage frequen
tie van de buslijnen, het
ontbreken van rechtstreek
se lijnen tussen de diverse
wijken, het ontbreken van
een rechtstreekse verbin
ding tussen Groenoord en
Holy: ziedaar enkele vaste
nummers uit het klachten-
repertoire van de Schie
dammer over zijn open
haar vervoer.
Lijn 54 naar Nieuwland be
dient twee ziekenhuizen, die.
van het noorden en zuiden
van de stad niet of nauwe
lijks rechtstreeks bereikbaar
zijn. Foto bus 59 bij bus
halte.
„Openbaar vervoer ook in
uw belang" staat er op ie
dere bus en tram van de
RET. Vignetten, met deze
tekst zijn opgeplakt aan de
achterzijde van de voertui
gen en verkondigen zonder
meer een waarheid als een
koe. Voor wat Schiedan
betreft, gaat die waarheid
echter niet helemaal op. De
gemeente immers heeft
vrijwel geen enkele zeg
genschap over het open
baar vervoer, dat geheel
door de RET wordt uitge
voerd.
De RET heeft een beslissende
stem. De plannen die direc
teur van Gemeentewerken,
ir. H. G. de Block, heeft ge
maakt om te komen tot een
verbetering van de buslij
nen in de gemeente moeten
worden voorgelegd aan de
RET, die de zaak in studie
heeft genomen.
Over één facet van de. plannen
een buslijn, tussen Groen
oord en Holy wordt nu in
een intergemeentelijke amb
telijke werkgroep overleg ge
pleegd. Een rapport hierover
zal op korte termijn worden
uitgebracht en misschien heb
ben Groenoord en Holy straks
de veel gevraagde recht
streekse busverbinding „Om
de Noord".
Bus en tram kosten veel geld.
De RET moet ieder jaar met
een zo klein mogelijk exploita
tietekort zien uit te komen en
slaagt daar ieder jaar weer
niet in. De kosten zijn nu een
maal te hoog, de baten wegen
er niet tegen op, ondanks alle
tariefsverhogingen van de
laatste jaren. Het rijk past
wel bij, maar ook dat is niet
voldoende.
Op Schiedams' gemeentebegro
ting komt een post openbaar
vervoer niet voor. Op het eer
ste gezicht eenvoudig en ge
makkelijk, maar zo is het in
werkelijkheid niet. Als Schie
dam verbetering van het
openbaar vervoer wil, zal het
er voor moeten betalen, zo is
de Rotterdamse redenatie. De
RET doet het maximum haal
bare binnen het budget voor
Schiedam en daarmee is de
kous af, sinds het Rotterdam
se gemeentelijke vervoersbe
drijf zich verplichtte de diens
ten in Schiedam te verzorgen
in plaats van de firma Van
den Ende, die zijn plaats node
afstond aan. Rotterdams ver-
voergigant.
Door de jaren heen zijn ér in
het lijnennet eigenlijk geen
structurele wijzigingen opge- merhand dat In het lijnnennet
treden. Kethel en later Groen- wijzigingen niet. overbodig
oord, De Gorzen eri Nieuw- zouden zijn.
land behielden hun „eigen"
buslijn die ais regel dezelfde p© klacht, dat er tussen de wij-
route hield. De stadsuitbrei- ken onderling geen reeht-
ding leerde eigenlijk langza- streekse verbindingen zijn.
werd steeds luider. Bewoners
uit het noorden van de stad
moeten een keer overstappen
als ze één van beide zieken
huizen willen bereiken en
moeten een in verhouding lan
ge busrit maken als ze van
hun wijk naar het stadscen
trum of het station willen.
Evenmin kunnen ze recht
streeks naar het zuiden van
de stad. Bewoners van Schie-
dam-Zuid kunnen niet recht-
Buslijn 53 in Groenoord: Aanleiding tot klachten wegens een drukke bezetting tijdens de spitsuren en wegens een te
geringe frequentie tijdens de weekeinden en de avonduren. Foto bus bij abri.
streeks naar Nieuwland, Ke
thel en. Groenoord. In Rotter
dam is het weliswaar ook niet
altijd mogelijk om recht
streeks van stadswijk naar
stadswijk te gaan, maar daar
zijn de afstanden vaak veel
groter dan in de buurgemeen
te. Het plan van ir. De Block
doet veel aan deze klachten,
maar het is nog maar de
vraag of de RET het in zijn
geheel zal overnemen zonder
financiële gevolgen voor
Schiedam.
Moet de RET dan voor haar
diensten worden betaald?
„Nee", zegt de één. „De RET
moest indertijd zonodig hier
gaan rijden en moet nu maar
voor de consequenties op
draaien". „Ja", 2egt de an
der. „Er is weinig geld en dus
zal Schiedam moeten betalen
als het zijn openbaar vervoer
wil verbeteren". Het is een
open vraag wie gelijk krijgt.
Rotterdam houdt strikt vast aan
de huidige dienstverlening,
die geen verbeteringen op
korte, termijn inhoudt. Verbe
teringen? Goed, maar dan
moet Schiedam betalen. En
dat zit er, gezien.. de krappe
gemeente begroting, voor
Schiedam weer niet in. Het
kat-en-muis-spelletje zoals dat
nu wordt gevoerd lijkt voorlo
pig dus zonder uitzicht.
Wethouder C. J. M. Bolmers
van financiën, die in het colle
ge ook de portefeuille van ver
voer beheert, meent dat het
rijk Rotterdam subsidie geeft
voor het openbaar vervoer dat
door de RET wordt uitge
voerd. Er 2it ook een brok
Schiedamse subsidie in, maar
het is niet na te gaan, zegt de
wethouder, of die subsidie
verhoudingsgewijs aan Schie
dam ten goede komt.
Hij pleit dan ook voor het toe
kennen van een subsidie voor
Een eerste verbetering van
het openbaar vervoer In
Schiedam komt in zicht: er
komt een lijn naar Vlaardin-
gen via Groenoord en Holy.
De twee buslijnen 57 en 59
rijden nu hetzelfde tracé.
Eén van deze lijnen zou „om
de noord" kunnen rijden.
openbaar vervoer aan de ge
meente Schiedam, die daar
mee dan de RET weer kan fi
nancieren en daarmee tevens
een verbetering van het open
baar vervoer zou kunnen ver
zekeren.
Voorlopig echter is Schiedam
afhankelijk van. de grote
buurgemeente. De gemeen
te kan niets doen en de
RET zit al aan de grens van
haar mogelijkheden. De
buslijn naar Holy via
Groenoord is een eerste
verbetering die wellicht
nog dit jaar zal worden uit
gevoerd. De rest van het
klachtenlijstje komt mis
schien in 1973 aan de
beurt, maar dat moet wor
den afgewacht.
Schiedam De leden van het
harmonie-orkest O.B.K. heb
ben 287 opgehaald in het ka
der van de collecte voor het
Anjerfonds, die in de afgelo
pen weken in Schiedam is ge
houden.
Delft Midden in het Delftse
industriegebied ligt een kwe
kerij. Een vrij unieke, want
meeUvornvenkwekerijen zijn
in Nederland dun gezaaid.
Volgens eigenaar A, Aarts
<f>4) zijn er maar twee in ons
land (de andere is gevestigd
in Apeldoorn). Dertien jaar
geleden is Aarts met „Mewo-
kwa" begonnen. Een onderne
ming omdat hij voor zijn lief
hebberij (vogels) meelwor-
men nodig had.
Vaak gebeurde het dat hij ner
gens aan deze lekkernij voor
zijn troeteldiertjes kon ko
men. „Kan ik ze zelf niet
.gaan kweken?", vroeg hij
zich af. Dat het hem gelukt is
wordt overtuigend bewezen
ibij een rondgang door het be
drijfje, waar gemiddeld 28
miljoen meeiwormen een
krioelend leventje leiden.
Ondanks een aantal kweekge-
heamen is de heer Aarts be
reid iets over zijn onderne
ming te vertellen, ,,Om te be
ginnen wil ik even zeggen, dat
de benaming „meelworm",
eigenlijk foutief is", zegt hij
3n zijn bunkerachtig kantoor
-aan de Abtswoudseweg. „Het
is helemaal geen worm, maar
de larve van de zogenaamde
bakkerstor of meelkever met
de wetenschappelijke naam
„tenebrio malitor". De wtjf-
jestorren leggen de eitjes,
waaruit in gunstige omstan
digheden larven groeien, die
handelswaarde hefbben. Wan
neer ik ze niet verkoop ver
poppen de larven zich om de
cyclus weer sluitend te maken
met een kever. Dat laatste is
natuurlijk noodzakelijk om je
bedrijf in leven te houden".
Niet alleen het natuurlijke
voortplantingsproces is nood
zakelijk voor het in stand hou
den van een meelwormen-
kwekerij. Van levensbelang
zijn de goede klimatologische
omstandigheden in het bedrijf
en moet zeer scherp worden
toegezien op de kwaliteit van
het voedsel.
„Kort na het begin, dertien jaar
geleden, dacht ik op een gege
ven ogenblik, dat de kweek
voor mekaar was. Het stond
er allemaal goed bij. Toen ik
de wormen echter ging voede
ren met sla, die nota bene
goed schoongewassen was,
ging de hele kweek kapot".
Het vergif, dat de tuinders op
de sla spuiten ter bestrijding
van het ongedierte is dodelijk
voor de meeiwormen. omdat
het helemaal in het blad trekt.
Aarts: „Ik heb toen direct een
tuinder in de arm genomen en
die teelt nu speciaal voor mij
een hoek onbespoten sla".
In Kramers woordenboek staat,
letterlijk, dat meeiwormen in
oud meel leven, is dat zo?
„Nou dat geldt ia ieder geval
niet voor een meelwormen-
kwekerij. Voor elke kweek ge
bruiken wij vers meel, want
het wil nog weleeas voorko
men, dat er mijt iu zit én
die parasiet kan ik heb dat
zelf aan de hand gehad
een hele oogst verwoesten.
Het kan dan een paar jaar du
ren eer je het bedrijf weer
goed op gang hebt".
Door de ervaring wijs geworden
heeft Aarts nu de risico-fac-
tor tot een minimum kunnen
terugdringen. Elke dag
worden de vloeren in de twee
loodsen gereinigd en zorgen
twee poezen ervoor, dat mui
zen geen kans tot familievor
ming krijgen. Daarom moeten
er ook steeds een paar van
zijn vier personeelsleden in
het weekeinde werken.
ie meeiwormen worden ge
kweekt in aluminium bakken
die Aarts speciaal heeft/laten
maken. De bakken, hij noemt
ze „laadjes", zijn vijftig cen
timeter in het vierkant en der
tig centimeter hoog. „Het
laadjes-systeem 'geeft wel het
hoogste rendement, vooral
ook omdat je gemakkelijk
kunt registreren. Die registra
tie speelt een belangrijke rol
in mijn bedrijf. Het verloop
van de kweek moet steeds
nauwgezet worden bijgehou
den. Daardoor kunnen we ook
tot op de dag berekenen, wan
neer de wormen verkoopbaar
zijn. Delaadjes hebben boven-
De haar Aarts toont mat brede grijns een bak zojuist „geoogste" meeiwormen. Na gezeefd t«
zijn worden ze met zevenduizend in een doos van een kilo verzonden.
dien het grote voordeel, dat
de wormen er niet uit kunnen
kruipen. De voedingsbodem is
tarwemeel, dat eerst voorbe
werkt wordt. Deze bewerking
bestaat uit -het verhitten in
een ovem, zodat alle mijten-
verdelgd worden. Voorts
wordt er bijgevoerd met sla
(uiteraard onbespoten) en
vochtig gemaakt brood".
Re ontwikkeling van het mïnis-
cuul larfje tot eetbare meel-
worm is ongeveer vier maan
den. Na zes maanden verpop
pen de larven zich en een
week later zijn het torren. Die
cyclus kan vrij gemakkelijk
bekort worden door de larven
inplaats van sla en brood,
vlees- en visafval te voeren,
•maar in dat geval wordt de
worm ongeschikt voor de vo
gels en zeker voor de reptie
len, omdat zij door het hoge
eiwitgehalte de Ingewanden
van deze dieren aantasten.
„Daarom is het voedsel bij
ons uitsluitend vegetarisch",
laat Aart3 nadrukkelijk we
ten.
SPIONACE
Volgens hem Hgt het geheim
van een goed opgezette kwe
kerij in het scheppen van de
meest gunstige levensomstan
digheden, die bepaald worden
door voedingsbodem, tempe
ratuur en vochtigheidsgraad.
Zodanig dat de cyclus van tor
tot tor het vlugst geschiedt en
het risico van afsterven zo ge
ring mogelijk is en er het hele
jgar door meeiwormen gele
verd kunnen worden.
Waarom praat Aarts steeds
over geheimen, is daar reden
toe? „Jazeker", veert hij op,
„je wilt je positie natuurlijk
niet graag prijsgeven. Er zijn
ér heel wat die geprbeerd
•hébben een meeiwormenkwe-
kerij op te zetten. De meeste
«toppen al gauw als de oogst
Pad in een loods van de meelwormenkwekerij. Links en rechts
stellages met aluminium-bakken.
een paar keer mislukt ls.
Maar ik héb het hier meege
maakt, dat een vent uit Haar
lem achter mijn kweekmetho-
den trachtte te komen. Hij
kwam een keer in de kwekerij
kijken en vroeg aan het perso
neel waar ze woonden. Toen
ging Wij ze bewerken met cho
colade, vooral bonbons, maar
hij is van niemand aan de
weet gekomen hoe wij hier
werken".
DOORKNIPPEN
Welke dieren eten meeiwor
men? „Hoofdzakelijk vogels
en reptielen. De insekteneters
onder hen hebben een soort
gif In de keel, waardoor de
meeiwormen automatisch ge
dood worden.
De zaadeiende vogels hebben
dat niet en daarom moet je ze
'bij die vogels voor het voeren
«erst doorknippen of koken".
De meeiwormen, een tractatie
voor de vogels, worden na de
oogsten gezeefd en in één
„maat" verkocht aan de die
renwinkels. Met enige trots
merkt Aarts op dat. hij in zijn
klantenkring de diergaardes
Wassenaar, Biijdorp en Artis
koestert. De vraag in het bin
nenland overschrijdt nog
steeds het aanbod. Aan export
komt „Mewokwa" nauwelijks
toe. Af en toe gaan er kleine
hoeveelheden naar België en
Engeland, maar aanvragen
uit bij voorbeeld Zweden heeft
Aarts nog niet kunnen honore
ren.
Hoelang zijn meeiwormen houd
baar? Aarts: „Als je ze goed
'in de koelte Iaat staan, kun
nen ze een maand goed blij
ven".
Aarts heeft de meeiwormen he
lemaal „onder de knie". De
Delftenaar, die vroeger han
delde in jute-zakker. heeft te
gen het eind van de jaren vijf
tig een goede gok genomen.
