Emigratie
naar Canada
Vooral
protestanten
Mijven
Balans van een volksverhuizing (4)
WÊÊÊÊÊÊÊmÊÊm
N*N
Bijna een half miljoen Nederlanders is na de.tweede wereldoor
log geëmigreerd. Ze kozen een ander land uit om een bestaan
op te bouwen, omdat ze het In Nederland niet meer zagen zit
ten. Canada Week bij de emigranten het meest in trek te zijn.
Meer dan eenderde van alle emigranten koos dat land voor
de nieuwe start. Verslaggever Cor van Groningen ging kijken
in de provincie Ontario waar de meeste emigranten zijn neer
gestreken. Hij schreef er een serie reportages over. In het
eerste verhaal schreef hij over Canada, een land met de om
vang van een continent en een handjevol" inwoners. In de
tweede aflevering behandelde hij de motieven die tot de mas
sale emigratie aanleiding gaven. In het derde verhaal werden
„verwachtingen" en „werkelijkheid" belicht. Vandaag de
vierde aflevering: „Emigratie naar Canada uitzonderlijk goed
geslaagd".
De Nederlandse emigratie
naar Canada mag uitzon-
derlijk goed geslaagd war
den genoemd. Dat is hei
oordeel van de Nederland
se consul-generaal ia To
ronto de heer J. TJaards-
ma. Hij staat in die posi
tieve beoordeling van de
„grote trek" naar Canada
niet alleen. De vice-consul
voor sociale zaken A_ H
M. Claus van Banning, die
tijdens zijn zesjarig ver
blijf in Canada met vele
facetten van de „Neder
landse kolonie" in aanra
king is geweest, laat zich
over het resultaat van de
emigratie naar dat land
niet:minder positief pit.
Ondanks te hooggespannen
verwachtingen waarmee»
tienduizenden hun nieuwe
bestaan tegemoet gingen,
de keiharde werkelijkheid
die hun eerste jaren vaak
tot zeer moeilijke maakte,
wordt het uiteindelijk re
sultaat van deze omvang
rijke emigratiefceweginp
die zich hoofdzakelijk in de
jaren vijftig voltrok, ui
terst gunstig beoordeeld.
En dat positieve oordeel geldt niet
In de eerste plaats en uitslui
tend de materiële vruchten van
deze massa-emlgrstle. Want het
Is bepaald niet zo dat alle emi
granten die mot een bepaald
materieel doel naar Canada
vertrokken ln de verwezenlij
king daarvan zijai geslaagd. In
tegendeel. Velen hebben tot hun
teleurstelling moeten ervaren
dat de vervulling van hun idea
len ook In het land met de vele
mogelijkheden tot de onmoge
lijkheden behoorde, door wat
voor oorzaak dan ook.
te bouwen met behulp van
vrouw en kinderen. Anderen be
schikten Over eigen middelen of
sloten leningen om zelfstandig
te kunnen beginnen, In de jaren
vijftig ging het hoofdzakelijk
om agrarische bedrijven.
ook van het feit dat men te wei
nig kennis van de agrarische
bedrijfsvoering in Canada had
en van de wijze van zakendoen.
Ik sprak ettelijke bejaarde emi
granten die zeiden: „Aan dat ei
gen bedrijf hadden wa nooit
moeten beginnen."
Dat positieve ootrdeel geldt ook de
wijze waarop het merendeel van Öe zucht naar zelfstandigheid,
de Nederlanders zich in de Ca.
nadese samenleving heeft gein.
tegreerd.
Niet zelden heeft men fikse te
leurstellingen moeten incasse
ren, Teleurstellingen die het re
sultaat waren van een te snelle
start op het eigen bedrijf, maar Zo je het zakelijk succes van de
bedrijf op te bouwen. Dat Js on
juist. Want onder de tienduizen
den die naar Canada zijn ver
trokken leefde bij velen die
wens totaal niet. Hun doel was
eenvoudig en zonder veel pre
tenties: een goed bestaan voor
zichzelf en de kinderen opbou
wen, een zaak waarvoor ze in
Nederland te weinig mogelijkhe
den aanwezig achtten.
In Canada zijn de woningen nog betaalbaar. Ook voor de
arbeider. Als men zich tenminste wi! vestigen buiten de
directe invloedssferen van de grote steden. Want ook daar
zijn de prijzen voor het eigen huis bijzonder hoog opgelopen
de laatste jaren. Deze bungalows staan in het plaatsje
Fonfhill, dat op zo'n negentig mijl afstand van Toronto ligt.
Ze kosten nu rond de vijfentwintigduizend dollar.
TE LAAT
Wie het materiële succes van de
emigratie naar Canada be
schouwd, moet daarbij beden
ken dat velen „technisch" ge
zien te Iaat zijn geëmigreerd.
Zij hebben het niet meer zo
kunnen „maken", Ze waren
veertig jaar of ouder en dat is
voor een zo ingrijpende omscha
keling als emigratie feitelijk te
laat. In deze leeftijdsgroep zijn
er velen geweest die hun idea
len geen werkelijkheid hebben
zien worden.
Die idealen golden veelal de ver
wezenlijking van een eigen be
drijf, dat later aan de kinderen
naar bezitsvorming, resulteerde
voor de emigranten fn zware ar
beid. Arbeid, waarin veelal het
hele gezin deelde, om de wens
droom In vervulling te laten
gaan. Dat daardoor vaak een
zware wissel werd getrokken op
het gezinsleven en kinderen niet
zelden werden belemmerd in
hun eigen mogelijkheden om
een toekomst op te bouwen is
buiten twijfel. „Ik heb vaak ge
zien dat de kinderen de dupe
werden van het feit dat hun va
der een eigen bedrijf wilde op
bouwen", vertelt John Langen-
doen uit St. Catharines me. Hij
komt uit Roekanjfi en wilde In
Canada een veebedrijf opzetten.
Hij heeft het niet gedaan. „Ik
wilde niet dat mijn kinderen er
de dupe van werden."
MISVATTING
emigratie zou willen samenvat
ten, dan kun je vaststellen dat
een betrekkelijk kleine groep
het zuiver zakelijk gezien goed
heeft gedaan en knappe presta
ties heeft geleverd. Dat geldt
niet alleen voor de agrarische
sector, maar zeker ook voor het
zakenleven. Daarnaast heeft een
wat grotere groep emigranten
zich ontwikkeld tot behoorlijke
middenstanders. Tenslotte zijn
en vrij veel kleine zelfstandi-
den. Dat maakte een steekproef
in enkele plaatsen duidelijk.
De grootste groep emigranten
heeft niet gestreefd naar een ei
gen. Dat maakte een steekproef
Zij hebben zich in Canada een
goed bestaan weten op te bou
wen. Ze hebben goed of redelijk
betaald werk, beschikken in de
meeste gevallen over uitsteken
de woningen die hun eigendom,
zijn. Ik heb de indruk dat velen
van hen in Nederland niet had
den kunnen verwerven, wat ze
in Canada hebben. Tenslotte ïs
een fraaie, ruime bungalow,
met een tuin als een voetbal
veld. voor de Nederlandse fa
brieksarbeider geen gemeen
goed!
MISLUKT
zou kunnen worden overgedra- De buitenstaander maakt vrij ge-
gen. De een probeerde dat doel makkelijk de misvatting het Over het aantal „mislukte emi-
te bereiken door, naast het da- succes van de emigratie in ma- granten" valt weinig te zeggen,
gelijks werk op fabriek of boer- teriële zin af te meten aan hen Cijfers zijn nfet bekend, even-
derij, een klein eigen bedrijf op die erin zijn geslaagd een eigen min de oorzaken waarom ze het
niet hebben kunnen „maken" in
hun nieuwe vaderland. Bekend
Is slechts dat het aantal Neder
landers dat na de eerste moei
lijke aanloopjaren terug wil bij
zonder gering is en in het verle
den gering is geweest.
Het aantal mensen dat zich mo
menteel jaarlijks aanmeldt voor
terugkeer naar Nederland
soms na een langdurig verblijf
In Canada is bijzonder ge
ring. ïjet omvat slechts enkels
honderden, die de meest uiteen
lopende motieven opgeven, zoals
heimwee, teleurgesteld zijn in
het land, geen werk, vereenza
ming enz. Van degenen die uit
eindelijk de terugtocht aan-
waarden keert een deel na kor
tere of langere tijd weer naar
Canada terug!
De vraag is trouwens of de mis
lukking van een emigrant uit
sluitend aan de emigratie moet
■worden toegescheven. De veron
derstelling dat degenen voor
wie de emigratie een misluk
king werd, ook in Nederland tot
deze categorie zouden worden
gerekend, lijkt stellig gerecht
vaardigd,
„Uitzonde! lijk goed geslaagd", Zn
wordt de Nederlandse emigratie
naar Canada gewaardeerd. „De
Nederlanders hebben in twintig
jaar tijd vijftig procent meer
bereikt dan de Canadezen", zei
men mij. Vooral de gerefor
meerde vaderlanders blijken het
in materiaal opzicht ln Canada
goed te hebben gedaan. Ik heb
me laten verteilen dat, relatief
gezien, onder hen de meeste
zelfstandigheden voorkomen.
Dat feit wordt niet in de laatste
plaats toegeschreven aan hun
sobere, ingetogen levensstijl.
WAARDERING
Bij de Canadese autoriteiten ba-
staat veel waardering voor de
Nederlandse emigrant, Dat ver
zekerde mij d& heer J. Niewe-
glowski, directeur van een di-
strictsbureau van het ministerie
van arbeid en immigratie in To
ronto. Ondanks hst feit dat men
in Canada nog steeds met een
fikse werkloosheid te kampen
heeft, komt werkloosheid onder
Nederlandse emigranten naar
zijn mening vrij wweinig voor,
„De Hollandse emigranten hebben
in Canada een uitstekende
naam", zegt hij, „Het zijn goe
de vakmensen en ze vermengen
zich goed met de Canadezen.
Vooral de Hollandse emigranten
hebben veel kennis ingebracht,
waarvan de Canadese samenle
ving heeft kunnen profiteren."
Glimlachend constateert hij: „In
derdaad mochten in de jaren
vijftig alleen boeren binnenko
men. Maar we weten dat er
veel Hollanders als boer ver
momd het 'and ztjri binnengeko
men. Ze dachten dat we dat
niet wisten. Natuurlijk wisten
we het wel, maar het heeft Ca
nada geen schade gedaan." Dat
de Nederlandse emigratie naar
zijn land al zovele jaren op een
uiterst Jaag pitje staat schrijft
hij toe aah verbeterde arbeids
voorwaarden en levensomstan
digheden. „Jullie moeten mt 2elf
mensen importeren." Of er, on
danks de werkloosheid, nog
plaats is voor Nederlandse emi
granten? „Technische mensen
zijn nog steeds van harte wel
kom", zegt directeur Niawe-
glowski,
INTEGRATIE
De emigratie is uitzonderlijk ge
slaagd. In materieel opzicht.
Over de vraag of de integratie
eveneens een onbetwistbaar suc
ces is, ls bepaald niet iedereen
het eens. Dominee H. Zegeriu»
bijvoorbeeld, spreeks als zijn
oordeel uit dat de Nederlanders
zich toch niet zo bijzonder heb
ben „ingemengd" In de Canade
se samenleving en als bevol
kingsgroep (zeker protestanten)
duidelijk herkenbaar rijn geble
ven.
En dat laatste is waar. In bet al
gemeen kan worden gezegd dat
de Nederlandse emigranten in
Canada herkenbaar zijn geble
ven. Individueel en collectief.
Individueel door kleine herken
ningstekens. Zo verraadt de
oer-Nederlandse vitrage voor de
ramen vele emigranten. Het is
een haast feilloze aanwijzing.
Niet te vergeten de tulpen en
andere Nederlandse voorjaars
bloemen. En tenslotte; de
klomp aan de gevei, als onuit
roeibaar „handelsmerk" van
de lage landen.
Collectief zijn ze althans wat
de protestanten betreft duide
lijk herkenbaar gebleven in hun
kerkelijk leven en kerkelijk ver
enigingsleven. Dat kerkelijk le
ven is zeker voor wat de Chris
tian Reformed Church betreft
nog op een degelijk orthodoxe
leest geschoeid. De solide
„leest" van het Nederland van
vijfentwintig jaar geleden.
„Waarheid" is er neg „waar
heid", Met een zekere argwaan
Wordt door hen dè ontwikkeling
van het kerkelijk leven in Ne
derland bezien. „Ik zou in Ne
derland geen predikant kunnen
zijn", zei een dominee uit Wei
land Port.,,Niets is er meer ze
ker,"
Herkenbaar door hun kerkelijk le
ven. En door hun kerken. Want,
naar goed Nederlands model
importeerden de emigranten uit
Holland naast hun doorzettings
vermogen en hun wil om wat te
bereiken, ook de kerklijke ver-
deeldheld van het vaderlandse
erf. Zo bouwden Gereformeer
den en Hervormden er leder
hun eigen kerken en houden al
dus aan gene zijde van de
oceaan het monument van d*
verdeeldheid onverdroten in
stand.
De kerken hebben bij de opvang
en begeleiding van de emigran
ten een bijzondere rol gespeeld.
Zij zijn bijzonder actief geweest
toen de enorme massa Neder
landers in de jaren vijftig op
Canada afkoerste.
Nu was die opvang en begeleiding
niet uitsluitend en alleen een
daad van menslievendheid. In
de grote emigrantensiroorn her-
kende men een welkome ver.
sterking van de kerkelijke gele
deren. En dat maakt» de arbeid
„lonend". Dat het daarbij soms
tot ongewenste „zieltjes-winne-
rij" kwam laat zich begrijpen,
Niet-gereformeerden mcesten bij
hun aankomst, wilden ze verze
kerd zijn van opvang en bege
leiding door de kerkelijke mede
werkers van de Christian Refor
med, een verklaring onderteke
nen dat ze lid werden van de
kerk, en accepteerden daaimeo
zowel de lusten en de lasten. En
de financiële lasten van da
Christian Reformed rijn niet ge
ring. Het was mede deze situa
tie die ertoe leidde dat ds. Zege-
rius van de Reformed Church in
Amerika naar Canada werd uit-
gezonden om de Hervormde
emigranten op te vangen en to
begeleiden.
Mede vanuit de belangrijke rol
die de kerken bij opvang en be
geleiding hebben gespeeld, is
het huidige kerkelijke leven on
der de protestantse emigranten
in Canada verklaarbaar. Velen,
die aanvankelijk ln het eerste
„harde krabben" om het dage
lijks brood de kerk de rag toe
keerden, of er in Nederland al
afstand van. hadden gedaan,
keerden er later terug. Wellicht
meer gedreven door gemeen
schapszin dan door religieuze
behoeften. Want de kerk was en
is een ontmoetingsplaats voor
duizenden emigranten, of ze nu
„Hervormd" of „Gerefor
meerd" in hun vaandel voeren.
ZWAAR
Voor de Gereformeerden weegt
in financiële zin de kerkelijke
3ast het zwaarst. Naast hun bij
dragen voor de instandhouding
van de gemeenten, moeten ze,
omdat ze de Canadese public»
schools afwijzen, fikse offers
brengen voor het handhavenvan
de eigen „scholen met de bij
bel". Dat kost wekelijks vijftien
dollar als men kinderen op die
scholen heeft. De Canadese re
gering betaalt er geen cent
aan. Om het eigen onderwijs
compleet te maken: er komt
ook een eigen universiteit.
AI even driftig „timmert" men
aan een eigen christelijke poli
tieke partij en aan een christe
lijke vakbeweging. Ook daarin
ls men puur Nederlands geble
ven.
Het is dit duidelijk herkenbare
stukje Nederland in Canada dat
bij de Canadezen het sterkst
overkomt. En waartegen ze, on
danks hun waardering voor de
Nederlandse prestaties, toch
wat vreemd aan kijken.
Tenslotte: vormt die instandhou
ding van de eigen kerken, scho
len enzovoort niet een ernstige
belemmering voor een wezenlij
ke integratie in de Canadese sa
menleving? Want het feit dat de
meeste diensten ln de kerken in
de Engelse taai worden gehou
den, doet niets af aan het-„eige
ne" wat wordt gehandhaafd. In
dit opzicht zijn ze nog „Hollan
der met de Hollanders" en ge^n
Canadees met de Canadezen,
ondanks hun naturalisatie. Ik
heb op dio vraag geen duidelijk
antwoord gekregen. Maar dat
het een belemmering vormt
voor een wezenlijke integratie
lijkt me voor de hand liggen. Ze
blijven er fa ieder geval herken
baar door.
Directeur J. Nreweglowski
waardering.
