TNO: dubbel glas „wissel op de toekomst"
Informele portretten uit
Expositie in Prinsenhof in Delft
Dubbele
ramen straks
elke woning
Burgerlijke
stand
Nieuwe partij
CHIEDAMSCHE COURANT DONDERDAG 18 APRIL 1974
Waren de huisbrandstoffen
steeds te goedkoop? De
kosten van warmte- en
ftoudebestendig bouwen te
hoog? Beide factoren spe
len een rol. De oliecrisis
en de voorspellingen van
een aanzienlijk duurder
uitvallende gasrekening
hebben onder de bewo
ners van eengezinswonin
gen een besparingswoede
doen ontstaan.
Die uit zich niet alleen door
naar Jan van Htllo's
voorbeeld degordijnen te
sluiten en de knop een half
uur voor het slapen gaan
om te draaien. Steeds
meer mensen vinden een
voorziening als dubbele
ramen een standaardge-
geven dat In elk woning
bestek moet zijn opgeno
men.
Glas wordt steeds minder
vereenzelvigd met
„warmtelek", Ramen kun
nen wanneer ze van een
bepaalde samenstelling
zijn warmte en koude
even gemakkelijk uit el
kaar houden als de mu
ren van het huis. Het bij-
na alom aanwezige ver-,
keersgeraas kan eveneens
vruj eenvoudig worden
buitengesloten.
Kritische consumentenorga
nisaties en onafhankelijke
bouwadviseurs hebben
reeds bewerkstelligd dat
er studies worden ver
richt naar de mogelijkhe
den voor de bouw van be-"
taalbare woningen die'op
ons klimaat zijn afge-
- stemd. Voorlopi g echte
rullen de bewoners moei
te moeten doen om hun
woningen behaaglijk en
tochtvrij te maken. Velen
steken blijkens het aan
grenzend artikel ook zélf
de handen uit de mou
wen.
Door Jan H. Oosterloo
Delft Schiedam Wie een geregeld bezoeker is van het stedelijk mu
seum „Het Prinsenhof" belaas zijn dat te weinig Delftenaren!
kent de daarin ondergebrachte collectie van het Oranje-Nassau Mu
seum en heeft ongetwijfeld herinneringen aan de tentoonstellingen
„Je maintiendrai" (I9B0) en Het.Nederlandse staatsieportret (1973).
Met deze kennis en herinnering zal hij zich waarschijnlijk afvragen
of de expositie „Vijf eeuwen Nassau-Oranjes" hem nog wel iets
nieuws heeft te bieden. Het antwoord moet bevestigend luiden, want
de huidige tentoonstelling, die ter gelegenheid van het gouden jubi-
leum van het Oranje-Nassau Museum werd ingericht, is tótaal an-
-ders van opzet dan de beide andere.
Hef voorwoord .'in de catalogus,
die voortreffelijk werd verzorgd
door mevrouw! E. "F. G, Gevers
Deynoót-Van Blbmmestein, we
tenschappelijk 'medewerkster
van de vereniging „Oranje-Nas-1
sau Museum", en de heer L. J.
van den Klooster van het Rijks-
bureau voor Kunsthistorische
Documentatie, vermeldt, dat de
tentoonstelling- beoogt een aan
tal informele en minder beken-
- de portretten en andere afbeel
dingen fe laten zien van vor
sten, prinsen en koningen uit
het Huis van Oranje-Nassau.
Waar het niet mogelijk was een
^informeel portret te vinden
werd, om de reeks niet te on
derbreken, een zo min mogelijk
i,j staatsie-achtig portret gekozen.
Hetinformelekarakter van de
portretten, is één van: de attrac
tieve facetten van deze exposi
tie. Maar het belangrijkste, facet
vind ik toch wel het feit, dat het
merendeel van de gëexposeerde
.werken zich in particulier of
weinig toegankelijk bezit be-
vindt. Er zijn' er bij, die nooit
eerder werden uitgeleend,zodat,
nog maar heel weinig mensen
ze kenden. Hoe velen, bij voor
beeld zullen ooit het nu geëxpo-.
seerde portret van koningin WI1-
helmina, "een" potloodtekening
van Pi; de Josselin de ..Jong,
hebben gezien, dat eigendom is
'van de in Delft, wonende,..mej.
E. de Josselin de Jong.
Van de bijna 75 .werken zijner
slechts zes afkomstig uit de col
lectie van het Oranje Nassau
Museum, -vier uit die van het
Prinsenhof, en twintig uit die
van de Stichting Historische
Verzamelingen van het Huis
van Oranje-Nassau. De reste
rende 45 werken zijn voor deze
expositie afgestaan door de Ko
ningin, de prinsessen Beatrix,
Irene en Margriet en particulie
ren en musea uit binnen- en
buitenland. 1
Dnor.: deze geweldige medewer
king van' alle kanten is het mo
gelijk geweest een bepaald unie
ke expositie in te richten. Wer
ken, waarmee-de meeste bezoe
kers voor het! eerst zullen ken
nis' maken en .waarschijnlijk
nimmer mee zullen worden ge
confronteerd, 'zijn, om er maar
eens enige te noemen, het klei
ne portret op paneel dat een
bekerde Noordnéderlandse
schilder in 1582 .maakte
prins. Willem I na de aanslag
die Jean. Jauregui op hem had
gepleegd, het jongensportret
van stadhouder Willem II, het
getekende groepsportret je van
Willem IV en prinses Anna met
hun kinderen en de zwartkrijtte-
kening die J. A. Kruseman als
voorstudie voor een schilderij
van koning Willem II maakte.
En laten we niet vergeten die
kostelijke aquarel van koning
Willem III in badmantel, dë vis-
sen voerend nadat hij zijn och-
tendbad heeft genomen.! -< -
Behalve schilderijen en tekenin
gen bevat de tentoonstelling ook
enige gebeeldhouwde portret-:
ten.Het oudste is een portret in
terracotta 'van prins Willem I,
dat wordt toegeschreven aan
Hendrik de K^vser. die het zou
hebben gemarkt als model voor
de kop van het beeld van de
prins op zijn grafmonument in
Delfts Nieuwe Kerk. Drie pro-
tretten in marmer zijn'er van
Prinses Margriet door J. Bruyny
de zoons van koning Willem III:!
Willem, Maurits en Alexander.!'
De portretten van de eerste
twee werden in 1849 vervaar
digd door Antonie van der Ven
en de derde ia 1864 in dezelfde
trant door. mevrouw. Le Fure-
Deumier.Van de Rotterdamse
beeldhouwer Willem Verbon is er.
een klein portret in brons (ont
werp voor een niet uitgevoerd
monument) van prinses Wilhel-,
mina en van. A. Hesselink. een
uit 1901 daterende bronzen buste
van prins "Hendrik,
Het artistiek niveau waarop het
geëxposeerde staat is: bij een
.tentoonstelling'als deze een aan
gelegenheid, die op het tweede
plan komt!' Toch 'mag het niet
onbesproken blijven. Want er
zijn bepaald tekeningen en
schilderijen, waaraan bijzondere
kunstwaarde kan worden toege
kend.
Konling'm Wiiïhelmlna door J. Schrelter.
Van de In 1589 in Delft geboren
schilder-dichter Adriaen van der
Venne hangt er een schilderij in
grisaille (kenmerkend voor een
groot deel van - zijn oeuvre),
voorstellende prins Frederik
Hendrik met gevolg te paard.
Een identiek schilderij, maar
dan in kleur, bevindt zich in
een Belgische particuliere col-.
.V iectie. -v? - - ,-s V';;.
Enige heel zorgvuldig geschilder
de protretten, zoals die van'Fre-
derik Hendrik en van Amalïa
van Sohns/ zijn gemalin, zijn
van anonieme meesters en voor
zien van de vermelding „school
van M. J. Mierevelt". Deze ver-
melding getuigt van grote voor-
ztcViph"»!'1' nMfre'ten ais de
twee genoemde kunnen mis-'
schien wei aan Van Mierevelt
- worden toegeschreven !en andèrs
zijn ze.toch wel van zijn atelier
waar, zoals bekend is, met tal
vanleerlingen werd gewerkt.
Anders ligt het met het portret
van Willem II als jongen en het
dubbelportret van Willem II en
Mary Stuart. Met betrekking tot
heteerste vermeldt de catalo
gus „G. van Homhorst of ate-
lier" en dit zou ik gerust aan de'
Utrechtse romanist durven toe
schrijven. Het andere is, blij
kens.de naam die op de .lijst is
aangebracht, een echte Van
Honthorst, maar daar geloof ik
geen. steek"van.
Belangrijke portretten zijn er van
de schilders G.de Spinny (I8e
eeuwV en C. Cels, J. B.; van der
Hulst, J, W. Pieneman' en J. A.
Kruseman (allen 19e eeuw\
Speciale vermelding verdient
wel het 'mooie portret dat The-
rèse van Duyl-Schwartze schil
derde van koningin Emma als'
.jonge vrouw.
Een portret van prinses Margriet,
dat op uitdrukkelijk verzoek
van mr, Pieter' van Vollen-
hoven in de expositie werd op-,
genomen, werd gemaakt .door'J.
Bruyn. Het is geïnspireerd/door
de pastel die J. Schretter in
1902 van koningin Wilhelmina
maakte en.dat er naast hangt.
Ook in paleis Het Loo hangen
deze twee portretten naast el
kaar. Begrijpelijk, want ze zijn.
eigenlijk niet;., te scheiden.Het
zal iedereen, die deze portretten
ziet. onmiddellijk opvallen hoe
veel .grootmoeder en kleindoch
ter op elkaar lijken,
Het besluit van deze interessante:
tantyrnrtrllirg vnrmen de grote
portretten, die de Rotterdamse
kunstschilder Karei van Veen
van koningin Juliana en prins
-Bernhard schilderde.
Geboren: H. J. Edeienbgs-'t Hart,
z; W. Hoek-Van Wagtendonk, z;
H. C, M. Langedijk-Degenaar,
d; W. Hoogstad—Helderop, d
W, Tims-De Zwaan, z; JVer-
brugge-Rood," z; M. J. L; van
der Heijden-Boon,; z; A. Groene-
weg-Vis, d; V, Del!'Avvento-van
Dijk, z; J, M. Duimël-Claüsing,
d; F. H. M. Vervloet-van Tie
nen, 'd;/J. F.: Smolders-Vis, .d;
A. W. van Munster-Smits d;
D. Kaplan—Altikulac, d; R. van
der. Zou w en-Klerk, z.
Ondertrouwd: F. S. Bertrums 42
en A. L. Roijen 36; P. Boelsma
21 en Y. B. Knipscheer 22; A.
Bos 23 en N. M. Keuzenkarap
21; J. Bouwman 23 en S. E. M.
Schot, 18; J. H. Diekmann 25 en
C. M. Baartmans 20; A. E. P.
M. van Eek 21 en A. H. M.
Duport 30 en A. M. Weber 23;
HuisJkens 20; R. Heinecke 25 en
E. M. Carree 27; W. J. Ilmer 21
en S. Davenschot 17;; G. M. A.
Jongen 25 en A. M. C, Meijers
20; H. A. Moll au 28 en A. H,
Groeneweg 18; W. A. Lotens 27
en M, Janse 24; P. Noordijk
19 en J. Bult 18; P, van Opzee-
Jand 28 en C. J. Beekhuizen 22;
G. Osephius 28 en G. Roosloot
20; J. H. van Steen 31 en E.,N.
Schreurs 29, F. J. L; Veltenaar
21 en C. M. van de Staaij 21.
Getrouwd: W. A%T. M. Kusters 27
en N. S, M. dë Jong 22; A. H.
H. Emmèri k 22 en R. W. E.
Visser 22;. H. P. Bras 23 en.N.
Vèrweij 222; 22 22F. J. Gundlach 23
en Y.'van de Vorle 21; T. P. M,
van Es 23 en D. D. Lindeman
23; J. T. Dries 26 en A. H. C.
Gijtenbeek 27; A. J. Zonne .37
en C. M. Wessling 22; W. S. J.
M. Wevers 24 en S. C. Schriek
39; C. A. Voogt 22—W. H. Faber
23; C. P. M. Schouwenburg 25
- en M. J. van Gelderen 20; L. H.
Moorees 56 en H. C. van den
Oever 36.
Overleden: J, H. Ponsioen. man
geh. gew. met L. den Dijker 86,
D. W, Hulsman, yr. geh. gew.
met D-, Fermie 67; L. Meulstee
man geh.' met M. H. van Dij
69; P. Stoekenbroekvr. geh.
gew. met J. H. Licht 84; W. P.
H. van der Wee man pch. gew.
met E. P. M. van Roosendaal
37; N. Gro^ewe«en vr. geh.
gew. met A. Verfde 82: a. D.
Roe,*s"r*fl vr. gph. J. W.
67: B. P. de m"n
geh met K. G. de Hn,;n 58: J.
B. Malepaard vr. geli. met J. C.
Bravenboer 58; J.- Blokland
man geh. met B. den Breejen
Naar aanleiding van publicatie
in de Schiedamse Courant van
afgelopen dinsdag over dë So
ciale Stem en Adviesraad.
(SSAR) waarin opzettelijk' de
indruk wordt gewekt, als zou de
SSAR een afscheiding- zijn van.
DS'70; delen wij u mede, dat dit
beslist niet het geval is.
Een voormalig lid van de afdeling
Rotterdam van-DS'70 de heer J.
A. Wever is Ud geworden van
de opgerichte partij SSAR.
DS'70 wenst zich met klem en na
drukkelijk te' distanciëren. van
elke perspublicatie van de
SSAR over DS'70.
E. R. Scheffers, Lijsttrekker
DS'70, Schiedam.
(Onze krant heeft niet opzettelijk
de indruk gewekt dat de SSAR
een afscheiding zou zijn van.
DS'70. Naar waarheid hebben
wij gesteld dat de. SSAR in Gel
derland is opgericht door men
sen die uit DS'70 waren gestapt.
waarna ock mensen uit de con
fessionele hoek, de VVD en D'66
lid werden, red.)
Katten Hijven nog
in Passage
Schiedam Disney's tekenfilm
„'Ihe Arlstccal.v' .n het Passa
ge-theater is geprolongeerd.'-. De
pra!;. van tie Parljse katten.-
on:'.c %- !c:, d.'e een aantal
welgestelde poezen beschermt
tegen een boze butler, blijken
veel belangstelling te trekken,
vooral van de kant van de lief-'
hebbers van de tekenfilms van
de Walt Disney-fabriek.
De heer De Groot wijsf de warmte- en geluiots-isofereivde laag in het dubbelwandige glos aan.
"Warmte-isolatie is besparing.
Vooral onder de eigenaren
van eengezinswoningen
blijkt- er van deze tot in-
vésteren aansporende ver
gelijking een magische
kracht uit te gaan. Grote
- groepen bestormen volgens
het Instituut van Bouwma
terialen en Bouwconstruc
ties van TNO de bedrijven,
waarin maar enigszins iets
op isolatiegebied te koop
Volgens TNO kunnen vele flrmaTs
j de;opdrachten en de vraag naar
materialen nauwelijks nog ver
werken. „Er is bijvoorbeeld een
enorme rage ontstaan!', aldus
de heer Boekweit van dit insti
tuut, „in spouwvullingen en
dubbele ramen". Oorzaak is
naar rijn mening de stroom be
richten over. een te verwachten
sterke stijging van de aardgas-
prijs. De mensen raken ervan
doordrongen dat ze straks aan
merkelijk méér moeten betalen
voor! het verwarmen van hun
woning. Ze willen zich nu reeds
-indekken Tegen ,de prijsstijgfn-
„Alleen al door dubbele ramen te
nemen erg in op -'t ogenblik
"v aldus de heer Boekweit.
„kan hét warmteverlies' dat ti|-
dens het ;stoken^ nu eenmaal in,
elke woning optreedt,, sterk wor-
den verminderd. -Dat betekent
geringere, gasafname en lagere
rekeningen". v v'.'.yri-
Verscheidene ambachtelijke be
drijven en direct aan de consu
ment leverende zaken in bouw
materialen melden aanzienlijke
omzetstijgingen.
Bij de in doe-heL-zelf-artikelen ge
specialiseerde: firma P, Cacimë-
-.raat &;Zn - in Zoetermeeris een
grote vraag naar tempexplatea
(bekend als „piepschuim"),
waarmee jn-.de regèl opmerke
lijke resultaten worden geboekt.
Deze platen wórden vooral in
oudere huizen tegen het dakbe
schot bevestigd om warmtever
lies te beperken. In de meeste
moderne huizen is deze voorzie
ning al getroffen. De platen
worden ook dikwijls aange
bracht in de spouwrüimte tussen
twee muren. Cammeraat be
speurt ook een forse stijging in
de verkoop van tochtstrips en
tochtband.
BouwmaterlalenhandeT De Boo In
Delft zegt ook plotseling veel
glaswol, éti' steenwol aan de
doe-het-zelver te leveren. Ten
opzichte van vorig jaar wordt
naar schatting dertig procent
meer isolatiemateriaal ver
door Peter l'Ami
kocht. „Alleen van het woord
/isolatie schijnt een betovering
uit te gaan", rapporteert een
verkoper.
Als men' dan na het dichten van
kieren en andere tochtgaten én
het opvullen van de spouw
(ruimte), tussen binnen- em bui
tenmuren besluit om zijn ener
gierekening nog lager te doen
uitvallen, belandt men- onver
mijdelijk bij de aanpak van de
glazen bestanddelen. In de
meeste gevallen wordt dit de
kostbaarste isolerende ingreep.
„Zo'n 150 tot 200 per vierkan
te meter glas", schat de heer
Boekweit van TNO. „Bij het
huidige pei! van de aardgasprljs
haal je deze investering er op
korte .termijn nog niet.uit. Op den
duur als het gas sterk in
prijs stijgt waarschijnlijk
wél", r'v
Belangrijk neveneffect van dubbe
le ramen is volgens hem een
aanmerkelijke toeneming van
het comfort- in huis. „Constante
re temperatuur en geen koude
plekken"^ Ook - de geiuidsisole-
rende werking van dik of dub
bel glas vindt hij een' belangrij
ke factor, die vooral de mensen
die in drukke straten wonen
v. aanspreekt.;-'.-
De heer Boekweit verwacht niet
dat méér op Jiët klimaat afge-
stemd bouwen met rich mee
brengt dat de ramen van !de
huizen kleiner zullenworden.
„Er wordt hevig op gestudeerd
hoe groot het raamoppsrvlak
moet zijn. Zonder meer kleinere^
ramen aanbrengen is onjuist.
Ook door zonbestraling komt
veel warmte een huis binnen.
Die zon speelt ongemerkteen
belangrijke rol bij de tempera-
tuurvorming in huis. Er is wcl-
eens berekend dat hij voor tien-
tot-vijftien procent bijdraagt
aan de verwarming". De ver
wachting bestaat dat de keuze
van het glas in de toekomstige
bouwvormen van beslissende
aard zal zijn.De aanschaf van
Thermopane of andere glassoor
ten mét isolerende kwaliteiten
noemt de heer Boekweit dan
ook een „wissel op de toe-
komst".: '.AV
„De Nederlander is de grootste
glasverbruiker ter wereld. Maar
per vierkante meter gebruikt bij
het minst dubbel glas". Dat
zegt F.A.-r de Grcot, verkooplei
der van de in glas en zon werin
gen gespecialiseerde firma Van
Dool bv in De Lier.
„In het buitenland zie je in krot-
woningen" al dubbele ramen...
Wat temperatuurisolatie-/betreft
loopt óns land ver achter". Ne
derland stelt zich op Isolatiege-"
bied geïsoleerd op. Maari daarin
.-komt verandering.
Dê, Groot ziet het aan de verkoop
cijfers, die de afgelopenwinter
naar schatting zijn verdubbeld.
Hij schrijft dit zakelijke succes
toe aan de publicaties over de
energiemoeilijkheden. Het aan
tal informatieaanvragen bij Van
Dool is zelfs verdubbeld..
De helft van degenen die zich
over de aanschaf van isolerend
glas laten voorlichten, besluit
tot de kostbare investering. Het
beglazen van een gemiddelde
eengezinswoning met het uit
België afkomstige Thermopane
kost gemiddeld 3.500.'
De Groot: „De meeste ménsen
die dubbele ramen nemen, zijn
van mening dat ze het veel eer
der hadden moeten doen. Alleen
al uit oogpunt van comfort. Dan
hebben wij ook klanten die uit
economische overwegingen be
sluiten om eerst de benedenver
dieping en een Jaar later de bo
venverdieping onder handen te
laten nemen.
Belangstelling-is er ook voor !de
z.g. voorzetramen, die in vier
uitvoeringen zijn te krijgen. Te-,
genover een iets voordeliger
aanschaf staan echter; gesjouw,
mogelijke stofvorming en op-
bergproblemen.
Tussen de lagen van" het,Thermo
pane of „2-gla's" (een Neder
lands produkt) bevindt, zich'een
luchtledige ruimte, waartoe stof
noch condens toegang hebben.
Deze soorten kunnen in vrijwel
.alle afmetingen worden gele-
r verd.
„Erg belangrijk iiit isolatieover-
wegingen is", zegt de heer De
Groot met nadruk, „dat elk
raam van. dit speciale glas
wordt voorzien. Hef effect wordt
teniet gedaan door bijvoorbeeld,
alleen de grote ramen van dub
bel glas te voorzien/ Ook de
-deuren, deopenslaande 'Tarnen"
en bovenlichten moeten worden
aangepakt. Zelfs een wc-raam-
pje, maar ja... dat staat meestal
open. -
Als men morgen besluit om Ther
mopane glas te nemen, dan kan
het karwei overigens pas over
drie maanden worden uitge-
-voerd. Voor het produkt „2
glas" zijn ..kortere levertijden.
In beide gevallen worden bij het
huis eerst de afmetingen van de
ramen genoteerd. Deze gaan
naar de fabriek, waar de ramen
in speciale „mallen (holle vor
men) worden gegoten. Een man
of vier heeft dan een dag nodig
-:_om de ruiten te plaatsen. Voor
waarde is dat de raamlijsten
stevig genoeg zijn om het' dub
bel zo zware isolatieglas te kun
nen dragen. De ramen worden
met speciale glaslatten yastge-
zet. '!;"-. ..-
„Vijfentwintig 'procent minder
warmteverlies. Er zijn gevallen;
bekend van vijftig "procent",
zegt De Groot.' TNO beaamt
dat, maar ziet het werkelijke
voordeel van de investering van
drieëneeahalf mille pas opdoe
men als het aardgas en de olie
veel duurder zijn geworden.
Dubbel glas: een wissel op de
toekomsb-;-'j. \.'w-
sjnameu. ,»oij ^.v.e. wor
den er hidzen gebouwd
die 's zomers te heet en
*s winters te koud zijn.
Van isolatie heeft men
hier blijkens de meeste
bouwvormen weinig kaas
gegeten. Dat is de me
ning van deskundigen.
